1 / 35

Bölüm 05: Fizyolojik Psikolojide Kullanılan Araştırma Yöntemleri

Bölüm 05: Fizyolojik Psikolojide Kullanılan Araştırma Yöntemleri. Girişimsel (Invasive) Yöntem : Canlının fiziksel bütünlüğüne müdahale eden teknik ( Kesme , enjeksiyon vs) Girişimsel Olmayan (Non invasive) Yöntem. Fizyopsikoloji YÖNTEMLER.

vian
Download Presentation

Bölüm 05: Fizyolojik Psikolojide Kullanılan Araştırma Yöntemleri

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. Bölüm 05: FizyolojikPsikolojideKullanılanAraştırmaYöntemleri

  2. Girişimsel (Invasive) Yöntem: Canlınınfizikselbütünlüğüne müdahaleedenteknik (Kesme, enjeksiyon vs) GirişimselOlmayan (Non invasive) Yöntem Fizyopsikoloji YÖNTEMLER In-vivo çalışma: Yaşayancanlıüzerindeyapılanaraştırmayöntemleri In-vitro çalışma: Canlınındokularınındoğalortamlarındanayrılarakincelenmesi. Genelliklehücrelerdokulardanayrılarakalınırvecanlıözelikleriniyitirirler. Ex-vivo çalışma: Hücrelerhalacanlılıközelliklerinisürdürmektedirlerfakatkendiolağanbiyolojikçevrededeğildirler. Örneğinbiyopsiilealınanvekültürüoluşturulanhücrelergrubu.

  3. invasive Fizyopsikoloji YÖNTEMLER Post-mortem inceleme(Brocaalanı, Alzheimer Hastalığı) Hücrekayıpvehasarlarınınincelenmesi BoyamaTeknikleri (Golgi boyamatekniği): İşlevselbağlantılarınortayaçıkarılması Biyopsi Lezyon (lesion): Beyindokusunakesmeyoluylazararverme. ilaçvekimyasallarla da olabilir (MPTP epilepsi) Sanallezyon (geçicilezyon): WADA testi (sodyumamobarbital) Ablasyon (ablation): Beyindokusunuçıkarma Elektrikseluyarım:

  4. Fizyopsikoloji YÖNTEMLER Stereotaxic (Sterotaksik) Cerrahi: Beden (Beyin) içerisindekibelirlihedefbölgelereulaşmakiçin 3 Boyutlukoordinatsisteminikullanarakyapılaninvasif (girişimsel) teknik.

  5. Bregma Stereotaxic (Sterotaksik) Cerrahi: stereotaxic atlas Fizyopsikoloji YÖNTEMLER

  6. Stereotaxic (Sterotaksik) Cerrahi: stereotaxic atlas Fizyopsikoloji YÖNTEMLER Talairach Atlas

  7. Stereotaxic (Sterotaksik) Cerrahi: Stereotaxic (Sterotaksik) Aparat Fizyopsikoloji YÖNTEMLER

  8. Histoloji (Dokubilimi): • Dokularıoluşturan • Hücrelerinözellikleri • HistolojikYöntemler: • Dokununsabitlenmesi, kesit • Alınması, boyanmasıve • Incelenmesiiçerenyöntemler. • e must fix, slice, stain, and • examine the brain. BrodmannAlanları (52 adet) Sitoarkitektoniközellikler Oskar veCecile VogtBeyinHaritasi(1903) 200 alan

  9. Yapıveişlevilişkisinigösteren en güzelkanıtlardanbirisiBrodmannAlanlarıdır. BA 44, BA 45: Dil motor üretim BA 22: Dilianlama

  10. Histoloji (Dokubilimi): • HistolojikYöntemler: • Dokununsabitlenmesi(fixation): • Oto-yıkıcıenzimatikvebakteriyal • aktiviteninönlenmesi. • Formalin (fixative) • Kesitlenmesi: Microtome • 10-80 µm (Işıkmikroskobu) • 1 µm Elektronmikroskobu (EM) • Transmission EM: Çokayrıntılı • görüntü. Sinapsler • Scanning EM: TEM e göredaha • kötü; fakat 3D görüntü Microtome T. Elektron M.

  11. KesitleriBoyama (Staining) cresyl violet Nissl Body Staining Golgi Staining: GümüşNitrat)

  12. Fizyopsikoloji YÖNTEMLER noninvasive TranskranialManyetikUyarım(Transcranial Magnetic Stimulation: TMS). Radyofrekanslarımanyetikalandeğişimlenmesi BirçeşitSanallezyon Yüksekfrekanslarsinaptikaktarımıarttırıken; Düşükfrekanslarsinaptikaktarımıazaltıyor Epilepsinöbetinenedenolabilir. Yüzeydeki (kabuk-cortex) bölgeleriincelemede kullanılabilir.

  13. BAŞLIK df

  14. Fizyopsikoloji YÖNTEMLER Mikroelektrodteknikleri Makroelektrodteknikleri

  15. Fizyopsikoloji YÖNTEMLER Elektoensefalografi (Electroencephalography) EEG: Epilepsi Uykuçalışmaları ZamansalÇözülüm: ms

  16. Fizyopsikoloji YÖNTEMLER ElektoEnsefaloGrafi (electroencephalography) EEG: Richard Caton 1875: Beyinelektrikseldeğişikliklerderiüzerindenkaydedilebilir (hayvanlarda) Hans Berger 1929: Alfa dalgası (insanlarda) Milyonlarcanörondankaydedilenaktivite (Makroelektrod-Mikroelektrot) Mikro Volt (µV) düzeyinde aktivite Milisaniyedüzeyindezamansal çözünürlük

  17. noninvasive • Belirlibiruyaranakilitlitepki. • N100, P200, N200 ve P300 • Zamansalçözülüm: ms • BilişselSüreçler • (Dikkat, Algıçalışılabilir) • Uzaysalçözülümükötü • Mutlaknöronalaktivite • Hareketedahaazduyarlı • Şizofreni Fizyopsikoloji YÖNTEMLER Elektoensefalografi (electroencephalography) EEG: Olay-İlişkiliPotansiyeller (ERP) Alzheimer Sağlıklı

  18. Fizyopsikoloji YÖNTEMLER EEG/ERP  Girişimseldeğil Çokiyizamansal (temporal) çözülüm Ucuzvekolayuygulanabilir Hem hasta hem de sağlıklılardauygulanabilir Gerçekzamanlıölçüm Birtakımpsikolojikuyarıcılarakarşıoluşantepkiyiölçme (ERP)  Uzaysal (Spatial) çözülümükötü Global aktiviteölçümü Sinyalinsaçlıderiyeulaşanakadarbozulması Harekketeduyarlı

  19. Fizyopsikoloji YÖNTEMLER • Girişimseldeğil • Zamansalçözülümüçokçokiyi (ms, mikrosn) • Milyonlarcanöronunaktivitesi • BilişselSüreçler • (Dikkat, Algıçalışılabilir) • Uzaysalçözülümüiyi (EEG/ERP’yegöre) • Mapping: Haritalama (duyusalkabuk) • Mutlaknöronalaktivite •  • Pahalı, Hareketeduyarlı Magnetoensefalografi (Magnetoencephalography) MEG:Sinirhücrelerininsinyalüretimisırasındaortayaçıkanmanyetikalanlarıölçer. Event Related Fields

  20. Düşükşiddetli X ışınıkullanır. • Göreceligirişimselolmayanteknik • Beyinyapılarınıgörüntülemede (diğer organ sistemlerini de) • Hem sağlıklı hem de klinikörneklem •  • Kanserriskioluşturabilir • Hareketedilmemeli • İşlevölçemiyor Fizyopsikoloji YÖNTEMLER YAPISAL GÖRÜNTÜLEME BilgisayarlıTomografi (CT):

  21. GörüntülemekistenendokuyaRadyoFrekanslarıyollar. • Hidrojenatomlarındakiprotonlarınyüksekmanyetikalaniçerisindeortayakoyduğuözelliklerdenfaydalanarakgörüntüoluşturur. • CT’yegöredahaayrıntılı (çözünürlüklü) resimleroluşturur. • Zararsızdır(girişimseldeğil?) • Sağlıklıya da hastalarauygulanabilir. Fizyopsikoloji YÖNTEMLER YAPISAL GÖRÜNTÜLEME ManyetikRezonansGörüntüleme 1 Tesla 10000 Gauss; Dünyanınçekimgücüsadece 0.5 Gauss

  22. NöropsikolojideKullanılanTeknikler • Ferromagnetik (demir) materyallertehlike • oluşturur. • Gürültülü • Hareketedilmemeli • Kapalıalanfobisiolanlariçinproblematik • Serin-soğukbirortam • Tarayıcınınbakımıpahalı YAPISAL GÖRÜNTÜLEME ManyetikRezonansGörüntüleme

  23. FizyoPsikolojiAraştırmaTeknikleri • Yarıömrükısa (ör. 2 dakika) birradyoizotobun(oksiyen-15) dokuyaenjekteedilmesivesonrasındabudokudanyayılan gamma ışınlarınınölçümlenmesiesasınagöreçalışır. (Oksijentüketimi) • Şekereçokbenzeyenbirmaddenin (2-deoxyglucose ) kullanılmasıhangibeyinbölgelerinindahaçokşekertüketimiolduğunubizegösterebilir. • Kanakımı(Kanınbirbölgedeyoğunlaşması) ölçümü • Raclopride: Dopaminreseptörlerinebağlanır. İŞLEVSEL GÖRÜNTÜLEME PozitronEmisyonTomografi (Positron Emisson Tomography: PET) “to the man who has only a hammer, the whole world looks like a nail”

  24. İŞLEVSEL GÖRÜNTÜLEME PozitronEmisyonTomografi (Positron Emisson Tomography: PET) Fizyopsikoloji YÖNTEMLER • Hem sağlıklı hem de klinikörneklemdekullanılabilir. • Göreceyüksekuzaysalçözünürlük • İşlevvebeyindekisorumlualanlailişkilendirebilme • 3 Boyutlugörüntü • In vivo • Girişimsel, • Düşükzamansalçözünürlük (dakika) • Çocukvehamilelerdekullanılmamalı • Pahalı • Hareketeduyarlı

  25. PET df • Görelinöralaktiviteölçümü (Çıkarmaişlemi) • Zamansalçözülümükötü, • Uzaysalçözülümügöreceliolarakiyi • Çokzamanalmakta • Pahalı • Radyasyonamaruzkalma

  26. KanOksiyenDüzeyiölçümünebağlıbirteknik(Blood Oxygen Level Depended: BOLD) Hemoglobin • Görelinöralaktiviteölçümü (Çıkarmaişlemi). • Uzaysalçözülümüiyi • Zamansalçözülümügöreceiyi (2 saniye) Fizyopsikoloji YÖNTEMLER İŞLEVSEL GÖRÜNTÜLEME FonksiyonelManyetikRezonanzGörüntüleme (Functional Magnetic Resonance Imaging: fMRI) • Hem sağlıklı hem de klinikörnlm. • İşlevilebeyindekisorumlualanıilişkilendirebilme • 3 Boyutlugörüntü • In vivo

  27. Katılımcıhareketsizkalmalı • Soğuk • Gürültülü • Göreceucuz (PET’ten) • Görevlerinöğretilmesigerekmekte • Kapalıalankorkusuolanlardaproblematik • Ferromagnetikobjelertehlikeoluşturmakta • Büyükboşluklarayakınalanlardagörüntüdenetlikkaybı Fizyopsikoloji YÖNTEMLER İŞLEVSEL GÖRÜNTÜLEME FonksiyonelManyetikRezonanzGörüntüleme (Functional Magnetic Resonance Imaging: fMRI)

  28. fMRI noninvasive df

  29. İşlevseltekniklerinbirçoğu BÇ esasınagöreçalışmaktadır. Buradayapılangenelliklebirgörevsırasındaoluşanbeyinaktivitesibirkontrol (genelliklebirşeyyapılmayan, dinlenilen) sırasındaoluşanbeyinaktivitesindençıkarılır. Böyleliklehesaplananaktiviteasılgöreviyapanbeyinbölgelerinigöstermektedir. • Safekleme(Pure insertion) varsayımınadayalıolarak BÇ yapılmakta. SE: her süreçbirbirindenbağımsızdıryaklaşımı. • Bu kısıtlılıklarınüstesindengelmekiçinBilişselBirleşimyaklaşımı:Benzergörevler… BİLİŞSEL ÇIKARMA (Cognitive Substraction)

  30. Örneğin • Objealgılama (A) veisimlendirme (i) süreçleriyleilgiliolarak • Objelergöstermeveisimlendirme (A+, İ+) • Anlamsızşekillergösteriprenginisöyletme (A-, İ+) • Objelergösterme(A+, İ-) • Anlamsızşekillergösterme (A-, İ-) BİLİŞSEL ÇIKARMA (Cognitive Substraction)

  31. Fizyopsikoloji YÖNTEMLER DiffüzyonTensörGörüntüleme(Diffusion Tensor Imaging: DTI) Difüzyonağırlıklıgörüntülemedesumoleküllerininhareketimodellenmeyeçalışılır. Aksonlarınbelirlenmesindedahaetkinbirteknik….

  32. Kimyasal Teknikler • Mikrodiyaliz: beyindeki kimyasalların örneklerinin alınması (in vivo) • İlaçların Davranışsal Etkileri • İmmunocytochemistry: beyin aktivitelerini takip için bağışıklık sisteminin reaksiyonlarından yararlanılır. • Radyoaktif İzleyiciler:Görüntüleme teknikleriyle ya da Histolojik tekniklerle birlikte

  33. Davranış Genetiği Araştırmaları • Genetik Analiz Araştırmaları Aile çalışmaları İkiz Çalışmaları Evlat edinme çalışmaları İstatistiksel modellemeler • Davranış Genetiği Araştırmaları: • Davranışın genetik temelleri incelenerek bu bilgi tedavi için kullanılır. “Knockout” modeli: belli bir davranışta oynadığı rolün anlaşılabilmesi için tek bir genin elimine edilmesi ve daha sonra bu canlının sahip olduğu davranışsal özelliklerin saptanması.

  34. Aile çalışmaları: bir bozukluğun o bozukluğa sahip ailelerdeki görülme oranı incelenir. İkiz çalışmaları: bir bozukluğun tek yumurta ve çift yumurta ikizlerinde görülme oranları karşılaştırılır. Konkordans oranı Evlat edinme çalışmaları:bir bozukluğun biyolojik ebeveynler ile evlat edinen ebeveynlerde görülme oranları karşılaştırılır. İstatistiksel Modellemeler “Segregation” (Ayrışma) analizi: Bir ailedeki bozukluğun kalıtım örüntüsü ile beklenen kalıtım örüntüsünü karşılaştırır. Genetik Analiz Araştırmaları

More Related