Zwierzęta Leśne

1. Zwierzęta Leśne

2. Niedźwiedź brunatny Niedźwiedź brunatny uchodzi za najpotężniejszego drapieżnika lądowego. Ten potężny mieszkaniec trudno dostępnych nizinnych i górskich lasów osiąga wagę do 450 kg i długość ciała do około 2,9 m. Niedźwiedź brunatny jest zwierzęciem wszystkożernym. Odżywia się jagodami, grzybami, wszelkimi owocami, cebulkami , nasionami (żołędzie, buczyna, orzechy),i pędami roślin. Zjada również owady, łowi ryby, poluje na mniejsze i większe ssaki, m.in. jelenie, nie gardzi także padliną. Zwierzęta gospodarskie atakuje rzadko. Unika ludzi, przypadki zaatakowania człowieka przez niedźwiedzia brunatnego są niezwykle rzadkie, spowodowane zazwyczaj nieostrożnym zachowaniem ludzi (dokarmianie niedźwiedzi przez turystów, lekkomyślne zbliżanie się do młodych niedźwiedzi).

3. Zimę spędza w zacisznym miejscu zwanym gawrą, w wykrotach i jamach, pod stosami gałęzi, zapadając w sen. W czasie snu zimowego niedźwiedzie brunatne nie odżywiają się. Długość snu związana jest również z wielkością zapasów tłuszczu zgromadzonych przez niedźwiedzia brunatnego podczas intensywnego żerowania jesienią. W tym ciężkim dla organizmu okresie samice rodzą 1-5 bardzo niedołężnych młodych. Młodymi opiekuje się niedźwiedzica przez okres 1-3 lat. Niedźwiedzie brunatne żyją około 40 lat. W Polsce są zwierzętami objętymi pełną ochroną.

4. Borsuk Borsuk jest silnej budowy. Głowę ma trochę nieproporcjonalną w stosunku do ciała - małą, długą i wąską, oczy i uszy małe, szyję grubą, nogi krótkie, mocne, dostosowane do kopania nor. Szczecina borsuka jest siwopopielata z domieszką czarnego, długa, błyszcząca. Głowa prawie biała z czarnymi pasmami po bokach. Ogon krótki (kita) zakończony kiścią, łapy zakończone pięcioma palcami i długimi pazurami. Borsuk występuje w całym kraju, w szczególności lasy mieszane i liściaste z bogatym podszytem, otoczone urodzajnymi polami. Chętnie w pobliżu wody. Borsuk żyje samotnie, tzn. każda sztuka oddzielnie. Z innymi zwierzętami pozostaje w zgodnym współżyciu. Borsuk jest wszystkożerny. Główne jego pożywienie to korzonki, grzyby, jagody, bukiew, żołędzie, spadłe owoce, ślimaki, dżdżownice oraz wszelkiego rodzaju owady i ich larwy, myszy, krety, żaby, węże (w tym i żmiję zygzakowatą). Zjada także młode króliki, zające, ptaki i jaja ptasie, , nie gardzi także padliną. Żeruje tylko w nocy, zapuszczając się daleko od swej nory. Porusza się powoli i ociężale, dlatego właśnie na ogół dla zdrowej zwierzyny nie przedstawia żadnego niebezpieczeństwa.

5. Borsuk prowadzi życie nocne, dzień przesiaduje w norze, a właściwie w komorze nory. Nora jest bardzo czysta w odróżnieniu od nory lisiej. To zamiłowanie do czystości zmusza niejednokrotnie borsuka do opuszczenia swej nory na skutek wprowadzenia się do niej lisa. Wszystkie nieczystości z nory wyrzuca na zewnątrz, a swoje odchody zakopuje w pobliżu nory w małych dołkach, gdzie potem żyją chrząszcze, które chętnie zjada. Z nastaniem mrozów borsuk zasypia w norze. Zimowy sen borsuka nie trwa jednak jednostajnie, gdyż w dniach ocieplenia, a czasem nawet w czasie mrozów, budzi się i wychodzi z nory, by zaspokoić pragnienie lub coś złowić. W czasie zimowego snu borsuk żyje nagromadzonym w organizmie tłuszczem i przez to traci dużo na wadze (do 7 kg). Młode żywią się początkowo tylko mlekiem matki, potem matka znosi im już właściwy żer, a następnie wychodzą nawet w ciągu dnia w pobliże swej nory w poszukiwaniu żeru i dla zabawy w słońcu. W ciągu paru miesięcy stopniowo przechodzą na nocne życie i opuszczają norę matki.

6. Bardzo młode borsuki chowane przez człowieka są bardzo ufne i łatwo się przywiązują, tymczasem złapane osobniki starsze, nie dają się oswoić w żaden sposób. Borsuk żyje od 10-12, a nawet 15 lat, ma bardzo cenne futro, a przede wszystkim długie włosy z jego ogona służą do wyrobu doskonałych pędzli. Ze względu na swój skryty tryb życia, oraz niechęć do wszystkiego co zakłóca spokój, borsuk pozostaje w naszym kraju zwierzęciem spotykanym rzadko. Niestety zmotoryzowani turyści sprawiają że coraz mniej jest miejsc, gdzie borsuk może odnaleźć potrzebny spokój, a nocny tryb życia i nawyki żywieniowe sprawiają, iż niestety wiele z tych pięknych i ciekawych zwierząt ginie na drogach naszego kraju.

7. Lis Lis jest najpospolitszym drapieżnikiem w naszym kraju, należy do rodziny psów. Nogi ma cienkie, krótkie, tułów długi, ogon (kita) ma długi i puszysty, pysk długi i wąski, oczy skośne, uszy krótkie stojące na boki. Futro lisa jest kasztanowo brązowe lub kasztanowo żółte. Dolna część pyszczka, podbrzusze, wewnętrzna strona nóg - biała, a koniec ogona - biały lub czarny. Lisy żyją zarówno w lesie, jak i w polu. W lesie lisy obierają miejsce suche (wzniesienia), nawet piaszczyste, zarośnięte gęsto krzewami i młodnikami. W polu mają ostoję w krzakach i zaroślach lub jarach dziko zarosłych, czasem nawet w zbożu lub na odsłoniętych wzgórzach. W miejscach swoich ostoi lisy kopią rozległe nory. Nora ma wiele bocznych korytarzy. Lisy mają zwykle kilka nor, przy czym jedna stanowi ich stałą siedzibę, a inne dają im tylko chwilowe schronienie w niebezpieczeństwie lub w czasie niepogody. Lis jest leniwy w kopaniu nor i dlatego często korzysta z nor borsuczych, a nawet zamieszkuje z nim razem (czasami wypędza borsuka).

8. W norze siedzi tylko wtedy, gdy wypoczywa oraz podczas deszczu, silnego i mroźnego wiatru, zawiei śnieżnej, opadania liści w jesieni, letnich upałówss. Chroni się także do niej wyczuwając nadejście burzy, w razie niebezpieczeństwa lub będąc niepokojony przez zbieraczy grzybów i jagód. W pogodny dzień lis wypoczywa na powierzchni ziemi, wśród krzaków, wysokich traw lub kamionek. Lis jest mięsożerny. Główne jego pożywienie stanowią myszy, ale zjada także żaby, jaszczurki, ryby, raki, ptaki, jaja ptasie, króliki, zające, a nawet koźlaka. Nie gardzi również padliną. Ponadto zjada jagody i owoce (gruszki, jabłka) oraz ślimaki, dżdżownice i larwy chrząszczy. W pobliżu osad ludzkich odwiedza regularnie śmietniki i wysypiska. W okresie obfitości pokarmowej zbiera zapasy, które zagrzebuje w ziemi.

9. Lis pełni w lesie funkcje sanitarne (sanitariusz). Spośród zwierzyny łownej chwyta bowiem przede wszystkim sztuki chore i słabe. Lisica w okresie karmienia młodych wyrządza duże szkody wśród zdrowej zwierzyny, głównie młodzieży. Lis żeruje zasadniczo w nocy. Jeżeli jednak nie spodziewa się niebezpieczeństwa, to rozpoczyna polowanie nawet już od południa lub nieco wcześniej. Największe szkody robią lisy w lecie, kiedy to stare muszą dostarczać żeru młodym. Wtedy zakradają się nawet do zabudowań gospodarczych, aby zdobyć drób lub złapać oddaloną od zabudowań kurę itp. Podstawę pokarmu lisa stanowią gryzonie wyrządzające poważne szkody w gospodarce rolnej i leśnej. Sprzyja on przeto utrzymaniu równowagi biologicznej w ekosystemach. Zjadając padlinę spełnia rolę sanitarną w łowisku, a odławiając zwierzęta chore zapobiega rozszerzaniu się chorób. Krzywdząca opinia o jego szkodliwości w łowisku wskutek zjadania drobnej zwierzyny nie znajduje potwierdzenia w badaniach naukowych. Szczenięta rodzą się ślepe i dopiero po 14 dniach otwierają oczy. Suka jest bardzo troskliwą matką i przez pierwsze dni po oszczenieniu się wcale nie wychodzi z nory. Potem wychodzi tylko późnym wieczorem dla zdobycia żeru. Pies jest dbałym ojcem i znosi młodym żer. Młode początkowo żywią się tylko mlekiem matki, następnie matka znosi im myszy, ptactwo i drobną zwierzynę, ucząc je jeść mięso. Przynosząc zaś często żywą jeszcze zdobycz, uczy je polowania.Latem liszka razem z młodymi przenosi się z nory w pole, głównie w zboża albo trzciny i zarośla, i tam zaprawia je w samodzielnym zdobywaniu pożywienia. Lis żyje do 15 lat.

10. Dzik Dzik jest podobny do świni domowej, różnią go jednak od niej: gwizd ( ryj) ma długi, słuchy stojące, mocno obrośnięte, ogon prosty, nie skręcony jak u świni domowej, zakończony chwostem (pędzlem).Skóra dzika pokryta jest długą szczeciną oraz gęstą, krótką sierścią wełnistą. Nogi dzika mają czarne racice oraz z tyłu raciczki. Warchlak ma suknię jasną, żółto rudą w ciemne pasy do 5 - 6 miesiąca życia. Dziki są zwierzyną leśną, chociaż nierzadko przebywają czasowo poza lasem. Najodpowiedniejsze warunki dla dzików stwarzają większe lasy liściaste (dąb, buk), mieszane lub iglaste. Mokradła, bagna i podmokłe łąki są ulubione przez dziki. Dzik jest głównie roślinożercą. Głównym pożywieniem dzika są trawy, zioła, krzewy, liście, korzenie, owoce leśne (żołędzie i bukiew), jagody, grzyby, oraz żyjące w ściółce leśnej wszelkiego rodzaju robaki, larwy i chrząszcze. Ponadto dzik zjada ślimaki, jaja ptasie, myszy, gniazda trzmieli, młode ptactwo i mniejszą zwierzynę, którą uda mu się złowić oraz padlinę. Najbardziej ulubione są żołędzie, bukiew i ziemniaki. Dzik z braku dostatecznej karmy w lesie oraz dla zmiany swego żeru wychodzi chętnie na pola i tutaj zjada kartofle, buraki, rzepę, marchew, zboża oraz wszelkie rośliny strączkowe.

11. Locha prosi się w gęstwinie leśnej w barłogu dobrze wyścielonym mchem, liśćmi i gałązkami drzew iglastych. Locha dba o warchlaki i rzadko od nich oddala się, a w razie niebezpieczeństwa broni ich zaciekle. Początkowo przez 2 tygodnie przebywają one stale w barłogu, a potem biegają już za matką. W tym okresie często kilka loch z warchlakami łączy się w jedną watahę. Locha żerując z warchlakami, jeśli wyczuje niebezpieczeństwo, daje warchlakom sygnał głosem ("wuf"), po którym warchlaki przywarowują w trawie lub zbożu, a kiedy niebezpieczeństwo minie, locha takim samym sygnałem odwołuje stan zagrożenia. Locha w razie pisku warchlaka nie obawia się zaatakować myśliwego. Dziki mają nieprzyjaciela przede wszystkim w wilkach, które skutecznie mogą atakować pojedyncze, młode sztuki, natomiast wataha potrafi się obronić. Lisy atakują tylko małe warchlaki i to zbłąkane lub odbite od stada. Dziki dożywają wieku 15 lat.

12. Dziki są zwierzyną gromadną, żyją w watahach, którym przewodzi stara locha. W zimie dziki tworzą większe watahy, bo łatwiej im przetrwać, gdyż starsze i mocniejsze sztuki przeorują śnieg i dokopują się do karmy, a z tego korzystają lochy i warchlaki. Stare dziki - odyńce i samury - żyją pojedynczo. Dziki żerują w nocy. W dzień pozostający swoich barłogach, które robią sobie w gęstwinach leśnych lub w szuwarach w miejscach podmokłych. Nad wieczorem podnoszą się z barłogu i idą na żer lub do kąpielisk, aby tam wytarzać się w błocie, by pozbyć się pasożytów i dla ochłody. Następnie wycierają się o drzewa najczęściej iglaste, gdyż w ten sposób uzyskując mocny pancerz na skórze. Dzik ma wyjątkowo dobry węch. Potrafi zwietrzyć człowieka nawet na dużą odległość (500 m). Dziki mają również bardzo dobry słuch. Wszelki hałas powodowany pęknięciem gałązek, trzeszczeniem śniegu, klapaniem cholew butów lub szum tarcia odzieży może spłoszyć dziki nawet z daleka. Najsłabszy ze zmysłów dzika to jego wzrok. Dzik nie rozpoznaje człowieka nawet z niedalekiej odległości, natomiast zauważa wszelki ruch nóg, rąk lub broni. Także i ten zmysł, choć słaby, myśliwemu nie sprzyja. Na odyńce poluje się cały rok, zaś na lochy w okresie jesieni i na początku zimy, a więc wtedy, kiedy warchlaki są odchowane.

13. Zając W budowie zająca charakterystyczną rzeczą jest to, że ma on znacznie dłuższe nogi (skoki) tylne niż przednie, oczy osadzone całkowicie na bokach oraz uszy dłuższe od głowy. Skóra zająca pokryta jest kożuchem (turzycą), który ma włos w zimie dłuższy i gęsty, w lecie zaś krótszy i bardziej rzadki. Maksymalny wiek zająca 8-10 lat. Zając jest najpospolitszą u nas w kraju zwierzyną i można go spotkać zarówno w polu, jak i w lesie, na równinie i w górach. Zając przebywa najchętniej na polach żyznych, nie podmokłych, przeplatanych łąkami, laskami i krzakami. Zające nie lubią terenów bagiennych, a nawet podmokłych. Ilościowy stan zajęcy zależny jest od ilości szkodników, takich jak drapieżniki skrzydlate, lisy oraz wałęsające się po polach psy i koty, a przede wszystkim od ochrony przed kłusownictwem, Młode zające rodzą się dobrze wyrośnięte, owłosione i z otwartymi oczami. Żywią się przez okres 2-3 tygodni mlekiem matki. Matka nie troszczy się zbytnio o swoje maleństwa. Bardzo wcześnie pozostawia je same, przychodzi tylko je karmić. Po tym czasie całkowicie przestaje opiekować się nimi. Młode do czasu wyrośnięcia żyją razem, a potem rozłączają się, nie odchodzą jednak zbytnio od miejsca urodzenia.

14. Zając jest roślinożerny, żywi się trawą, koniczyną, burakami, marchwią, ziemniakami, kapustą, rzepakiem, seradelą i oziminami zbóż. Pietruszka, kapusta i buraki stanowią największy jego przysmak. W zimie, kiedy pola pokryte są grubą warstwą śniegu lub cienkim, ale zlodowaciałym śniegiem, zające zachodzą w nocy do ogrodów i tam obgryzają głąby kapusty i korę z drzew owocowych, pączki drzew i krzewów. Zające przebywające w lesie żywią się roślinnością leśną, między innymi ziołami, pączkami drzew liściastych, miękką, soczystą korą, owocami drzew i krzewów, np. żołędziami, żarnowcem itp. Zające żerują nad wieczorem i wczesnym rankiem, a czasami również w nocy; w dzień wypoczywają w kotlinach. Zając w czasie dnia (w nocy bowiem żeruje), pragnąc ukryć się przed nieprzyjaciółmi, zalega w kotlinach, których ma kilka na swoim terenie. W okresie letnim zając przygotowuje sobie kotlinę bez trudności, ale w zimie, kiedy ziemia jest zmarznięta i wykopać jej nie może, musi korzystać z naturalnych osłon i wyszukiwać odpowiednie miejsca w oziminach, w wysokich trawach, szkółkach, torfowiskach lub kopczyskach. W kotlinie zając zwraca głowę w tym kierunku, skąd wieje wiatr, pragnąc słuchem lub wzrokiem uchwycić pierwsze oznaki niebezpieczeństwa.

15. W pogodne i słoneczne dni zające siedzą w płytkich kotlinach lub całkiem na wierzchu. W lesie zające występują raczej na pobrzeżach, do głębi zachodzą tylko w silne mrozy. Zające żyją pojedynczo. Zając ma nadzwyczaj dobry słuch i w zimie przy zmarzniętej ziemi potrafi już z bardzo daleka usłyszeć stąpanie myśliwego. Wzrok ma raczej słaby, ale wszelki ruch dostrzeże nawet z dużej odległości np. nieruchomo stojącego myśliwego na tle drzew nie zauważy, ale najdrobniejszy ruch stojącego nie ujdzie jego uwagi. Zając, mimo że przebywa na suchych terenach, wody się nie boi. Jeżeli zachodzi potrzeba, potrafi przepłynąć rzekę wpław lub przejść po kruchym i łamliwym lodzie. Potrafi także przeskoczyć przeszkodę, np. rów. Na zające poluje się w okresie jesienno-zimowym.

16. Wiewiórka Wiewiórka jest zwierzęciem bardzo charakterystycznym. Ma dość smukłą i zgrabna sylwetkę, w której zwraca uwagę długi (nieraz równy długości ciała) ogon. Grzbiet ubarwiony ma na kolor od rudego do ciemnobrązowego, spód ciała jest biały, uszy zimą z długimi pędzelkami włosów; kończyny tylne dłuższe i silniejsze od przednich, które są bardzo chwytne i służą do przytrzymywania pokarmu podczas jedzenia. Zamieszkuje lasy liściaste, mieszane i iglaste, parki, ogrody. Prowadzi nadrzewny, aktywny tryb życia dniem; bardzo zręcznie wspina się i skacze; najczęściej żyje pojedynczo; gniazda buduje z chrustu w rozwidleniach gałęzi, czasami w dziuplach drzew lub w gniazdach gawronich. Zapasy żywności gromadzi w dziuplach lub zakopuje w ziemi; nie zapada w sen zimowy. W parkach bardzo często można znaleźć osobniki bardzo ufne człowiekowi i podchodzące do ręki po pokarm. Jej pokarm stanowią nasiona drzew, orzechy, jagody, grzyby, kora, pąki, pędy, ale także i owady, jaja ptasie, pisklęta. Na okres zimowy gromadzi zapasy pokarmu w dziuplach i zagłębieniach kory. Istnieją obserwacje suszenia przez wiewiórki grzybów na gałązkach drzew. Najczęściej gromadzonym pokarmem są orzechy, żołędzie i szyszki.

17. Wiewiórka doskonale wpina się po drzewach i wykonuje skoki z gałęzi na gałąź. Podczas skoków używa ogona jako stabilizatora i steru zarazem. Po ziemi porusza się skokami. Okres aktywności przypada na dzień. W nocy przebywa w dziuplach, w których buduje gniazda z mchu i porostów. Wiewiórka jest aktywna cały rok, także zimą, kiedy to nie zapada w sen zimowy Wiewiórka buduje dwa rodzaje gniazd. Główne gniazdo lęgowe, drugie gniazdo jest mniejsze i może służyć jako schronienie i miejsce odpoczynku. Wiewiórka najchętniej buduje gniazda w drzewostanie iglastym, gdzie są one trudne do zauważenia i trudnodostępne dla drapieżników. Największym zagrożeniem naturalnym mogą być choroby, zwłaszcza wścieklizna. Jednak w ostatnich latach, w skutek walki człowieka z wścieklizną zachorowalność na tą chorobę spadła u większości dziko żyjących ssaków. Wiewiórki mogą być nosicielami wścieklizny. Małe wiewiórki po urodzeniu są ślepe i łyse. Sierść dla młodych wiewiórek zaczyna wyrastać w 18 dniu a oczy otwierają się po 28 dniu życia. Po około 8 – 10 tygodniach młode są zdolne do samodzielnego życia, Wiewiórka żyje 5 – 6 lat. Jest pospolita na terenie całej Polski.

18. Wilk Wilk jest drapieżnikiem i do swojego życia potrzebuje średnio ok. 1.3kg mięsa (wraz z kośćmi i skórą) dziennie. W naturze żywi się drobnymi zwierzętami, ptakami, ale także dużymi zwierzętami takimi jak jelenie, łosie. Uzupełnieniem jego diety są owoce i runo leśne. Wilki Komunikuje się w grupie poprzez pozy jak i poprzez odgłosy. Potrafi planować i organizować działania zespołowe. Może posługiwać się narzędziami. Wilki na dużych obszarach są zagrożone wyginięciem. Przyczyną tego stanu są zmiany w ich środowisku naturalnym i zajmowanie coraz większych obszarów przez człowieka do celów gospodarczych. W Polsce wilki były tępione jako zagrożenie dla zwierzyny łownej jak i zwierząt gospodarczych. Obecnie na terenie Polski wilk jest objęty ochroną

19. Wilki żyją w stadach (watahach) o liczności od kilku do 20 osobników. Stada opierają się zwykle na rodzinach do których przyłączają się samotne wilki. W stadzie przewodzi najsilniejsza jednostka lub ich para. Osobniki które nie umieją żyć w stadzie odchodzą aby żyć samotnie lub aby utworzyć nowe stado. Wilki łączą się w pary na całe życie. Wilki znane są także z przywiązania do swojej watahy. Razem polują, przekazując sobie informacje i pomagając. Wycie które czasami słyszymy jest po prostu informacją o tym że w danym terenie znajduje się wilk (lub ich grupa) jak i przekazuje informacje o stanie stada, obecności zwierzyny itd. Inne wilki słysząc to wiedzą o tym kto i gdzie poluje. Oprócz charakterystycznego wycia wilki wydają wiele innych odgłosów które stanowią elementy swoistego języka umożliwiającego porozumiewanie się w stadzie.

20. Żubr Żubr jest największym, współcześnie żyjącym, ssakiem Europy Sierść żubra jest gęsta, barwy brunatno-szarej, dłuższa na przedzie ciała, na zadzie krótsza. Dłuższe włosy na dolnej części szyi i podgardla tworzą „brodę”, na przedniej części grzbietu długi włos tworzy „grzywę”, włosy w tyle głowy tworzą szeroki czub. Żubry maja dobry wzrok i węch. Wykorzystują te zmysły podczas poszukiwania pokarmu, czuwania nad bezpieczeństwem młodych. Samica z młodym potrafi wyczuć człowieka zanim go zobaczy. Naturalnym środowiskiem życia żubrów są nizinne puszcze Żubry są zwierzętami roślinożernymi. Żubry zjadają pędy drzew: grabu, wierzby, jesionu i maliny, rośliny zielne, trawy i turzyce, korę drzew, gałęzie i liście, pokrzywę, jaskier kosmaty i ostrożeń warzywny. W mroźne i śnieżne zimy żubry muszą być dokarmiane. Żubry przychodzą do paśników pod koniec listopada i w grudniu. W kilkunastu karmidłach wykłada im się siano i niewielkie ilości roślin okopowych , w białoruskiej części dodatkowo cielętom podaje się jęczmień. Pod koniec zimy dla urozmaicenia diety podaje się ściętą osikę , którą chętnie obgryzają.

21. Celem dokarmiania jest zapewnienie dobrej kondycji zwierząt oraz zmniejszenie niekorzystnego oddziaływania żubrów na las. Żubry zaspakajają pragnienie, pijąc wodę z olsów , zagłębień i rowów lub w zimie jedząc śnieg. Obecnie poziom wód gruntowych uległ obniżeniu, co doprowadziło do wyschnięcia większości olsów, a bezśnieżne i mroźne zimy są przyczyną całkowitego zamarzania płytkich zbiorników, co zmusza żubry do korzystania ze sztucznych zbiorników wody (np. przeciwpożarowych). Polacy przyczynili się do uratowania gatunku. Po II Wojnie Światowej Polska stała się światowym centrum hodowli żubra. Od 1952 roku objęty został ochroną gatunkową . To, że możemy podziwiać dzisiaj żubra i oglądać go w jego naturalnym środowisku, jest bez wątpienia zasługą Polski i Polaków.

22. Jeż Jeże to zwierzęta aktywne o zmierzchu i w nocy. W dzień śpią ukryte pod liśćmi, w rozpadlinach ziemnych i jamkach. 0 zmierzchu wychodzą z ukrycia i pracowicie drepcząc poszukują jedzenia. Jeże przebywają w zagajnikach i lasach mieszanych o bujnym podszyciu. Mają dobry słuch i węch. Nos jeża, zawsze wilgotny, bardzo ruchliwy, stanowi doskonały narząd dotyku. Jeż najpierw wszystko obwąchuje, sprawdza i ocenia, a potem dopiero decyduje się na jakąś akcję. Głośno przy tym sapie i parska oraz, unosząc co jakiś czas ryjek, wciąga powietrze, aby poznać najbliższe otoczenie badanego przedmiotu. Unosi wysoko nos również wtedy, gdy jest lekko zaniepokojony. Przerażony nie ucieka, ale natychmiast zwija się w kolczastą kulę i, pewny swojej zbroi, długo pozostaje w tej pozycji. Próba rozwinięcia go zazwyczaj się nie udaje. Późną jesienią, kiedy temperatura spada do 13-17oC, jeże stają się ociężałe i zapadają w pięciomiesięczne odrętwienie. Już pod koniec października zasypiają pod konarami drzew, w jamkach ziemnych lub w stercie zeschłych liści. Nie robią żadnych zapasów pokarmowych na zimę.

23. Jeże, jak większość zwierząt owadożernych, potrzebują bardzo dużo pożywienia. Zjadają przede wszystkim owady, robaki, ślimaki, płazy i gady, jaja ptasie, drobne ssaki (gryzonie), czasem aromatyczne grzyby i przejrzałe owoce, które leżą na ziemi. Nigdy jednak nie transportują -- jak to dość powszechnie się uważa -- jabłek nabitych na kolce. Odżywiają się w tym czasie tłuszczem nagromadzonym w organizmie pod koniec lata i jesienią. Sen zimowy umożliwia im przetrwanie najzimniejszej pory roku. Gdy obniża się temperatura otoczenia, następuje zwolnienie procesów przemiany materii, działalności serca i układu oddechowego oraz znaczny spadek temperatury ciała. Jeżeli temperatura otoczenia jest zbyt niska, śpiący jeż nie zamarza, ponieważ do systemu nerwowego zostaje przekazany sygnał alarmowy. Przyśpiesza się przemiana materii, dzięki czemu temperatura ciała podnosi się do 5oC. Podczas snu zimowego serce jeża, zamiast wykonywać 180 uderzeń na minutę, bije tylko 20 razy

24. Noworodki jeży są białoróżowe, rzadko pokryte białymi, miękkimi kolcami. Oczy zaczynają otwierać dopiero pod koniec trzeciego tygodnia życia. Pozostają w gnieździe z matką, która karmi je przez 6-8 tygodni. W tym czasie wyrastają im normalne kolce. Co ciekawsze w konfrontacji jeż a zaskroniec czy żmija jeż jest bezkonkurencyjny i wygrywa walki. . Przy odwilży lub nagłym spadku temperatury jeże budzą się na kilka godzin i znów zasypiają. Podczas snu jeż pozostaje nieruchomy, mocno zwinięty w kulę, tak że nie widać głowy ani nóg. Wczesną wiosną budzi się i wyrusza ze swojej kryjówki w poszukiwaniu pożywienia.

25. Wydra Wydra Ciało wysmukłe, spłaszczone, głowa płaska, szeroka, niewielkie małżowiny uszne, kończyny krótkie z błonami pływnymi i pazurami, ogon silnie umięśniony, spiczasto zakończony. Otwory nosowe i uszne zamykane podczas nurkowania za pomocą specjalnych mięśni. Sierść gęsta, gładka, z gęstą, przylegającą podściółką puchową, stanowi nieprzemakalną okrywę ciała. Wzrok i słuch ma wspaniale rozwinięte. Świetnie pływa, nurkuje do 7 minut. Na lądzie szybko biega, ale prędko się męczy. Na płyciznach nieporadna. Aktywna głównie nocą, żyje samotnie w wykopanych przez siebie norach, chętnie zajmuje nory innych zwierząt ziemno-wodnych. Ulubionym miejscem przebywania wydry są czyste wody, górne i środkowe odcinki rzek, jeziora, potoki górskie, rzadziej większe stawy, z dobrze wykształconą roślinnością.

26. Podstawę pożywienia wydry stanowią: ryby różnych gatunków, żaby i raki. Nie gardzi też większymi żukami wodnymi, pisklętami ptaków wodnych i błotnych, a także postrzałkami dzikich kaczek i piżmaków. Drobne ofiary zjada leżąc na grzbiecie na powierzchni wody, większe wyciąga na brzeg. Maksymalna długość życia wynosi 10-15 (18) lat. Do głównych przyczyn ograniczających liczebności wydry zaliczyć należy znaczne uszczuplenie stanu zarybienia akwenów (ścieki, intensyfikacja rybactwa jeziorowego), likwidacja bagien, starorzeczy (ograniczenie możliwości zakładania schronień), wycinanie trzcin, regulacja rzek kanałów (niszczenie nor i kryjówek), kłusownictwo. Jest gatunkiem ginącym. Chroniona

27. Bóbr Masywna budowa ciała; futro bardzo gęste, od szaro- do czarnobrunatnego; ogon spłaszczony, pokryty łuskami, uszy i oczy małe, palce tylnych nóg spięte błoną pławną. Bóbr jest największym europejskim przedstawicielem gryzoni. Prowadzi ziemnowodny tryb życia i jest doskonale przystosowany do bytowania w wodzie . Bobry pływają stosunkowo wolno ale wytrwale. Świetnie nurkują i są w stanie przebywać pod wodą przez 10 minut i dłużej. Podczas nurkowania otwory nosowe i słuchowe, jak również odbyt zaciskają się. Zwierze posiada trzecią powiekę umożliwiającą mu dokładne widzenie pod wodą, chroniąc jednocześnie oczy. Otwór gębowy zamykany jest przez owłosione wargi tuż za siekaczami. Dzięki szczególnemu ustawieniu tylnej części języka bóbr może zamykać ujście gardła do jamy ustnej a jednocześnie oddychać normalnie przez nos z otwartym pyskiem. Jest to mu potrzebne podczas wznoszenia tam, budowy żeremia czy gromadzenia zapasów . Na szczególną uwagę zasługują jego mocne, niezwykle silne zęby, którymi jest w stanie ścinać drzewa nawet o dużej średnicy.

28. Bóbr z wielką zręcznością posługuje się przednimi kończynami, kopiąc kanały i nory, czyszcząc futro bawiąc się, czy nawet zwijając zbyt duże liście, aby zmieściły mu się do pyska. Kończyny przednie są krótkie, drobne i chwytne, w tylnych zaś palce połączone są nieowłosionym fałdem skórnym. Chociaż podczas poruszania się w wodzie bóbr używa także ogona, właściwym napędem są właśnie jego tylne łapy. Ze wszystkich zmysłów bóbr najlepiej ma rozwinięty słuch, węch oraz dotyk. Wzrok jest uwsteczniony. Jego pokarm stanowią przybrzeżne krzewy, liście, kora, miękkie drewno. pędy oraz liście drzew i krzewów, wśród których najchętniej zgryzane są: wierzba, osika, brzoza oraz leszczyna. Zimą natomiast podstawę jego pożywienia stanowią zmagazynowane w pobliżu żeremia gałązki drzew i krzewów. Bobry żyjącymi rodzinnie. Mały bóbr potrafi pływać niemalże od momentu urodzenia. Nurkować potrafi jednak dopiero począwszy od drugiego, trzeciego tygodnia.

29. Rodzice opiekują się bobrzętami towarzysząc im w pierwszych wycieczkach poza żeremie lub norę. Podczas pierwszych podróży poza rodzinne gniazdo młode nurkują w podwodnym wejściu w obecności któregoś ze starszych członków rodziny. Młode spędzą w rodzinnym gnieździe 2 lata zanim trzecią wiosną wyruszą, aby założyć własne rodziny. Niegdyś na bobra polowano dla sadła, mięsa, cennego futra. Obecnie podlega całkowitej ochronie gatunkowej.

30. Łoś Łoś jest największą żyjącą w Polsce zwierzyną płową. Jest zwierzęciem dużym i silnym, o krępej, zwięzłej budowie. Długie silne nogi (badyle), masywne barki, rozbudowana klatka piersiowa i duża głowa osadzona na stosunkowo krótkiej szyi nadają łosiowi charakterystyczną postać. Suknia łosia jest jednolicie ciemnobrązowa, wzdłuż grzbietu pręga czasami prawie czarna, nogi (badyle) białe. Łeb ma wąski, długi z dużą opadającą górną wargą. Pod łbem na szyi ma narośl tłuszczową z długim czarnym włosem, tzw. brodę. Ma krótki ogon (kwiat), długości 10-15 cm. Racice łosia są podłużne, lekko zaokrąglone. Raciczki pozostawiają ślad w czasie biegu łosia lub chodu po miękkim podłożu. Łoś ma doskonały węch, dobry słuch i nieco gorszy wzrok. Rośliny zanurzone w wodzie odnajduje za pomocą zmysłu dotyku. Niezwykle długie nogi dobrze służą łosiom do brodzenia w błocie, wodzie lub śniegu oraz do przekraczania przeszkód terenowych. Łosie są doskonałymi pływakami. Woda jest preferowanym przez łosia elementem środowiska. Żerując na zanurzonej roślinności wodnej nurkują do 5 m przez około 30-50 sekund.

31. Łoś jest zwierzęciem typowo leśnym. Zamieszkuje najczęściej rozległe, podmokłe lub wilgotne lasy, bory bagienne, olsy, zarośla wierzbowe; często trzyma się bagien, szczególnie jeśli wśród nich są wyższe miejsca porośnięte lasem. Łoś łatwo przystosowuje się do warunków środowiska i chociaż najchętniej bytuje w lasach naturalnych, to obecnie coraz częściej spotyka się go w lasach zagospodarowanych, nawet w pobliżu okolic silnie zaludnionych. Łoś żywi się młodymi pędami drzew i krzewów, korą z miękkich drzew, roślinami wodnymi, ziołami, a także zbożem. Lubianą przez łosie karmę stanowią gałęzie wierzby, dębu, klonu, brzozy, jarzębiny, jałowca i kruszyny, a także sosny; natomiast niezbyt chętnie łosie jedzą gałęzie świerku, modrzewia i leszczyny. Łoś swoją obecność w łowisku zaznacza przede wszystkim zgryzami czubków drzew. Jeśli nie może sięgnąć wysoko, to przygina drzewko swoim ciałem, biorąc je między przednie badyle. Często łamie przy tym pień drzewka.

32. Klempa rodzi zwykle I lub 2 łoszaki. Łoszaki w pierwszym okresie są wyjątkowo niezgrabne (b. długie nogi, krótki tułów i ruchy pokraczne) i nieporadne, ale po kilku tygodniach już dobrze sobie radzą i szybko rozwijają się fizycznie. Znaczenie gatunku: Łoś jako duży roślinożerca wywiera silny wpływ na środowiska. Preferowanie przez łosie terenów półotwartych lub małych luk skutecznie zapobiega porośnięciu ich przez roślinność drzewiastą. Ich maksymalny wiek dochodzi do około 20 lat. Wrogami naturalnymi łosi są niedźwiedź, wilk, ryś i rosomak.

33. Sarna Budowę ciała sarny można określić jako, wysmukłą. Głowa jest krótka, z profilu o zarysie zbliżonym do trójkąta. Pysk (gęba) zakończony jest dużymi, nieowłosionymi czarnymi nozdrzami (chrapami). Oczy (świece) z długimi rzęsami na górnej powiece, są brunatno czarne z podłużną, poziomo ustawioną źrenicą. Uszy (łyżki) mają kształt podłużnie owalny. Szyja jest stosunkowo cienka, dłuższa od głowy. Tułów jest dosyć krępy. Ogon jest szczątkowy, prawie niezauważalny. Nogi (cewki) są wysokie i cienkie. Tylna para ma silniejszą budowę i jest w stawach skokowych mocno wygięta. Kolor sierści (sukni) sarny jest latem rudy, nieco ciemniejszy na grzbiecie, na spodzie jaśniejszy. Zimą jest ona szarobrunatna. Najbardziej wyostrzonymi zmysłami sarny są węch i słuch. Zmysł wzroku nie jest najlepiej rozwinięty. Sarna jest gatunkiem zdolnym do zasiedlania różnych środowisk. Występuje zarówno w wielkich, zwartych kompleksach leśnych, jak i na zupełnie bezleśnych terenach. Odpowiada jej zarówno las liściasty jak i iglasty. Nie unika wysokich gór, nie stroni od bagien i innych terenów podmokłych. Ulubionym środowiskiem sarny jest teren stanowiący mozaiką lasów i obszarów rolniczo uprawnych. Sarny mają zdolność do dobrego dostosowywania się do warunków panujących na danym terenie.

34. Pożywienie saren składa się z urozmaiconego pokarmu roślinnego. Zwykle, są to zielone części roślin wszystkich gatunków, przeważnie trawy, zioła, liście i pączki roślin drzewiastych. W skład diety wchodzą także pędy malin, jeżyn, dzikich róż, żołędzie, orzeszki bukowe, grzyby, a także dojrzewające kłosy zbóż. Do pokrycia zapotrzebowania sarny na wodę wystarczy na ogół rosa i wilgoć zawarta w roślinach. Rzadko widuje się sarny pijące wodę bezpośrednio z wodopojów. Podobnie jak jelenie, tak i sarny powodują stosunkowo duże szkody w uprawach leśnych. W przypadku saren jednak, największe znaczenie ma zgryzanie młodych pędów drzew. Szczególnie szkodliwe jest zgryzanie pączków wierzchołkowych, gdyż powoduje wieloletnie zahamowanie rozwoju drzewek. Samicą sarny jest koza, samiec sarny to kozioł .

35. Zimą sarny skupiają się w duże stada tzw. rudle, liczące niekiedy 30 i więcej sztuk. Rudle takie są złożone z młodych kozłów, kóz i koźląt. Prowadzi je stara koza, która zwykle kroczy na przedzie. Dorosłe samce żyją samotnie. Kotna koza szuka sobie spokojnego miejsca w zaroślach i tam rodzi jedno, dwoje, a rzadko troje koźląt. Przez pierwsze kilka dni, matka pozostawia je w spokoju i zbliża się do nich wyłącznie na okres karmienia. UWAGA: leżące na ziemi, koźlęta należy pozostawić w spokoju, nie zostały one opuszczone, matka przebywa w pobliżu. Pod żadnym pozorem nie wolno ich dotykać, przenosić itd. Przed ukończeniem pierwszego roku życia, młode są już samodzielne. W dzisiejszych czasach, do najgroźniejszych wrogów saren, należy zaliczyć wałęsające się, kłusujące psy, które są szczególnie niebezpieczne dla koźląt. Drugim poważnym zagrożeniem są maszyny rolnicze: kosiarki i kombajny. Sarna na wolności żyje około 15 lat.