Bilim Tarihi

1. Bilim Tarihi Hafta 2 Bilimin Doğası: Bilimsel bilgi ve bilimsel metod

2. Bilim (Fen) nedir? • Tanımlanması zor. Neden? • Somut bir obje değil • Matematiksel bir formül değil • Durağan değil • Sınırları kesin değil • Bilim: İnsanlığın evreni anlama ve anlamlandırma çabasıdır. • Olgular • Bilimsel yöntem

3. Bilimin temel varsayımı ve amacı • İçinde yaşadığımız evren, belirli bir düzen içerisinde hareket etmektedir. • Bilim temelde, evrendeki bu düzenliliği ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. • Fakat post-modern çağda bu amaç farklılık göstermektedir.

4. Bilim nasıl gelişir? • Kuhn’a göre (1996) devinimler bilimsel gelişimin itici gücüdür.

5. Bilimin Nitelikleri • Çeşitlilik • Bütün etnik ve kültürelgruplar • Evrendeki gözlenebilir olgular (doğrudan ya da dolaylı) • Süreklilik • Varoluştan günümüze • Yenilik • Yeni alanlar, ufuklar, bilgiler • Ayıklanma • Gerçerliğini kaybetme, değiştirilme

6. Bilimin özellikleri • Olgusal: Gözlenebilir olgular • Mantıksal: Tümevarım, tümden gelim • Genelleyici: Evrensel işleyiş • Seçici: İlgiye yönelik olgular • Objektif/nesnel: Test edilebilir • Sosyal bir etkinlik: Kendi içinde sosyal bir yapı ve toplumun parçası • Dinamik: Değişim ve gelişim • Kümülatif: Evreni daha iyi anlama

7. Bilimsel bilginin özellikleri • Hem genel hem de özel: Olgu ve olay • Tarihsel: İddia edilen çağa göre değerlendirimelidir • Bütüncül: Bütün fen alanları birbiri ile ilişkilidir • Tekrarlanabilir: Farklı yer ve kişiler tarafından test edilebilir • Deneysel: Genelde deney ve gözlemlere dayanır • Olasılık taşır: Mutlak değildir • Kesin değildir: Mutlak değil, değişsebilir • Kültürle ilişkili: Yapılan çalışmalar ve elde edilen bulgular bireysel inanç ve kültürden etkilenebilir.

8. Bilimsel bilgi türleri • Olgu: Bir doğru, bir gerçek, bir hakikat ve bir şeylerin olma durumu • Örn: Güneş doğudan yükselir, hamsinin doğal yaşam alanı denizdir • Kavram: Olguların benzerlik ve farklılıklarına göre sınıflandırılması sonucu oluşan şema • Örn: Masa, sevgi, gezegen, bilim • Prensip/İlke: Kavramlar arası ilişkilerin genellemesi • Arşimet prensibi, LeChatelier prensibi • Yasa/Kanun: Belli şartlar altında, gözlenebilen olgular/kavramlar arasındaki ilişkilerin çoğu zaman matematiksel tasviri • Örn: Boyle yasası, Kütle çekimi yasası

9. Bilimsel bilgi türleri • Hipotez: Bir olguyu açıklamak için ortaya atılmış test edilebilir önermeler • Örn: Avagadro hipotezi • Teori: Hiopeteze göre daha kapsamlı; açıklama ve tahmin gücü yüksek ve daha geniş bir bir perspectif sunan, kolayca ve tek hamlede test edilemeyen açıklamalardır • Örn: Kinetik teori (gaz davranışları), Evrim teorisi

10. Bilimsel metod • Tek ve doğrusal bir bilimsel metod yoktur. • Probleme, araç-gereç ve teknolojiye ve en önemlisi eldeki teoriye göre • Soru sorma, problem durumu • Test edilebilir önermeler • Genellemeler • Deney, gözlem ve usavurma/muhakeme • Akran değerledirme (tekrar edilebilirlik)

11. Bilimsel metod • Ödünç alma: Önceki bilgilerin yeni önerme için kullanılması • Tümevarım: Özel ve tekil durumlardan genellemeye varma süreci • Bakır tel elektrik iletir • Demir tel elektrik iletir • Gümüş tel elektrik iletir • O halde “Metaller elektriği iletir”

12. Bilimsel metod • Tümden gelim: Bir genellmeden, prensipten ya da kuramdan yola çıkarak özel durumu açıklama • Kuşlar yumurtlayarak çoğalır • Penguen karada yaşayan yüzen bir kuştur • O zaman “Penguenler de yumurtlayarak çoğalırlar”

13. Kaynaklar • Bilim Tarihi (2. Baskı - 2009). Hüseyin Gazi Topdemir ve Yavuz Unat, Pegem Akademi, Ankara • Bilim, Teknoloji, Toplum ve Sosyal Değişim (2009) Prof. Dr. Salih Çepni, Doç. Dr. Hakan Şevki Ayvacı ve Yrd. Doç. Dr. Ahmet Bacanak, Süzer Kırtasiye: Trabzon. • Kuramdan Uygulamaya Fen ve Teknoloji Öğretimi (9. Baskı – 2011). Salih Çepni, Ed. Pegem Akademi: Ankara • The Structure of Scientific Revolutions (3rd Ed.- 1996). Thomas Khun, The University of Chicago Press: Chicago, IL