Avrupa Sosyal Şartı

1. Avrupa Sosyal Şartı Avrupa Sosyal Şartı hak ve özgürlükleri belirlemekte ve taraf Devletlerin bunlara uymasını güvenceye alan bir denetim sisteminiöngörmektedir. Yenilenmesinin ardından, 1996 tarihli YenilenmişAvrupa Sosyal Şartı 1999 yılında yürürlüğe girmiş ve giderek 1961 tarihli ilkŞart’ın yerini almaya başlamıştır. İnsan Haklarını Teminat Altına Alan Bir Avrupa Konseyi Sözleşmesi

2. Şartla teminat altına alınan haklar tüm bireyleri günlük hayatlarında ilgilendirmektedir: • Konut • Sağlık • Eğitim • İstihdam • Hukuki ve sosyal korunma • Kişilerin dolaşımı • Ayrımcılık yasağı

3. Konut • belli yeterlilik düzeyinde ve elverişli maliyette birkonutta oturabilmek; • evsizlerin sayısının azaltılması; yoksulve/veya dar gelirli kesimlere yönelik bir konut siyaseti; • konuttan çıkarılma tehlikesini azaltacak usullerebaşvurulması; • yabancıların sosyal konutlardan ve konutyardımlarından eşitlik içinde yararlanmaları; • ailelerin ihtiyaçları doğrultusunda yeni konut yapımıve konut yardımı.

4. Sağlık • halkın tümünün yararlanabileceği etkili sağlıkhizmetleri yapısı; • sağlıklı bir çevre güvencesini kapsar biçimdehastalıkları önleyici siyaset izlenmesi; • çalışma hayatında güvenlik ve sağlık amacıylahukuken ve fiilen çalışma ortamındaki tehlikelerinortadan kaldırılması; • anneliğin korunması.

5. Eğitim • ücretsiz ilk ve orta öğretim; • ücretsiz ve etkili mesleğe yönlendirme hizmetleri; • başlangıçta mesleki öğretim (genel orta öğretim vemesleki öğretim), üniversite düzeyinde yükseköğretim ve üniversite dışı yüksek öğretim, sürekli vemesleki öğretim; • yerleşik yabancıların yararlanması amacıyla özeltedbirler; • özürlü çocukların okula yerleştirilmesi; • özürlü kişilerin eğitimden ve mesleki öğretimdenyararlanması.

6. İstihdamÇalışma Özgürlüğü • zorla çalıştırmanın yasaklanması • 15 yaşından küçük çocukların çalıştırılmasının yasaklanması • 15 ve 18 yaş arasında özel çalıştırma koşulları • hayatını serbestçe girdiği bir işte çalışarak kazanmahakkı

7. İstihdamAdil Çalışma Koşulları • tam çalıştırmayı sağlama amacıyla ekonomik ve • sosyal siyaset izlenmesi • özürlülerin iş bulabilmesi • ücret ve çalışma süresi konsunda adil çalışma koşulları • işe son verme durumunda korunma • manevi ve cinsel saldırıya karşı korunma

8. İstihdamToplu Haklar • sendikalar ve işveren örgütleri kurma özgürlüğü vebunlara üye olma veyaolmama konusunda bireyselözgürlük; • iki taraflı danışma, toplu görüşme, uzlaşma veseçimlik hakemliğin geliştirilmesi • grev hakkı

9. Hukuki ve Sosyal Korunma • çocuğun hukuki durumu • genç suçluların ıslahı • kötü muamele ve şiddete karşı koruma; • emek sömürüsünün (cinsel ve sair) her biçimiyleyasaklanması; • ailenin hukuken korunması ( eşler arasında eşitlikve çocuklara eşit muamele, eşlerin ayrılığı durumundaçocukların korunması) • sosyal güvenlik, sosyal yardım ve sosyal hizmetlerdenyararlanma hakları; • yoksulluk ve toplum dışı kalmaya karşı korunmahakkı; • çocuk bakımı • yaşlı kişiler yararına özel tedbirler alınması

10. Kişilerin Dolaşımı • aile birleştirme hakkı • vatandaşların yurtdışına çıkış hakkı • sınır dışı etmede usuli güvenceler • göçmenlik işlemlerinin basitleştirilmesi

11. Ayrımcılık Yasağı • kadın ve erkeklerin eşit muamele görme veçalıştırmada fırsat eşitliği hakkı; • vatandaşlar ve yasal olarak çalışan ve/veya yerleşikolan yabancılar için, ırk, cinsiyet, yaş, renk, dil, din, görüş, ulusal aidiyet veya sosyal menşei, sağlık durumuveya bir ulusal azınlığa mensup olup olmamagözetilmeksizin Şart’ta belirtilen hakların güvenceyealınması; • aile sorumlulukları üzerine kurulu ayrımcılığınyasaklanması; • toplumla bütünleşme ve toplum hayatına katılmakonusunda özürlülerin hakları.

12. AvrupaSosyal Haklar KomitesiŞart’ta belirtilen taahhütlere uyulup uyulmadığını denetler. Komite’ninbağımsız ve yansız nitelikte on beş üyesi AvrupaKonseyi Bakanlar Komitesi tarafından altı yıl görev süresiyle seçilir, bu görev süresi bir kez yenilenebilir. Komite taraf Devletlerin ulusal durumlarının Şart’a uygun olup olmadığı konusunda hukuki değerlendirme yapar. Avrupa Sosyal Haklar Komitesi

13. Yargısal değerlendirme Şartın uygulamasına ilişkin Devlet Raporları Ulusal Raporlar Temelinde İşleyen Bir Denetim Usulü Sosyal ortaklar ve STKların görüşleri Avrupa Sosyal Hakları Komitsi (Komite) Uluasal mevzuat ve uygulamanın Şart ile uyumlu olup olmadığına karar verir = her Devlet raporuna ilişkin Sonuçlar kabul eder

14. Takip Hükümetlerarası Komite Taraf Devleterin Temsilcileri Sosyal Ortakları Temsil Eden Gözlemciler Devletlerin mevcut durumu Şarta uygun hale getirmelerini temin eder. Ya da Bakanlar Komitesinden ilgili Devlet hakkında bir Tavsiye Kararı almasını talep edebilir. Ulusal Raporlar Temelinde İşleyen Bir Denetim Usulü Bakanlar Komitesi Devletlerden ulusal mevzuat ve uygulamalarını Şartla uyumlu hale getirmelerini isteyen Tavsiye Kararları alır.

15. Şartın hükümleri 4 tematik gruba ayrılmıştır. Raporların Sunulması Devletler her yıl bir grup hakkında rapor sunmalıdır. Raporlar en geç 31 Ekim tarihi itibarı ile sunulmuş olmalıdır. Her hüküm hakkında dört yılda bir raporlama yapılır. Hükümlerin ayrıldıkları dört grup şunlardır:

16. Şartın ihlal edildiğine ilişkin şikayetler Avrupa Sosyal Haklar Komitesine yapılabilir. Toplu Şikayet Usulü • Başvuru yapma yetkisi olanlar • Bu usulü kabul eden bütün Devletler için: • 1. ETUC, UNICE ve IOE; • 2. Avrupa Konseyi nezdinde katılma yetkisi tanınmışve bu amaçla hazırlanan listeye Hükümetlerarası Komitetarafından kaydedilmiş olanhükümet dışı kuruluşlar (STKlar); • 3. İlgili Devletin sendikaları ve işveren örgütleri. Ayrıca aşağıdaki imkanı tanımış olan Devlet hakkında: • 4. Ulusal STKlar.

17. Yargısal değerlendirme Sendikalar, işveren örgütleri ve STK’larca Şartın ihlal edildiğine dair yapılan şikayet başvuruları Toplu Şikayet Usulü Avrupa Sosyal Haklar Komitesi (Komite) şikayetlerin kabul edilebilir ve temele sahip olup olmadığına karar verir Takip Bakanlar Komitesi Devletlerin durumu Şarta uyumlu hale getirmelerini temin eder. Aksi halde, ilgili Devlete yönelik bir Tavsiye Kararı kabul eder.

18. Şartın Uygulanmasının Farklı Devletlerdeki Etkileri Denetim sisteminin bir sonucu olarak, Devletler mevzuat ve uygulamalarında Şarta uygunluğu sağlamak amacı ile değişiklikler yapmaktadır. Bu sonuçlara ilişkin detaylı bilgi (ve son gelişmeler) ülke durum belgelerinde yer almakta olup bu belgelere web sayfası üzerinden ulaşılabilir.

19. Şarta dair daha geniş bilgi için • http://www.coe.int/socialcharter • Department of the European Social Charter • Directorate General of Human Rights and Legal Affairs • Council of Europe • F – 67075 Strasbourg Cedex • social.charter@coe.int