Gunnar Westholme, glavni ekspert na Proje ktu

1. R&D/S&T statistika i indikatori kao politički instrumenti: međunarodne smjernice za domaću upotrebu - novi izazov za BiH? Gunnar Westholme, glavni ekspert na Projektu

2. Definicije nauke i tehnologije(preuzeto iz britanskog “Collins Cobuild rječnika engleskog jezika”): • “Naukajeizučavanje prirode i ponašanja prirodnih stvari i znanje koje o njima steknemo. • Nauka je posebna znanstvena grana kao što je fizika, hemija ili biologija… • Nauka je studija određenih aspekata ljudskog ponašanja, naprimjer, sociologija ili antropologija.

3. “Tehnologija se odnosi na metode, sisteme i sredstva koji su rezultat naučnog znanja koje se koristi u posebne svrhe”.

4. Statistika su: “…činjenice do kojih se dođe analizom informacija izraženih u brojkama, naprimjer, informacija o tome koliko puta se nešto dogodilo, izražena brojem, statistika je također grana matematike koja se bavi studijom informacija koje su izražene brojevima”. • Indikatori: Indikator bi se mogao opisati kao set statističkih podataka poredanih tako da se njima daje odgovor na konkretno pitanje (kao “podsjetnik ili “rano upozorenje”). Do indikatora se obično dolazi kada se originalni sirovi podaci uporede sa nekim drugim internim ili eksternim varijablama – uključujući i vremenske - i izraze u vidu, npr., odnosa, postotka, stope rasta ili se posmatraju u odnosu na stanovništvo, BDP ili druge ekonomske varijable”.

5. Definicije naučnih i tehničkih aktivnosti (“STA”) - UNESCO S&T aktivnosti (“STA”): «....sistematične aktivnosti koje se direktno odnose na stvaranje, unapređenje, diseminaciju i primjenu naučnog i tehničkog znanja u svim poljima nauke i tehnologije. One obuhvataju aktivnosti poput istraživanja i razvoja (R&D), naučnog i tehničkog obrazovanja i obuke (STET) i naučne i tehnološke usluge (STS)...»

6. Istraživačke i eksperimentalne aktivnosti 2.Naučno i tehničko obrazovanje na uveliko trećem nivou («STET”) « ...sve aktivnosti koje obuhvataju specijalizirano vanakademsko visoko obrazovanje i obuku, visoko obrazovanje i obuku koje se završava stjecanjem diplome, poslijediplomski studij i dalja obuka i organizirana cjeloživotna obuka naučnika i inžinjera. Ove aktivnosti uveliko odgovaraju razinama 5, 6 i 7 ISCED klasifikacije»

7. 3. Naučne i tehnološke usluge (« STS »): «…aktivnosti koje se odnose na istraživanje i eksperimentalni razvoj i doprinose stvaranju, diseminaciji i primjeni naučnog i tehničkog znanja ». Izvor: « Preporukau vezi s međunarodnom standardizacijom statistike o nauci i tehnologiji » (UNESCO 1978.)

8. Osnovne definicije za R&D (OECD, UNESCO, EUROSTAT) • “Istraživanje i eksperimentalni razvoj (R&D) obuhvataju kreativan rad koji se poduzima na sistematskoj osnovi kako bi se povećale zalihe znanja, uključujući i znanje o čovjeku, kulturi i društvu, te korištenje tih zaliha znanja za osmišljavanje novih primjena”. • R&D obuhvata i formalan R&D u R&D jedinicama i neformalan ili povremeni R&D u drugim jedinicama. Trebao bi postojati znatan element novine!

9. Tri podklase istraživanja i eksperimentalnog razvoja (R&D): • Osnovno istraživanje(ili “temeljno istraživanje”) je: “…eksperimentalni ili teoretski rad koji se preduzima prvenstveno da bi se steklo novo znanje o osnovnom temelju fenomena i činjenica koje se mogu pratiti, bez konkretnog planiranja primjene ili korištenja”.

10. Primijenjeno istraživanje: “…također je originalno istraživanje preduzeto da bi se steklo novo znanje. Međutim, usmjereno je prije svega na konkretan praktičan cilj ili zadatak”. • Eksperimentalno istraživanje: “…sistematičan rad, koji se oslanja na postojeće znanje koje je stečeno na osnovu istraživanja i/ili praktičnog iskustva, koje je usmjereno na proizvodnju novih materijala, proizvoda ili sredstava, uvođenje novih procesa, sistema i usluga ili suštinsko poboljšanje onih koji su već proizvedeni ili uvedeni”.

11. Glavne međunarodne agencije koje se bave prikupljanjem statističkih podataka i indikatora o R&D/S&T: • Organizacija za ekonomsku saradnju i razvoj-OECD (Pariz) • Organizacija Ujedinjenih naroda za obrazovanje, nauku i kulturu – UNESCO (Pariz) i UNESCO-ovInstitut za statistiku – UIS (Montreal) • EUROSTAT – Biro Evropske komisije za statistiku (Luksemburg) • RICYT – Red Iberoamericana de Indicadores de Ciencia y Tecnologia - Iberoamerička mreža indikatora o nauci i tehnologiji (Buenos Aires)

12. Glavni metodološki priručnici OECD-a: A “Porodica Frascati”: • R&DMjerenje serija naučnih i tehnoloških aktivnosti: - “Frascati priručnik: Proposed Standard Practice for Surveys of Research and Experimental Development” (Predloćena standardna praksa pregleda istraživanja i eksperimentalnog razvoja) – izdanje šesto (OECD 2002.) - “R&D statistika i mjerenja rezultata u sektoru visokog obrazovanja)– Dodatak Frascati pruričniku (OECD 1989.) • Tehnologija - “Manual for the Measurement and Interpretation of Technology platne bilanseBalance of Payments Data –TBP Manual” (OECD 1990) (1) “Priručnik za mjerenje i tumačenje podataka o tehnološkom bilansu plaćanja” • Inovatorstvo- “Oslo Manual - Guidelines for Collecting and Interpreting Innovation Data Oslo Manual” (3rd Edition, OECD 2005) “Priručnik iz Osla – Smjernice za prikupljanje i tumačenje podataka o inovatorstvu” • Patenti“Using Patents Data as Science and Technology Indicators - Patents Manual” (2008)(1) “Korištenje podataka o patentima kao znanstvenih i tehnoloških indikatora” • S&Tosoblje- “The Measurement of Human Resources Devoted to Science andoTechnology - Canberra Manual” (OECD 1995) (2) “Mjerenje ljudskih resursa posvećenih nauci i tehnologiji – Priručnik iz Kanbere”

13. B Other Methodological Frameworks for S&T: • High technology - “Revision of High-technology Sector and Product Classification” OECD, STI Working Paper 1997/2 • Bibliometrics- “Bibliometric Indicators and Analysis of Research Systems: Methods and Examples”, by Yoshiko OKUBO (OECD, STI Working Paper 1997/1 (OECD 1997) (3) • Globalisation- “Handbook on Economic Globalisation Indicators” (OECD 2005) • Productivity- “Measuring Productivity Manual” (OECD 2001) • Biotechnology- “A Framework for Biotechnology Statistics (OECD 2005) C. Other Relevant OECD Statistical Frameworks: • Information- “A guide for Information Society Measurements and Analysis “ • Technologies(OECD 2005) • Education- “OECD Manual for Comparative Education Statistics” (and • Statistics- Technical notes to the annual OECD “Education at a Glance” reports) • Education “ Classifying Educational Programmes”, Manual for ISCED-97

14. Sadržaj “Frascati prurčnika” iz 2002. (6. izdanje) Osam poglavlja: • Poglavlje 1: Cilj i predmet Priručnika • Poglavlje 2: Osnovne definicije i konvencije • Poglavlje 3: Institucionalna klasifikacija • Poglavlje 4 Funkcionalna distribucija • Poglavlje 5: Mjerenje R&D osoblja • Poglavlje 6: Mjerenje rashoda na ime R&D • Poglavlje 7: Metodologija istraživanja i procedure • Poglavlje 8: Budžetska izdvajanja ili troškovi na ime R&D po socio-ekonomskim ciljevima

15. Jedanaest aneksa: • Aneks 1: Kratak historijat i porijeklo Frascati prirčnika • Aneks 2: Iznalaženje podataka o R&D u sektoru visokog obrazovanja” • Aneks 3: Tretman R&D-a u Sistemu nacionalnih računa Ujedinjenih naroda • Aneks 4: R&D povezan sa zdravljem, informacionom i komunikacijskom tehnologijom(IKT) i biotehnologijom • Aneks 5: Metode izvođenja regionalnih R&D podataka • Aneks 6: Rad na S&T indikatorima u drugim međunarodnim organizacijama • Aneks 7: Drugi znansvteni i tehnološki indikatori (statistika o patentima, tehnološki bilans plaćanja (TBP), bibliometrija, visokotehnološki proizvodi i industrije, statistika inovatorstva, ljudski resursi za nauku i tehnologiju (HRST); • Aneks 8: Praktične metode pružanja ažuriranih procjena i projekcija o resursima posvećenim R&D • Aneks 9: R&D deflatori i pretvarači valuta • Aneks 10: Dodatne smjernice o klasifikaciji velikih R&D projekatas posebnim osvrtom na vojnu industriju i avio-industrije • Aneks 11: Korespodencija između kategorija R&D osoblja po zanimanju u Frascati priručniku i ISCO-88 klasama

16. OECD (UNESCO i EUROSTAT) sektori R&D performansi i izvora sredstava: • Poslovni: • Vladin sektor; • Sektor visokog obrazovanja, i • Privatni neprofitni sektor; • Inostranstvo • Ukupno za zemlju (GERD za rashode)

17. Poslovni sektorobuhvata “sve firme, organizacije i institucije čija je primarna djelatnost tržišna proizvodnja roba i usluga (osim onih u sektoru visokog obrazovanja) za prodaju općoj javnosti po ekonomski značajnoj cijeni i privatne neprofitne institucije koje su uglavnom njima na usluzi”. Ukratko, ovaj sektor obuhvata privatna i javna preduzeća, uglavnom ona koja se bave proizvodnjom i pružanjem usluga i organizacije koje su njima na usluzi. • Vladin sektor: sastoji se od “svih ministarstava, ureda i drugih tijela koji zajednici pružaju, ali obično ne vrše prodaju, zajedničkih usluga, osim usluga visokog obrazovanja, koje se mogu na drugi način konvencionalno i ekonomski obezbijediti, kao i oni koji upravljaju državnom i ekonomskom i socijalnom politikom zajednice”. • Napomena: javna preduzeća su uključena u poslovni sektor. Samo se direktan transfer mjeri za ovaj sektor, kao što je finansijski sektor, dok se u obzir ne uzimaju razne vrste indirektne R&D podrške, kao što su poreski poticaji i ustupci, kamatne subvencije itd.

18. Sektor visokog obrazovanjase sastoji od: “svih univerziteta, tehnoloških fakulteta i drugih institucija visokog obrazovanja, bez obzira na izvor finansiranja ili pravni status. Tu spadaju i svi istraživački zavodi, eksperimentalne postaje i klinike koje djeluju pod direktnom kontrolom visokobrazovnih institucija, ili one njima upravljaju ili su s njima udružene.” • Privatni neprofitni (PNP) sektor obuhvata “…vantržišne, privatne neprofitne institucije koje usluge pružaju domaćinstvima (t.j. općoj javnosti)” i “privatne osobe ili domaćinstva”. • Tipično su ovaj sektor uključena profesionalna ili učena društva, dobrotvorna društva ili humanitarne organizacije, sindikati, udruženja potrošača, itd., plus sva sredstva koja domaćinstva direktno daju u svrhu R&D. • “Inostranstvo” se sastoji, obično kao izvor R&D finansija od, …” svih institucija i osoba koji su locirani izvan političkih granica zemlje, osim vozila, brodova, aviona i svemirskih satelita kojima upravljaju domaća lica i tereni za testiranje koje su takva lica kupili. Također se tu ubrajaju i “sve međunarodne organizacije (osim poslovnih preduzeća), uključujući i objekte i operacije u granicama zemlje”. • Za neke statističke podatke (kao što su statistički podaci o inovatorstvu) “inostranstvo” može također podrazumijevati i “sektor destinacije” za neki vid R&D podrške. • Bruto domaći rashodi na ime R&D (GERD):ukupni rashodi na cjelokupan R&D koji se izvodi na teritoriji zemlje, od strane četiri gore navedena sektora, u datoj godini.

19. Rashodi na ime R&D Unutarnji rashodu su: … svi (tekući i kapitalni) rashodi na ime R&D izvršenog unutar statističke jedinice ili sektora ekonomije u toku određenog perioda, bez obzira na izvor finansiranja. Obuhvaćeni su rashodi nastali izvan statističke jedinice ali u podršci unutarnjem R&D (npr. nabavka roba za R&D) Vanjski rashodidefinirani su: … kao sume izvještaja jedinice, organizacije ili sektora koji su platili ili su se obavezali da će platiti drugoj jedinici, organizaciji sektora izvođenje R&D u toku određenog perioda. To obuhvata akviziciju R&D koje obave druge jedinice i grantove koji se daju drugima za izvođenje R&D.

20. Vrste rashoda na ime R&D Tekući rashodi: Troškovi rada personala R&D; Drugi tekući troškovi”. Kapitalni rashodi: Rashodi na ime zemljišta i objekata; Instrumenti i oprema; Kompjuterski software”. • Kapitalni rashodi su godišnji bruto rashodi fiksnih sredstava korištenih u R&D programima statističkih jedinica. Potrebno je o njima podnijeti detaljan izvještaj za period u kojem su nastali i ne smiju se voditi kao element deprecijacije.

21. R&D/S&T osoblje – osnovne međunarodne definicije UNESCO: « Naučno i tehničko osoblje - STEP »: ...ukupan broj osoba koji sudjeluje direktnou S&T aktivnostima u instituciji ili jedinici, i koji su, po pravilu, plaćeni za svoje usluge. Ta grupa treba obuhvatati naučnike i inžinjere i tehničare (SET) i pomoćno osoblje... OECD « Frascati priručnik »: « R&D osoblje”: ...Sve osobe koje su zaposlene direktno na R&D trebaju se ubrajati, kao i one koje pružaju direktne usluge kao što su R&D menadžeri, administratori i uredsko osoblje. OECD “Frascati priručnik” –definicija ekvivalentnosti pune zaposlenosti (FTE) za R&D osoblje: Jedan FTE se može shvatiti kao jedna osoba-jedna godina. Stoga, osoba koja utroši 30 posto svog vremena na R&D i ostatak vremena na druge aktivnosti (npr., predavanje, administrativni rad na univerzitetu i konsultacije sa studentima) trebaju se smatrati 0.3 FTE. Također, ako je R&D radnik s punim radnim vremenom zaposlen u R&D jedinici na svega šest mjeseci, onda je to FTE od 0.5. S obzirom da se uobičajeni radni dan (period) može razlikovati od sektora do sektora i čak od institucije do institucije, nije moguće FTE izraziti kao osoba-sat.

22. OECD “Frascati priručnik” –definicije kategorija zanimanja osoblja R&D: Istražitelji: « .. Su profesionalni koji su angažirani na koncipiranju ili stvaranju novog znanja, proizvoda, procesa i sistema, kao i u upravljanju relevantnim projektima. » (također se nazivaju « RSE » (naučno-istraživački radnici i inžinjeri). Tehničari i ekvivalentno osoblje:« ... Su osobe čiji osnovni zadaci zahtijevaju tehničko znanje i iskustvo u jednoj ili više oblasti inženjerskih, fizikalnih ili bioloških nauka, ili društvenih nauka i filozofije. Učestvuju u R&D tako što obavljaju naučne i tehničke zadatke uz primjenu koncepata i operativnih metoda, obično pod nadzorom istraživača. Ekvivalentno osoblje obavlja odgovarajuće R&D zadatke pod nadzorom istraživača u društvenim naukama ». Drugo pomoćno osoblje: « ... Obuhvata kvalificirane i nekvalificirane zanatske radnike, sekretarsko i pomoćno osoblje koje sudjeluje u R&D projektima ili su direktno povezani s takvim projektima ».

23. OECD “Frascati priručnik” –definicije kategorija R&D osoblja po novima formalnih kvalifikacija (ili obrazovanja) (ISCED 1997): Akademski stepen doktora nauka (ISCED nivo 6): Akademski stepen doktora nauka ili ekvivalentan u svim oblastima (ISCED nivo 6). Ova kategorija obuhvata akademske stepene stečene na redovnim univerzitetu i na specijaliziranim institucijama sa statusom univerziteta. Akademski stepeni ispod stepena doktora nauka (ISCED nivo 5A): Tercijalni akademski stepeni ispod stepena doktora nauka u svim oblastima (ISCED nivo 5A). Ova kategorija obuhvata stepene stečene na redovnim univerzitetima, kao i na specijaliziranim institucijama sa statusom univerziteta.

24. Drugi akademski tercijarni nivoi (ISCED nivo 5B): “Drugi akademski tercijarni nivoi (ISCED nivo 5B) u svim oblastima. Predmet je tipično specijaliziran, predstavljen na nivou koji zahtijeva ekvivalent potpunog sekundarnog nivoa da bi se savladao. Pruža praktičnije orijentirano obrazovanje(konkretno zanimanje u odnosu na programe na nivoima 5A i 6 prema ISCED klasifikaciji. Drugi poslije-sekundarni netercijarni stepeni (ISCED nivo 4): Drugi poslije-sekundarni netercijarni stepeni (ISCED nivo 4) u svim oblastima. Ova klasa obuhvata osobe koje se sa ovim stepenom pripremaju za studije na nivou 5, koji, iako su završili ISCED nivo 3, nisu učili po nastavnom programu koji bi im omogućio ulazak na nivo 5; tj., temeljni kursevi prije sticanja stepena ili kratki stručni programi

25. Stepen sekundarnog obrazovanja (ISCED nivo 3): Sekundarni nivo obrazovanja, viša faza (ISCED nivo 3). Ova klasa obuhvata ne samo sve diplome na ISCED nivou 3 stečene u srednjoškolskom sistemu nego i ekvivalentne stručne diplome na nivou 3 stečene u drugim obrazovnim institucijama. Druge kvalifikacije: Obuhvataju sve one sa diplomom srednje škole ispod ISCED nivoa 3 ili sa nezavršenim srednjim obrazovanjem ili obrazovanjem koje ne potpada niti pod jednu od druge četiri klase.

26. INDIKATORI ISHODA: Bibliometrija: - nekoliko primjera indikatora - broj naučnih radova, po detaljnim naučnim oblastima; - broj citata u naučnim radovima; - kocitati (koliko puta su dva rada istovremeno citirana); - broj supotpisnika (koautora) iu naučnim radovima; - broj patenata i citata u zahtjevima za priznavanje patenata i odobrenjima; - korelacija između naučnih radova (nauka) i patenata (tehnologija) na osnovu citata u prijavama patenata; - naučne veze (mreže) mjerene citatima; - istovremeno pojavljivanje (ključnih) riječi (“ko-riječi”), itd.

27. Indikatori patenata (kako se koriste u OECD-ovimpublikacijama na temu ”Glavnih indikatora za nauku i tehnologiju): Indikatori za patente u ranijim publikacijama OECD-a: - Prijava patenata u zemlji (= zbir prijava rezidenata i nerezidenata u zemlji); - Prijave patenata rezidenata; - Prijave patenata nerezidenata; - Eksterne prijave patenata (koje dostavljaju u inostranstvu rezidenti date zemlje); - Odnos ovisnosti (prijave patenata nerezidenata/rezidenata); - Odnos samodostatnosti (prijave rezidenata/nerezidenata); - Koeficijent inovatorstva (prijave patenata rezidenata na 10.000 stanovnika),i - Stopa difuzije (eksterne/rezidentne prijave patenata).

28. “Novi” indikatori patenata u publikacijama OECD-a/”MSTI”: - Broj “trijadskih” patentnihfamilija (prioritetna godina); - Udio zemalja u “trijadskim” patentnim familijama (idem); - Broj prijava patenata u IKT-u (informacijsko-komunikacijske tehnologije) dostavljenih Evropskom uredu za patente – EPO (idem); - Broj patenata u biotehnološkom sektoru – prijave dostavljene Evropskom uredu za patente (idem)

29. Indikatori tehnološkog balansa plaćanja u OECD-ovimpublikacijama ”Glavni naučni i tehnološki indikatori” - Tehnološki balans plaćanja: Primici (milion tekućih dolara) - Tehnološki balans plaćanja : Plaćanja (milion tekućih dolara) - Tehnološki balans plaćanja : Plaćanja kao postotak GERD-a - Međunarodna trgovina: Avio industrija (milion tekućih dolara i postoci) – Trgovinski balans i udjeli na tržištu; - Međunarodna trgovina : Elektronska industrija (idem) (idem) - Međunarodna trgovina : Uredske mašine i kompjuterska industrija (idem) (idem) - Međunarodna trgovina : Farmaceutska industrija (idem) (idem) - Međunarodna trgovina : Proizvodnja instrumenata (idem) idem)

30. Inovacije:definicije, kriteriji i indikatori (OECD/EUROSTAT) Inovacijajeprovođenje novog ili znatno usavršenog proizvoda (robe ili usluge) ili procesa ili novog marketinškog metoda ili novog organizacionog metoda u poslovnim praksama, na radnom mjestu ili u vanjskim odnosima Tehnološka inovacijaobuhvata primijenjene tehnološki nove proizvode i procese u znatna tehnološka poboljšanja u proizvodima i procesima.Inovacija je provedena ako je plasirana na tržište (inovacija proizvoda) ili se koristi u proizvodnom procesu (procesna inovacija). Proizvod ili proces treba biti nov (ili znatno usavršen) za preduzeće (ne mora pod obavezno biti nov na tržištu preduzeća).

31. Tehnološka inovacijazahtijeva objektivno poboljšanje performansi proizvoda ili na način na koji je proizveden ili dostavljen. Sljedeće promjene nisu tehnološke inovacije: -poboljšanja proizvoda koja ih čine privlačnijim kupcima bez promjena njihovih “tehnoloških karakteristika”; -manje tehnološke promjene proizvoda i procesa ili promjene koje nemaju dovoljan stepen novine; - promjene proizvoda i procesa u kojima se novina ne odnosi na upotrebu ili karakteristike objektivnih performansi proizvoda ili na način na koji su proizvedeni nego na estetske ili subjektivne kvalitete. Inovativne aktivnostisusvi naučni, tehnološki, organizacijski, finansijski i komercijalni koraci koji u stvarnosti ili postoji namjera da doprinesu do primjene inovacija.Neke inovativne aktivnosti su same po sebi inovativne, druge nisu nove aktivnosti ali su potrebne ta implementaciju inovacija. Inovativne aktivnosti također obuhvataju R&D koji se ne odnosi direktno na razvoj određene inovacije.

32. Inovativna firmaje ona koja je implementirala inovaciju u toku posmatranog perioda • Inovativna firma u smislu proizvoda-procesaje ona koja je implementirala novi ili znatno poboljšan proizvod ili proces u toku posmatranog perioda. • Inovacija proizvodaje uvođenje robe ili usluge koja je nova ili znatno poboljšana u odnosu na svoje karakteristike ili namjeravane upotrebe. To podrazumijeva znatna poboljšanja u tehničkim specifikacijama, komponentama i materijalima, inkorporiranom softwareu, prilagođenosti korisniku i drugim funkcionalnim karakteristikama; • Inovacija procesaje implementacija novog ili znatno poboljšanog metoda proizvodnje ili dostave. To podrazumijeva znatne promjene u tehnikama, opremi i/ili softwareu. • Marketinška inovacijaje implementacija nove marketinške metode koja obuhvata znatne promjene u dizajnu proizvoda ili pakiranju, plasmanu proizvoda, promociji ili cijeni proizvoda. • Organizaciona inovacijaje implementacija novog organizacionog metoda u poslovnim praksama firme, organizaciji radnih mjesta ili vanjskim odnosima.

33. “High-Tech” proizvodi: Lista OECD/EUROSTAT-a*) (još uvijek privremena) • Avio-proizvodi[7921+7922+7923+7924+7925+79293+(714-71489-71499)+87411] • Kompjuteri i uredske mašine[75113+75131+75132+75134+(752-7529)+75997] • Elektronika-telekomunikacije[76381+76383+(764-76493-76499)+7722+77261+77318+77625+7763+7764+7768+89879] • Farmaceutski proizvodi [5413+5415+5416+5421+5422] • Znanstveni instrumenti[774+8711+8713+8714+8719+87211+(874-87411-8742)+88111+88121+88411+ 88419+89961+89963+89967] • Električna oprema[77862+77863+77864+77865+7787+77844] • Hemija (manje farmaceutski proizvodi)[52222+52223+52229+52269+525+57433+591 • Oprema koja nije električna[71489+71499+71871+71877+72847+7311+73135+73144+73151 +73153+73161+73165+73312+73314+73316 +73733+73735] • Naoružanje891 *) u zagradama reference na SITC Rev.3 klasifikacijski kodeks

34. Hvala na pažnji Gunnar Westholme