DESIGUALDADES DE RENTA E RIQUEZA NUN MUNDO NEOLIBERAL

1. DESIGUALDADES DE RENTA E RIQUEZA NUN MUNDO NEOLIBERAL XAVIER VENCE Catedrático de economía aplicada UNIVERSIDADE SANTIAGO DE COMPOSTELA WWW.USC.ES/ICEDE

2. PRESENTACIÓN • ¿AUMENTAN OU DIMINUEN AS DESIGUALDADES?: OS DADOS • ¿POR QUE? • ¿GLOBALIZACIÓN?, ¿NEOLIBERALISMO?, ¿GLOBALIZACIÓN NEOLIBERAL? • AS BASES DO MODELO NEOLIBERAL • A FINANCIARIZACIÓN E AS BURBULLAS FINANCEIRAS • A CRISE ACTUAL, AS BURBULLAS E AS DESIGUALDADES

3. Opulencia e miseria: Renda e Riqueza no mundo • 1900-2000 • A produción mundial multiplicouse por 18 • A producción per capita multiplicouse por 5 • Pero... • 40% poboación mundial vive con menos de 2$ ao dia (POBREZA) • 1 de cada 8 (13%) habitantes padece fame crónica en 2001-2003 • 20% non ten acceso a auga limpa • 40% non ten saneamento • Os 500 máis ricos teñen uns ingresos (RENDA) iguais aos de 416 millóns de persoas máis pobres • O 2% máis ricos (RIQUEZA-ACTIVOS) ten o 50% da riqueza mundial e • O 10% dos adultos conta co 85% do total mundial • O 50% máis pobre só controla o 1% dos activos (riqueza) La Distribución Mundial de la Riqueza de los Hogares. Estudo 2006. (World Institute for Development Economics of the United Nations University, UNU-WIDER).

5. Pero... ¿Aumentan ou diminuen? • Tony Atkinson (2003), James Galbraith e Pedro Conceiçao (2001, 2007), Robert Wade (2004), Bob Sutcliffe (2002, 2007), Cornia (2006), Wider (2006), Milanovic (2008): • aumentaron as desigualdade entre países • aumentaron dentro de cada país • aumento da desigualdade global, • Robert Wade considera 8 medidas de desigualdade e obtén que para 7 delas, aínda que en diferente grao, os datos amosan un incremento da desigualdade a nivel mundial. • Banco Mundial e autores neoliberais como Sala i Martin (popularizados por G. De la Dehesa) non teñen reparos en afirmar que a desigualdade global se reduce gracias ao proceso de globalización: “efecto China”

6. Crecemento lento e desigual

7. Centro-Periferia: ¿Mudou a composición dos dous campos: desenvolvidos/subd; Norte/Sur; Imperio/colonias…? • A poboación dos países avanzados (Europa,N-América, Xapón, Corea, Taiwan,Singapur, Australia e N-Zelanda) era de 1,070 millóns en 2005 (760 millóns en 1960). • A poboación dos países da periferia que se uniron ao “clube” constitúe menos do 10% do mesmo e os da semi-periferia outro 10%. This should be compared with a natural growth of 20 per cent. • Esas incorporación ao clube dos avanzados representan o 3.4% da poboación dos países non-avanzados. • En resumo: a poboación total dos territorios que se “desenvolveron’ entre 1960-2005 eran en 2005 menos do 3% da poboación mundial. • Esta é a constante histórica da modernidade tardía: development has not happened. (A. Freeman). Tan só unha pequena parte do “developing’ world” pasou a formar parte do clube do “developed world”.

8. ¿Converxencia?: PIB per capita Mundo Rico/PIB pc mundo pobre(MR:Europa,N-America, Xapón, Corea, TAiwan,Singapur, Australia e N-Zelanda).Datos:FMI-WEO. Ratio entre o país máis rico e o máis pobre en 1900 era 7:1 (Maddison) [A.Freeman,2008]

9. Aumento da desigualdade entre áreas

10. With new PPP, the Gini coefficient for the world rises for all concepts of inequality and for Concept 3 reaches 69.9. Table 5: Changes in world Gini coefficients and 10/10 ratios • old PPP new PPP • Type of inequality • Concept 1 55.0 57.6 • Concept 2 51.6 57.8 • (without China) 55.6 59.2 • 10/10 ratio 32.3 38.7 • Concept 3 65.7 69.9 • 10/10 ratio 61.4 124.3 • Source: Branko Milanovic 2008; Concept 3 10/10 ratio calculated by author. • three types of world inequality • – Type 1 (inequality between countries not weighted by population), • -Type 2 (inequality between countries weighed by population) and • Type 3 (inequality between all income groups of all countries weighted by population, otherwise known as global inequality).

11. The distribution of world income by country and decile group Source: ICP 2008; World Bank Povcalnet 2008.

12. A principal diferencia por países: a polarización ricos (X)/pobres (I-IV)

13. riqueza

16. A concentración da riqueza nos países é moi alta pero desigual: • A participación do 10% superior oscila entre • 40% en China • 70% nos Estados Unidos • é incluso máis alta noutros países. • O coeficiente Gini do ingreso oscila entre o 35% e 45% según países. • O coeficiente Gini da riqueza oscila entre 65% e 75% e nalgúns casos supera o 80%: • Japón 55% • Estados Unidos 80% • A desigualdade da riqueza para o mundo é aínda máis alta: • o Gini de riqueza global para adultos é de 89%. • ¿Qué significa?: é como se nun grupo de 10 persoas unha delas toma o 99% da torta e as outras 9 reparten o 1% restante.

22. O liberalismo das grandes fortunas (wider2006) British imperialism: financiers invested overseas because growing inequality in the distribution of income depressed aggregate consumer demand in the home market.

23. As fortunas segundonas British imperialism: financiers invested overseas because growing inequality in the distribution of income depressed aggregate consumer demand in the home market.

27. A renda real dos máis pobres cae en USA en 2000-06

28. Evolución da Desigualdade de remuneración EHII 2.2 base de datos (N=3,179)

29. A desigualdade salarial 80-... ten unha forte compoñente global (modelo monetario e financeiro neoliberal)

31. A desigualdade global caeu entre 73-80 • Encontrase un patrón global de evolución da desigualdade que transcende as opcións políticas de cada país. • Desde 1973-80, a banca comercial financiou o desenvolvemento global en termos excepcionalmente favorábeis. Nun momento de alza dos prezos das mercancías (petróleo, algodón, café, cobre e outros productos agrícolas e mineiros do 3 Mundo), as taxas de xuro reais para os países sub-d foron menores que cero. Era o gran momento para pedir prestado e gastar, e foi o que fixeron os países sub-d. Como resultado creceron rápido e as desigualdades internas caeron (“U” invertida de Kuznets). • Pero iso foi o último hurra!.

32. Por que as desigualdades globais aumentaron desde 1980... (Galbraith) • A partir de 1979 o modelo cambia: • M. Thatcher (e o monetarismo) chega ao poder en GB, • Paul A. Volcker presidente da Reserva Federal • Ronald Reagan no 1980, • As taxas de xuro aumentan, • A libra e o dolar revaluanse, • O prezos das mercancías caen • As moedas de Latino América e África colapsan. • Prezos das Importacións caen en picado, • O Norte sufre unha recesión e o Sur unha profunda depresión. • Entón co declive da renda per capita invertese o proceso de Kuznets e as desigualdades aumentan bruscamente. • E ademais • coas altas taxas de xuro os acreedores gañan sobre os debedores. • Coa suba do dolar, os que teñen dolares gañan sobre os que non os teñen • Co colapso das moedas locais os que poden vender no exterior gañan sobre os que venden nos mercados locais. • Con escasas excepcións as desigualdades globais aumentaron.

33. Desigualdade de remuneracións (Galbraith)

38. ¿Por qué aumentan as desigualdades? • o maior crecemento da poboación dos países máis pobres con respecto á dos máis ricos • tres factores ligados ao proceso de globalización neoliberal: • a. a forte caída nos prezos das mercancias non petrolíferas entre os anos oitenta e os noventa, o que perxudica especialmente ás zonas menos desenvolvidas; • b. os países en vías de desenvolvemento que abriron e liberalizaron os seus sistemas financeiros endebedándose fortemente, correndo ademais o risco -que acabou sendo real- dunha crise financeira; • c. o cambio tecnolóxico favoreceu a concentración do investimento e das actividades de alto valor engadido nas zonas ricas do planeta en vez de asentarse nos países menos desenvolvido (Robert Wade) • O MODELO NEOLIBERAL: • Política de reducción salarios reais e aumento das diferencias • Redistribución da renda cara arriba • Reducción do estado do benestar • Privatización: acumulación por desposesión • Endebedamento e consumo a crédito