1 / 21

Lyf og meðganga

Lyf og meðganga. Magnús Jóhannsson prófessor. Fylgjan sem vörn. Fram til 1940-50 var almennt talið að fylgjan verði fóstrið fyrir utanaðkomandi efnum talað var um fylgjuþröskuld Upp úr 1940 fóru margir að efast um að fylgjan veitti mikla vörn. Sagan.

maire
Download Presentation

Lyf og meðganga

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. Lyf og meðganga Magnús Jóhannsson prófessor

  2. Fylgjan sem vörn Fram til 1940-50 var almennt talið að fylgjan verði fóstrið fyrir utanaðkomandi efnum • talað var um fylgjuþröskuld Upp úr 1940 fóru margir að efast um að fylgjan veitti mikla vörn Magnús Jóhannsson

  3. Sagan • 1941 – utanaðkomandi efni, m.a. lyf, geta haft skaðleg á hrif á fóstur • 1941 – veiran sem veldur rauðum hundum getur skemmt fóstur • 1961 – talidómíð • 1970 – díetýlstilböstról (DES) • 1971-72 - áfengi Magnús Jóhannsson

  4. Vansköpun • þetta vekur eðlilega mesta athygli þó svo að ýmislegt fleira geti gerst • efni sem veldur vansköpun er kallað teratogen • teratos (gr) þýðir ófreskja • orðið teratogen er farið að nota í víðari merkingu en áður Magnús Jóhannsson

  5. Skemmdir á fóstri og barni • alvarlegar skemmdir - fósturdauði • vanskapanir • vanþroski fósturs • vanþroski/ofþroski einstakra líffæra • óeðlileg líkamsstarfsemi hjá nýbura • illkynja sjúkdómur hjá barni • truflun á andlegu atgervi barns Magnús Jóhannsson

  6. Vansköpun • meiri háttar vansköpun • 2-3% fæðinga • minni háttar vansköpun • 14-(45)% fæðinga (skilgreining mjög á reiki) • vanskapanir vegna lyfja • um 1% allra vanskapana • alls 1-7 á ári á Íslandi vegna lyfja (ágiskun) • orsök vansköpunar er oftast óþekkt Magnús Jóhannsson

  7. Vansköpun – skammtar og tími • skammtar • verkun á fóstur er skammtaháð • halda skal skömmtum í lágmarki • tími (frá getnaði) • lítil hætta fyrstu 2 vikurnar • vika 3 til 8 – organogenesis; mest hætta • eftir 12. viku er lítil hætta á vansköpun Magnús Jóhannsson

  8. Aðrar raskanir • andlegur þroski • barn vangefið eða misþroska • greindarskortur • hegðunarraskanir • vanstarfsemi skjaldkirtils • nýrnaskemmdir • lélegur þroski tanna og beina • lungnaháþrýstingur hjá nýbura Magnús Jóhannsson

  9. Lyfin • samtals um 1000 virk lyfjaefni á markaði • um 30 þeirra (ca. 3%) hafa þekkta eða grunaða skaðlega verkun á fóstur Magnús Jóhannsson

  10. andrógen og östrógen alkylerandi lyf metótrexat karbamazepín warfarín díetýlstilböstról (DES) etanól flúkónasól joð litíum metimazól mísóprostól bólgueyðandi verkjalyf (NSAID) penicillamín fenýtóín renín-angíótensín lyf retínóíðar tetracýklín talidómíð valpóínsýra SSRI lyf bupropion Lyf sem sannanlega valda vansköpunum eða alvarlegum röskunum Magnús Jóhannsson

  11. SSRI lyfin (paroxetín, flúoxetín, ...) – áhyggjuefni? • Kanadísk rannsókn sýndi aukna hættu á vansköpunum í hjarta ef paroxetín var notað á 1. þriðjungi meðgöngu • dýratilraunir benda til þess að þessi lyf geti truflað þroskun serótónín-kerfa í heila með langvarandi áhrifum á hegðun barnsins • tvær framsýnar rannsóknir á börnum mæðra sem notuðu lyfin á meðgöngu sýndu hvorki áhrif á námsgetu né hegðun • nýleg rannsókn sýndi aukna hættu á lungnaháþrýstingi nýbura eftir notkun lyfjanna á síðari hluta meðgöngu Magnús Jóhannsson

  12. Reykingar og nikótínlyf • nýleg dönsk rannsókn (2006) virtist sýna að nikótínlyf væru hættulegri en reykingar • þessi rannsókn er alvarlega gölluð og allt bendir til að þessar niðurstöður séu rangar • af tvennu illu er mun skárra að konur noti nikótínlyf á meðgöngu en að þær reyki • reykingar: nikótín, koloxíð, benzpýren, o.fl. • nikótínlyf: nikótín • samkvæmt nýlegri rannsókn (2010) eykur búpropíon á miðri meðgöngu hættu á ofvirkni með athyglisbresti (ADHD) hjá barninu verulega (lítil rannsókn) Magnús Jóhannsson

  13. In vitro og dýratilraunir • slíkar tilraunir hjálpa (mutagen, clastogen, teratogen) • þó ekkert finnist er lyfið þar með ekki öruggt • öll lyf sem valda skemmdum á manna-fóstrum valda svipuðum skemmdum í einhverri annarri dýrategund • venjulega er notast við rottur, mýs og kanínur (apar gefa ekki eins góða raun) – best samræmi milli niðurstaðna er við rottur Magnús Jóhannsson

  14. Staða þekkingar varðandi lyf • in vitro og dýratilraunir eru alltaf gerðar á lyfjum • ekki er hægt að gera mannatilraunir • 36-86% kvenna nota lyf á meðgöngu • þessum upplýsingum má safna saman og tengja við skrár um fæðingargalla – þannig byggist smám saman upp þekkingargrunnur • staðreyndin er að fyrirliggjandi upplýsingar um flest lyf eru of litlar til að unnt sé að segja til um öryggi á meðgöngu með vissu Magnús Jóhannsson

  15. Flokkun lyfja • til eru nokkur flokkunarkerfi til aðstoðar fyrir þá sem ávísa lyfjum: • Sænska kerfið (í FASS; 6 flokkar) • Ástralskt kerfi (byggir á því sænska) • kerfi FDA (þykir ópraktiskt) • nýtt Evrópskt kerfi er í þróun (byggir líklega á því sænska) • ekki má gleyma að sjúkdómurinn ómeðhöndlaður getur verið hættulegri en lyfin Magnús Jóhannsson

  16. Líkindi á fósturskemmd • talidómíð og ísótretinóín • 20-30% (þessi tvö eru í sérflokki) • önnur lyf með staðfesta verkun á fóstur • miklu minni hætta, oft 1-5% • flest önnur lyf • sennilega lítil og stundum engin hætta Hvers vegna er þessi einstaklingsmunur? Magnús Jóhannsson

  17. Ráðgjöf Mikilvægt að gefa m.a. upplýsingar um: • grunnáhættu í öllum þungunum • áhættu viðkomandi lyfs (sem kannski er lítil sem engin) • áhættu við ómeðhöndlaðan sjúkdóm Magnús Jóhannsson

  18. Hvað með karlmenn? • vel er hugsanlegt að lyf eða önnur efni geti haft áhrif á sæðisfrumur sem leiði til fósturskemmda af einhverju tagi • talið er hugsanlegt að talidómíð í sæði geti borist til fósturs Magnús Jóhannsson

  19. Hvað með náttúruefni? • á meðgöngu minnkar lyfjanotkun en notkun náttúruefna eykst • sum náttúruefni eru sannanlega hættuleg fyrir fóstrið og rannsóknir eru oftast mjög af skornum skammti Magnús Jóhannsson

  20. Ítarefni • tvær nýlegar greinar: • medications in pregnancy 1.pdf • medications in pregnancy 2.pdf Magnús Jóhannsson

  21. Kærar þakkir Magnús Jóhannsson

More Related