Koen Devos en Hugo Verreycken Gemeenschappelijk advies van IN & IBW

Aalscholvers en schade aan visserij in Vlaanderen:een afweging van mogelijke maatregelen in het kader van een internationaal actieplan Koen Devos en Hugo Verreycken Gemeenschappelijk advies van IN & IBW

De aalscholverPhalacrocorax carbo sinensis • visetende vogel (gewicht 2.5 kg) • broedvogel en wintergast in Vlaanderen • tot 1998 beschermd door EEC Directive 79/409/EEC Annex I , volledig beschermd in Vlaanderen (mag niet bejaagd en kolonies niet verstoord worden) • dagelijkse visopname tussen 300 en 700 g (170 kg per jaar) • jagen vaak in troepen (‘slagorde’) • duikt op elke diepte en vervolgt vis in het water

De aalscholverPhalacrocorax carbo sinensis • selectiviteit bij het foerageren is afhankelijk van grootte en vorm • prooi tot 55 cm lang en 15 cm hoog • dieet bestaat voornamelijk uit blankvoorn en andere karperachtigen, baars en pos • zeer weinig paling

Status van de aalscholver in Vlaanderen • verdween als broedvogel in 1965 en kwam pas terug in 1993 in Vlaanderen • broedpopulatie

Status van de aalscholver in Vlaanderen • Winterpopulaties : stabiel sinds 1995 (± 2400 ex.)

Schade door aalscholvers • economisch (inkomensverlies, minder verkochte vergunningen, ...) • ecologisch (voorkeur blankvoorn / brasem, verandering habitat, wegnemen zeldzame vissoorten, …) • pathologisch (wonden en stress bij vissen, verspreiden van ziekten) • sociaal (daling van aantal vissers)

Schade aan visserijVISKWEEK • hoge verliezen door grote visconcentratie • bewezen schade (OVB Lelystad : 90 % productieverlies  schadevergoeding van overheid) • productieverlies in Vlaanderen werd op 40 à 50 % geschat (± 25 mio BEF/jaar) • ergst bedreigde landen Denemarken, Nederland, (Frankrijk), …

Schade aan visserijVISKWEEK (vervolg) • afweer mogelijk in bepaalde gevallen (beperkt afschot, draadoverspanning) • meeste afweertechnieken weinig efficiënt  menselijke aanwezigheid • afweermogelijkheden worden bepaald door de verschillende lidstaten • in Wallonië wettelijk kader voor schadeclaim sinds 29 oktober 1998 • in Vlaanderen nog geen wettelijk kader

Schade aan visserijWILDE POPULATIES • zeer moeilijk aan te tonen, zeer weinig concrete gegevens van toestand vooraf • consumptie van vissen op openbare waters op jaarbasis varieert van 5 tot 50 kg/ha  wat is impact op aanwezige vispopulatie? • geen economische verliezen aan te tonen

Geschatte financiële schade(op basis van gemiddelde visopname per dag) Opmerking: -veronderstelling 1 kg vis = 200 BEF - de gemiddelde visopname is 400 g/dag/aalscholver

Schade aan de visserijBEROEPSVISSERIJ • beschadiging van vissen (pikwonden) • verandering van het visbestand op lange termijn • voorbeeld IJselmeer: • beroepsvisserij en aalscholvers ontnemen gelijke hoeveelheden jonge baars (2.5 kg/ha) en snoekbaars (0.4 kg/ha) • palingconsumptie door aalscholvers maximaal 0.06 kg/ha (in het NW-Overijsselmeer = 1.1 kg/ha)

Internationaalactieplan voor het beheer van de aalscholverpopulatie • Actieplan heeft als doel conflicten tussen aalscholvers en de visserijsector zoveel mogelijk te minimaliseren door echte schade te voorkomen of te reduceren zonder de gunstige beschermingsstatus van de aalscholver in het gedrang te brengen • Hoe? (in volgorde van voorkeur) • door aanpassingen uit te voeren aan viskwekerijen en visserijen • door maatregelen te nemen die leiden tot een locale reductie van de aanwezigheid van aalscholvers • door maatregelen te nemen die leiden tot een stabilisering of reductie van de volledige Europese populatie (internationale aanpak vereist)

Internationaalactieplan voor het beheer van de aalscholverpopulatie • overzicht van maatregelen (letale en niet-letale) • 1. Maatregelen die de toegang van Aalscholvers tot viswateren verhinderen of bemoeilijken • Niet dodelijk • draden en/of linten over de vijvers spannen • netten spannen over de vijvers • de vogels zoveel mogelijk actief verstoren • de beschikbaarheid van de vissen aan de Aalscholvers bemoeilijken • aanpassingen aan het beheer van de visvijvers • Dodelijk • het schieten van aalscholvers

Internationaalactieplan voor het beheer van de aalscholverpopulatie • 2. Maatregelen die de Aalscholveraantallen lokaal of regionaal onder controle houden • Niet dodelijk • Buiten broedkolonies: • vogels verstoren die proberen een nieuwe kolonie te stichten • potentiële nestbomen omhakken • In broedkolonies: • nestbomen omhakken en nesten vernietigen • systematische verstoring van de broedvogels voor of bij het begin van de eileg

Internationaalactieplan voor het beheer van de aalscholverpopulatie • 2. Maatregelen die de Aalscholveraantallen lokaal of regionaal onder controle houden • Dodelijk • Buiten broedkolonies: • open jachtseizoen • afschotvergunningen • In broedkolonies: • verwijderen of besproeien van eieren • het doden van niet-vliegvlugge jongen • het schieten van volwassen vogels

Internationaalactieplan voor het beheer van de aalscholverpopulatie • 3. Compensaties en vergoedingen • financiële vergoedingen/subsidies voor technische maatregelen die schade voorkomen • financiële vergoedingen voor schade wanneer andere methoden niet efficiënt blijken te zijn • financiële vergoedingen voor schade wanneer andere maatregelen niet gewenst zijn

Het voorkomen of compenseren van aalscholverschade in Vlaanderen • 1. Viskwekerijen in groene bestemmingen, beschermde natuurgebieden • uitbetalen van schadevergoedingen • geen passieve afweermiddelen (tenzij eventueel na gunstig advies door Afdeling Natuur en Bos & Groen) • eventueel: afbouw van (intensieve) viskweek (uitdovingsbeleid, herlocatie,…) in functie van bepaalde beleidsbeslissingen • 2. Viskwekerijen in niet-groene bestemmingen, buiten beschermde natuurgebieden • subsidiëring van passieve afweermiddelen • eventueel uitbetalen van schadevergoedingen indien afweermiddelen niet mogelijk/effectief blijken te zijn

Het voorkomen of compenseren van aalscholverschade in Vlaanderen • 3. Openbare en private hengelwaters in groene bestemmingen, beschermde natuurgebieden • geen verstorende en afwerende maatregelen toegelaten • geen schadevergoedingen / subsidiëring • 4. Private (en bepaalde openbare) hengelsportzones buiten groene bestemmingen • passieve afweermiddelen toegelaten (eventueel met subsidiëring) • opportuniteit van schadevergoedingen te onderzoeken (cfr. gevaar voor scheppen van precedent)

Conclusies • effect op natuurlijke populaties is zeer moeilijk in schatten • eventuele ecologische schade => verder onderzoek nodig • beroepsvisserij in Vlaanderen zeer gering • schade aan viskweek/visvijvers is aanzienlijk  nood aan wettelijk kader voor schadevergoeding en/of subsidies van overheid

Concrete stappen te ondernemen door het beleid • Er dient een wettelijk kader gecreëerd worden voor het uitbetalen van schadevergoedingen en/of subsidiëring van afweermiddelen(Decreet betreffende het natuurbehoud en het natuurlijk milieu Art. 52) • Er dient een commissie en procedure opgericht te worden voor het beoordelen van schadeclaims en advisering van te nemen maatregelen • Er dient een monitoring en evaluatie te gebeuren van de effectiviteit van de genomen maatregelen

Koen Devos en Hugo Verreycken Gemeenschappelijk advies van IN & IBW