Kaynaklar:

1. Tablo 1. Tüm Hastanelerimizde biyokimya testleri için patolojik test yüzdeleri GİRİŞ: Tüm dünyada hasta sayısı her yıl ortalama %2, test sayısı her yıl ortalama %10 artmaktadır. Sonuçta test sayısı hasta sayısından hızlı artış gösterdiği aşikardır. Sürekli daha karmaşık testlerin geliştirilmesi sonucunda klinisyenlerin klinik laboratuvara bağımlılığı artmaktadır. Tüm dünyada laboratuvar testlerinin sağlık sistemine getirdiği mali yük, yaklaşık olarak sağlığa ayrılan bütçenin %4-11’ini kapsamaktadır ve gün geçtikçe artış göstermektedir. Test artışının başlıca nedenleri aşağıda sıralanmıştır. Bakım standartlarının yükselmesi Yaşlı nüfusun artması Laboratuvar testlerinin nispeten ucuz ve kolay ulaşılabilir oluşu Klinisyenlerin kendilerini koruma dürtüsü (dava korkusu!) Yanlış, şablonlaşmış “protokol”ler (panel, profil, bataryav.b.) Nosyon farkı ve “test bağımlılığı” Bilgi eksikliği Araştırma amaçlı istemler İstem – sonuç verme süresinin (Turnaround time) kısalması İletişim eksikliği nedeniyle tekrar istem Hastanın beklentisi Modern Teknoloji: Cihaz ve kit üreticilerinin pazarlama faaliyetleri Pek çok çalışmada gereksiz test isteminin %25-40 arasında olduğu gösterilmiştir.Kanıta dayalı laboratuvar tıbbı, laboratuvar testlerinin klinisyenlerce klinik karar ve hasta bakımında etkin kullanımını gerekli kılmaktadır. Bu nedenden, laboratuvar testlerinin etkinliği klinik yarar ve sonuç göz önüne alınarak sürekli değerlendirilmelidir (1-4). Popülasyona Dayalı Referans Değer hesaplanmasında, popülasyondan elde edilen değerlerin %5'i dışarıda bırakılmaktadır. Bu da 1 kişiden bir laboratuvar testi istendiğinde, testin referans değer dışında kalma olasılığının en az %5 olacağı anlamına gelir (5-7). Bu çalışmada Ankara 2. Bölge Kamu Hastaneler Birliği bünyesindeki laboratuvarlarda çalışılan testlerin patolojik sonuç oranlarının karşılaştırarak gereksiz olabilecek tetkik istemlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Tablo 2. Eğitim ve Araştırma Hastanelerimizde biyokimya testleri için patolojik test yüzdeleri MATERYAL-METHOD: 13 sağlık tesisisin (4 Eğitim ve Araştırma Hastanesi- 9 Hizmet Hastanesi) 12 polikliniğinden (1 acil - 6 dahili - 5 cerrahi) 18 biyokimyasal tetkikin patolojik çıkan test sonuçlarının oranları alındı. Veriler toplam, EAH ve HH grubu olarak 3 farklı grupta incelendi. Her bir testin istenme sayısı ve referans değer dışında çıkan istemlerin sayısı çıkarıldı ve % patolojik oranları hesaplandı. Verilerin ortanca minimum ve maksimumu değerleri elde edildi. Patolojik test sayılarını ortanca değerleri % 5 değerinin altında olanlar gereksiz test istemi olarak değerlendirildi. BULGULAR: Veriler branş bazında değerlendirildiğinde her 3 grupta da KBB, deri ve zührevi hastalıklar ve FTR polikliniklerinden ve EAH grubunda da ortopedi ve üroloji polikliniklerinden istenen testlerde, patolojik değer oranının %’5in altında olan tetkik sayısının daha yüksek olduğu izlendi. Test bazında incelendiğinde ise patolojik çıkan sonuçların ortanca değerleri % 5’in altında olan tetkikler tüm grupta potasyum 4.8 (0-37) ve albümin 4.8 (0-33); DH grubunda potasyum 4.4 (0-37), EAH grubunda potasyum 4.3 (0-6.9), T.protein 4.4 (0-8.3), albümin 2.4 (0-17.9), AST 4.5 (0-7.6), magnezyum 4.6 (0.1-15.8), D.bilirubin 2.2 (0-8.5) olarak bulundu. Tüm gruplarda ortanca değeri en yüksek olan Glukoz ve demir olarak izlendi. Sağlık tesisi grupları kümülatif olarak değerlendirildiğinde total protein, albümin, Cl, K, AST, Bilirubin testlerinde patolojik test yüzdesinin düşük olduğu izlendi. Her 2 grupta da acil polikliklerinde istenen testlerin patolojik oranlarının %5'in üzerinde olduğu görüldü. Tablo 3. Hizmet Hastanelerimizde biyokimya testleri için patolojik test yüzdeleri SONUÇ: Glukozve demirin sonuçlarında yüksek oranda patolojik sonuç görülme nedenleri toplumumuzda görülen demir eksikliği anemisinin sıklığı ve yaygınlaşan obesite problemine ve beslenme alışkanlıklarımıza bağlı olabilir. Tüm sağlık tesislerinde, KBB, deri ve zührevi hastalıklar ve FTR kliniklerinde hastalardan istenen testlerden elde edilen düşük patolojik test yüzdeleri ve genel olarak Na, K, CL, Mg, P, albümin testlerinin düşük patolojik yüzdeleri bu testlerin el alışkanlığı ile istendiğini düşündürmektedir. Klinisyenlere sürekli geri bildirim ve bilgilendirmelerin yapılması, akılcı test istemi ile ilgili düzenlemeler yapılması gereksiz istemlerin azaltılmasını sağlayacaktır. Hastanelerimizde her geçen gün hasta sayısı ve hekimlere düşen yük artmaktadır. ortalama günde 80-100 hasta bakmak zorunda olan bir hekimin hasta başına hastaya ayıracağı sürede 8 saatlik mesaide en fazla 1-3 dakika olabilecektir. Bu kısıtlı zamanda hekimlerin hastadan tam bir anamnez alması, kusursuz bir fizik muayene yapması ve ön tanılarını düşünerek test istemesi beklenmemelidir. Kaynaklar: Institute of Medicine. Toerr is human: Building a safer healthsystem. Briefsummary. 1999. Available at: http://www.iom.edu/File.aspx?ID=4117 Brennan TA. TheInstitute of Medicinereport on medicalerrors--could it do harm? N Engl J Med 2000;342:1123-5. McDonald CJ, Weiner M, Hui SL. Deathsduetomedicalerrorsareexaggerated in Institute of Medicinereport. JAMA 2000;284:93-5. Blendon RJ, DesRoches CM, Brodie M, et al. Views of practicingphysiciansandthepublic on medicalerrors. N Engl J Med 2002;347:1933-40. Dybkær R, Solberg HE. Approvedrecommendation (1987) on thetheory of referencevalues. Part 6. Presentation of observedvaluesrelatedtoreferencevalues. J ClinChemClinBiochem 1987; 25:657-62. Henny J, Petitclerc C, Fuentes-Arderiu X, HyltoftPetersen P, Queraltó JM, Schiele F, Siest G. Needforrevisitingtheconcept of referencevalues. ClinChemLabMed 2000; 38:589-95. Gräsbeck R. Theevolution of thereferencevalueconcept. ClinChemLabMed 2004; 42:692-7.