بسم الله الرحمن الرحیم

1. بسم الله الرحمن الرحیم دکتر گیتی ایزدی پوراداره کل انتقال خون گیلان

2. انواع اهداکنندگان خون • به نظر شما انواع اهداکنندگان خون کدامند؟ • اهداکننده مستمر کیست؟ • چگونه می توان در گروه اهداکنندگان مستمر خون قرار گرفت؟ • فواید اهدای مستمر خون چیست؟

3. داستانهای واقعی • ماجرای خانم طاهریپرستار بیمارستان رازی رشت • ماجرای آقای زاهد خسروی راد کارمند آموزش و پرورش استثنایی کردستان

4. اهداکنندگان خون به سه دسته تقسیم می شوند • اهداکنندگان حرفه ای یا پولی • اهداکنندگان جایگزین یا فامیلی • اهداکنندگان داوطلب بدون چشمداشت مادی

5. اهداکنندگان حرفه ای یا پولی • اهدا کنندگان پولی کسانی هستند که در ازای دریافت پول یا کالای قابل تبدیل به پول، مبادرت به اهدای خون خود می نمایند. از آنجایی که این افراد ممکنست به خاطر دریافت پول، به سوالات مربوط به رفتارها و سلامت خود پاسخ صحیح ندهند، سلامت خود و بیمار گیرنده خون را به خطر می اندازند. بنابراین نمی توانند بعنوان منبع تامین خون سالم معرفی شوند.این گروه بیشترین احتمال آلودگی به بیماریهای عفونی قابل انتقال از طریق خون را دارند.امروزه این شیوه اهدای خون در اکثر نقاط دنیا منسوخ شده است * و خوشبختانه در کشور ما از زمان تاسیس سازمان انتقال خون این روش منسوخ گردیده است.* دکتر گائو یائوجی در سال 2008 درکتاب خود با عنوان (بلای ایدز چین – ده هزار حرف) از موارد خون فروشی مخفیانه در کشور چین با سوء استفاده از روستائیان فقیر پرده برداشت.

6. گزیده ای از گفته های دکتر مستشاری( که از بدو تاسیس به مدت 30 سال رئیس انتقال خون گیلان بوده است ) : • بانک خون گیلان در سال 1339 با دو تکنیسین در خیابان علم الهدای رشت در ساختمانی که متعلق به شهرداری بود شروع به کار کرد حتی روی سردر آن ساختمــــــان تابلوی کوچکی بــــود با این مزمـــون : بانک خون رشت تاسیس 1339 • این محل جهت توزیع خون بود . خون مورد نیاز توسط بی سیم به شیر خورشید تهــران اعـــــلام می شد و از آنجا در کلمن های مخصوصی گذاشته می شد و با ماشین های شب رو به رشت منتقل می شد . • خدمتگزار از ترمینال تحویل می گرفت و سپس کراس مچ روی پلاک انجام می شد و به بیمارستانها فرستاده می شد در آن موقع در تهران مردی بود به نام سنجر که خون دهنده ها را به مرکز شیر خورشید آن زمان که در میدان سپه اول ناصر خسرو بود معرفی می کرد و دلالی می گرفت .

7. هیئت مدیره شیرخورشید گیلان به این فکر افتادند که چون تهیه و انتقال خون از تهران با مشکلاتی همراه است چنین شخصی را در رشت پیدا کنند تا کار خونگیری را در رشت شروع نمایند.بنا برین فردی را بنام عباس عزتیان معروف به عباس پهلوان پیدا کردند که خود دو نفر بنام شعبان و علی عبدالله پوربه عنوان شاگرد داشت اینها افراد را می آوردند 30-25 تومان به افراد خون دهنده می دادیم و 5 تومان هم به واسطه می دادیم . اینها حتی بعضی شبها با مینی بوس دنبال افراد به تهران می رفتند و یک مینی بوس آدم جمع می کردند و به رشت می آوردند وصبح خون می دادند و به تهران باز می گرداندند . شاید کسی هفته ای 3-2 بار هم خون می دادند . این افراد بسیار ضعیف و کم خون بودند. • به هر حال هر خونی که به بیمارستان می دادیم پول آن به حساب هلال احمر از طرف بیمارستان واریز می شد . امکانات ما در آن زمان 6-8 تخت خونگیری، یخچال معمولی، سانتریفیوژ رومیزی ،آنتی سرم، پلاک و میکروسکوپ بود .VDRL، مالاریا ، گروه خونی و Rh روی خونها آزمایش می شد . خون در شیشه ریخته می شد یک سر ست داخل رگ و یکی داخل شیشه 250 یا 400 سی سی ریخته می شد خونها هماتوکریت بسیار پایینی داشتند مخصوصاً خون فردی به نام نادر معتمدی که خون منفی داشت .

8. عباس پهلوان و عده ای از خون دهندگان حرفه ای رشت

9. (جدول 1)؛ آمار فعالیت بانک‌خون رشت از سال 1349 لغایت 1354 ه.ش اهدایی: دادن خون بدون دریافت وجه از طرف خون‌دهنده رایگان: دراختیار نهادن خون بدون پرداخت هزینة آن از طرف بیمار

10. در سال 1353 دکتر علاء سازمان ملی انتقال خون را در تهران تاسیس کرد در اساسنامه سازمان انتقال خون ذکر شده بود که خرید وفروش باید ملغی شود . دکتر علاء 600 نفر از دانشجویان گروه پزشکی را ( بیشتر بانوان ) برگزیده بود که برای تبلیغات به مجامع مختلف می رفتند. تست آنتی ژن استرالیایی( هپاتیت B ) از همین هنگام شروع شد این سازمان کارت هم صادر می کرد و یکسال هم بیمه خون می کرد و فقط از داوطلبان خونگیری می کرد بدون اینکه پولی بپردازد.در سال 1357 در جریان انقلاب و نیاز شدید به خون افراد بسیاری به صورت داوطلبانه خون اهدا نمودند.

11. اهداکنندگان جایگزین یا فامیلی • این افراد فقط در زمانی که خون آنها مورد نیاز یکی از اعضا ی خانواده یا آشنایان می باشد خون اهدا می نمایند. هر چند خون اهدا کنندگان جایگزین (فامیلی) به مراتب سالمتر از اهدا کنندگان پولی می باشد ولی با اینحال ممکنست بخاطر تحت فشار بودن از طرف اعضای خانواده و یا نگرانی برای بیمار خود، به سوالات پاسخ صحیح ندهند و باعث انتقال آلودگی به فرد گیرنده خون ویا مشکلاتی برای سلامتی خودشان شوند. همچنین بستگان بیمار نیازمند به خون، ممکن است افرادی را با پرداخت پول تشویق به اهدای خون، بجای خود نمایند. بدین ترتیب، اهدای خون جایگزین ممکن است در بردارنده سیستمی مخفی از اهدای خون پولی باشد.بنابراین برخورد با این گروه از اهداکنندگان باید به این صورت باشد که تشویق شده و تبدیل به اهداکننده داوطلب شوند. در ایران از سال 1387 این روش نیز استفاده نمی شود.

12. اهداکنندگان داوطلب بدون چشمداشت مادی • کسانی هستند که بصورت کاملاً داوطلبانه و بدون چشمداشت مادی و پاداش مبادرت به اهدای خون خود نموده و در قبال آن چیزی دریافت نمی کنند. انگیزه اصلی این افراد کمک به دیگران است و ثابت شده است که اهدای خون داوطلبانه به دلیل پایین تر بودن احتمال آلودگی به عوامل عفونی مناسب ترین روش تامین خون سالم می باشد.لازم به ذکر است که در حال حاضر در کشور ما تمامی اهداکنندگان از نوع اهداکننده داوطلب می باشند.

13. اهداکنندگان این گروه بر اساس سابقه اهدای قبلی به 3 زیر گروه تقسیم می شوند: الف) اهدا کنندگان بار اول: به اهدا کنندگانی اطلاق می شود که سابقه قبلی اهدای خون نداشته و این نخستین باری است که مبادرت به اهدای خون می نمایند. ب) اهدا کنندگان با سابقه: به اهدا کنندگانی اطلاق می شود که سابقه اهدای خون را دارند ولی آخرین باری که اقدام به اهدای خون نموده اند بیش از یکسال می باشد و یا به عبارتی دیگر در یک دوره یکساله کمتر از 2 بار اهدای خون داشته اند. ج) اهدا کنندگان مستمر: به اهدا کنندگانی اطلاق می شود که در یک دوره یکساله حداقل 2 بار خون اهدا نموده اند.همانطور که مستحضرید آقایان می توانند سالانه 4 بار و خانمها 3 بارخون اهدا نمایند. ثابت شده است این گروه، سالم ترین و قابل اعتماد ترین گروه داوطلبان را تشکیل می دهند و به دلیل تعهد اجتماعی که دارند سایر افراد واجد شرایط را نیز به اهدای خون مستمر تشویق می کنند.

14. چرا اهداكننده مستمر بسيار ارزشمند است ؟ • 1- اهداكنندگان مستمر آگاهي بيشتري نسبت به اهميت اهداي خون و پيشگيري از بيماري هاي قابل انتقال از طريق خون دارند . • 2- اهداكنندگان مستمر از نظر باليني و آزمايشگاهي مكرراً بررسي مي شوند . بنابراين از نظر سلامتي قابل اعتماد تر هستند . • 3- اهداي مستمر خون سالم موجب دسترسي دائم به خون كافي در تمام فصول سال مي شود . • 4- اهداء كنندگان مستمر خون مناسب ترين مربيان براي تبليغ و ترويج اهداي خون سالم در خانواده و جامعه هستند . • 5- اهداکنندگان مستمر با توجه به تجربه اهداهای قبلی به خوبی با مراحل اهدای خون آشنا بوده و با امادگی جسمی و روانی لازم در این امر مشارکت دارند و لذا احتمال بروز واکنشهای ناخواسته در آنان بسیار کمتر است که ضمن ایجاد ایمنی لازم برای اهداکنندگان منجر به خونگیری با حجم های مناسبتر و لذا بهره وری تولید خواهد شد. • 6- درصد اهداكنندگان مستمر خون در هر جامعه يكي از شاخصه هاي مهم توسعه و تعهد اجتماعي است .

15. كارت عضويت اهداكنندگان مستمر :كارت عضويت اهداكنندگان مستمر براي كليه اهداكنندگان مستمري كه شرايط اهداي خون مجدد را دارند صادر مي گردد . اين كارت داراي باركد ، كد ملي فرد اهداكننده بوده و تصوير وي به صورت اسكن شده روي آن نقش بسته است .كارت عضويت اهداكنندگان مستمر برحسب تعداد دفعات اهداي آنها در رنگهاي مختلفي صادر مي گردد . رنگ كارت شناسايي اهداكنندگان مستمر مطابق با جدول ذيل تعيين مي گردد . جهت يادآوري زمان اهداي خون بعدي اهداكننده ، كارت ديگري تحت عنوان كارت يادآور اهداي خون صادر و به وي تحويل مي گردد .

17. نقش اهداکنندگان در هنگام بروز حوادث چیست؟به نظر شما هجوم اهداکنندگان و اصرار بر اهدای خون در هنگام بروز حوادث چه مشکلاتی را در بر دارد؟ • گزارش زمین لرزه بم • اطلاعیه سازمان انتقال خون کشور بعد از 48 ساعت • تجربه 11 سپتامبر و اهداکنندگان خون ( تحقیق دکتر جونز سال 2002)

19. بدیهی است انگیزه های کوتاه مدت و حس همدلی گذرا در مواردی می تواند باعث ضرر و زیان شود. • به دلیل هجوم زیاد برای اهدای خون و صفهای طولانی اگر عده ای موفق به اهدای خون نشوند ممکن است مجددا برای اهدای خون مراجعه نکننددر نتیجه زمانی که نیاز واقعی به خون وجود دارد متقاضیان اهدای خون کم باشند. • تهیه مواد لازم و تامین نیروی انسانی عظیم برای انجام آزمایشات بر روی خونهای اهدایی بسیار سخت است و جداسازی فراورده ها ( گلبولهای قرمز،پلاکت و ....)از خونهای اهدایی موجب تاخیر در آماده سازی خون و ارسال به بیمارستانها می شود • گاهی مقدار خون جمع آوری شده خیلی بیشتر از میزان مورد نیاز واقعی بیماران به خون است. لذا به دلیل اینکه زمان نگهداری فراورده هایی مانند گلبول قرمز و پلاکت محدود است درصورت انقضای تاریخ مصرف باید دور ریخته شوند و این طلای سرخ به هدر می رود.از طرفی در بسیاری از بیماریها پزشک در خواست خون زیر 10 روز را می نماید و خیل عظیمی از خونهای بالای 10 روز برای آن بیماران قابل استفاده نیست. • از طرفی چون اهداکنندگان این خونها نیز تا مدت استاندارد به اهدای خون بعدی مجاز نمی باشند تا حدود 3 ماه از اهدای خون ارزشمند این گروه محروم هستیم . • انباشته شدن بیش از حد فراورده هایی که به صورت منجمد در سردخانه نگهداری می شوند نیز باعث افت کیفیت نگهداری محصول و در نهایت افت محصول می گردد.

20. از آنجاییکه کشور ما یک کشور حادثه خیز است ،به نظر می رسد که در صورت مواجهه با بلایا و حوادث بهتر است مردم نوعدوست ما به پیامهای سازمان انتقال خون گوش فرا دهند و به توصیه های آن سازمان عمل نمایند و از هجوم یکباره به مراکز خونگیری خودداری نمایند. یک بار اهدای خون هرگز کافی نیست همیشه و در تمام سال اهداکننده خون باشیم

21. و حالا از شما می پرسم: • آیا در محله خود کسی را می شناسید که خون اهدا کرده باشد؟ • آیا کسانی که خون اهداکرده اند مراحل اهدای خون را می دانند؟ • آیا مردم محله شما توصیه های بهداشتی پس از اهدای خون را می دانند؟ • آیا مردم محله شما انواع اهداکنندگان خون را می شناسند؟ • آیا مردم محله شما از نحوه اهدای خون در شرایط اضطراری آگاهی دارند؟

22. رابطین عزیز در ارتقاء فرهنگ زندگی بخش اهدای خون در تمام محلات ایران عزیزمانموفق باشید