„ Nowe prawo w zakresie utrzymania czystości i porządku w gminach ”

1. „Nowe prawo w zakresie utrzymania czystości i porządku w gminach” Przebieg prac parlamentarnych nad projektem ustawy o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach Tadeusz Arkit Poseł na Sejm RP

2. Chciałbym na początku powiedzieć kilka słów o tym, co rozumiemy pod pojęciem „interesy” samorządu terytorialnego Otóż samorząd terytorialny, zdefiniowany jako wspólnota obywateli zamieszkujących na określonym obszarze powinien realizować skutecznie zadania, które nakładają na niego ustawy – i tak rozumieliśmy interes samorządu w toku prac nad nowelizacją ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Tadeusz Arkit Poseł na Sejm RP

3. Stan faktyczny do teraz jest taki, że przepisy tejże ustawy w art. 3 ust. 2 nakładają na gminy obowiązek zapewnienia czystości i porządku w gminach na swoim terenie i stworzenia warunków niezbędnych do ich utrzymania. Niestety, szefowie gmin nie mają narzędzi do realizacji tych obowiązków poza możliwością kontroli i nakładania kar za nieprzestrzeganie przepisów. Niestety, to nie wystarcza, daleko nie wystarcza. Świadczą o tym dzikie wysypiska, śmieci w rowach przydrożnych, które są tak powszechne nie dlatego, że szefowie gmin nie chcą korzystać ze swoich kontrolnych uprawnień. Nawet najbardziej zaangażowany samorząd nie jest w stanie skontrolować nieuczciwych mieszkańców, którzy nocą, lub w drodze do pracy, wyrzucają chyłkiem śmieci, byle zaoszczędzić na opłacie za odpady. Jak temu zaradzić? Otóż zamiast nieskutecznego systemu restrykcyjnego wprowadzamy system motywujący do pozytywnych zachowań. Tadeusz Arkit Poseł na Sejm RP

4. Stała opłata za zagospodarowanie odpadów ustalona przez radę gminy odprowadzana przez każdego mieszkańca do budżetu gminy niesie za sobą trzy zasadnicze aspekty dające szansę na zbudowanie skutecznego systemu gospodarki odpadami komunalnymi: 1. Objęcie zbiórką wszystkich mieszkańców gminy – likwidacja zjawiska dzikich wysypisk, poprawa stanu środowiska. Wprowadzenie stałej opłaty spowoduje, że nie będzie się nikomu opłacało wyrzucać śmieci poza systemem zbiórki. Zatem z systemu restrykcyjnego, ale nieskutecznego, przejdziemy do systemu motywującego do zbierania odpadów. 2. Ustawa nakłada na samorządy osiągnięcie określonych poziomów recyklingu oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania zgodnie z dyrektywami Unii Europejskiej (art.3 u.2. p.7., art. 3b.1. i 3c.1.) Gminy będą zobowiązane do zróżnicowania opłat za opłaty segregowane oraz zmieszane, co będzie zachętą do wprowadzenia segregacji u „źródła”. Tadeusz Arkit Poseł na Sejm RP

5. Budowa nowoczesnych instalacji do gospodarowania odpadami komunalnymi (sortownie, kompostownie, spalarnie – wysypisko jako ostatni element w tym procesie). Dzisiaj brakuje nam tych instalacji nie dlatego, że nie ma kapitału, że brak technologii. Przyczyną tego stanu rzeczy jest przede wszystkim fakt, że gminy nie dysponują strumieniem odpadów, ten strumień jest rozproszony, Ne ma więc możliwości przygotowania rzetelnego biznes – planu takiej inwestycji. W nowym systemie gminy staną się właścicielem odpadów, będą więc wiarygodnym partnerem dla tych, którzy chcą budować nowoczesne instalacje do gospodarki odpadami. Tadeusz Arkit Poseł na Sejm RP

6. Konkurencyjność w nowym systemie System, który wprowadzamy w sposób szczególny zwraca uwagę na przestrzeganie zasad konkurencyjności. Gminy mają obowiązek wyłonienia firm odbierających odpady od właścicieli nieruchomości, albo odbierających i zagospodarowujących odpady, w drodze przetargu, nawet jeśli są to spółki z udziałem gminy, tylko w drodze przetargu.(art.6d.1., art. 6e). W przypadku budowy, utrzymania i eksploatacji regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów gminy są zobowiązane do wyłonienia partnera w drodze przetargu, Partnerstwa Publiczno – Prywatnego lub na zasadach określonych w ustawie o koncesji na roboty budowlane lub usługi. (art. 3a.1. i 2.). Jestem przekonany, że uchwalenie tej ustawy daje dużą szansę na wprowadzenie w życie szeroko rozumianego Partnerstwa Publiczno – Prywatnego. Budowa nowoczesnych instalacji do gospodarowania odpadami to tak kosztowne przedsięwzięcia, że gminy mając na uwadze konieczność realizacji wielu innych zadań oraz ograniczone środki budżetowe w wielu przypadkach chętnie będą szukać wiarygodnego partnera prywatnego. Tadeusz Arkit Poseł na Sejm RP

7. Poza tym gmina organizując przetarg na wszystkie odpady może osiągnąć niższą cenę niż pojedynczy obywatel przy równoczesnym zapewnieniu lepszej kontroli nad jakością świadczonej usługi. To kolejny interes samorządu gminnego. Warto też zwrócić uwagę na fakt, że praktycznie we wszystkich krajach Unii Europejskiej, gdzie funkcjonuje ten system (w innym systemie pozostały tylko Węgry), gminy mogą zlecić realizację tych zadań w trybie bez przetargowym swoim spółkom. Mówię o tym dlatego, że nieprawdziwy jest zarzut o niszczeniu rynku zapisami tej ustawy – wręcz przeciwnie, zasady konkurencyjności są u nas wyżej postawione niż w innych krajach europejskich Tadeusz Arkit Poseł na Sejm RP

8. Regionalizacja gospodarki odpadami komunalnymi. W tym obszarze warto zwrócić uwagę na dwa najważniejsze aspekty: 1. Rola związków międzygminnych. W nowelizacji ustawy dodany został w art. 3 ust. 2a w brzmieniu: „W razie wykonywania przez związek międzygminny zadań, o których mowa w ust.2, określone w ustawie prawa i obowiązki organów gminy, w tym uchwalanie aktów prawa miejscowego, wykonują właściwe organy tego związku”. Zadania z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi efektywnie mogą być realizowane dla większych aglomeracji. Stąd konieczność zrzeszania się przez mniejsze gminy w związki międzygminne. W mojej ocenie rola związków międzygminnych powinna znaleźć w przyszłości większe uznanie ustawodawcy poprzez stworzenie ustawowych mechanizmów motywujących gminy do zrzeszania się. Brak takich zapisów jest niedostatkiem tej ustawy, ale usprawiedliwiam to tym, że próba szerszej dyskusji w tej sprawie mogłaby doprowadzić do niemożności uchwalenia ustawy w tej kadencji. Uważam, że w przyszłości należy tej kwestii poświęcić więcej uwagi, ale to już zadanie dla kolejnej kadencji parlamentu. Tadeusz Arkit Poseł na Sejm RP

9. 2. Rola samorządów wojewódzkich we wdrażaniu ustawy.Najważniejsze zadania samorządu wojewódzkiego, które będą miały wpływ na tempo wdrażania ustawy: a. Przygotowanie aktualizacji wojewódzkich planów gospodarki odpadami . Zgodnie ze zmienianymi przepisami ustawy o odpadach, co ma miejsce przy okazji prac nad ustawą o uczipg, wojewódzkie plany gospodarki odpadami będą jedynymi dokumentami planistycznymi o charakterze operacyjnym służącymi planowaniu kompleksowej gospodarki odpadami komunalnymi. Plan krajowy wskazuje główne cele i kierunki działań, natomiast plan wojewódzki powinien wskazać sposoby i narzędzia służące realizacji tych celów i zadań poprzez wymaganą sieć instalacji odzysku i unieszkodliwiania odpadów. Zadanie trudne do wykonania biorąc pod uwagę termin uchwalenia planów, który upływa w czerwcu 2012 roku, a dokument wymaga przecież uzyskania akceptacji wszystkich uczestników ,,nowego” systemu. Tadeusz Arkit Poseł na Sejm RP

10. b. Określenie regionów gospodarki odpadami komunalnymi. Zgodnie z ustawą o odpadach przez region gospodarki odpadami komunalnymi, rozumie się obszar liczący co najmniej 150 tys. mieszkańców, bądź też gminę liczącą powyżej 500 tys. mieszkańców. Z pozoru sprawa wydaje się nie być skomplikowana jednak w rzeczywistości wymaga rzetelnych konsultacji i ponownej analizy wyznaczonych wcześniej regionów oraz uwzględnienia takich faktów jak istnienie porozumień czy związków międzygminnych, możliwości lub też ich brak w przypadku tworzenia regionów skupiających gminy sąsiednich województw (brak tutaj jednolitego stanowiska wśród prawników). Zmiany przebiegu granic regionów będą wynikały również z obowiązku zagospodarowywania zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów zielonych i pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania w ramach regionu, na którym te odpady zostały wytworzone. Proces tworzenia regionów nie może być działaniem odgórnym, nakazanym przez zarządy województw, to gminy muszą w pełni akceptować przynależność do danego regionu i muszą się z nim całkowicie utożsamiać). Tadeusz Arkit Poseł na Sejm RP

11. Wskazanie regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych w poszczególnych regionach gospodarki odpadami komunalnymi oraz instalacji zastępczych do obsługi regionów. Przedstawienie planu zamykania regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych niespełniających wymagań ochrony środowiska, których dostosowanie jest niemożliwe z przyczyn technologicznych lub ekonomicznych. Zadanie wynikające ze zmienianej ustawy o odpadach, chyba najtrudniejsze z jakim muszą sobie poradzić zarządy województw. Niestety wiedza nt. posiadanej infrastruktury służącej zagospodarowaniu odpadów komunalnych w przypadku poszczególnych województw jest różna. Najczęściej o ile nie za każdym razem wydawanie decyzji odbywało się bez przeprowadzenia wizji lokalnej instalacji, co powoduje brak wymaganej wiedzy wśród urzędników odnośnie prowadzonego w instalacji procesu technologicznego przetwarzania odpadów. Jak sam Pan zauważył dążenie do uzyskania statusu regionalnej instalacji nie zna granic, czytaj: ,,inne instalacje…- poprawka nr 12. Tadeusz Arkit Poseł na Sejm RP

12. Obecna ,,obroniona” definicja regionalnej instalacji wydaje się być jasna i zrozumiała, jednak dla wielu w Polsce będzie to bardzo bolesne zderzenie z rzeczywistością. Dla instalacji, które nie uzyskają statusu regionalnej sytuacja ekonomiczna zdaje się być przesądzona. Bez strumienia zmieszanych odpadów komunalnych, zapewnionego zapisami ustawy, nie będą w stanie przetrwać. Obligatoryjne rozporządzenie ws. prowadzenia procesów MBP będzie uzupełnieniem tej definicji i w przyszłości będzie stanowiło narzędzie do oceny spełnienia wymaganych kryteriów przez taką instalację. Liczę, że w przyszłym roku przeprowadzimy przegląd funkcjonujących w Polsce instalacji MBP (obecnie przygotowany został zakres ekspertyzy i w tym roku chcemy, aby powstały wytyczne do przeprowadzenia tego przeglądu) i tak naprawdę dopiero wówczas uzyskamy odpowiedź na jakim etapie jesteśmy jeżeli chodzi o sieć instalacji, która ma Polsce umożliwić wywiązanie się z głównego zadania, czyli redukcji frakcji organicznych kierowanych do składowania. Tadeusz Arkit Poseł na Sejm RP

13. Nie chcę być złym prorokiem, ale może się okazać, że żadna z wybudowanych dotychczas instalacji nie osiąga wymaganych dla instalacji MBP efektów ekologicznych. Nie bez znaczenia jest również to, iż wiele instalacji funkcjonuje w oparciu o decyzje, które dopuszczają ogólnie mówiąc niepożądany sposób zagospodarowania przetwarzanych odpadów. Wyeliminowanie takich decyzji będzie możliwe po wejściu w życie znowelizowanej ustawy o odpadach, a szczególnie rozporządzenia ws. prowadzenia procesu MBP, które powinno wskazywać docelowy termin dostosowania instalacji do wymagań rozporządzenia, co wymusi konieczność dokonania zmian w posiadanych decyzjach. Brak dostosowania instalacji we wskazanym terminie powinien być równoznaczny z jej zamknięciem. Bez przeprowadzenia powyższego wszelkie inne działania nie przyniosą zamierzonych rezultatów. Tadeusz Arkit Poseł na Sejm RP

14. Reasumując: Okres najbliższych miesięcy związany z przygotowanie wojewódzkich planów gospodarki odpadami powinien się wiązać ze spotkaniami z gminami oraz uświadamianiem w wielu przypadkach odpowiedzialności, jaka spoczywa na nich po wejściu w życie nowych regulacji. Wyznaczenie regionów gospodarki odpadami komunalnymi musi odbyć się przy pełnym zaangażowaniu i akceptacji wszystkich gmin. W oparciu o definicję regionalnej instalacji z uwzględnieniem istniejącej infrastruktury należy wskazać regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych oraz instalacje przewidziane do zastępczej obsługi regionów. Po przeglądzie instalacji MBP w Polsce należy zweryfikować wykaz regionalnych instalacji i pozostawić wyłącznie te, które będą spełniały wymagania zawarte w rozporządzeniu. W wyniku przeglądu wydane zostaną również wytyczne do budowy nowych lub rozbudowy (w tym modernizacji dostosowawczej) istniejących instalacji MBP. Zmiany wymagają również w wielu przypadkach wydane dotychczas decyzje. Instalacje niespełniające wymagań powinny zostać zmodernizowane (o ile będzie to możliwe) lub zamknięte. W przeciwnym razie pomimo prawnego przekazania własności odpadów gminom może okazać się, że gminy nie wywiązują się z zadań z powodu dalszego tolerowania nieefektywnych technologii przetwarzania odpadów komunalnych. Tadeusz Arkit Poseł na Sejm RP