ANKET SORULARI İÇİN “LİKERT TİPİ” ÖLÇEK GELİŞTİRME

1. ANKET SORULARI İÇİN “LİKERT TİPİ” ÖLÇEK GELİŞTİRME

2. TUTUMLARIN ÖLÇÜLMESİ *BİR DEĞİŞKEN İLE DİĞERLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİYİ İNCELEME VE SONUÇLAR ÇIKARMA *İNCELENEN HER DEĞİŞKEN KENDİ BAŞINA, GEREĞİNCE VE YETERİNCE ÖLÇÜLEBİLMİŞ OLMALIDIR! *TUTUMLARIN ÖLÇÜLEBİLMESİ TANIMLANABİLMESİNE BAĞLIDIR. **TUTUM?** İLGİ? *GÖRÜŞ?* -ANKETLER İNSANLAR GÖRÜŞLERİNİN FARKINDADIRLAR AMA TUTUMLARININ TAM OLARAK FARKINDA OLMAYABİLİRLER. GÖRÜŞLER:*AÇIK UÇLU SORULAR*+*SEÇENEKLER*

3. TUTUMLARI ÖLÇME TEKNİKLERİ *DAVRANIŞIN GÖZLENMESİ (en geçerli yol ---pahalı ve zaman alıcı) *BİREYİN KENDİSİNİ RAPOR ETMESİ *GÖRÜŞME (MÜLAKAT) *PROJEKTİF TEKNİKLER (resim göster---öykü anlatsın)

4. PSİKOLOJİK ÖLÇEKLERİN TEMEL SAYILTILARI *SÜREKLİLİK (sürekli değişken:uzunluğun metre, dm,cm,mm gibi en olumsuzdan------------------- en olumluya) *TEK BOYUTLULUK (bir özelliğin tek başına tanımlanıp ölçülebilmesi) *DOĞRUSALLIK (ağırlık, uzunluk gibi fiziksel bir özelliğin ölçüleri gibi bir doğru üzerinde gösterilebilmesi)

5. ÖLÇME ARACININ İŞLEVİ ÖLÇME ARACININ TEMEL İŞLEVİ, BELİRLİ SAYIDA VE BELİRLİ TEKNİKLERİ DAYALI OLARAK SEÇİLMİŞ TEST MADDELERİNE (UYARICILARA)VERDİKLERİ CEVAPLARA(GÖSTERDİKLERİ TEPKİLERE) GÖRE, BİREYİN ÖLÇÜLEN ÖZELLİĞİ BAKIMINDAN PSİKOLOJİK BOYUT ÜZERİNDEKİ KONUMUNUBELİRLEMEKTEDİR.

6. LİKERT’İN DERECELEME TOPLAMLARI TEKNİĞİ TUTUMLARIN ÖLÇÜLMESİNDE BUGÜNE KADAR İZLENEN EN POPÜLER YAKLAŞIM, SÖZ KONUSU TOPLAMA İLİŞKİN BİR ÖLÇEĞİN HAZIRLANARAK UYGULANMASIDIR. TUTUM ÖLÇEKLERİ GENELLİKLE BİREYİN BİR YA DA BİRÇOK BOYUTTA TUTUMUNUN YÖNÜNÜ VE YEĞİNLİĞİNİ BELİRLEMEK İÇİN KAĞIT KALEMLE UYGULANAN KENDİNİ RAPOR ETME ARAÇLARIDIR. (GÜNÜMÜZDE BİLGİSAYAR) *BOGARDUS(1925)-SOCİAL DİSTANCE SCALE *L.L.THURSTONE-EŞİT GÖRÜNÜMLÜ ARALIKLAR TEKNİĞİ *R.LİKERT-DERECELEME TOPLAMLARIYLA ÖLÇEKLEME*(EN EKONOMİK OLAN) *L.GUTTMAN-YIĞIŞIMLI ÖRNEKLEME

7. LİKERT’İN DERECELEME TOPLAMLARI TEKNİĞİ sayfa:6 şekil-1 Ölçek toplam puanı, maddelerin(her sorunun) puanları toplamından oluşur. Örneğin futbol liginde maç puanları toplamı ve zeka testinde soru puanları toplamı gibi LİKERT TİPİ ÖLÇEKLER BİREYİN KENDİSİ HAKKINDA BİLGİ VERMESİ (SELF-REPORT)ESASINA DAYANIR. BELİRLİ DURUM KARŞISINDA BİREYİN NASIL DAVRANIŞ GÖSTERECEĞİ YAZILI YA DA SÖZLÜ OLARAK SORULUR.ÖRNEĞİN “BUGÜN SEÇİM OLSA OYUNUZU HANGİ PARTİYE VERİRSİNİZ.” BİREYİN KENDİNİ TANIDIĞI VE ANLADIĞINDAN HAREKETLE KENDİSİ HAKKINDA DOĞRU VE EKSİKSİZ BİLGİ VERECEĞİ BEKLENİR. OYSA GENELDE BİREYLER KENDİLERİ İÇİN SAKINCALI BİGİLERİ SAKLAMA EĞĞİLİMİNDEDİRLER YA DA FARKINDA OLMADAN KENDİLERİNİ BAŞKALARININ GÖRMEK İSTEDİĞİ GİBİ İFADE EDERLER.

8. LİKERT’İN DERECELEME TOPLAMLARI TEKNİĞİ FARKINDA OLMADAN KENDİLERİNİ BAŞKALARININ GÖRMEK İSTEDİĞİ GİBİ İFADE EDEBİLİRLER. BİREYLERİN KİMLİKLERİ GİZLENEREK DAHA İÇTEN CEVAPLAR ALINMAYA ÇALIŞILIR. BAŞKA BİR AKSAKLIK; BİR SORU HERKES TARAFINDAN FARKLI ANLAŞILABİLİR YA DA HİÇ ANLAŞILAMAYABİLİR. ÖRNEĞİN “İŞE BAŞLAMADAN ÖNCE YAPACAĞINIZ İŞLE İLGİLİ BİR ARAŞTIRMA YAPAR MISINIZ? BU DURUM GÜVENİRLİK VE GEÇERLİLİĞİ DÜŞÜRÜR.

9. LİKERT TİPİ ÖLÇEK GELİŞTİRME Likert’in ölçek geliştirme işlemleri cevaplayıcı merkezlidir ve tutum maddelerinin değil cevapların ölçeklenmesi amacını güder. *ölçülmek istenen tutumla ilgili çok sayıda olumlu ve olumsuz ifade, çok sayıda cevaplayıcıya uygulanır. *herbir maddenin tutum boyutuyla monotonik bir ilişki içinde olduğu varsayılır. *diğer sayıltı; ölçek kapsamında bulunan maddeler tutumu ölçmektedir. Değişik amaçlar için bunlara ek sayıltılar getirilebilir veya değiştirilebilir.

10. YAPILACAK İŞLER 1.Ölçülecek tutumun (özelliğin ) tanımlanması 1.a.Tutum kapsamının belirlenmesi 1.b.Kapsama uygun gözlenebilir işaretçilerin belirlenmesi:Denemelik tutum ifadeleri 2.Deneme ölçeğinin düzenlenmesi ve deneme uygulaması 2.a.Ölçek materyalinin hazırlanması 2.b.Yönergelerin hazırlanması ve cevaplama düzeni 2.c.Maddelerin ölçek içindeki düzeni 2.d.Ön inceleme 2.e.Deneme uygulaması

11. YAPILACAK İŞLER 3.Deneme ölçeğinden elde edilen verilerin analizi 3.a.Maddelere verilen cevapların puanlanması 3.b.Bireylerin ölçekten aldığı ham puanların hesaplanması 3.c.Ham puan dağılımının özellikleri 3.d.Madde puanları dağılımının özellikleri 3.e.Madde analizi Korelasyon tekniğine dayalı madde analizi Alt-üst grup ortalamaları farkına dayalı analiz Regresyon tekniğine dayalı analiz

12. 1.Ölçülecek tutumun (özelliğin) tanımlanması Bir ölçme işlemi, ölçülecek özelliğin belirlenmesi ile başlar. Tanımlanamayan özellikler ölçülemez. Gözlenmek istenen tepkileri uyaracağı düşünülen durumlar tasarlanır ve kullanılan ölçekleme tekniğine uygun ifade edilmesi gerekir. Likert tipi ölçeklerin maddeleri tutum nesnesiyle/ konusuyla ilişkili olumlu ve olumsuz ifadelerden oluşur.

13. 1.a.Tutum kapsamının belirlenmesi Tutum ifadeleri tasarlanırken, tutum nesnesi ve konusu hakkında geniş çapta bir inceleme yapılmalıdır. Ölçekteki tutum ifadeleri ülçülen tutum boyutunu tüm yönleriyle kapsayan ve onu tensil eden bir örneklem olmalıdır. Kitleti temsil eden heterojen küçük bir örneklemden bilgi toplanabilir. Bireylerden tutum konusu ile ilgili yaşantıları (duygu, düşünce,ve davranışları) içeren kompozisyon yazması istenir ve bunlar analiz edilerek tutum ifadelerinin yazılması için ipuçları toplanır.

14. 1.b. Kapsama uygun gözlenebilir işaretçilerin belirlenmesi:Denemelik tutum ifadeleri Belirli bir tutumla ilişkili olarak her bir ifade (ölçek maddesi), farklı bakış açısına sahip bireyler tarafından farklı düzeyde tepkide bulunmaya elverişli olmalıdır. Tutuma farklı düzeylerde sahip bireylerin bir tutum ifedesini aynı biçimde cevaplamaları, bu maddenin tutumu ölçmede yetersiz olduğunu gösterir.

15. 1.b. Kapsama uygun gözlenebilir işaretçilerin belirlenmesi:Denemelik tutum ifadeleri Likert tipi ölçekler için tutum ifadeleri yazılmasında göz önünde bulundurulması gereken hususlar şunlardır: 1.Bütün maddeler, arzu edilenlerin/edilmeyenlerin ifadesi olmalı;olgusal ifadeler olmamalıdır. 2.Ölçek maddeleri değişik anlamlara yol açmadan, öz ve sade bir biçimde ifade edilmelidir. 3.Tutumun olumlu ya da olumsuz içeriğini ılımlı bir biçimde ifade eden maddelerin kullanımı tercih edilir. 4.Boş bırakma tepkisinden veya kalıp yargılara dayalı tepkilerden kaçınmak için ölçek maddelerinin yarısı tutum boyutunun bir tarafını(olumlu), diğer yarısı öteki tarafını (olumlu)kapsayan ifadeler olmalıdır. 5.SAYFA-14’TEKİ Tip sorularda her madde söz konusu durumla ilgili tutumun ayrı yanlarını içermelidir.

16. 2.Deneme ölçeğinin düzenlenmesi ve deneme uygulaması Genellikle, ölçekte kullanılması tasarlanan madde sayısının, olanak varsa daha fazla hazırlanması arzu edilir. 2.aÖlçek materyalinin hazırlanması(kağıt ve bilgisayar) 2.b.Yönergelerin hazırlanması ve cevaplama düzeni (anlaşılır ve kısa/amaç,madde sayısı,cevap biçimi,tahmini süre)sayfa -16 2.c.Maddelerin ölçek içindeki düzeni (3’lü,5’li,7’li, olumsuz---olumlu) 2.d.Ön inceleme maddeleri sayfa 19 2.e.Deneme uygulaması:örneklem hedef kitleyi temsil etmeli,gönülü cevaplama,rahatlık,bol zaman,yönlendirmeme

17. 3.Deneme ölçeğinden elde edilen verilerin analizi 3.a.Maddelere verilen cevapların puanlanması 3.b.Bireylerin ölçekten aldığı ham puanların hesaplanması 3.c.Ham puan dağılımının özellikleri 3.d.Madde puanları dağılımının özellikleri 3.e.Madde analizi Korelasyon tekniğine dayalı madde analizi Alt-üst grup ortalamaları farkına dayalı analiz Regresyon tekniğine dayalı analiz