TR-Grid OLUŞUMU, ALTYAPISI VE ÇALIŞAN UYGULAMALAR

1. TR-Grid OLUŞUMU, ALTYAPISI VE ÇALIŞAN UYGULAMALAR YEF @ TR-Grid Okulu 30 Nisan 2008, TAEK, Ankara

2. İÇERİK • Neden Grid? • Türkiye'de Grid Çalışmaları • Ulusal Grid Oluşumu (UGO) ve Hedefleri • UGO Danışma Kurulu • TR-Grid Altyapısı • TR-Grid Projeleri‏ • TR-Grid Altyapısında Desteklenen YEF Deneyleri • Tier-2 Çalışmaları • TR-Grid Altyapısında YEF çalışmaları için ayrılan kaynaklar • Grid Uygulamaları • Beklentilerimiz

3. Neden Grid? • Araştırmacıların kompleks bir işte • Hesaplama zamanını azaltmak için • Büyük verilere ulaşmak için • Özel ekipmanlara ulaşmak için • Diğer kullanıcılarla çalışabilmek için çok sayıda kaynağa veya servise ihtiyacı vardır. Internet

4. Dinamik kaynak bağışlama • Masaüstü Gridi Üniversite Sunucusu PC bağışlayan Uygulama Internet PC bağışlayan PC bağışlayan

5. SETI: Evrensel Masaüstü Gridi • SETI@home • 226 ülkede 4 milyon kullanıcı • 1200 CPU sene/gün • 38 TF • 77 farklı işlemci tipi

6. Kümeler ile Grid Boş kaynakların 7/24 bağışlanması Enst1 Enst2 Bağışlayan ve kullanan Bağışlayan ve kullanan Internet Kullanıcı Kullanıcı

7. En Büyük Çalışan Grid: EGEE • Scale • > 49 ülkede 224 site • ~ 38.000 işlemci • > 15 PB veri alanı • > Günde onbinlerce çalışan iş • > Yüzden fazla kayıtlı sanal organizasyon

8. TR-Grid • ~ 8 site, ~1000 CPU • Geliştirilen grid uygulamaları, üniversiteler arası işbirlikleri, HPC kullanıcıları, LCG kullanıcıları

9. TeraGrid Caltech: Data collection analysis ANL: Visualization LEGEND Visualization Cluster Cluster IA64 Sun IA32 0.4 TF IA-64 IA32 Datawulf 80 TB Storage 1.25 TF IA-64 96 Viz nodes 20 TB Storage IA64 Storage Server Shared Memory IA32 IA32 Disk Storage Backplane Router Extensible Backplane Network LA Hub Chicago Hub 30 Gb/s 40 Gb/s 30 Gb/s 30 Gb/s 30 Gb/s 30 Gb/s 10 TF IA-64 128 large memory nodes 230 TB Disk Storage 3 PB Tape Storage GPFS and data mining 6 TF EV68 71 TB Storage 0.3 TF EV7 shared-memory 150 TB Storage Server 4 TF IA-64 DB2, Oracle Servers 500 TB Disk Storage 6 PB Tape Storage 1.1 TF Power4 EV7 IA64 Sun EV68 IA64 Pwr4 Sun SDSC: Data Intensive NCSA: Compute Intensive PSC: Compute Intensive PSC integrated Q3 03

10. 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 TEN 155 ağı GÉANT2 ve uluslararası bağlantılar IPv6 test yatakları 6NET, 6IX gibi IPv6 testbeds Grid destekli altyapılar EGEE2, SEE-GRID2 gibi Çerçeve Program Projeleri GÉANT ve uluslararası bağlantılar IPv6 kullanımı Grid destekli altyapılar EGEE, DEISA, SEE-GRID Grid test yatakları DataGrid, CrossGrid, GridLab, GRIP, GRIA Girişimler Grid Araştırma Projeleri: GRIDCOORD, NEXTGRID, COREGRID, AKOGRIMO, SIMDAT gibi 5. ÇP 6. ÇP 7. ÇP Ulusal Altyapılar

11. Türkiye'de Grid Çalışmaları • Avrupa Birliği'nin European Datagrid Projesi'nin başarısı ve YEF araştırmacılarının ihtiyaçları üzerine özellikle 6. Çerçeve Program ile ağırlık verdiği grid altyapılarına olan desteği esas olarak Nisan 2004 tarihinde EGEE projesi ile başlamıştır. • TÜBİTAK ULAKBİM, 2002 senesinde TÜBİTAK Araştırma Proje Çağrıları ile yaptığı anket ile Türkiye'de hesaplama ihtiyacı olan araştırmacıları saptamıştır. • Araştırmacıların ihtiyaçlarını karşılamak ve yüksek başarımlı hesaplama konusunda deneyim kazanmak maksadı ile 128 işlemcili Deniz kümesi 2003 senesi Ekim ayında kurulmuştur. • 2003 senesi içinde ULAKBİM'deki küme bilgisayar çalışmalarına paralel olarak Ulusal Akademik Ağın da yöneticisi olan TÜBİTAK ULAKBİM, AB Grid projelerine katılabilmek için üç üniversite ile birlikte Ulusal Grid Oluşumu TR-Grid'i kurmuştur.

12. Türkiye'de Grid Çalışmaları • TR-Grid oluşumu, ilk etapta Yüksek Enerji Fiziği deneylerinin altyapı ihtiyaçlarını karşılamak için gerekli altyapıyı kuracak ve yönetecek, gerekli ortakatman yazılımlarını geliştirecek EGEE projesine dahil olmaya çalışmıştır. • Uluslararası ortakların ve ilgili AB ofisinin önerisi ile ülkede grid konusunda deneyimin artması için TR-Grid oluşumu ilk olarak SEE-GRID projesine dahil olmuştur. • Mayıs 2004 tarihinde başlayan SEE-GRID projesi ulusal grid altyapısının, insan ağının oluşturulması ve grid uygulamaları geliştirilmesi konusunda bir öncü olmuştur. • TR-Grid, 2004-2005 seneleri arasında 180 işlemcilik test altyapısı, grid uzmanları ve artan kullanıcı sayısı ile EGEE-2 projesine katılacak kapasiteye ulaştı.

13. Türkiye'de Grid Çalışmaları • 2005 senesinde TÜBİTAK Bilim Kurulu tarafından kabul edilen Ulusal Grid Altyapısının Kurulması – TUGA Projesi ile birlikte bölgenin en güçlü grid altyapısı olan yeni TR-Grid altyapısı 2006 senesi son çeyreği ile 2007 senesi ilk çeyreği arasında 6 üniversite ve ULAKBİM'de kuruldu. • 2007 senesinde ULAKBİM koordinasyonunda TAEK ve 7 üniversitenin katılımı ile TR-Grid Girişimi genişletilmiştir. TR-Grid NGI (Ulusal Grid Oluşumu), 7. Çerçeve Program Projelerine “Joint Research Unit” çatısı altında katılmaktadır. • 1 Mayıs 2008 tarihi itibari ile başlayacak olan EGEE-III ve SEE-GRID-SCI projeleri ile TR-Grid Çerçeve Program Projelerine devam edecektir.

14. SEE-Grid (2004-2006)‏ ULAKBİM, Bilkent Üniversitesi, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul Teknik Üniversitesi SEE-Grid-2 (2006-2008)‏ ULAKBİM, Bilkent Üniversitesi, Koç Üniversitesi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Boğaziçi Üniversitesi EUMEDGRID (2006-2008)‏ ULAKBİM, Boğaziçi Üniversitesi EGEE-2 (2006-2008)‏ ULAKBİM EGEE-3 (2008-2010)‏ TR-Grid JRU SEE-Grid-SCI (2008-2010)‏ ULAKBİM, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Boğaziçi Üniversitesi

15. Avrupa Grid Oluşumu • EGI (“European Grid Initiative”)‏ Ulusal Grid oluşumları ile tamamlanacaktır: • NGI1 (National Grid Initiative1)‏ • NGI2 (National Grid Initiative2)‏ • … • NGIn (National Grid Initiativen)‏ • Avrupa Grid oluşumuna katılmak için (projelerde yer almak, altyapıyı kullanmak, vb.), Ulusal Grid oluşumu içinde yeralmak gereklidir.

16. ULUSAL GRID OLUŞUMU • TR-Grid HEDEFLERİ • Grid çalışmaları TÜBİTAK ULAKBİM koordinasyonunda hesaplama kaynaklarının grid altyapısı altında toplanması amacı ile 2003 yılında TR-Grid Oluşumu adı altında başlatılmıştır. • Oluşumun amaçları arasında : • Ulusal kullanıcı kitlesini bilgilendirmek • Bölgesel uygulamalar geliştirmek • Ulusal grid altyapısını kurmak • Uluslararası grid projelerine katılmak • yer alır.

17. ULUSAL GRID OLUŞUMU • TR-Grid UGO Danışma Kurulu • TR-Grid UGO Danışma Kurulu; TR-Grid e-Altyapısı için ulusal starteji ve politikaların belirlenmesi, uygun projelerin üretilmesi, gerekli finansmanın sağlanması ve yürütülen çalışmaların uygunluğunun denetlenemesi gibi sorumlulukları olan ve ULAKBİM Yönetim Kurulu tarafından tanınan bir kurul olarak hayata geçirilmiştir. • TR-Grid UGO Danışma Kurulu, TÜBİTAK, DPT, TAEK ve üniversitelerden üyelerden oluşmaktadır.

18. TR-Grid Altyapısı

19. TR-Grid Altyapısı 7 Grid Sitesi: TR-01-ULAKBIM (66 Çekirdek, 4 TB)‏ TR-03-METU (312 Çekirdek, 12 TB)‏ TR-04-ERCIYES (64 Çekirdek, 0.75 TB)‏ TR-05-BOUN (64 Çekirdek, 0.75 TB)‏ TR-07-PAMUKKALE (64 Çekirdek, 0.75 TB)‏ TR-09-ITU (64 Çekirdek, 0.75 TB)‏ TR-10-ULAKBIM (372 Çekirdek, 12 TB)‏ Toplam grid kaynağı: 998 Çekirdek, ~40 TB Depolama Desteklenen sanal organizasyonlar: atlas, cms, biomed, ops, dteam, see, seegrid, sgdemo, eumed, trgrida, trgridb, trgridd, trgride

20. TR-Grid Altyapısı - Yazılım TR-Grid altyapısı gLite 3.1 orta katman yazılımını kullanmaktadır. Her bir sitede Torque/Maui iş dağıtıcı/planlayıcı olarak çalışmaktadır. TR-01, TR-03, TR-05 ve TR-10 siteleri grid altyapısı üzerinden MPI çalıştırmayı desteklemektedir. TR-Grid üzerinde kullanıcılarının kendi sahip oldukları dışında herhangi bir ücretli yazılım kullanılmamaktadır.

21. Küme kullanıcılarının işlerine hızlı bir şekilde devam edebilmeleri için üç büyük küme hizmet vermektedir: TR-03-METU (312 Çekirdek, 12 TB)‏ TR-10-ULAKBIM (372 Çekirdek, 12 TB)‏ ULAKBİM'de çalışan infiniband bağlı küme (240 Çekirdek, 6 TB)‏ Toplam : 924 Çekirdek Kurulu paket programlar: Gamess, CPMD, NAMD, Espresso, Octa, R, Gromos, Gromacs, Siesta, Abinit, Gaussian, VASP, Charmm, Amber ... Bütün kaynaklara yüksek performanslı erişim için iki site birbirine 20 Gbps hızda bağlandı Birçok paket programa, kütüphaneye ve derleyicilere bu kümelere bakan kullanıcı arayüzü makineleri ile kolayca ulaşmak mümkün TR-Grid Altyapısı

22. TR-Grid Sertifika Otoritesi • Grid altyapılarında kullanıcıların çalışabilmesi ve sunucuların birbirleri ile güvenli konuşabilmesi için PKI sertifikalarına ihtiyaç vardır. • Kendi kullanıcılarını yetkilendirebilmeleri için her ülkenin en az bir grid sertifika otoritesi olması beklenmektedir. • Grid sertifika otoriteleri GridPMA tarafından onaylanır. EUGridPMA Avrupa içinde yetkilendirmeyi yapan organizasyondur. • TR-Grid CA 2005 Ekim ayında EUGridPMA tarafından akredite edilmiştir. Yrd. Doç. Dr. Erol Şahin Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği

23. TR-Grid Kullanıcı İstatistikleri Toplam 241 kullanıcı: 20 TBAG kullanıcısı 221 normal kullanıcı Toplam 36 üniversite + TAEK + TÜBİTAK 13 farklı disiplin

24. TBAG Kullanıcı İstatistikleri Toplam 8 grup: Tbag1: ODTÜ, Gazi, Balıkesir Üniv., Fizik Bölümü – VASP Tbag2: Erciyes Üniv., Fizik Bölümü – Espresso Tbag3: Atatürk Üniv., Biyokimya – Kendi kodları Tbag4: Bilkent Üniv., Fizik Bölümü – VASP Tbag5: ITU, Kimya Bölümü – Gaussian, NAMD, VASP Tbag6: Yeditepe, Boğaziçi Üniv., Kimya – NAMD, Charmm Tbag7: Dokuz Eylül Üniv., Fizik – Octa Tbag8: Bilkent Üniv., Fizik Bölümü – VASP, Espresso

25. TR-Grid Kullanıcı İstatistikleri • Kullanıcıların disiplinlere göre dağılımı: (Diğer: Elektronik müh, metalurji, biyoloji, kriptografi, istatistik, eczacılık, makina müh, çevre müh,biyomedikal vs.)

26. TR-Grid Kullanıcı İstatistikleri • Kullanıcıların üniversitelere göre dağılımı: (Diğer: Dokuz Eylul, Ege, IYTE, Kırıkkale, Abant İzzet Baysal, Hacettepe, Marmara, Osmangazi, TOBB, Sabancı, Fırat, Gaziantep, Mustafa Kemal, Van Yüzüncü Yıl vs.)

27. TR-GRID PROJELERİ SEE-GRID2 (2006-2008)‏ (South Eastern European GRid-enabled eInfrastructure Development)‏ • Ana Yükleniciler: • GRNET, Yunanistan • CERN, İsviçre • MTA SZTAKI, Macaristan • IPP-BAS, Bulgaristan • ICI, Romanya • TÜBİTAK, Türkiye • ASA/INIMA, Arnavutluk • UoBL, Bosna Hersek • UKIM, Makedonya • UOB, Sırbistan • UoM Karadağ • RENEM Moldovya • RBI, Hırvatistan • Alt Yükleniciler: • 27 üniversite / araştırma merkezi

28. TR-GRID PROJELERİ • SEE-GRID 2 • Belirlenecek uygulamaların grid ortamına taşınması • Ulusal Grid Sertifika Otoritesinin işletilmesi • Uygulamların test edilmesi ve kullanıcı yardım masası desteği • Ulusal ve uluslarası eğitim ve çalıştaylar düzenlemek ve katılmak • Desteklenen Uygulamalar • SDA (Boğaziçi Üniversitesi)‏ • GPiP (Bilkent – Koç Üniversiteleri)‏ • GridAE (ODTÜ)‏ • P-Grade Portal Geliştirme Desteği (ODTÜ)‏

29. TR-GRID PROJELERİ • EUMEDGRID (2006-2008)‏ • (Empowering eScience Across the Mediterranean)‏ • EUMEDGRID altyapısına katılım • Grid servislerinin kurulumu ve bölgesel • Bölgesel grid uygulaması geliştirmek • - HuM2S (Boğaziçi Üniversitesi)‏ • SEE-Grid ve EGEE'de edinilen tecrübeyi Akdeniz Bölgesine taşımak

30. TR-GRID PROJELERİ EGEE (Enabling Grids for E-SciencE)‏ • EGEE, Avrupa Birliği tarafından desteklenen ve grid teknolojisindeki yeni gelişmelere dayalı olarak araştırmacılara kesintisiz hizmet veren bir grid servisidir. - 40 Ülkede 200 Site ~ 30 000 Çekirdeks (7/24)‏ - 10 000 iş/gün - 48 Ülkede 250 Site ~ 41000 Çekirdeks (7/24)‏ - 25.000 iş/gün (eş zamanlı)‏ - 100.000 iş/gün

31. ULAKBİM'in ROLÜ • Network Aktiviteleri • NA2 – Ulusal ve uluslarası tanıtım ve işbirliği • NA3 – Ulusal eğitim faaliyetleri • Özel Servis Aktiviteleri • SA1 – Grid altyapısı yönetim, destek, işletimi BÜTÇE • Toplam: ~35M Euro • TÜBİTAK: 360K Euro (%50 AB desteği)‏ EGEE - 2

32. ULAKBİM'in ROLÜ • Network Aktiviteleri • NA2 – Ulusal ve uluslarası tanıtım ve işbirliği • NA3 – Ulusal eğitim faaliyetleri • Özel Servis Aktiviteleri • SA1 – Grid altyapısı yönetim, destek, işletimi BÜTÇE • Toplam: ~32M Euro • TÜBİTAK: 500K Euro (%50 AB desteği)‏ EGEE - 3

33. Proje Tipi 2004 2005 2006 2007 2008 Avrupa Birliği Projeleri 1 1 3 3 2 Yeni + 3 Teklif TÜBİTAK Projeleri - - 1 1 - Toplam 1 1 4 4 2 + 4 Teklif Personel Bütçe Tipi 2004 2005 2006 2007 TOPLAM Avrupa Birliği Fonları 30.000 € 50.000 € 200.000 € 200.000 € 480.000 € TÜBİTAK Fonları 10.000 € 10.000 € 100.000 € 100.000 € 220.000 € Toplam 40.000 € 60.000 € 300.000 € 300.000 € 700.000 € - TR-Grid Projeler - Yrd. Doç. Dr. Erol Şahin Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği

34. Görevi 2004 2005 2006 2007 Proje Yöneticisi 2 2 3 3 Akademisyen 3 3 5 5 Proje Çalışanı 2 2 7 6 Doktora Öğrencisi 5 5 7 5 Toplam 11 11 22 19 Donanım Bütçe Tipi 2006 2007 TOPLAM Avrupa Birliği Fonları - 10.000 € 10.000 € TÜBİTAK Fonları 500.000 € 500.000 € 1.000.000 € Toplam 500.000 € 510.000 € 1.010.000 € - TR-Grid Çalışanları - Yrd. Doç. Dr. Erol Şahin Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği

35. Simülasyon • Büyük hacimli veri işleme • Gerçek zamanlı veya interaktif uygulamalar • Workflow • Paralel işler • Eski (legacy) uygulamalar

36. Örnekler YEF Monte Carlo simülasyonları WISDOM— Kuş gribi araştırmaları Özellikleri İşler hesaplama ağırlıklıdır Bağımsız bir çok iş Genelde deneyimsiz kullanıcılar Küçük girdi; büyük çıktı Gereklilikler İş yığını işleme servisleri Yüksek hacimli verinin saklanması için veri yönetimi • Simülasyon ATLAS ITER

37. Büyük Hacimli Veri İşleme • Örnekler • Yüksek boyutta ham data işleyen ve analiz eden • YEF deneyleri • Yer bilimcilerin veri analizleri • Özellikleri • Dağıtık girdi verisi • Yüksek miktarda girdi ve çıktı verisi • Gereklilikler • İş yönetim araçları • Daha gelişmiş veri yönetimi

38. TR-Grid UGO Destekli Grid Uygulamaları • Ulusal Destekli Uygulamalar (TUGA)‏ • Eğitim Ontolojisi (AGMLAB)‏ • AB Çerçeve Programı Destekli Uygulamalar • SE4SEE (Güney Doğu Avrupa için Grid Olanaklı Arama Motoru, Bilkent Üniversitesi)‏ • SDA (Sismik Veri Analizi, Boğaziçi Üniversitesi)‏ • G-PiP (Grid Olanaklı Protein-Protein Etkileşimi Tahmini, Koç üniversitesi ve Bilkent Üniversitesi)‏ • GridAE (Grid Tabanlı Yapay Evrim, Orta Doğu Teknik Üniversitesi)‏

39. TR-Grid UGO Destekli Grid Uygulamaları • AB Çerçeve Programı Destekli Uygulamalar • HuM2S (İnsan Hafızasının Simülasyonla Modellenmesi, Boğaziçi Üniversitesi)‏ • P-Grade Portalı ( Grid Uygulama Geliştirme Portalı) MTA SZTKI, Orta Doğu Teknik Üniversitesi • TR-Grid Altyapısının Desteklediği Kullanıcı Uygulamaları • YEF (ATLAS, CMS)‏ • Gaussian, Gamess, NAMD, PWSCF, CPMD, Abinip, VASP, Amber,... • MPI Kullanıcıları

40. SE4SEE (Search Engine for South East Europe)‏ • Grid altyapısında çalışabilen isteğe bağlı, ülkeye özel, kategorik ve kişisel bir arama motorudur. • SEE-GRID kapsamında Prof. Cevdet Aykanat ve öğrencileri tarafından geliştirilmiştir.

41. SDA (TR-Grid Üzerinde Kandilli Sismik Veri Sunucusu) • Kandilli Rasathanesinin topladığı sismik verilerin grid üzerinde erişim ve hesaplama için sunulması • SEE-GRID2 kapsamında önerilmiş, SEE-GRID-SCI uygulaması olarak seçilen SDA Prof. Can Özturan, Kandilli Rasathanesinden M. Yılmazer ve öğrencileri tarafından geliştirilmektedir.

42. P-GRADE Portalı • P-GRADE portalı seri ya da paralel işlerden oluşan iş akışlarının tanımlanıp çalıştırılmasına, bu işlerin durumunun portal üzerinden takip edilmesine olanak veren bir grid portalıdır. • SEE-GRID2 kapsamında desteklenen P-Grade Portalı Prof. Peter Kascuk, Dr. Cevat Şener ve öğrencileri tarafından geliştirilmektedir. • http://www.grid.org.tr/servisler/pgrade/

43. SONUÇ • Yeni projeler “FP7 (SEE-GRID-SCI, EGEE3, ...)” • Yeni “Grid Kullanıcıları” • Yetkin “Grid Sistem Yöneticileri” • Grid Eğitimleri ve Ulusal Grid Çalıştayına aktif katılım • Kamu ve Endüstri ortaklıkları

44. YEF @ TR-Grid YEF @ TR-Grid Okulu 30 Nisan 2008, TAEK, Ankara

45. Kollaborasyon LHC Deneyleri ~200 bilgiislem merkezi 12 buyuk merkez (Tier 0, Tier 1)‏ 38 Tier 2 merkezi ~40 ulke EGEE, OSG, Nordugrid Gridleri Seçimler Grid teknolojisi, “Tier” hiyerarşisi, PClerde Intel işlemciler, LINUX işletim systemi. Hedef Deneylerin LHC detektörlerinden gelen verileri çözümlemesine yardımcı olacak bilgi işleme ortamını hazırlamak. Lab m Uni x Bölgesel bir grup için grid Uni a CERN Tier 1 İngiltere Lab a ABD Tier3 fizik Bölümü Fransa Tier 1 Uni n Tier2 Japonya İtalya CERN Tier0 Almanya Taipei?  Lab b Lab c Bir fizik çalışma grubu için grid  Uni y Uni b  Desktop LCG – LHC Computing Grid Projesi

46. TR-Grid Tier-2 Kaynakları

47. TR-Grid Tier-2 Kaynakları (Detay)‏

48. YEF Araştırmacıları için TR-Grid Olanakları • TR-Grid oluşumu 2003 senesinde ilk kurulduğundan beri YEF araştırmacıları ile bağlantı içindedir. • 2005 Kasım ayında TÜBİTAK Bilim Kurulu tarafından kabul edilen TUGA Projesi ile hizmet vermeye başlayan TR-Grid Altyapısı ağırlıklı olarak YEF araştırmacıları için kurulmuştur. • 2007 senesi içinde TAEK ve ULAKBİM'de yapılan bir dizi seminer ve toplantı sonucunda hesaplama kapasitesi olarak oldukça yeterli olan TR-Grid altyapısının CMS ve ATLAS için Tier-2 merkez olması için gerekli başvuruların yapılmasına karar verilmiştir. • Tier-2 merkezleri, altyapı, kaynak ve bağlantı yeterlilikleri nedeni ile TÜBİTAK ULAKBİM ve ODTÜ olarak belirlenmiştir. • Tier-2 merkezlerin sorunsuz çalışması için Temmuz 2008 tarihinde devreye girecek 2x2.5 Gbps GEANT bağlantısının en az 1 Gbps kapasitesi Tier-2 veri akışı için ayrılacaktır.

49. YEF Araştırmacıları için TR-Grid Olanakları • Tier-2 merkezlerin veri depolama kapasitesini arttırmak için 400 Tbyte toplam veri alanına sahip yeni depolama sunucularının Temmuz 2008 itibari ile devreye girmesi beklenmektedir. • TR-Grid altyapısının hem YEF hem de diğer araştırmacılara uzun seneler ve sağlıklı hizmet verebilmesi için ulusal ve uluslararası fon başvuruları yapılmaktadır. • Bütün TR-Grid siteleri ATLAS ve CMS sanal organizasyonlarını desteklemektedir. Ancak bağlantı masraflarının yüksek olması nedeni ile ULAKBİM ve ODTÜ dışındaki diğer merkezlerin yoğun olarak veri analizi için kullanılması mümkün gözükmemektedir. • TAEK ve ULAKBİM'de yapılan toplantılar sonucunda diğer YEF deneylerine olan TR-Grid site destekleri kesilmiştir. Ancak ATLAS ve CMS dışında kalan diğer deneylere herhangi bir sitede destek verilmesi uzun bir süreç değildir.

50. YEF Araştırmacıları için TR-Grid Olanakları • CMS ve ATLAS için hangi Tier-1 merkezlerin kullanılacağı konusunda çalışmalar devam etmektedir. • CMS Tier-2 ana merkezi ODTÜ yedek merkez ULAKBİM olarak belirlenmiştir. ATLAS Tier-2 ana merkezi ULAKBİM yedek merkez ODTÜ olarak belirlenmiştir. • Bütün TR-Grid siteleri şu an TR-Grid Operasyon Merkezi (TOM) tarafından yönetilmektedir. Kaynak planlaması, altyapı değişiklileri TR-Grid UGO Danışma Kurulu tarafından belirlenmekte ve TOM tarafından uygulanmaktadır. • CMS için Tier-1 veri aktarımı denemeleri yapılmıştır. • CMS ve ATLAS için araştırmacıların istekleri üzerine istenen yazılımlar sitelere yüklenmiştir veya otomatik yüklenmesi sağlanmıştır.