1 / 48

De rol van certificering van landbouw en voedsel voor mens en milieu - van biologische naar duurzame landbouw -

De rol van certificering van landbouw en voedsel voor mens en milieu - van biologische naar duurzame landbouw -. Helias A. Udo de Haes Instituut voor Milieuwetenschappen, CML LUMC, 25 maart 2013. Belangrijkste literatuur:

odeda
Download Presentation

De rol van certificering van landbouw en voedsel voor mens en milieu - van biologische naar duurzame landbouw -

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. De rol van certificering van landbouw en voedsel voor mens en milieu- van biologische naar duurzame landbouw - Helias A. Udo de Haes Instituut voor Milieuwetenschappen, CML LUMC, 25 maart 2013

  2. Belangrijkste literatuur: • H.A. Udo de Haes en G.R. de Snoo: Eco-labelling of agriculturalfoodproducts. In U. Sonesson et al., Ch 19. • L. Fresco: Hamburgers in het paradijs, 2012.

  3. Opbouw college I. Certificering van producten II. Biologische landbouw III. Naar een duurzame landbouw

  4. I. Certificering van producten • Wat is certificering? • Onafhankelijke toetsing van de kwaliteit van producten • Informatie over de kwaliteit: milieukeur, eco-labels, productclaims, duurzaamheids-certificaten, …

  5. Informatie op verschillende niveaus 1. Eigen claims 2. Onafhankelijk gecontroleerde eigen claims 3. Onafhankelijk getoetste certificatiesystemen (keurmerken)

  6. Organisatie certificering • Drie lagen: Accreditatie Certificatiebureaus Producten - productketens

  7. Certificering als private activiteit • Bovenop wetgeving, beyondlegal compliance • Vrijwillig, ev. wel in samenwerking met overheid • Zelfregulering, lage kosten • Flexibeler dan wetgeving, ook internationaal • Doel: B2B en B2C

  8. Toespitsing van het onderwerp • Certificering van landbouw en van voedsel • Vraag: wat kan dat betekenen voor mens en milieu, en i.h.b. voor onze gezondheid? • Daartoe kritische beschouwing van biologische landbouw

  9. II. Biologische landbouw • Meest bekende keurmerk • Onafhankelijk getoetste certificatiesystemen (niveau 3): SKAL • Groot vertrouwen • Internationaal (organicfarming) • Aansluitend bij natuurlijke processen • Wel belangrijke kritiekpunten

  10. Heel korte geschiedenis • Ontstaan in jaren 20/30 van vorige eeuw • Als reactie op de industriële landbouw • Uitgangspunt: inspelen op natuurlijke processen • Areaal: • Wereld: 1% • EU: ca. 5% • Europa als geheel: • Oostenrijk: 20% • Nederland: 3%

  11. Kernvraag • In hoeverre is biologische landbouw beter voor mens en milieu dan gangbare landbouw? • Per kenmerk bekijken • Algemene kritiek van Fresco: “natuurlijk” biedt te weinig houvast, verwijst naar een mythisch paradijs

  12. Wat zijn de kenmerken?

  13. Kenmerkenbiologische landbouw • Geen synthetische bestrijdingsmiddelen • Geen antibiotica in veevoer • Geen synthetische kunstmest • Geen gentech • Biodiversiteit • Beter dierenwelzijn • Voedselkwaliteit en dieet • Ontbrekende kenmerken

  14. 1. Geen synthetische bestrijdingsmiddelen Dichloordifenyltrichloorethaan Soja • Wieden • Ruime vruchtwisseling en geen monoculturen • Resistente gewassen (bv. aardappels, wijnbouw) • Geen residuen, dus zeer positief

  15. Maar … • Ook verbeteringen in gangbare landbouw • Minder schadelijke bestrijdingsmiddelen • Biologische bestrijding (in kassen) • Fresco: dus biologische landbouweerwaarde … geen meerwaarde ….

  16. 2. Geen antibiotica in veevoer • Geen preventief gebruik in varkensvoer • In gangbare veeteelt sinds 2006 verboden • Enorm risico in gangbare veeteelt (zie laatste Bionieuws) • Dus hier biologische veeteelt zeer positief -> studenten

  17. 3. Geen kunstmest • Alleen organische mest, compost, guano, etc. en vlinderbloemigen voor stikstof (klaver, lupine) • Op zich goed voor bodemvruchtbaarheid (geen risico afname organisch stofgehalte) • Ook passend in circulaire economie • Per perceel redelijke opbrengsten (ca. 80%)

  18. Maar … • Bemesting via veevoer en mest van elders • Grote vraag: hoeveel mensen volledig zonder kunstmest? • Min of meer terug naar landbouw van vóór 1850?

  19. Toename intensiteit sinds 1850 • Akkerland-voor-zaaizaad t.o.v. akkerland-totaal: Middeleeuwen 1 : 3, 18e eeuw: 1 : 12, nu 1 : 40 • Dagelijkse melkgift koe: 16eeeuw 4-5 l/d, nu 27.5 l/d • Succesvolle Groene Revolutie (2-3 oogsten / jaar) • Nu slechts 0.25 ha / persoon nodig, bij jagers en verzamelaars was dat 50 – 100 ha / persoon • Vanaf 1850 geen honger meer in Europa ondanks bevolkingstoename tot 7 mld mensen

  20. 4. Geen gentech • Wat is gentech, ofwel: genetische modificatie • Overbrengen genetische materiaal via biotechnologie i.p.v. via veredeling • Onderscheid: • intragenese • cisgenese • transgenese

  21. Welke bevolkingsomvang? • Bevolkingsomvang zonder kunstmest: • Fresco schat: 5-6 maal minder mensen (1.1 - 1.4 mld) • Schatting PRI (LUW): 1 mld zonder fosfaat • Op wereldschaal kansloos zonder kunstmest • Wel sinds 2006 meer obesitas dan honger …

  22. Grote angst voor genetische modificatie bij overschrijden grens mens/dier/plant • ‘Frankensteinfood’

  23. Vooral in EU, veel minder in VS, Zuid-Amerika en Australië, ontwikkelingslanden positief • Voor EU zware toelatingsprocedure op grond van schade aan mens, dier, milieu • In hoeverre angst terecht?

  24. Verhaal Fresco • Biotechnologie geen trendbreuk • Bepleit pragmatische opstelling: welke feitelijke bijdrage aan duurzame landbouw? • EU te afhoudend, maar rest wereld geen inspraak • Nadruk helaas op goedkoper produceren; nauwelijks bestrijding armoede, honger en milieuproblemen • GM had nooit met herbicidenresistentie moeten beginnen (roundup-ready soja van Monsanto)!

  25. Betere voorbeelden • Verbetering cassave was beter begin geweest • stapelvoedsel voor de armen, vooral in Afrika • veel verbetering mogelijk (betere opname nutriënten, hoger eiwitgehalte, minder kwetsbaar voor ziekten) • wordt nu pas mee begonnen • Gouden rijst, inbouw beta-caroteen(voor-voor vit.A) • introductie tot nu toe helaas moeizaam • wel in 2009 door China goedgekeurd

  26. Wat tot nu toe de effecten? • Niet makkelijk vast te stellen • Waarmee te vergelijken? • Exoten zijn óók vaak kwetsbaar (b.v. aardappel) • Ook veel horizontale uitwisseling in de natuur • Ook andere technische vernieuwingen brengen schaalvergroting met zich mee

  27. Beeld negatieve effecten GMO’s • Gezondheidseffecten: geen aanwijzingen (LF) • Ecologische effecten: geen aanwijzingen (LF) • wel uitkruisen met natuurlijke soorten • effecten schaalvergroting bij gebruik gen-soja • ontginning mangrovebossen bij zouttolerante rijst • Sociale effecten: zeer vele • vermengen met biologische landbouw • macht multinationals vs. kleine boeren (pachters) • democratisch kwekersrecht (open source) vs. top-down en duur octrooirecht

  28. Mogelijke positieve effecten GMO’s • Tot nu toe helaas zeer beperkt (weinig hogere opbrengsten, weinig betere toleranties) • Maar wel potenties voor duurzame landbouw: • Bt gewassen tegen plaaginsecten (mais, katoen, soja) • reductie methaan-emissie uit koeienmagen en N2O emissie bij bemesting • productie omega-3 en -6 vetzuren, bijv. in soja • Phytophtora-resistente aardappels (cis of trans); meeldouw-resistente druif (w.druif, gerst of zijderups) • zelfs voor biologische landbouw?

  29. Vergelijk houding tegenover groene, witte en rode biotechnologie (voor medicijnen) • Kennelijk niet principieel, maar afhankelijk van nut

  30. 5. Biodiversiteit • Onderscheid: • Natuur-biodiversiteit • intrinsiek • functioneel • Agro-biodiversiteit

  31. Natuur-biodiversiteitintrinsiekfunctioneel

  32. Agro-biodiversiteitBlaarkopMangalica varkenPhytophthora resistent

  33. Natuur-biodiversiteit • Wel- en niet-functionele biodiversiteit • Sterk onder druk door intensivering • Beter indien geen gebruik bestrijdingsmiddelen • Maar in NL geen formele eis voor % natuur • Soms zelfs ook negatieve effecten (bv. bij wieden) • Maar toch in praktijk per bedrijf wel beter • Fresco: wel per kg grotere oppervlakte nodig …; bovendien geen risico voor landbouw

  34. Agro-biodiversiteit • ‘Genetische erosie’ van landbouwgewassen • Al lange tijd aan de gang • Nu vooral 12 soorten planten, 14 soorten dieren • Diversiteit nodig voor inkruisen eigenschappen • Fresco: sinds moderne rassen geen grote epidemie (zoals aardappelmoeheid in Ierland in 19e eeuw) • Rol genenbanken • In biologische landbouw meer resistente oude rassen

  35. 6. Dierenwelzijn • Steeds belangrijker onderwerp • Biologische landbouw gewoon beter • Wordt nu ook steeds meer in gangbare landbouw opgepakt -> studenten

  36. 7. Voedselkwaliteit en dieet

  37. Voedselkwaliteit: intrinsiek en verontreiniging • Aanwijzingen voor biologische gewassen: • Meer anti-oxidantia • Meer omega-3 vetzuren • Meet vitamine C, zink en ijzer • Betere smaak vlees? • Meer/minder risico op voedselvergiftiging ? (Salmonella, Listeria, BSE, EHEC, ESBL, Q-koorts ….) • Fresco: voedselkwaliteit beter dan ooit -> Studenten

  38. Dieet • Wel of niet vegetarisch: enorm verschil voor landbouw (tweederde grasland) • Flexitariër, slow food, stadslandbouw, smart city • Freso: de meeste van de 10 belangrijkste doodsoorzaken zijn direct gerelateerd aan dieet • Groot belang gevarieerd dieet -> studenten

  39. 8. Ontbrekende kenmerken • Effect op klimaat (tomaten uit Spanje, vruchten uit Zuid-Afrika…) • Aandacht voor effecten in keten: • geen voedselkilometers • geen water-voetstap • geen LCA • In feite is biologische landbouw van voorloper nu conservatief aan het worden

  40. Conclusies biologische landbouw • Vele sterke elementen • Maar ook drie belangrijke beperkingen: • ontbrekende criteria • kan de wereld niet voeden • conservatief

  41. III. Naar een duurzame landbouw • Nu volop in beweging • Op EU niveau in kader van overleg over GLB • Op nationaal niveau

  42. DEN HAAG 21 maart – Versnelde verduurzaming van de land- en tuinbouw staat ook het kabinet voor ogen, maar het heeft slechts beperkte mogelijk­heden om daadwerkelijk iets te kunnen doen. Dijksma zet zich in voor duurzame landbouw 21-03-2013 09:03 | Redactie politiek Dijksma. Foto ANP

  43. Wat is duurzame landbouw? • Fresco: niemand heeft definitie … • Geen reden om er niet aan te werken • Heel bruikbaar kader: People – Planet – Profit (PPP) plus concepten als circulaire economie, BBE • Het gaat zowel om de landbouw als om het voedsel • Vgl.: duurzame bosbouw, duurzame biomassa, duurzame palmolie, duurzame visserij, e.a.

  44. Enkele uitgangspunten • Alle milieuproblemen • Zo min mogelijk bestrijdingsmiddelen (IPM, ICM) • Zo min mogelijk kunstmest • Alleen gentechniek t.b.v. duurzaamheid (PPP) • Redelijke prijzen (Utz vs. Max Havelaar) • Gericht op ‘beyondlegalcompliance’, niet op een nichemarkt • Moet hele wereldbevolking kunnen voeden • Geen afwijzing van high-tech (wel: hoe ver?)

  45. Naar een keurmerk voor duurzame landbouw? • Betekenis groot, maar wel problemen: • veel verschillende soorten producten • ‘met mate’ technisch moeilijker dan ja-nee • dat ook niet makkelijk voor draagvlak • Toch alleszins de moeite waard • Open eind: hoe problemen aan te pakken?

More Related