Finansijska tr i ta

1. Finansijska tr�i�ta Tr�i�te finansijskih derivativa Dr Slobodan Lakic

2. Cont. I Finansijski derivativi i njihovo tr�i�te II Hed�ing transakcije III Tr�i�te fjucersa IV Tr�i�te forvardsa V Tr�i�te opcija VI Tr�i�te svopova

3. I Finansijski derivativi i njihovo tr�i�te Derivativni instrument je onaj cija je isplata povezana s drugim, prethodno izdanim instrumentom Obicno obuhvataju sporazum izmedu dvije strane o razmjeni standardnog iznosa aktive ili novcanog toka po unaprijed odredenoj cijeni i na odreden datum u buducnosti Opcijski ugovor je derivativni jer njegova vrijednost zavisi od cijene osnovnog instrumenta (akcije) u odnosu na ...

4. Cont. ... referentnu cijenu (cijenu akcija nove emisije) Derivativ je finansijski instrument cija vrijednost zavisi (ili je izvedena iz) vrijednosti nekog drugog finansijskog instrumenta, zvanog osnovni instrument (aktiva), poput akcije, obveznice, berzanskog indeksa (S&P 500) Derivativi se mogu koristiti za �pekulacije Svrha je i transfer rizika od jedne osobe ili firme drugoj

5. Cont. Derivati se koriste kao za�tita od finansijskih rizika i va�an su dio tehnika za upravljanje rizikom kod banaka Time se povecava profitabilnost i dodatna vrijednost akcionarima Derivativi mogu takode pomoci bankama da ispune standarde kapitala i izbjegnu regulatorne namete koji poticu od obaveznih rezervi i osiguranja depozita Banka mo�e dati i savjet klijentu o kori�cenju derivata radi za�tite od rizika

6. Cont. S druge strane, postoji zabrinutost zbog odsustva obracunskih kuca na OTC tr�i�tima, koja mogu da budu izvor finansijske nestabilnosti Brz rast vanbilansnih aktivnosti glavnih globalnih banaka od sredine 80-ih bio je uglavnom zbog ekspanzije tr�i�ta derivativa i sekjuritizacije Derivativi su se od 80. do 2000. povecali 13 puta, uz prosjecnu godi�nji stopu od 29,4%, mada je bila krajem vijeka usporena (10%)

7. Cont. S nekim od ovih derivativa se trguje na organizovanim tr�i�tima koja imaju obracunske kuce, a koje garantuju ugovor izmedu dvije strane, dok trgovci moraju da budu clanovi obracunske kuce Sna�an je rast OTC tr�i�ta koja su izradena za odredene klijente 2002. OTC instrumenti su bili oko 86% ukupnog derivativnog tr�i�ta, pri cemu dominiraju ugovori kamatne stope

8. Cont. Bilo koje bavljenje derivativima izla�e banku tr�i�nom riziku, bez obzira da li je u pitanju berza ili OTC, kada dode do nepovoljnog kretanja cijene instrumenta Derivativi takode izla�u banku riziku likvidnosti, odnosno operativnom riziku Dakle, tr�i�ta derivativnih instrumenata su tr�i�ta na kojima se trguje derivativnim instrumentima Porast tr�i�ta derivativnih instrumenata dogada se uglavnom od 70-ih

9. Cont. Stoga su ova tr�i�ta najmlada medu tr�i�tima finansijskih instrumenata Prvi savremeni talas derivativnih instrumenata za tgovanje bili su devizni fjucers ugovori koje je uvelo Medunarodno monetarno tr�i�te (IMM), podru�nica Cika�ke trgovinske berze (CME) kao odgovor na uvodenje promjenljivih valutnih kurseva razlicitih dr�ava pocetkom 70-ih Drugi talas je nastao pojavom kamatnih derivativnih instrumenata

10. Cont. Bio je odgovor na povecanje promjenljivih kamatnih stopa kasnih 70-ih i kasnije Do�lo je do porasta osjetljivosti na kamatne stope aktiva i pasiva finansijskih institucija, pogotovo banaka i �tednih institucija Stoga je Cika�ki trgovinski odbor (CBT) uveo 70-ih brojne kratkorocne i dugorocne fjucers ugovore, a 80-ih fjucerse i opcije na indeks akcija

11. Cont. Tako finansijske institucije postaju korisnici ugovora za za�titu od rizika ili dileri u ulozi partnera za naknadu u trgovanju s klijentima Treci talas se pojavio 90-ih kreditnim derivatima � forvard kreditnim ugovorom, opcijama kreditnog rizika i svopovima Ovi instrumenti su postali posebno korisni kod upravljanja kreditnim rizikom u zemljama u kojima se tr�i�te tek razvija i uop�te kod upravljanja kred. rizikom portf.

12. Cont. Velik rast derivativa vidi se na osnovu veoma rapidnog porasta broja i velicine tr�i�ta na kojima se trguje njima Posljednjih godina dolazi do konsolidacije preko M&A, posebno u Evropi Dva velika tr�i�ta u Cikagu koja su pocela kao robna tr�i�ta � CBOT i CME � su i dalje vodeca i dostigla po znacaju EUREX (Evropsko tr�i�te) koje je nastalo 1998. merd�erom derivativnih tr�i�ta Njemacke i �vajcarske

13. Cont. Merd�erom berzi u Parizu, Amsterdamu, Briselu i Lisabonu formiran je Euronext, koji je preuzeo LIFFE Iako derivativi pru�aju va�no orude za za�titu od rizika, pru�aju brojne izazove menad�erima i regulatorima banke Ovi izazovi poticu od velicine i kompleksnosti tr�i�ta Postoje primjeri lo�eg upravljanja derivativima koji su rezultirali krahom velikih finansijskih institucija

14. II Hed�ing transakcije Hed�ing je pojam koji se odnosi na minimizaciju rizika putem transakcija na robnim i finansijskim tr�i�tima Su�tina finansijskog hed�inga je kombinacija dvije ili vi�e finansijskih transakcija sa finansijskim instrumentima koji razlicito reaguju na promjene kamatne stope (hed�ing kamatne stope) ili deviznog kursa (valutni hed�ing) Uslov za realizaciju hed�inga

15. Cont. - Faze hed�ing transakcija - Vrste hed�inga - Finansijski instrumenti za transfer rizika i prealokaciju rizika (detaljnije na casu)

16. III Tr�i�te fjucersa Fjucersi su ugovori u kojima se prodavac obavezuje da ce obezbijediti standardizovani proizvod odredenog datuma u buducnosti po ugovorenoj cijeni Na fjucers tr�i�tima se trguje pravom i obavezom da se kupi ili proda odredeni finansijski instrument u odredenom iznosu, po fiksnoj cijeni i odredenog dana

17. Cont. Na fjucers tr�i�tima se trguje fjucers ugovorima za dr�avne obveznice, blagajnicke zapise, CDs Osnovna logika hed�inga je da banka koja �eli da ogranici rizik kamatne stope nastoji da gubitak zbog promjene kamatne stope pokrije sa dobiti na fjucers poziciji Njena fjucers pozicija mora biti suprotna postojecoj, odnosno ocekivanoj poziciji na tr�i�tu novca

18. Cont. Cijena fjucers ugovora se dvostruko kotira Jedna je kupovna � po kojoj je neko spreman da plati, a druga prodajna - po kojoj bi on prodao isti instrument Cijena fjucers ugovora mijenja se dnevno s promjenom tr�i�ne vrijednosti aktive koja je osnovica fjucers ugovora Svaki fjucers ugovor, kojim se razmjenjuje standardizovana aktiva za gotovinu na neki buduci datum, ima standardizovani istek, a transakcije se odvijaju na centraliz. tr�i�tu

19. Cont. Dva su tipa onih koji se bave fjucersima � �pekulanti i hed�eri �pekulanti kupuju i prodaju fjucerse sa iskljucivom namjerom ostvarenja profita nadajuci se da ce ih prodati po cijeni koja je veca od kupovne cijene Hed�eri kupuju i prodaju fjucerse kako bi pokrili (kompenzirali) rizicnu poziciju na spot tr�i�tu, a u uobicajenom smjeru biznisa ili stvaraju ili koriste aktivu ( za razliku od �pekulanata)

20. Cont. Fjucers ugovori mogu da budu kratkorocni � predmet su HOV i euro-dolarski depoziti, i dugorocni �predmet su sve vrste efekata sa fiksnim prihodom (dugor. obveznice), koje se prodaju i kupuju na termin Tri su tipa ugovora: a) fjucers na kamatne stope � osnovna aktiva je obveznica, kamatna stopa HOV (HOV trezora ili eurodolarskih CDs); b) devizni � kurs (J za $, npr.); c) fjucers na indeks akcija � berzanski indeks (npr. Dow-Jones)

21. Cont. Trgovina fjucersima mo�e se plasirati kao: a) nalog po tr�i�tu � upucivanjem brokera na parketu na transakciju po najboljoj raspolo�ivoj cijeni; b) nalog s ogranicenjem � upucivanje brokera na transakciju po odredenoj cijeni Nalog mo�e da bude za kupovinu fjucers ugovora kojim vlasnik zauzima dugu poziciju, odnosno nalog za prodaju fjucers ugovora kojim vlasnik fjucersa zauzima kratku poziciju u fjucers ugovoru

22. Cont. Za razliku od trgovanja akcijama ili opcijama, na tr�i�tima fjucersa nema specijalista ili berzanskih maklera Umjesto njih, clanovi su neposredni berzanski brokeri (Floor brokers), koji sprovode naloge brokera, a alternativno neposredni berzanski trgovci (Floor traders) koji sprovode svoje naloge za sopstveni racun u poku�aju da profitiraju �niskom kupovinom i visokom prodajom�

23. Cont. Ovi trgovci su na neki nacin slicni berzanskim maklerima, buduci da imaju zalihe fjucers ugovora i mogu da djeluju kao dileri Ipak, za razliku od maklera, od trgovca se ne zahtijeva da postupaju na taj nacin Fjucers nalozi se objavljuju i izvikivanjem cijena u parteru berze � pitu (open outcry), kada bilo koji clan koji �eli da kupi ili prodaju fjucers ugovor mora verbalno da objavi nalog i cijenu za trgovanje clana

24. Cont. Nalog se izla�e svakome na pitu, cime se omogucuje aukciono trgovanje koje ce dovesti do toga da se nalog izvr�i po najboljoj mogucoj cijeni Jedino se clanovima berze dopu�ta obavljanje transakcija na parketu berze Za trgovanje ostalih je zadu�en broker na parketu (Floor broker) Ovaj broker mo�e da trguje sa drugim brokerom na par. ili profesional. trgovcem

25. Cont. Prisutna je stroga regulativa i kontrola fjucers transakcija i moraju biti ispunjeni posebni uslovi da bi se transakcija tretirala kao hed�ing: - namjera za hed�ingom; - postojanje odgovarajuce korelacije cijena instrumenata koji se kombinuju; - izvjesnost realizacije preduzetih transakcija; - transakcija koja se osigurava mora biti izlo�ena kamatnom ili riziku devizn. kursa

26. Cont. Pri sklapanju fjucers ugovora, nema fizickog prenosa instrumenata, i oba partnera se izla�u riziku nesolventnosti jer postoji mogucnost da obaveza iz ugovora ne bude izvr�ena Ugovori se stoga ne sklapaju direktno, vec preko obracunske kuce (Clearing House), koja po svakoj operaciji naplacuje tzv. inicijalnu mar�u, koju na poseban racun deponuju kupac i prodavac

27. Cont. Vlasnik fjucers ugovora ima 2 mogucnosti likvidacije svoje pozicije: a) Prije isteka fjucers ugovora � nazove svog brokera i zatra�i trgovanje za pokrice svoje izvorne pozicije, tj. suprotnu poziciju Na primjer, ako je izvorna trnasakcija bila kupovina ili duga pozicija, trgovac mo�e prodati ili skratiti taj isti fjucers ugovor Time ce gubici na kupovnoj poziciji biti tacno pokriveni sa dobiti na prodajnoj poziciji tokom preostalog vremena ugovora

28. Cont. b) Dr�anje fjucers ugovora do isteka � strane sprovode novcani obracun kod kojeg trgovci ili razmjenjuju novac na osnovu konacne cijene osnovne aktive u odnosu na cijenu fjucersa, ili vlasnik fjucersa preuzima isporuku osnovne aktive (npr. obveznice trezora) od prodavca fjucers ugovora

29. Cont. Trgovanje fjucers ugovorima odvija se na organizovanim tr�i�tima: Chicago Board of Trade (CBT), Chicago mercantile Exchange (CME), London International Futures Exchange (LIFFE), Montreal Exchange (ME), Marche a Terme International de France (MATIF), Sydney Futures Exchanges (SFE), Singapore Exchange Ltd. (SGX), The European Derivatives Market (EUREX)

30. Cont. Primarni regulator fjucers tr�i�ta u SAD je Commodity Futures Trading Commission (CFTC), koji je osnovan 1974. Glavna misija CFTC je za�tita javnog trgovanja sprecavanjem la�nog predstavljanja i/ili tr�i�ne manipulacije ucesnika na berzi Trgovanje se nadgleda i dobijanjem informacija o pozicijama svih velikih ucesnika radi pronala�enja neobicne aktivnosti

31. Cont. CFTC odobrava nove ili predlo�ene ugovore da bi osiguralo njihovu ekonomsku svrhu, vr�i ekonomske studije tr�i�ta, primjenjuje pravila pojedinacnih berzi i osigurava regulatorni nadzor ucesnika fjucers tr�i�ta CFTC ogranicava broj fjucers ugovora koje jedan trgvac mo�e da ima i nadgleda vrijeme bilje�enja trgovine, dok trgovci moraju bilje�iti vrijeme odvijanja trgovine radi otkrivanja nepravilnosti

32. IV Tr�i�te forvardsa Generalno, forvardsi nisu standardizovani i njima se trguje na OTC tr�i�tima Ako se odnosi na kamatnu stopu, prodavac ima mogucnost da se za�titi od buduceg pada kamatne stope, dok kupac dobija za�titu od buduceg rasta stopa Valutni forvardsi dozvoljavaju objema stranama (agentima) da se za�tite od rizika buducih fliktuacija valuta, u zavisnosti da li se kupuje ili prodaje

33. Cont. Forvardi kamatne stope (FRA) su zajednicki aran�man dvije ugovorene strane koje pozajmljuju ili uzajmljuju odreden iznos po ugovorenoj kamatnoj stopi Glavnica ne prelazi iz ruke u ruku vec se odredenog dana � efektivnog datuma kalkuli�e razlika izmedu ugovorene � garantovane i trenutne � referentne kamatne stope FRA mogu biti �pekulativni i hed�ing

34. Cont. Valutni forvard ugovor je metod kupovanja i prodavanja odredenog iznosa strane valute odredenog dana u buducnosti � obicno 1, 3 ili 6 mjeseci unaprijed, ali i uz mogucnost 1, 3 ili 5 godina unaprijed Forvard ugovori postoje i za druge finansijske transakcije � akcije (uobicajeno u Evropi), dr�avne hartije (mnoga tr�i�ta) Mogucnost neizvr�enja namece potencijalno ozbiljan problem ucesnicima u forvard ugovoru

35. Cont. Ova mogucnost se mo�e izbjeci forvard ugovorom samo sa ljudima sna�nog karaktera, reputacije, kreditnog kvaliteta, cime je vjerovatnoca neizvr�enja minimizirana Ovo je metod koji uvode banke koje se bave forvard ugovorima Postoje va�ne razlike, uprkos slicnosti, izmedu forvarda i fjucersa Ucesnici (glavni/kao agenti) su kom. i inv. banke ili berzanske firme (brokeri i dileri) � profiti na razlici u cijeni osnovne aktive

36. Cont. Medubankarsko tr�i�te je geografski ra�ireno i otvoreno 24 casa dnevno Berzanski makleri koriste direktno trgovanje da bi trgovali izmedu sebe preko telefonskih linija ili kompjuterskih mre�a, ili polaze od brokera za aran�iranje transakcija Fjucers ugovorima se trguje na centralizovanim tr�i�tima, �to je do skoro znacilo fizicku centralizaciju, a od skoro i elektronske kompjuterske sisteme negdje

37. Cont. Centralizovano tr�i�te ima prednost utvrdivanja cijena (Price discovery), �to znaci mogucnost da tr�i�ni ucesnici primijete ili �opaze� tekuce cijene na tr�i�tu Za razliku od fjucers tr�i�ta, medubankars. tr�i�tima nedostaje transparentnost Na medubannkarskom forvard deviznom tr�i�tu ne postoji centralizovana evidencija cijena

38. Cont. Katkad dileri mogu imati pote�koce oko procjene tr�i�ne cijene kada neke kotacije cijene predstavljaju stvarne transakcije, a druge slu�e �samo kao nagovje�taj� Jo� jedna razlika izmedu forv. i fjucersa odnosi se na obaveze kupca ili prodavca izmedu tacke ulaska u ugovor i tacke zatvaranja i obracuna ili prodaje ugovora Su�tina kod forvard ugovora je da nema tokova novca do konacnog dospijeca ugovora

39. Cont. Forvard ugovor se izvorno dogovara izmedu finans. institucije i klijenta, pa pojedinosti mogu da budu jedinstvene Ipak, rastom forvard tr�i�ta tokom 90-ih, trgovci su poceli da stvaraju sekundarna tr�i�ta nekim forvard ugovorima, komunicirajuci oko cijena racunarima Sekundarno tr�i�te je dovelo do povecanja standardizacije forvards ugovora, cime je i smanjena razlika izmedu forvar. i fjucersa Postalo je i prilicno lako izaci iz forvard pozicije zauzimanjem pokrivajuce forvard pozicije na sekundarnom tr�i�tu

40. V Tr�i�te opcija Opcije na finans. instrumente predstavljaju jednu od najva�nijih inovacija na finansijskim tr�i�tima tokom prethodne tri decenije Razvojem terminskih i opcionih poslova u zemljama sa razvijenim tr�i�tem kapitala, tokom 70-ih i 80-ih osnovan je niz specijalizovanih berzi opcija: 1973. Chicago Board Options Exchange 1978. European Options Exchange (Amst.) 1982. Philadelphia Stock Exchange

41. Cont. 1985. opciona berza efekata u Briselu, Montrealu i Vankuveru 1989. berza opcija u Frankfurtu Tr�i�te opcija imalo je najintenzivniji razvoj u odnosu na sva druga tr�i�ta Ovo je rezultat velike fleksibilnosti i raznovrsnosti upotrebe opcija u odnosu na tradicionalne terminske transakcije Na berzi � tr�i�tu opcija se trguje metodom aukcije

42. Cont. Pri tom je cijena opcije rezultat ponude i tra�nje Tr�i�ne transakcije se realizuju na posebno organizovanom prostoru van prostora na kome se realizuje redovan berzanski promet Potencijalni kupci ili prodavci kontaktiraju berzanskog posrednika (banku, brokera i sl.) koji je clan berze odredenih opcija Ovi indirektni posrednici (Public Order Members) primaju naloge komitenata i ...

43. Cont. ... realizuju ih u skladu sa dobijenim instrukcijama Dobijene naloge svojih komitenata POMs prenose na neposredne berzanske (nezavisne) brokere (Floor brokers) koji su neposredno prisutni na berzanskoj aukciji, tj. na berzi opcija Oni su ovla�ceni da berzanske transakcije obavljaju z asvoj racun ili racun POMs Nalozi bez protustavke � ima kupca ali ne prodavca i obrnuto � prenose se kao limiti

44. Cont. Promjenom tr�i�ne cijene, neposredni brokeri ce izvr�iti limite � prenijete i neizvr�ene naloge Oni ce realizovati dobijeni nalog preko berzanskog maklera (Market maker), koji odr�ava tr�i�te u radu kontaktirajuci neprekidno sve kurseve i cijene opcija Ako neposredni broker prihvati njegove uslove, transakcija sa opcijom se smatra realizovanom, a opcioni posao zakljucenim

45. Cont. Tehnicki dio transakcije obavljaju clanice obracunske kuce (Clearing members) Uz naknadu, vode daljnju brogu o nalozima brokera i maklera u odnosu na obracunsku kucu Kad se sklopi transakcija, odnos izmedu kupca i prodavca opcije prestaje i njihov partner postaje obracunska kuca Ona garantuje izvr�enje svih obaveza iz opcije od strane kupca

46. Cont. Rizik nesolventnosti prodavca je prene�en na OK Ako kupac �eli da realizuje svoju opciju, ovla�cuje POMs da podnesu OK zahtjev za realizaciju Istovremeno, kupac uplacuje iznos unaprijed dogvorene cijene u slucaju call opcije, tj. isporucuje efekte koji su predmet opcije kada je u pitanju put opcija OK zatim pronalazi odredenog prodavca i zadu�uje njegov racun za mar�u opcije

47. Cont. Najveca berza opcija je u Cikagu (CBOE), koja je bila prva berza namijenjena iskljucivo trgovanju opcijama akcija 1982. je pocelo trgovanje opcijama na finansijske fjucers ugovore Van SAD jedno od prvih tr�i�ta opcija je LIFFE � Medunarodna berza finansijskih fjucersa u Londonu U posljednje vrijeme su otvorene berze opcija u Parizu, �vedskoj, �vajcarskoj, Njemackoj i Japanu

48. Cont. Mnogim opcijama se trguje putem OTC tr�i�ta Glavni regulator akcijskih obveznica cija se isporuka bazira na akciji ili indeksu akcija u SAD je Komisija za HOV (SEC) Glavni regulator opcija na fjucers ugovore cija isporuka obuhvata fjucers ugovor je Commodity Futures Trading Commission (CFTC) Postoje i pravila za clanove berze koja se odnose na odvijanje operacija i solventnost

49. Cont. Opcija je transakcija u kojoj jedna strana kupuje, a druga prodaje pravo (ali ne i obavezu) kupovine (call opcija) ili prodaje (put opcija) nekog finansijskog instrumenta po ugovorenoj cijeni Kod kamatnih opcija prodavac preuzima obavezu da kupi ili isporuci hartiju od vrijednosti uz ugovorenu kamatnu stopu, a kupac ima mogucnost isporuke ili kupovine iste U trgovini sa call opcijom, stvarna vrijednost opcije je uvijek pozitivna ako je tr�i�na cijena veca od opcione, dogovorene

50. Cont. U tom slucaju je rijec o opciji �in the money� Ako su ove dvije cijene jednake, opcija je �at the money�, a ako je tr�i�na ni�a od unaprijed dogovorene � �out of the money� Stvarna vrijednost opcije u oba slucaja ima nultu vrijednost Stvarna vrijednost opcije je razlika izmedu cijene (opcionog kursa) i tr�i�ne cijene (promptnog berzanskog kursa akcija)

51. Cont. Nasuprot tome, put opcija ima stvarnu vrijednost samo ako opciona � unaprijed dogovorena cijena nadma�uje tr�i�nu Jedino kada se radi o put opciji �in the money� dolazi do prakticne realizacije opcije Pitanje: Za�to se trguje opcijama koje nemaju stvarnu vrijednost (nula)? Ove opcije imaju tzv. �vremensku vrijednost� (vrijednost ili kurs)

52. Cont. Vremenska vrijednost je razlika izmedu cijene opcije i njene stvarne vrijednosti i pokazuje vjerovatnocu da ce se tr�i�na vrijednost akcije povecati u �eljenom pravcu u odnosu na vlasnika opcije, i to u vrijeme od kupovine opcije do isteka roka njene vrijednosti Time opcija stice stvarnu vrijednost koju ranije nije imala ili se vec postojeca stvarna vrijednost povecava

53. Cont. Vremenska vrijednost opcije je tr�i�na vrijednost opcije preko njene unutra�nje vrijednosti ili ukupna premija ako ne postoji unutra�nja vrijednost; onaj dio cijene opcije koji se odnosi na vrijeme do njenog isteka Valutna opcija je ugovor koji daje pravo (ali ne stvara obavezu) da se kupi (call) ili proda (put) odredena valuta po ugovorenom kursu

54. VI Tr�i�te svopova Svopovi su uvedeni pocetkom 80-ih, a svop tr�i�ta su se razvila u posljednjoj deceniji Na primjer, iskazana vrijednost svop ugovora US komercijalnih banaka u opticaju (glavni ucesnici svop tr�i�ta) pocetkom vijeka od preko 26 milijardi $, cini ih najvecim od svih derivativnih tr�i�ta Svop je sporazum izmedu dvije strane o razmjeni odredenih periodicnih novcanih tokova u buducnosti na osnovu nekog osnovnog instrumenta ili cijene (f/p s s/d o)

55. Cont. Pet generickih tipova svopova su: svop kamatne stope, valutni, svop kreditnog rizika, svop roba i svop akcija Najveci dio tr�i�ta obuhvata svop kamatnih stopa, koji je dugorocni ugovor Svop transakcija su generalno heterogene � nema standardizovanog ugovora Na suprotnoj strani svake transakcije su svop dileri kako bi se svop tr�i�te ocuvalo likvidnim, i to spajanjem strana ili preuzimanjem uloge strane u ugovoru

56. Cont. U neposrednom svopu izmedu dvije strane, svaka strana mora pronaci drugu stranu Bez svop dilera, tro�kovi tra�enja odgovarajuceg kontraparta mogu da budu visoki Druga prednost dilera je u tome �to obicno garantuju isplatu svopa tokom trajanja ugovora Ako jedna strana ne ispuni neposredni svop, druga nije vi�e osigurana od rizika

57. Cont. Rezervacijom svopa kod svop dilera, neizvr�enje obaveze jedne strane nece uticati na drugu stranu Naime, svop diler snosi tro�kove povezane s neplacanjem Naknada ili spred koji svop diler zaracunava svakoj strani u razmjeni sadr�i rizik od neplacanja Glavni svop dileri su komer. i invest. banke uglavnom zbog uskih veza s finansijskim tr�i�tima i upucenosti u procjenu kred. riz.

58. Cont. Vodeci veliku �knjigu� svopova u kojoj su popisane pozicije svopa, svop dileri mogu diversifikovati rizik izlo�enosti Ne postoji centralno tijelo za nadgledanje operacija na tr�i�tu (SAD � FDIC zbog KB) Pravila i standarde za svop tr�i�ta odreduje Medunarodna organizacija za derivative i svop (ISDA), 1985. � globalna trgovinska organizacija s vi�e od 550 clanova Utvrduje, revidira i a�urira pravila standarda, unapred. praksu uprav. rizikom

59. Cont. Kamatni svopovi su finansijski aran�mani u kojima ugovorene strane zamjenjuju kamatne tokove, pri cemu se glavnice na zamjenjuju vec samo figuriraju u ugovoru zbog izracunavanja kamate i predstavljaju statisticki podatak koji se evidentira izvan bilansa Kod svopova kupona zamjenjuju se kamatni tokovi racunati po fiksnoj stopi za kamatne tokove racunate po promjenljivoj stopi

60. Cont. Kod bazicnih svopova zamjenjuju se promjenljivi kamatni tokovi racunati prema razlicitim referentnim stopama Unakrsni svopovi su slo�eniji aran�man koji obuhvata kamatne tokove u razlicitim valutama, pri cemu se zamjenjuju npr. nedolarski fiksni kamatni tokovi za dolarske, promjenljive kamatne tokove Klasicni valutni svopovi predstavljaju kombinaciju spot deviznih transakcija i terminskih deviznih transakcija