1 / 50

Təsnifatda yeri :

1.3 Buğda bitkisinin digər göbələk mənşəlı xəstəlikləri, onlar əleyhinə mübarizə. Buğdanın unlu şehi - Blumeria graminis (DC.) Speer f. sp. tritici Marchal. Təsnifatda yeri :

ophira
Download Presentation

Təsnifatda yeri :

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. 1.3 Buğda bitkisinin digər göbələk mənşəlı xəstəlikləri, • onlar əleyhinə mübarizə • Buğdanınunluşehi - Blumeriagraminis (DC.) Speer • f. sp. triticiMarchal. Təsnifatdayeri: Fungi vəyaMycotaaləmi, Ascomycotaşöbəsi, Euascomycetessinfi, Erysiphalessırası, Erysiphaceaefəsiləsi, Blumeriacinsi Sinonimləri: AcrosporiummonilioidesNees, Erysiphegraminis DC., Oidiummonilioides (Nees) Link. Biolojiqrupu: Biotrof

  2. Patogeninmorfologiyavəbiologiyası. Unluşehənçoxyarpaqlardaəmələgəlir, lakinbitkininbütünyerüstühissələriniyoluxabilir. Gövdə, yarpaq, yarpaqqınlarıvəsünbülxəstəlikləsirayətlənirlər. Ağunlutozluörtükformasındazühüredir, azsonraunlugörkəmalır, tədricənçirklibozrəngdən, qonurvəpasvari-qəhvəyirəngəqədərdəyişənkipmitselyastıcıqlarınaçevrilir. Mitselsəhti, budaqlanandır. Yayılması. Avropa, Asiya, Afrika, AmerikavəAvstraliyaqitələrindəyayılmışdır. XəstəlikRusiyadada, xüsusiləŞimaliQafqazdavəMərkəziQaratorpaqrayonlarında, Ukrayna, Belorus, Baltikaölkələri, Gürcüstanınbuğdaəkinlərindətəhlükəlidir. Azərbaycanındabuğdaəkinlərindərastgəlinirvəgetdikcəyayılmaarealıgenişlənir. Ekologiyası. Havanın +300C-dənyüksəktemperaturuunluşehininkişafınıləngidir. Bitkilərbirqaydaolaraq 0-200Ctemperaturadavə 50-100%-liknisbirütubətdəyoluxabilirlər. Konidilərhavanınnisbirütubəti 95-100% olduqdavə 3-310Ctemperaturda (optimal 14-17) cücərirlər. Rütubətlihavayetişmənivəaskosporlarınuçuşunusürətləndirir, quruhavaisəbuprosesləriləngidir.

  3. Blumeriagraminis

  4. Blumeriagraminis

  5. Təsərrüfatəhəmiyyəti. Xəstəlikyarpaqsəthininassimilyasiya-sınınazalmasınavəxrolofillindağılmasınasəbəbolur. Güclüyoluxmazamanıgövdələrinmiqdarıazalır, sünbülləməgecikir, lakinyetişməsürətlənir. S.S.Saninvəbaşqalarının (2002) məlumatlarınaəsasənxəstəliyintəsirindənməhsulitkisi 10-15%, bəzən 30-35%-əçatır. Mübarizətədbirləri. Kompleksaqrotexnikitədbirlər, davamlısortlardan istifadə, növbəliəkinsisteminədönmədənəməledilməsisəmərəlidir. Vegetasiyadövrüxəstəliyinilkinsimptomlarıgörünəndəməhlulunməsarifi 400-500 l/haolmaqla, tilt (0,5 l/ha), bayleton (0,2-0,3 kq/ha), skor (0,1 l/ha) preparatlarındanistifadəedilir. SonillərunluşehxəstəliyinəqarşıyaxınvəuzaqxariciölkələrdətriazolqrupunadaxilolanfolikurBT 2 komponentlisistemfungisidindənistifadəedilir. Bupreparathəmprofilaktiki, həmdəmüalicəvitəsirəmalikdir. Fungisidintəsiredicimaddəsitebukonazol 125 qr/lvətriadimefondan 100 qr/libarətdir. Preparatformasıkonsentratemulsiyadır.

  6. Buğdayarpaqlarınınseptoriozu- Septoriatritici • Berk. M.A.Curtis Təsnifatdayeri: Fungi vəyaMycotaaləmi, Anamorfic fungi şöbəsi,Ceolomycetessinfi, Sphaeropsidalessırası, Sphaeropsidaceaefəsiləsi, Septoriacinsi Müasiradı: SeptoriacurtisianaSacc., S.graminumDesm., SphaerellagraminicolaFuckel. Biolojiqrupu: Hemibiotrof

  7. Septoriatritici

  8. Yoluxmuş yarpaqda piknidlər

  9. Patogeninmorfologiyavəbiologiyası. Xəstəliktörədicibütünvegetasiyamüddətindəəsasənyarpaqları (nadirhallardayarpaqqınlarıvəgövdə) yoluxur. Yarpağınhərikitərəfindələkələrxətli, sarıtəhər-qəhvəyi, pasabənzər-qonurvəyaşıltəhərqonurolmaqla, mərkəzdəbəzənağaran, haşiyəsizvəyasarı, tünd-məxmərihaşiyəli, ölçüləri 5-10x 2-5 mm-dir. Bəzənləkələrqovuşurlar. Ləkəninmərkəzindəkiçik, şarşəkilli, tünd-qonurpiknidlərəmələgəlirlər. Yayılması. Septoriozuntörədicisihəryerdəgenişyayılmışdır, lakinRusiyanıncənubəyalətlərində,Ukraynanıncənub-şərqində, Moldovadadominantlıqedir. Ölkəmizindəbuğdaəkinlərindəbuxəstəliyərastgəlinir. Ekologiyası. Piknosporlaryağışdamcılarıvəhavaaxınıiləya-yılır. Onlardamcısumühitindəoptimaltemperatur 20-220Colmaqlaintensivcücərirlər. Xəstəliyininkubasiyamüddəti 6-9 gündür. Vegetasiyamüddətindətörədicibir-neçəinkubasiyaverir. Xəstəliktez-tezyağışyağanbölgələrdədahaintensivinkişafedir.

  10. Təsərrüfatəhəmiyyəti. Xəstəlikgenişyayılmışvəzərərlidir. Buğdabitkiləriseptoriozlayoluxanzamanassimilyasiyasəthiaşağıdüşür, sünbüllərinkişafdanqalırlar. B.A.Saninin(2000) məlumatlarına əsasən xəstəlik mülayim inkişaf edən zaman məhsul itkisi 10-15%, epifitotiyada 30-35%-ə çatır. Mübarizətədbirləri. Səpininoptimalmüddətlərdəaparılması, balanslaşdırılmışgübrənormaları, davamlısortlardanistifadəməsləhətgörülür. Xəstəliyinyayılmasıvəinkişafınəzərəalınaraqtələbolunduqdavegetasiyadövrüfungisidlərintətbiqisəmərəlinəticələrverir. 2008-ciildənbaşlayaraqdünyanınbaşlıcataxılçılıqölkələrindəvegetasiyadövrüseptoriozxəstəliyinəqarşıfolukurBTpreparatı 1 l/haməsariflətətbiqolunur. Septoriozaqarşıhələlikölkəmizdəxüsusimübarizətədbirləriaparılmır.

  11. Buğdanınaskoxitozu - Ascochytahordei Hara Təsnifatdayeri: Fungi vəyaMycotaaləmi, Anamorfic fungi şöbəsi, Coelomycetessinfi, Sphaeropsidalessırası, Sphaeropsidaceaefəsiləsi, Ascochytacinsi Biolojiqrupu: Hemibiotrof

  12. Ascochytahordei Hara

  13. Ascochytahordei Hara

  14. Buğdasünbüllərininfuzariozu- Fusarium spp.- FusariumgraminearumSchwabe, F. avenaceum Təsnifatdayeri: FungivəyaMycotaaləmi, Anamorficfungişöbəsi, Hyphomycetessinfi, Hyphomycetalessırası, Dematiaceaefəsiləsi, Fusariumcinsi Biolojiqrupu: Hemibiotrof

  15. Patogeninmorfologiyavəbiologiyası. Fusariumcinsinədaxilolannövlərümumitaksonomikxarakteristikayamalikdirlər. Aydıngörünənəyrimikrokonidilər (20-70 mkmölçülü) vəmakrokonidilərmüxtəlifsaydaarakəsməlidirlər. Bəzinövlər 10 mkmölçüyəqədərmikrokonidilər, 20 mkm-əqədərdiametrlixla-midosporlarverirlər. Onlarqalınörtüklüdürlər. Morfolojiəlamətlərinkompleksinövlərinidentifikasiyasındaəsaskimigötürülür. Bütünsünbülverəndənlilərsünbülfuzariozuiləsirayətlənirlər. Yoluxmadan 7-10 günsonrasirayətlənmişsünbüllərdənarıncı-çəhrayırənglikonidilərkütləviformalaşırlar. Yayılması. Son 10-15 illikmüddətdədənlilərinsünbüllərininfuzariozugenişyayılmışdır. Xəstəlikbuğdabecərilənregionlarınəksəriyyətindəmüşahidəedilir. ƏdəbiyyatməlumatlarınagörəpatogenmüntəzəmolaraqŞimaliQafqazda, UzaqŞərqdə, Ukray-nanıncənubqərbindəvəs. ölkələrdəbuğdabitkisinəəsaslızərərvurabilir. Bitkininsünbülbağlamafazasındahavaşəraitiistivərütubətliolduqdaxəstəliyinyayılmasıdahadasürətlənir.

  16. FusariumgraminearumSchwabe.

  17. FusariumgraminearumSchwabe.

  18. Fusariumavenaceum

  19. Ekologiyası. Xəstəliktörədiciləriolangöbələklərhavanıngündəlikortatemperaturu 20-240Colduqdavə 80-90%-əyaxınnisbirütubətdəoptimalinkişafedirlər. Havasıquraqkeçənrayonlarüçüniqtisadivəfitopatolojimaraqkəsbetmir. Təsərrüfatəhəmiyyəti. Fusariumnövləridənliləriyoluxaraqinfeksiyanıninkişafetdiyizaman 20-50%-əqədərməhsulitkisinəsəbəbolabilir. 1000 ədəddəninkütləsi 15-20% aşağıdüşür. Mübarizətədbirləri. Növbəliəkindədənlitaxıllarınvəqarğıdalınınfasilələrlə (1 ildənazolmayaraq) yerləşdirilməsi, rayonlaşdırılmışsort-larlasəpinaparılması, xəstəliyəqarşıtolerantsortlardanistifadəedil-məsi, cürümələrinqarşısınıalmaqüçüntoxummaterialınındərman-lanması, vegetasiyadövrüfungisidlərintətbiqivəs. məsləhətgörüləntədbirlərkompleksinədaxildir. BuğdaəkinlərinifuzariozdankompleksqorumaqüçünəkinlərinfolikurBTpreparatıilə 1 l/haməsarifləçilənməsiönəmlidir. Çiləməbuğdanınçiçəkləmədövrüişçiməhlulunməsarifi 400-500 l/haolmaqlaaparılır. Buxəstəlikləbağlımübarizədəvinner, ferazim, straykfungisidləridəyüksəkbiolojisəmərəlikləfərqlənirlər.

  20. Buğdanınpitiozkökçürüməsi - PythiumaristosporumVanterp.,P.arrhenomanesDrechsler, P.graminicolaSubraman., P.ultimumTrow. Təsnifatdayeri: Chromistaaləmi, Oomycotaşöbəsi, Oomycetessinfi, Pythialessırası, Pythiaceaefəsiləsi, Pythiumcinsi Biolojiqrupu: Saprotrof

  21. 1.4 Buğda bitkisinin bakteriya mənşəli xəstəlikləri və • onlarla mübarizə • Buğdanınqaraləkəlibakteriozu- Xanthomonas • campestrispv. undulosa Young et al Təsnifatdayeri: Qrammənfiaerobçubuqlarvəkokklarbölməsi, Pseudomonaceaefəsiləsi, Xanthomonascinsi Biolojiqrupu: Hemibiotrof

  22. Patogeninmorfologiyavəbiologiyası. Qaraləkəlikbakteriozuyarpaq, gövdə, sünbüllərdəzühuredir. Yarpaqlardaəvvəlcəkiçiksululəkələrformalaşır, tədricənləkələririlir, qəhvəyiləşir, həttaqararəngalır. Gövdələryoluxanzamanbuğumunaltındaqəhvəyivəyaqarazolaqlarəmələgəlir, sünbülünaltındasamanqonurlaşır. Xəstəliyinxarakterikəlamətixüsusilətəpəhissədəsünbülpulcuqlarınınqaralmasıdır. Miloxlarınadirhallardaqaralırlar. Xəstəlikgüclüinkişafedənzamanbütünsünbülqonurlaşır, bunagörədəxəstəliyiçoxzamanbuğdanınqarabakteriozuadlandırırlar. Yayılması. Buğdabecərilənbirçoxölkələrdəyayılmasıhaqqındaməlumatlarmövcuddur. QaraləkəlibakteriozxəstəliyinəAzərbaycandaçoxazhallarda (SeyidovM., AğayevC., 2005) dağətəyivədağlıqbölgələrdə (Şəki-Zaqatala, Quba-Qusar, Şamaxı) təsadüfolunur.

  23. Ekologiyası. Xəstəliktörədənbakteriyahərəkətli, kiçik, Qrammənfivəbirpolyarqamçılıdır. Bakteriyanınoptimalinkişafı 25-300Ctemperaturdabaşverirvə 500C-dəonlarməhvolurlar. Təsərrüfatəhəmiyyəti. Qaraləkəlikbakteriozununzərərliliyicücərtilərinseyrəlməsi, yarpaqlarınassimilyasiyasəthininaşağıdüşməsi, bitkilərintənəffüsününgüclənməsiiləsəciyyəedilir. Xəstəlikgüclüinkişafetdiyiillərdəməhsulitkisi 60%-əqədərolabilir. Mübarizətədbirləri. Alaqotlarıvəbakteriyanındaşıyıcılarıolanhəşəratlarlamübarizəelmiəsaslarlaaparılmalı, aqrotexnikitədbirlərkompleksinə əməledilməlidir. Toxumlarınsəpinqabağıdərman-lanmasıməsləhətgörülür.

  24. Buğdanınbazalbakteriozu- Pseudomonas syringaepv. atrofaciens Young et. al. Təsnifatdayeri: Qrammənfiaerobçubuqlarvəkokklarbölməsi, Pseudomonaceaefəsiləsi, Pseudomonas cinsi Biolojiqrupu: Hemibiotrof

  25. Patogeninmorfologiyavəbiologiyası. Buğdadanbaşqadigərdənliləridəyoluxabilir. Yarpaq, sünbülvədənləryoluxurlar. Yarpaqlardaəvvəlcəsulu, sonraqəhvəyiləkələrəmələgəlir. Sünbülpulcuqlarıəsasındaqonurlaşır. Dənyoluxanzamanrüşeymhissəsiqaralır. Xəstəlikgüclüinikşafedənzamangövdələrdəcırtdanlılıq, örtücüyarpaqlardaquruçürüməvəsünbülpulcuqlarınıntamamiləqaralmasımüşahidəolunur. Yayılması. Xəstəlikbirçoxtaxılçılıqregionlarındayayılmışdır. Ekologiyası. XəstəliyitörədənPseudomonas syringaepv. atrofaciensbakteriyasıhərəkətli, polimorf, Qrammənfipolyarqam-çılıdır (lofotrix). Bakteriya 2-370Ctemperaturdacücərir (25-300Coptimal), 480Ctemperaturdaisə 10 dəqiqəmüddətindəməhvolur. Təsərrüfatəhəmiyyəti. Yaydövrüaşağıtemperaturvəyüksəkrütubətzərərliliyitəminedir. Onungüclüinkişafızamanıbuğdabitkisivaxtındanəvvəlyarpaqlarınınbirhissəsiniitirir, dənlərcılızolur, onlarıncücərməsiazalır. Mübarizətədbirləri. Qaraləkəlikdəolduğukimidir.

  26. Pseudomonas syringaepv. atrofaciens

  27. 1.5 Saxlama zamanı buğda dənlərinin xəstəlikləri, onların • qarşısının alınma yolları • Buğda dənlərinin kiflənməsi - Aspergillus Link spp., Penicillium Link. spp., Trichothecium roseum (Pers.), Mucor mucedo Fresen., Rhizopus nigricans Ehrenb. Təsnifatda yeri: Fungi və ya Mycota aləmi, Anamorfic fungi şöbəsi, Hyphomycetes sinfi, Hyphomycetales sırası, Moniliaceae fəsiləsi, cinslər: Aspergillus, Penicillum, Trichothecium Fungi vəyaMycotaaləmi, Zygomycotaşöbəsi, Zygomycetessinfi, Mucoralessırası, Mucoraceaefəsiləsi, cinslər: Mucor, Rhizopus. Biolojiqrupu: Saprotrof

  28. Özünü yoxlama üçün mövzuya aid test sualları • 1. Buğda bitkisinin sürmə xəstəliklərini törədən göbələklər hansı sıraya mənsubdur? • Uredinales • Peronosporales • Ustilaginales • Sphaeropsidales • Erysiphales

  29. 2. Buğda bitkisinin sürmə xəstəliklərini düzgün sıralayın? • gövdə sürməsi, cırtdan sürməsi, hind sürməsi, bərk və ya iylənən sürmə, toz sürmə • qara sürmə, cırtdan sürmə, hind sürməsi • qovuqlu sürmə, toz sürmə, niqrosporioz sürməsi, daş sürmə • daş sürmə, cırtdan sürməsi, hind sürməsi, qara sürməsi • şeytan süpürgəsi, daş sürmə, qovuqlu sürmə

  30. 3. Bərk və ya iylənən sürmə xəstəliyinin ilkin simptomları nə vaxt özünü büruzə verir? • bitkinin vegetasiyasının əvvəllərində • bütün vegetasiya dövrü • bitkinin çiçəkləmə dövrü • sünbüllərin süd yetişmə fazasında • boruya çıxma dövrü

  31. 4. Toz sürmə xəstəliyini törədən göbələyi • təyin edin? • Tilletia tritici • Ustilago tritici • Ustilago avenae • Ustilago zeae • Tilletia caries

  32. 5. Sürmə xəstəliklərinin hansı ölkəmiz üçün karantin obyektidir? • hind sürməsi, toz sürmə • bərk və ya iylənən sürmə • cırtdan sürmə • daş sürmə, qovuqlu sürmə • hind sürməsi

  33. 6. Unlu şeh xəstəliyini törədən göbələk hansı sinfə və sıraya mənsubdur? • Euascomycetes sinfi, Erysiphales sırası • Ascomycetes sinfi, Taphrinales sırası • Hemiascomycetes sinfi, Endomycetales sırası • Loculoascomycetes sinfi, Phacidiales sırası • Loculoascomycetes sinfi, Helotiales sırası

  34. 7. Unlu şeh xəstəliyini törədən göbələk hansı mərhələdə və harada qışlayır? • yetkin dənlərin üzərində, mitsel ilə • yoluxmuş bitki qalıqlarında, kleystotesi ilə • torpaqda mitsel ilə • sünbüllərin səthində sklerosiyalarla • yoluxmuş bitki qalıqlarında mitsel stroması ilə

  35. 8. Buğda bitkisində hansı pas xəstəliklərini tanıyırsınız? • gövdə və ya xətli pas, qonur pas, sarı pas • cırtdan pası, sarı pas • qonur pas, taclı pas • qonur yarpaq pası, gövdə pası • sari pas, taclı pas, cırtdan pas

  36. 9. Bərk və ya iylənən sürmə xəstəliyində hansı teliosporlar infeksiya mənbəyi hesab edilir? • torpağın səthinə tökülən teliosporlar • bitki qalıqlarında olan teliosporlar • dənlərin tükcüklərində saxlanan teliosporlar • şum altında uzun müddət qalan teliosporlar • biçin zamanı kövşənlikdə saxlanan teliosporlar

  37. 10. Buğdanın cırtdan sürməsi ilk dəfə neçənci ildə kim tərəfindən təsvir edilmişdir? • 1911-ci ildə A.A.Yaçevski tərəfindən • 1861-ci ildə A. de Bari tərəfindən • 1890-cı ildə S.İ.Rostovset tərəfindən • 1967-ci ildə K.V.Popkova tərəfindən • 2000-ci ildə M.Babadost tərəfindən

  38. 11. Toz sürmə xəstəliyinin teliosporları və mitseli hansı temperaturda optimal • inkişaf edir? • 20-30º C • 23-25º C • 7- 8º C • 10 >dən böyük temperaturda • 30- 35º C

  39. 12. Buğdanın gövdə pası xəstəliyi törədicisinin aralıq sahib bitkisi necə adlanır? • Mahoniya • Qaranquş otu • Zirinc • Vələmir, Yulaf • Ardıc

  40. 13. Buğda yarpaqlarının septoriozu xəstəliyinin törədicisi Septoria tritici göbələyi hansı sinfə və sıraya mənsubdur? • Coelomycetes sinfi, Sphaeropsidales sırası • Coelomycetes sinfi, Melanconiales sırası • Hyphomycetes sinfi, Hyphomycetales sırası • Hyphomycetes sinfi, Pycnidiales sırası • Agonomycetes sinfi, Mycelia sterilia sırası

  41. 14. Septorioz xəstəliyinin törədicisi harada və hansı orqanlarda qışlayır? • yarpaqların səthində mitsellə • tökülən bitki qalıqlarında mitsellə • bitki qalıqlarında və cücərtilərdə piknid və mitsel ilə • buğda dənlərinin səthində piknidlə • arpa və çovdarda yoluxmuş orqanların səthində mitsel ilə

  42. 15. Askoxitoz xəstəliyinin törədicisinin piknidləri harada formalaşır ? • yoluxmuş yarpaqlarda ləkənin mərkəzində formalaşır • yoluxmuş sünbüldə formalaşır • cücərtilərin səthində formalaşır • buğdanın tam yetişmə dövrü toxumların səthində • yoluxmuş cücərti, gövdə və yarpaq qınlarında

  43. 16. Buğdanın pitioz kök çürüməsi xəstəliyi hansı bioloji qrupa mənsubdur ? • saprotrof • hemibiotrof • biotrof • nekrotrof • obliqat parazit

  44. 17. Buğdanın qara ləkəlik bakteriozu xəstəliyinin törədicisi hansı cinsə mənsubdur ? • Pseudomonas • Xanthomonas • Agrobacterium • Erwinia • Radiobacter

  45. 18. Buğdanın bazal bakteriozunun törədicisi bitkinin hansı orqanlarını yoluxur ? • yalnız sünbülləri • yalnız cücərtiləri • yalnız gövdə və yarpaqları • yarpaq, sünbül və dənləri • sünbül pulcuqlarını yoluxur

  46. Diqqətinizə görə təşəkkür edirəm !

More Related