GIAÛM ÑAU TRONG CHUYEÅN DAÏ

1. GIAÛM ÑAU TRONG CHUYEÅN DAÏ Bs.TRUONG QUOC VIET

2. PAIN • An unpleasant experience associated with actual or potential tissue damage CSUS

3. Định nghĩa “ Đau là một kinh nghiệm cảm giác và cảm xúc khó chịu kết hợp với một tổn thương mô có sẵn hay tiềm tàng, hay kinh nghiệm được mô tả theo kiểu của một tổn thương như vậy. ” Hiệp hội quốc tế nghiên cứu về đau (IASP)

4. Giảm đau lúc chuyển dạ (trước năm 1847) • (TQ) Opium, belladonna (HL) cannabis, jimsonweed, henbane, mandrake • Alcohol (Sững sờ) • Thôi miên (Anton Mesmer) • Làm xao lãng với vật kích thích • Đâm bằng cây tầm ma Opium Poppy

5. Cô Cheá Ñau Trong Chuyeån Daï • Chuyeån daï chia laøm 3 giai ñoaïn • Xoaù môû CTC • Giai ñoaïn xoå thai • Giai ñoaïn xoå nhau • Giaûm ñau trong chuyeån daï chuû yeáu aûnh höôûng ñeán gñ 1 vaø gñ 2. Trong ñoù gñ 1 chia ra gñ tieàm thôøi vaø gñ hoaït ñoäng (ctc môû 4cm trôû leân). Con so laøm EA khi CTC môû # 4-5cm, Con raï 3-4 cm

7. Ñau trong chuyeån daï ñau döõ doäi khoâng chòu ñöôïc • Tính chaát ñau gia taêng daàn trong giai ñoaïn ñaàu cuûa chuyeån daï vaø ñau nhieàu nhaát giai ñoaïn xoå thai. Vaøo luùc ñaàu thai nhi laøm caêng daõn vuøng TSM • Mc Gill ñaõ nghieân cöùu ñau baèng baûng caâu hoûi • 40% chòu ñöôïc ñau ñau ñeû 24  9 • 60% khoâng theå dung naïp ñöôïc ôû ngöôøi töï nguyeän chæ dung naïp 15  7 • Caûm giaùc ñau giaûm ôû ngöôøi ñöôïc huaán luyeän veà taâm lyù, ñöôïc luyeän taäp, coù theå do ngöôõng ñau ñöôïc taêng leân.

8. Ñau thaét löng Caét chi Con so khoâng huaán luyeän Con so coù huaán luyeän Con raï Ñau löng maõn tính Gaõy xöông Ñöùt tay Veát raùch Ñau ung thö Ñau chi mô hoà Ñau raêng Vieâm khôùp So saùnh chæ soá ñau theo baûng caâu hoûi Mc Gill

9. Cảm giác • Cơ tử cung: co thắt cơ; thiếu oxy; lactate • Sực căng cổ TC – Thường cảm nhận đau ở lưng • Đè ép hạch TK gần CTC & âm đạo • Co kéo vòi, buồng trứng & phúc mạc • Co kéo & căng dãn các dây chằng • Đè ép niệu đạo, bàng quang & trực tràng • Căng dãn cơ sàn chậu & phúc mạc

10. `Tính Chaát ñau -         Caáp tính -         Noäi taïng -         Toaøn thaân Coù nhieàu yeáu toá taâm lyù nhö: -         Söï huaán luyeän -         Söï dung naïp caûm ñau khaùc nhau ôû moãi ngöôøi -         Vò trí trong xaõ hoäi, trình ñoä vaên hoaù -         Chuûng loaïi -         Yeáu toá moâi tröôøng Nhöõng yeáu toá chính gaây ñau trong chuyeån daï -         Söï daõn nôû CTC, -         Söï co TC -         Söï caêng thaân TC vaø TSM -         Kích thích do co keùo phaàn phuï, phuùc maïc, baøng quang, tröïc traøng vaø reã thaàn kinh coät soáng löng – cuøng Vaø söï daãn truyeàn thaàn kinh caûm giaùc khaùc nhau trong 2 pha cuûa chuyeån daï

11. Các từ ngữ bằng lời mô tả đau chuyển dạ • GĐ 1 : • Chuột rút, co kéo, đau đớn, nặng nề, sắc bén, đâm, cắt, từng cơn, khu trú, toàn thể • GĐ 2 : • Đè ép gây đau, bỏng, xé, rách, thủng, bùng nổ, chẻ ra, cục bộ From Mahlmeister, L. R. (1994). Managing pain during the intrapartum and postpartum periods. P. 603.

12. Cô cheá ñau • Cô cheá: Ñau do co TC, daõn coå TC do phoùng thích nhöõng hoaù chaát trung gian taùc duïng leân thuï caûm ôû ñaàu taän cuøng thaàn kinh caûm giaùc coù nhieàu ôû coå TC vaø phaàn thaáp TC, coù ít ôû thaân vaø ñaùy TC • Söï kích thích nhöõng thuï theå naøy laøm khôûi phaùt côn ñau noäi taïng gaàn gioáng nhö côn ñau baûo thaän hoaëc côn ñau do taéc ruoät.

13. Söï daãn truyeàn thaàn kinh • Caûm giaùc ñau trong giai ñoaïn ñaàu ñöôïc daãn truyeàn bôûi thaàn kinh C phaùt trieån cuøng nhöõng sôï thaàn kinh giao caûm cuûa TC qua caùc reã cuûa D10, D11, D12 • Giai ñoaïn ñaàu cuûa chuyeån daï: • Noái vôùi nhöõng sôïi thaàn kinh giao caûm ôû coå TC vaø thaân TC thaønh laäp ñaùm roái haï vò treân (5) • Töø ñaây ñi keøm nhöõng sôïi thaàn kinh giao caûm qua ñaùm roái haï vò thaáp roài ñaùm roái ñoäng maïch chuû .

14. Phaân boá thaàn kinh giao caûm töû cung 1: chuoãi giao caûm thaét löng 2: thaàn kinh haï vò phaûi 3: ñaùm roái thaàn kinh haï vò döôùi 4: thaàn kinh buoàng tröùng phaûi 5: thaàn kinh haï vò treân 6: ñaùm roái maïch chuû

15. Caûm giaùc ñöôïc truyeàn qua thaàân kinh tuyû soáng ôû söøng sau qua tuyû ôû vò trí T1 – L1 ngoaøi ra coøn caùc nhaùnh buoàn tröùng, daây chaén TC, voøi tröùng möôïn ñöôøng thaàn kinh buoàng tröùng ñeå ñeán ñaùm roái ñoäng maïch chuû vaø ñeán chuoãi giao caûm coät soáng thaét löng.

16. Giai ñoaïn 1: Do rễå thaàn kinh T1-T12 bò höng phaán ñeå laøm côn goø TC gia taêng cöôøng ñoä, luùc naøy söï chi phoái lan roäng töø T10 – L1 do sôïi thaàn kinh C Giai ñoaïn 2: ( Giai ñoaïn xoå thai) Ñaàu thai nhi laøm caêng TSM vaø vuøng chaäu caûm giaùc ñau ñöôïc daãn truyeàn töø S2, S3, S4 qua thaàn kinh theïn trong vaø thaàn kinh da phaàn sau ñuøi (S1, S2, S3) do sôïi A

18. Gñ 1 Gñ 2 Ñöôøng caûm giaùc ñau trong chuyeån daï

19. Vuøng da töông öùng vôùi caûm giaùc ñau Cuõng nhö ñau xuaát phaùt töø noäi taïng caùc giai ñoaïn ñau trong chuyeån daï cho nhöõng caûm giaùc ra vuøng da töông öùng Thôøi kyø 1: phía tröôùc: ñau khu truù vuøng da giöõa T11- T12 vaø vuøng giöõa roán vaø xöông veä phía sau: töø ñoát soáng thaét löng L5 ñeán xöông cuøng Thôøi kyø 2: Söï tieán trieån cuûa chuyeån daï caûm giaùc ñau töø T1 – L1 töông öùng vò trí phía treân ñuøi ñeán maøo hoâng. Caûm giaùc ñau coøn gaây ra bôûi söï di ñoäng cuûa thai xuoáng thaáp taùc ñoäng treân vuøng TSM qua ñaùm roái thaét löng xöông cuøng. Caûm giaùc ñau naøy coù theå giaûm bôùt baèng söï kích thích ñieän qua da.

20. Vuøng caûm giaùc ñau töông öùng Cô cheá gaây ñau ( luoàng thaàn kinh caûm giaùc töø töû cung ñeán söøng sau tuûy soáng)

22. AÛnh höôûng cuûa ñau 1 . Töû cung Ñau laøm phoùng thích cathecholamin goàm adrenalin vaø nor adrenalin Adrenalin laøm giaûm hoaït ñoäng TC khoaûng 50% ôû noàng ñoä 100 – 1000 pg/ml Nor adrenalin laøm taêng hoaït ñoäng TC khoaûng 40% Keát quaû TC giaûm hoaït ñoäng döôùi taùc ñoäng cuûa cathecholamin

23. 3. Treân saûn phuï Ñau laøm meï thôû nhanh, taàn soá hoâ haáp coù khi leân ñeán treân 40 laàn/p, tình traïng naøy keùo daøi laøm giaûm CO2 gaây neân kieàm hoâ haáp  toan chuyeån hoaù Giaûm CO2 seõ laøm giaûm thoâng khí ôû meï. Haäu quaû thieáu O2 ôû meï vaø khi PaO2 döôùi 70% mmHg thì gaây thieáu O2 ôû thai nhi

24. Đáp ứng với đau chuyển dạ • Đáp ứng sinh lý • Tăng nhịp tim – tăng CLT • Tăng kháng lực mạch máu ngoại biên -- tăng HA • Tăng tiêu thụ O2 • Đáp ứng xúc cảm : Biểu hiện đau • Những quy phạm cá nhân + văn hóa

25. LÒCH SÖÛ ÑEÛ KHOÂNG ÑAU

27. 1847 James Young Simpson laø ngöôøi ñaàu tieân duøng Ether (thuoác meâ bay hôi) • Coù nhieàu söï choáng ñoái, cho raèng côn ñau töø töû cung do co thaét vaø khoâng ñöôïc duøng thuoác ñeå giaûm côn co thaét vì ñoù laø tieán trình sanh ñeû töï nhieân. • 1847, caùc khoa hoïc gia bieát raát ít veà nhieäm vuï cuûa côn co töû cung, côn ñau vaø söï lieân quan giöõa chuùng. • 20 naêm sau, ngöôøi ta môùi bieát ñöôïc nhöõng sôïi thaàn kinh ñaëc bieät vaø nhöõng vuøng ñaëc bieät treân naõo coù lieân quan ñeán ñau.

28. 1850, Baron Paul Dubois - Ñaïi hoïc Y Khoa Paris: Ether chæ aûnh höôûng leân thaàn kinh naõo - tuûy soáng, khoâng laøm lieät côn co töû cung. • Ramsbotham - Ñaïi hoïc Y London: neáu ngaên ngöøa söï sinh ñeû töï nhieân laø moái nguy hieåm gheâ gôùm. • 123 ca töû vong coù theå laø do hít Chloroform. Maëc duø khoâng coù ca töû vong naøo veà saûn khoa, nhöng ngöôøi ta vaãn nghi ngôø.

29. 1853, hoaøng haäu Victoria sanh con thöù 8 laø hoaøng töû Leopold ñaõ môøi John Snow ñeán gaây teâ cho hoaøng haäu baèng Chloroform. • 4 naêm sau, sanh ñöùa con thöù 9, coâng chuùa Majesty cuõng ñöôïc duøng Chloroform, töø ñoù söï phaùt trieån ñeû khoâng ñau ñaõ baét ñaàu. • Tröôùc theá kyû 19, quan nieäm ñau trong sinh ñeû, theo nhöõng ngöôøi thôøi trung coå laø söï tröøng phaït cuûa Chuùa ñoái vôùi söï khoâng vaâng lôøi cuûa Eva trong vöôøn ñòa ñaøng.

30. Söï phaùt trieån tieáp tuïc, ngöôøi ta duøng aù phieän vaø Scopolamine ñeå giaûm ñau cho saûn phuï. • 1853, oáng tieâm vôùi kim tieâm baèng kim loaïi ñöôïc phaùt minh ra, nhôø ñoù ngöôøi ta tieâm Morphine caøng nhieàu hôn. • 1868, tieâm döôùi da baèng Morphine ñeå giaûm ñau sau ñeû ñaõ baét ñaàu phaùt trieån.

31. 1850 – 1900, söï phaùt trieån y hoïc ôû chaâu Aâu, phaùt minh ra nhieàu thuoác meâ bay hôi ñeå phaùt trieån ñeû khoâng ñau. • Ñeán theá chieán thöù I, tìm hieåu söï aûnh höôûng cuûa thuoác do gaây meâ. Thay ñoåi löôïng thuoác 40 – 50 mg Morphine trong suoát thôøi gian sanh thì thaáy aûnh höôûng leân treû nhieàu (treû cöû ñoäng taêng, töû vong ñoät ngoät). • 1877, Gillette moâ taû 15 tröôøng hôïp treû bò öùc cheá hoâ haáp do Morphine trong sanh ñeû. • Nghieân cöùu tieáp tuïc trong nhöõng naêm sau ñaõ cho thaáy treû coù thôû ít vaø ngöng thôû.

32. 1949, Virginia Apgar, moät nhaø gaây meâ hoài söùc, phuï nöõ ñaàu tieân trôû thaønh giaùo sö ôû ñaïi hoïc Columbia. • 1953, baø Apgar heä thoáng vaø cho ñieåm cho nhöõng em beù moå laáy thai, töø ñoù chæ soá Apgar ñöôïc duøng cho ñeán baây giôø.

33. Những phương pháp giảm đau • Không dùng thuốc • - Chuyển động (tư thế giúp giảm đau) • - Kích thích điện qua da • - Liệu pháp tâm lý (Lamaze) • - Thôi miên (Hypnosis - giấc ngủ nhân tạo) • - Châm cứu • - Massage, vật lý trị liệu

35. Relaxation • Bước 1: Thư giãn

36. Breathing Bước 2: Hít thở

37. Moving Around • Bước 3:Tư thế

40. Bước 4: Water therapy Water Therapy

41. Massage Bước 5:

42. Opioids Bước 8 : Dùng á phiện

45. Liệu pháp tâm lý Lamaze • Lamaze là 1 bs Sản của Pháp • 1951, giới thiệu pp này ở Pháp khi ông quan sát ở Nga của Pavlov (khi trí óc suy nghĩ thì không cảm thấy đau nữa): bao gồm pp dạy thư giãn, pp thở, sự giúp đỡ của người chồng. • 1960, Karmel lặp 1 viện ApoLamaze để chỉ dạy cho chồng vợ ở tam cá nguyệt cuối. PP này được lan truyền đến nay. • 1970, phát triển mạnh, thở phải đúng giai đọan chuyển dạ, gđ đầu thở sâu và chậm. Khi cơn gò tăng: thở phì phò và nhanh, kết hợp với thư giản, massage, xem phim.

49. Phương pháp châm cứu • 1996, WHO công nhận châm cứu như 1 pp điều trị