De conjunctuurindicatoren De kwartaalrekeningen en de conjunctuurenquêtes

1. De conjunctuurindicatorenDe kwartaalrekeningen en de conjunctuurenquêtes Brussel, 21 oktober 2009 • Isabelle Brumagne • Jean-Paul Vonck

2. Overzicht van de uiteenzetting 1. Wat dient er onder conjunctuur te worden verstaan? Waarom wordt ze geraamd? 2. Hoe wordt de conjunctuurontwikkeling geraamd? Traditionele statistieken versus conjunctuurenquêtes 3. De kwartaalrekeningen (principes, kalender, ramingsmethode) 4. De conjunctuurenquêtes (historiek, principes, opbouw v/d indicatoren) 5. Correcties voor seizoeninvloeden en kalendereffecten

3. Conjunctuurcyclus • Conjunctuur • = economische toestand op een bepaald ogenblik • = schommeling van meerdere economische activiteiten • vraag, tewerkstelling, enz. • Economische cyclus • Duur van een cyclus: 1,5 tot 8 jaar • Statistische indicatoren: • - basisstatistieken (industriële productie, enz.) • - kwartaalrekeningen • - conjunctuurenquêtes bbp piek trend piek expansie recessie expansie dal dal tijd t1 t2 t3 t4 1 cyclus

4. Belangrijkste conjunctuurindicatoren en hun verspreidingskalender(aantal dagen na afloop van het kwartaal)

5. De kwartaalrekeningen en de conjunctuur-barometer van de Nationale Bank van België Bbp naar volume (linkerschaal) Veranderingspercentages t.o.v. het overeenstemmende kwartaal van het voorgaande jaar Correlatie bbp - conjunctuurcurve 0,84 Algemene conjunctuurindicator van de NBB (rechterschaal) Afgevlakte curve Brutocurve

6. Nut van de conjunctuurindicatoren Evaluatie van de conjuncturele toestand • Versnelling / vertraging van de economische groei • Keerpunten van de conjunctuurcyclus • Oorzaken en bepalende elementen (binnenlandse vraag, buitenlandse vraag, industrie, diensten, enz.) • Vooroplopende eigenschap (bv. België t.o.v. Europa) Voorspellingen en vooruitzichten van de toekomstige bbp-groei • Informeel (grafiek) • Volgens een model

7. Keerpunten: de Belgische indicator als voorop-lopende indicator voor de Europese economie

8. Kwartaalrekeningen exhaustieve statistieken (totale populatie)  resultaten worden pas op termijn verkregen (hoewel flink ingekort) + revisies  ex-post kwantitatief volledig en coherent beeld Conjunctuurenquêtes steekproef  real-time informatie(geen grondige maar snelle enquêtes over de lopende maand) + geen revisie  onmiddellijk kwalitatief onvolledig beeld

9. De kwartaalrekeningen

10. Doelstellingen van de kwartaalrekeningen • Enige volledige en coherente korte-termijnindicatoren (samenvoegen van de informatie uit verschillende statistische bronnen) • Informatiebron voor de economische schommelingen: • Observatie van vroegere conjunctuurcycli • Uitgangspunt voor vooruitzichtswerk

11. Definities • Kwartaalrekeningen = "deel van de nationale rekeningen, consistente set van transacties, rekeningen en saldi op kwartaalbasis" • Zelfde principes / zelfde definitiesdan de jaarlijkse nationale rekeningen ( => ESR 1995 ) Bron: "Handbook on Quarterly National Accounts" Eurostat, 1999

12. Drie belangrijke verschillen • Vereenvoudigde structuur • Totale economie • 7 bedrijfstakken • Grote aggregaten • Indirecte ramingsmethode: omzetting van jaar- naar kwartaalcijfers • Focus: groei / volume

13. Publicatiekalender(aantal dagen na afloop referentiekwartaal)

14. Revisieprocedures • 3 redenen tot revisie: • Wijziging in de jaarlijkse nationale rekeningen • Update basisgegevens • Correctie voor seizoeninvloeden

15. Algemene methode: de indirecte methode(of omzetting van jaar- naar kwartaalcijfers) • Verantwoording: de basisbronnen van de jaarlijkse nationale rekeningen zijn niet beschikbaar op kwartaalbasis • 3 fases: • Keuze van de kwartaalindicator • Kalibratie: de evolutie van de kwartaalindicator afstemmen op de jaarreeks • Afstelling: de verschillen tussen de gekalibreerde indicator en de jaarreeks worden over de 4 kwartalen verdeeld

16. De drie invalshoeken van het bbp - Productie • Raming van de toegevoegde waarde per bedrijfstak • Belangrijkste indicatoren • Volumes (waarden = volumes x prijzen) • Industriële productie (landbouw, industrie) • Waarden (volumes = waarden / prijzen) • Btw-omzet (diensten over het algemeen) • Prijzen • Prijzen van de industriële productie • Consumptieprijzen

17. De drie invalshoeken van het bbp - Bestedingen • Consumptieve bestedingen van de particulieren en van de overheid / investeringen / in- en uitvoer / veranderingen in voorraden (verschaft het evenwicht met de productieoptiek) • Belangrijkste indicatoren • Waarden (volumes = waarden / prijzen) • Btw (consumptieve bestedingen en investeringen) • Betalingsbalans (in- en uitvoer van diensten en toerisme) • Volumes (waarden = volumes x prijzen) • Buitenlandse handel (in - en uitvoer van goederen) • Prijzen • Consumptieprijzen • Productieprijzen van de investeringsgoederen • Prijzen van de buitenlandse handel

18. De drie invalshoeken van het bbp - Inkomens • Beloning van werknemers / bruto exploitatieoverschot en bruto gemengd inkomen / nettobelastingen op productie en invoer • enkel tegen lopende prijzen • de som van het bruto exploitatieoverschot en het bruto gemengd inkomen verschaft het evenwicht met de productieoptiek • Indicatoren • RSZ (beloning van werknemers = brutolonen + werkgeversbijdragen) • gegevens van de overheid (nettobelastingen)

19. Statistieken m.b.t. de arbeidsmarkt en de werkgelegenheid • Verschil: directe raming • 7 bedrijfstakken (A7) / loontrekkenden & zelfstandigen / binnenlandse en nationale werkgelegenheid / arbeidsvolume werknemers (aantal gewerkte uren) • Indicatoren: • Gedetailleerde gegevens RSZ • RSVZ • Na 70 dagen: econometrische raming

20. Statistieken m.b.t. de arbeidsmarkt - Lonen • Totale beloning van werknemers (D.1) voor 7 bedrijfstakken (A7) • Indicatoren: • Gedetailleerde gegevens RSZ • Gegevens overheid • Aantal werkzame personen • Indexcijfer van de conventionele lonen

21. De conjunctuurenquêtes

22. Historisch overzicht 1954: Start conjunctuurenquêtes van de NBB n.a.v. een verzoek van het VBO 1962: Start harmonisatie van de enquêtes door de EU Vanaf 1970:Van 2.000 naar ruim 5.000 ondernemingen 1972, 1983, 1990:Opeenvolgende revisies van de conjunctuurindicator 1994:Uitbreiding enquête naar dienstverlening aan bedrijven 1999:Publicatie van een artikel in The Wall Street Journal: de conjunctuurindicator van de NBB is een goede voorspeller van de economische groei in het eurogebied 2009:Laatste methodologische revisie van de conjunctuurindicator

23. Principe Op regelmatige tijdstippen een representatief staal van economische actoren (ondernemingen en huishoudens) op snelle en betrouwbare wijze ondervragen teneinde informatie te verzamelen over de conjunctuur en de te verwachten korte-termijnontwikkeling (detectie van keerpunten) (eenvoudige kwalitatieve vragen, bv. werkgelegenheid, activiteit, ...).

24. Enquêtes van de Nationale Bank van België Eenmalige enquêtes: bv. prijszettingsgedrag bij de Belgische bedrijven (maart 2004), loonvorming in de Belgische ondernemingen (oktober 2007). Enquêtes op vertrouwelijke basis: enquête bij de architecten (bouwontwerpen), trimesteriële conjunctuurenquête in de bouw, enquête naar de omzet van de handel in bouwmaterialen en meubelen. 1 Op basis van 2 vragen (tevredenheidsgraad over en verloop van de kredietvoorwaarden). Deze vragen werden voorheen opgenomen in de investeringsenquête van het najaar (op jaarbasis sinds 2002), maar maken nu deel uit van een afzonderlijke enquête die bij de ondernemingen op kwartaalbasis wordt afgenomen.

25. Metadata per bedrijfstak(2006) 1 Aantal ondernemingen die een jaarrekening neerlegden bij de Balanscentrale. 2 In procenten van de totale omzet (industrie, handel) of van de werkgelegenheid (bouw, diensten) in de bedrijfstak.

26. Soorten vragen in de conjunctuurenquête • Recente ontwikkelingen • Activiteit / omzet • Werkgelegenheid • Prijzen • Beoordelingen • Activiteit / omzet • Vooruitzichten • Activiteit / omzet • Totale vraag • Werkgelegenheid • Prijzen

27. Recente ontwikkelingen • Uw productietempo is t.o.v. vorige maand: • versneld • onveranderd gebleven • vertraagd

28. Beoordelingen • Uw activiteit is voor de periode van het jaar: • hoger dan normaal • normaal • lager dan normaal

29. Vooruitzichten In de komende 3 maanden zal uw activiteit: belangrijker zijn even belangrijk zijn minder belangrijk zijn dan gewoonlijk gedurende die periode van het jaar

30. Berekening brutoresultaten + = ─

32. Aggregatie brutoresultaten

33. Correctie voor seizoen- en kalenderinvloeden • Waarom een correctie? • Correctie voor kalendereffecten • Standaardkalender • Lengte van de kwartalen / aantal en aard werkdagen • (1 tot 6 regressievariabelen) / Paseneffect • Correctie voor seizoeninvloeden

34. Cvs cjo: voorbeeld voor de bedrijfstak "Machines, apparaten en werktuigen"

35. De kwartaalrekeningen en de conjunctuur-barometer van de Nationale Bank van België Bbp naar volume (linkerschaal) Veranderingspercentages t.o.v. het overeenstemmende kwartaal van het voorgaande jaar Correlatie bbp - conjunctuurcurve 0,84 Algemene conjunctuurindicator van de NBB (rechterschaal) Afgevlakte curve Brutocurve