Bewegen we voldoende? De kloof tussen weten en doen!

1. Bewegen we voldoende? De kloof tussen weten en doen! Prof. Dr. Jan Seghers KU Leuven Department Bewegingswetenschappen OnderzoeksgroepFysiekeActiviteit, Sport & Gezondheid

2. Overzicht presentatie • Waarommoeten we bewegen? • Hoeveelmoeten we bewegen? • Hoe kunnen we meerbewegen? • Praktische tips

3. Overzicht presentatie • Waarommoeten we bewegen? • Hoeveelmoeten we bewegen? • Hoe kunnen we meerbewegen? • Praktische tips

4. Waarommoeten we bewegen? Fysieke activiteit Fysieke fitheid Gezondheid

5. Waarommoeten we bewegen? Fysieke activiteit Fysieke fitheid Gezondheid • Alle activiteiten waarbij, door het leveren van spierarbeid, het (volledige) lichaam wordt (voort)bewogen en gepaard gaat met energie-verbruik • Sport is een gestructureerde vorm van fysieke activiteit die doorgaans is gebonden aan regels en competitie.

6. Waarommoeten we bewegen? Fysieke activiteit Fysieke fitheid Gezondheid • Fysieke fitheid is een multifactorieel concept en bestaat uit een set van min of meer onafhankelijke karakteristieken die gerelateerd zijn aan de mogelijkheid om om dagelijkse activiteiten alert en met inzet uit te voeren • Componenten van fitheid = LEUKS = Lenigheid, Evenwicht, Uithouding, Kracht, Snelheid

7. Waarommoeten we bewegen? Fysieke activiteit Fysieke fitheid Gezondheid • “Gezondheid is een toestand met fysieke, sociale en psychologische dimensies op een continuüm met een negatieve en een positieve pool” • Positieve gezondheid = capaciteit om van het leven te genieten en uitdagingen aan te kunnen • Negatieve gezondheid: morbiditeit (vatbaarheid voor bepaalde ziekten) en mortaliteit (sterfte)

8. Waarommoeten we bewegen? Erfelijkheid Fysieke activiteit Fysieke fitheid Gezondheid Anderefactoren (persoonsgebonden, leefstijl, omgeving) Toronto consensus model on relationships between physical activity, health-related fitness and health in adult population (Bouchard and Shepard, 1994)

9. Waarom bewegen? Determinants of Health and Their Contribution to Premature Death (Schroeder, N Engl J Med, 2007)

10. Waarom bewegen? Morris JN, Heady JA, Raffle PA, et al. Coronary heart-disease and physical activity of work. Lancet1953;265:1053-1057

11. Waarom bewegen? “A lack of physical activity is now causing as many deaths as smoking across the world. The report, published in the Lancet, estimates that about a third of adults are not doing enough physical activity, causing 5.3 million deaths a year.” Lee et al., 2012, Lancet, 380: 219–229.

12. Waarom bewegen? Lee et al., 2012, Lancet, 380: 219–229.

13. Waarom bewegen? Kemper, 2000, Pediatric Exercise Science, 12, 198-216

14. Waarom bewegen? Myers et al., 2002, N Engl J Med, 346: 793-801.

15. Overzicht presentatie • Waarommoeten we bewegen? • Hoeveelmoeten we bewegen? • Hoe kunnen we meerbewegen? • Praktische tips

16. Hoeveelmoeten we bewegen?

17. Volwassenen (18-65 jaar) • Beweegnorm = 5 x 30 minuten matig fysiek actief zijn (in blokken van 10 minuten)OF Fitnorm = 3 x 20 minuten activiteiten met hoge intensiteit(in blokken van 10 minuten) • 2 x per week specifieke activiteiten uitoefenen om de botkwaliteit en spiersterkte te verbeteren. • Tijdens de zwangerschap blijven deze aanbevelingen geldig, maar afgestemd op de mogelijkheden en de sportprestaties van voor de zwangerschap. • Sedentaire tijd beperken: langdurig zitten vermijden of regelmatig onderbreken met lichte fysieke activiteit. Bij ouderen is dit extra belangrijk voor de preventie van spierafbraak.

18. Hoeveelmoeten we bewegen?

19. Hoeveelmoeten we bewegen? 10.000 stappen per dag (Hatano, 1993)

20. Hoeveelmoeten we bewegen? 0.9 MET 1.0 – 1.5 MET 1.6 - 3 MET 3 - 6 MET 6 MET Slapen Zitten Koken Joggen Stevig wandelen (>5 km/u) 1 metabolisch equivalent (MET) = het energieverbruiktijdensrustigzitten (1 kcal/kg/uur) Norton et al., 2010, Journal of Science and Medicine in Sport. Ainsworth et al., 2000, Med Sci Sport Exer.

21. The typical adult pattern of daily activities [percentage of a 24-h day] when categorized in terms of intensity level assessed using accelerometer counts (Norton et al., 2010, Journal of Science and Medicine in Sport).

23. Hoeveelmoeten we bewegen? “Fysieke activiteit en sedentair gedrag zijn twee afzonderlijke gedragingen” • Sommige mensen kunnen voldoende fysiek actief zijn (30 minuten/dag matig bewegen), maar de rest van de dag heel veel zitten • Mensen die (te) weinig bewegen = “inactieve levensstijl” • Mensen die (te) veel zitten = “sedentaire levensstijl”

25. “Sedentary behaviour is positively associated with an increased risk of all-cause mortality and these associations are usually shown to be at least partially independent of levels of physical activity.” Katzmarzyk et al., Med Sci Sport Exer., 2009

26. http://www.aicr.org/press/press-releases/getting-up-from-your-desk.htmlhttp://www.aicr.org/press/press-releases/getting-up-from-your-desk.html

27. Hoeveelmoeten we bewegen? + 30 minuten/dag http://swapit.gov.au/

28. Overzichtpresentatie • Waarommoeten we bewegen? • Hoeveelmoeten we bewegen? • Hoe kunnen we meerbewegen? • Praktische tips

29. Hoe kunnen we meer bewegen? Bewegingspromotie • het proces waarbij personen in staat worden gesteld om controle te verwerven over de determinanten(beïnvloedende factoren) om zo hun eigen beweeggedrag te verbeteren • Gedragsverandering = niet eenvoudig

30. Sociaal ecologische model van gedragsverandering(Sallis & Owen, 1999) • Dit model benadrukt hoe de omgeving en het gedrag elkaar beïnvloeden. • Neemt volgende factoren in acht: • Beleidsfactoren • Omgevingsfactoren • Sociale factoren • Individuele factoren

32. Beleid • Vlaamse gezondheidsdoelstellingen 2008-2015 • Hoofddoelstelling “voeding & beweging” • “Het realiseren van gezondheidswinst op bevolkingsniveau door een stijging van het aantal mensen dat voldoende fysieke actief is, evenwichtig eet en een gezond gewicht nastreeft.” • 5 subdoelstellingen • Tegen 2015 stijgt het percentage personen dat voldoende fysiek actief is om gezondheidswinst te behalen met 10% punten. • Tegen 2015 daalt het percentage sedentaire personen met 10% punten. • Tegen 2015 stijgt het percentage moeders dat met borstvoeding start (gemeten op dag 6) van 64% naar 74%. • Tegen 2015 eten meer mensen evenwichtig overeenkomstig de aanbevelingen van de actieve voedingsdriehoek. Met concrete subdoelstellingen voor water, groenten, fruit en melkproducten of calciumverrijkte sojaproducten • Tegen 2015 blijft het percentage personen met een gezond gewicht minstens behouden. http://www.zorg-en-gezondheid.be/Beleid/Gezondheidsdoelstellingen/Gezondheidsdoelstelling-voeding-en-beweging/

33. Media- en sensibiliseringscampagne rond voeding en beweging die Vlaams minister van Volksgezondheid Jo Vandeurzen lanceerde (20 februari 2013). http://www.datvoeltbeter.be/

35. Omgeving “The environment doesn’t always help!”

36. 4% 14% 38% 47%

37. Voetstappen (footprints) Observaties: Ma  Vr (7u30-10u00)

38. * verschil met week 1 (p<0.05) ** verschil met week 1 én vorige week (week n-1) (p<0.05)

40. Sociale factoren • Actief rolmodel • Aanmoediging • Samen bewegen • Logistieke steun http://be.sportpartner.com/

41. Elke stap telt! Concept • 10 weken “geindividualiseerd” wandelprogramma (afhankelijk van prestatie op 6-minuten wandeltest) • Wekelijkse begeleide (“trekker”) groepswandeling in OKRA trefpunt

42. Elke stap telt! Wandelconditie (6-minuten wandeltest) Interventiegroep () stijgt, controlegroep () blijft stabiel gestapte meters in 6 minuten +21m (+5%)

43. Elke stap telt! Ervaren steun van vrienden Interventiegroep () stijgt, controlegroep () blijft stabiel Vrouwen Mannen

44. Elke stap telt! • Steun van de trekker • Deelnemers ervaren goede kwaliteit van ondersteuning van de “trekker” • Kwaliteit van de ondersteuning van de “trekker” was bepalend voor toename in wandeltest score

46. Individuele factoren Goede voornemens maar... “moeten” bewegen “willen” bewegen Hoe meer zelfdeterminatie (“willen” bewegen), hoe groter de kans dat het gedrag op lange termijn wordt volgehouden! Kwaliteitscontinuüm van motivatie (Deci & Ryan, 2000)

47. Individuele factoren ABC van motivatie Persoon gaat bewegen vanuit een persoonlijke overtuiging of omdat de activiteit gewoon leuk en uitdagend is. Persoon gaat bewegen omwille van een beloning of schuldgevoel Persoon ziet totaal geen nut om te bewegen Reporter: “Why are you doing all that running for no reason?” Forrest Gump: “I just felt like running”

48. Individuele factoren Hoe komt je tot meer “autonome” motivatie? • Ondersteuning van de drie (psychologische) basisbehoeften (ABC) • Autonomie: een gevoel van vrijheid en keuze • VerBondenheid : positieve sociale relaties hebben (belang van sociale omgeving) • Competentie: het gevoel iets goed te kunnen

49. Overzichtpresentatie • Waarommoeten we bewegen? • Hoeveelmoeten we bewegen? • Hoe kunnen we meerbewegen? • Praktische tips

50. Praktische tips 5 eenvoudige tips op meer te bewegen in dagdagelijkse leven • Doe kleine afstanden te voet of met de fiets • Parkeer je wagen eens iets verderop of stap een bushalte vroeger af • Neem de trap in plaats van de lift • Doe je telefoongesprekken wandelend • Wandel en speel met je (klein)kinderen