ADEM YILMAZ 087126002 İSMAİL BAL 087126016

1. Fen Eğitimi Araştırmalarında Ölçme Verilerinin Analizi - I ADEM YILMAZ 087126002İSMAİL BAL 087126016

2. İNDEX • BELİRTKE TABLOSU • GÜVENİRLİK VE GEÇERLİK • MADDE GÜÇLÜK İNDEKSİ • MADDE AYIRT EDİCİLİK İNDEKSİ • TEST MADDELERİ VE ÇEŞİTLERİ

3. Belirtke Tablosu • Bir eğitim programında yer alan hedef ve hedef davranışlarla, program içeriğinin iki boyutlu bir çizelge üzerinde gösterilmesine belirtke tablosu, diğer bir tanımla Hedef-İçerik Çizelgesi adı verilmektedir (Demirel, 2006: 131). • Belirtke tablolarının hazırlanmasındaki temel amaç daha önceden belirlenmiş olan hedef davranışları öğretebilmek için uygun içeriğin hangi bilişsel alan basamağında hangi düzeyde kullanılabileceğini görmektir. • Kapsam geçerliliğinin tespit edilmesinde; testi oluşturan davranışların iyi belirlenmesi için belirtke tablosunun hazırlması uygun görülmektedir. (Bloom, Hasting ve Madaus :1971)

4. Belirtke Tablosu • Belirtke tablosunun oluşturulmasında bir takım aşamalar bulunmaktadır. Bunlar: • Öğretim hedeflerini belirleme • Ders içeriğini belirleme • İki boyutlu çizelgeyi hazırlamadır.

5. Belirtke Tablosu Hedef-içerik çizelgesi hazırlanırken genelde üst tarafta yer alan yatay boyuta önce hedefler ve bu hedefleri gerçekleştirici davranışlar yazılır. Dikey boyuta da içerik yazılır. İçerik boyutuna konu, ünite ve yıllık ders programında yer alan konu başlıkları ile alt başlıklar yazılır. Programın hedef-içerik ilişkisini kurmak için ilgili davranışlarla konu başlıklarının kesiştiği yere çarpı (x) işareti konulur.

6. Belirtke Tablosu Bu çarpı konulan yerler eğitim ihtiyacı bakımından önemli davranışları, boş bırakılan yerlerde önemsizleri işaret etmektedir. Bu şekilde hem öğrenme yaşantılarının seçimi, hem de ölçme aracı için uygun test maddelerinin geliştirilmesi sağlanmış olur. Hedef-içerik çizelgesi, her konu alanı için hazırlanmalıdır. Bu çizelgeler, yıllık ve ünite bazında hazırlanacağı gibi her öğrenim birimi için ayrı bir çizelge de geliştirilebilir (Ertürk, 1982: 62)

7. Belirtke Tablosu • Her sınav öncesi o sınava ait bir belirtke tablosu oluşturulmalıdır. • Belirtke tablosuna her konu ayrı ayrı yazılmalıdır. • Konulara eşit bir şekilde soru sayıları tespit edilmelidir. • Belirtke tablosunda belirlenen kazanım sayılarına göre sorular hazırlanır. • Belirtke tablosuna göre tespit edilen sorular fazla ise kritik sorular seçilmelidir.

8. BİLİŞSEL ALAN BASAMAKLARI

9. BELİRTKE TABLOSU

10. BELİRTKE TABLOSU

12. Başarının Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi Etkili Öğrenmede Öğretmen Faktörü Hatırlama ve Unutma Transfer Güdülenme ve Öğrenme Öğrenme Yolları Öğrenme Kuramları Öğrenme Konular Yeterlikler X X X X Temel kavramların bilgisi BİLGİ Düzeyi X X Önemli olguların bilgisi X X Öğrenme yöntemlerinin bilgisi X X X X Öğrenmeye ilişkin ilke ve genellemelerin bilgisi X X X Öğrenme kuramlarının bilgisi X X Öğrenmeye ilişkin bilgi, ilke ve genellemeleri bir formdan başka bir forma çevirebilme KAVRAMA Düzeyi X X X X X X Özel bir durumu ya da bir bilgi bütününü yorumlayabilme X X X X X X İlke ve genellemeleri özel durumlara uygulayabilme UYGULAMA Düzeyi X X X X X Karmaşık bir öğrenme durumunu ya da öğrenmeye ilişkin bir bilgi bütününü öğelerine ayırabilme ANALİZ Düzeyi X X X X X Bir öğrenme durumundaki öğeler arasındaki ilişkileri görebilme X İç ölçütlerle değerlendirebilme DEĞERLEN-DİRME Düzeyi X X X X Dış ölçütlerle değerlendirebilme

13. TEST KAVRAMI VE TEST TÜRLERİ TEST: Bireylerin çeşitli niteliklerini ölçmek amacıyla hazırlanıp kullanılan araçlara denir. Test Hazırlarken; * Amaç belirlenmeli, * Çeşitli ölçütlere göre toplam soru sayısı kararlaştırılmalı, * Davranışlar ve içeriği belirlenmeli * Kullanılacak soru tipi kararlaştırılmalı * Testin güçlüğü ve dağılımı kararlaştırılmalı * Puanlama biçimi kararlaştırılmalı

14. Yazılı Yoklamalar Kısa Cevap Gerektiren Testler Doğru Yanlış Testleri Çoktan Seçmeli Testler 5. Eşleştirme Türü Testler TEST KAVRAMI VE TEST TÜRLERİ

15. YAZILI YOKLAMALAR 1.YAZILI YOKALAMALAR(Essey-Kompozisyon tipi sınavlar): Hazırlanmasının kolay olması, uzun zaman almaması ve öğretmenlerce iyi biliniyor olmasından dolayı sık tercih edilen bir sınavdır. • Yazılı yoklamaların en önemli tarafı (avantajı) bilgi düzeyinin üstündeki üst düzey zihinsel işlemler (uygulama, analiz, sentez, değerlendirme, organize etme, bilgileri değişik durumlarda uygulama, orijinal görüş ve ürünler ortaya koyabilme) gerektiren türdeki hedefleri ölçebilmesidir.

16. YAZILI YOKLAMALAR: (Kompozisyon Türü Testler) Özellikleri: Cevaplayıcı kendisi düşünüp yazmalı. Cevaplar sınırlı olmayabilir. Tamamen doğru, tamamen yanlış diye sınıflamak zordur. Puanlama güçlükleri ve fazla zaman ihtiyacı vardır. Güçlük düzeyini belirlemek zordur. Gelişigüzel cevaplar güvenirliği düşürür.

17. YAZILI YOKLAMALAR: (Kompozisyon Türü Testler) Özellikleri: Az sayıda soru sorulur. Bu nedenle geçerlik ve güvenirlik düşüktür. Öğrenciye cevap özgürlüğü tanınır. Öğrenci istediği cevabı vermede özgürdür. Hazırlanması kolay ancak puanlanması güç ve zaman alır. Şans başarısı düşüktür. Puanlanması sübjektiftir. Çoğu kez değerlendirmeye puanlayıcı yanlılığı karışır. Üst düzey zihinsel hedef alanlarını ölçebilir.

18. YAZILI YOKLAMALAR: (Kompozisyon Türü Testler) • Hangi Durumlarda Kullanılmalı: • Sınava girecek öğrenci sayısının az ise kullanılmalı. • Öğrencilerin gelecekleri ile ilgili kritik kararlar güvenilir sınavlara dayandırılmalıdır. Soru sayısının az, puanlama güvenirliğinin düşük olması nedeni ile yazılı yoklama bu amaç için kullanılmamalıdır. • Öğrencinin yazılı ifade gücü, noktalama işaretlerini doğru kullanabilme, dilbilgisi gibi özelliklerini ölçmede kullanılabilir. • Sentez ve değerlendirme gibi üst düzey zihinsel davranışları ölçmede kullanılabilir.

19. Test Hazırlarken Uyulması Gereken Esaslar: Belirli bir plan içinde yapılmalı Sorular açık, anlaşılır, sınırları iyi belirlenmiş olmalı Uzun cevaplı az soru yerine, kısa cevaplı çok soru tercih edilmeli Ezberlenebilir soru yerine, bilginin yorumuna dayalı soru sorulmalı , birbirinden bağımsız sorular olmalı Çok zorunlu değilse seçimlik soru bulundurulmamalı Puanlarken soru soru okunmalı Açık kitap türü sınav ise, analiz, sentez, değerlendirme basamaklarında içermesi uygun olur. YAZILI YOKLAMALAR: (Kompozisyon Türü Testler)

20. KISA CEVAP GEREKTİREN TESTLER Öğrencinin bir tarih, rakam, sözcük, en çok bir cümle ile cevaplayabileceği maddelerden oluşur. * Genel olarak iki biçimi vardır: Örnek Soru: Bir çoktan seçmeli maddedeki yanlış cevaplara ne ad verilir? __________________________________ Bir çoktan seçmeli maddedeki yanlış cevaplara______________adı verilir.

21. KISA CEVAP GEREKTİREN TESTLER Özellikleri: * Daha çok hatırlama yeteneğini ölçer. * Kısa sürede daha fazla soru sormak mümkündür. * Şans hatasının puanlara karışma olasılığı düşüktür.

22. Test Hazırlarken Uyulması Gereken Esaslar: Cevaplandırılabilecek açıklıkta olmalı Örnek Soru: 4a. Atatürk____________de doğdu? (Hatalı) 4b. Atatürk ____________tarihinde doğdu * Soruda ipucu ifadeleri olmamalı Örnek Soru: 5a. “Şair Evlenmesi” eserinin yazarı________________ dir. (Hatalı) 5b. “Şair Evlenmesi”_______________tarafından yazılmıştır. * Boşlukların uzunlukları eşit olmalı * Biri diğerinin cevabı olacak maddeler bulunmamalı

23. DOĞRU YANLIŞ TESTLERİ Bazıları yanlış, bazıları doğru önermeler halinde verilen ve cevaplayıcıların sınıflaması istenen testlerdir. Özellikleri: * Cevaplayıcılar zamanlarını daha çok düşünmeye ayırabilirler * Puanlaması kolay ve objektiftir * Çok soru hazırlanabileceği için geçerlik ve güvenirliği yüksektir * Yönergesi basittir, alt eğitim basamaklarında kullanılabilir * Şans başarısı yüzde 50 olduğu için bu durum geçerlik ve güvenirliği düşürür

24. DOĞRU - YANLIŞ TESTLERİNDE YAPILAN HATALAR (D)  (Y)      Foklar kutup bölgelerinde yaşarlar ve diğer balıklar gibi yumurtlayarak ürerler. Soruda iki ana fikir var. Hele bu fikirlerden biri doğru diğeri yanlış olursa durum daha da karışır. Her soruda tek bir ana fikir olması gerekir. (D)  (Y)      Birinci Dünya Savaşı, Avrupa ve Afrika'da yapılmıştır. Bu soru bir taraftan doğru, ama Savaşın olduğu bütün kıtaları göstermemesi bakımından da yanlıştır. (D)  (Y)      Pi sayısının değeri yaklaşık olarak 3 kabul edilir.(D)  (Y)      Pi sayısı 22/7'dir. Pi sayısının tam değeri çok küsürlüdür (3.1416). Burada 3.14 da yaklaşık değerdir, 3 de kabul edilebilir. Burada yeteri kadar ayrıntı verilememekte ve hangi düzeyde bilgi ölçüldüğü belli olmamaktadır. (D)  (Y)      Kuşların göç nedenleri bugün kesin açıklanabilmektedir.(D)  (Y)      Işık, çok hızlı hareket eden çok küçük madde tanecikleri selinden ibarettir. Bu sorularda henüz kesinleşmemiş bilimsel teorilerden bahsedilmektedir. (D)  (Y)      Bir dairenin içine bir kare ve bir eşkenar dörtgen çizilirse, karenin kenarı üçgeninkinden büyük olur. Burada karışık ve doğru yazıldığı kuşkulu olan bir soru vardır.

25. Her madde kısa ve açık yazılmalıdır. Doğru ve yanlış maddelerin uzunlukları birbirine yakın olmalıdır. Örnek Soru: ( ) İstanbul’un fethi 1543 yılına rastlar (Hatalı) * Her madde kesinlikle doğru, ya da kesinlikle yanlış olmalıdır. Mümkün olduğunca olumsuz ifadelerden kaçınılmalıdır. Örnek Soru: ----------------------------------- bırakılmamalıdır. (Hatalı) ----------------------------------- bırakılması hatalı olur. DOĞRU YANLIŞ TESTLERİ

26. ÇOKTAN SEÇMELİ TESTLER • ÇOKTAN SEÇMELİ TESTLER:Öğrencilere bir soru kökü ile birlikte bu sorunun cevabı ve onun cevabı sanılabilecek olan ifadeler verilen ve öğrencinin bu seçeneklerden hangisinin sorunun cevabı olduğunu belirlemesini gerektiren madde türleridir. • Soru kökünde doğrudan soru cümlesi kullanılarak öğrenciye soru yöneltilebileceği gibi; bir konu, olay, durum, sorun, haber, düşünce vb verilerek buna ilişkin bir soru da sorulabilir • Bir çoktan seçmeli madde; • Sorunun sorulduğu kök, • Kökteki seçeneğin doğru cevabı olan doğru ya da anahtar cevap, • Kökteki sorunun cevabı olmayan çeldirici kısımlarında oluşur.

27. ÇOKTAN SEÇMELİ TESTLER Sorunun öğrenciye yöneltilip, doğru cevabı üç yada dört hatalı cevap arasından seçmesinin beklendiği türdeki testlerdir. Aklın hataya düşmeksizin hakikate ulaşabileceğini kabul eden görüşe ne ad verilir? A) DogmatizmDOĞRU CEVAP B) Pozitivizm SEÇENEKLERMADDE KÖKÜ C) Rasyonalizm D) Septisizm ÇELDİRİCİLER E) Sofizm

28. Özellikleri: * Fazla soru sorma imkanı verir. * Belirtke tablosu hazırlanırsa kapsam geçerliği artırılabilir. * Puanlama objektiftir. * Cevap anahtarı hazırlanırsa, uzman olmayanlar bile cevaplayabilir. * Şans başarısı mümkündür. * Cevaplayıcıların okuma nitelikleri ve hızları sonucu etkileyebilir. * Maddenin güçlük derecesini belirlemek mümkündür. * Cevaplayıcının düşüncelerini ifade etme niteliklerini ölçebilmesi açısından eleştirilmektedir. ÇOKTAN SEÇMELİ TESTLER

29. ÇOKTAN SEÇMELİ TESTLER Özellikleri: • Hazırlaması çok uzun zaman gerektirir ve uzmanlık ister. Ancak puanlanması az zaman alır ve kolaydır. Bir defa hazırlandıktan aynı test gizliliği sağlanarak tekrar kullanılabilir. • Elde edilen puanlar üzerinde istatistikî işlemler ve madde analizi yapılabilir. Bu da amaca uygun istenilen soruların seçilmesini kolaylaştırır. • Çok iyi hazırlanırlarsa analiz basamağına kadar davranışları ölçebilir. • Cevaplama süresi kısadır. Bu nedenle belli bir süre içerisinde çok sayıda soru sorulabilir. Soru sayısının artması geçerlik ve güvenirliği arttırır. • Değerlendirmeleri objektiftir. Puanlamayı kim yaparsa yapsın aynı sonuca ulaşılır.

30. ÇOKTAN SEÇMELİ TESTLER Özellikleri: • Geçerliği ve güvenirliği en yüksek olan sınav türüdür. • Maddeleri kesinlikle doğru, kesinlikle yanlış diye ayırmak mümkündür. • Yazılı yoklamalarda olduğu gibi kısmi puanlama yapılamaz. • Şans başarısı vardır. Konuyu hiç bilmeyen öğrenci şansla doğru cevabı bulabilir. • Çeldiriciler, bilmeyen öğrenciye ipucu vermemelidir. • Çeldiriciler konuyu bilenleri değil bilmeyenleri yanıltmalıdır.

31. ÇOKTAN SEÇMELİ TESTLER Özellikleri: • Çeldiriciler madde kökündeki konuyla ilgisiz olmamalıdır. • Çeldiricilerin doğru cevaba yakınlığı arttıkça madde zor bir soru olur ve bilenle bilmeyeni ayırt etme gücü artar. • Cevaplayıcının okuma hızı ve okuduğunu anlama gücü, alacağı puan üzerinde etkilidir. • Test, hız testi değilse tüm sorulara yetecek süre verilmelidir. Okuduğunu anlama gücü ölçülmüyorsa da sorular açık ve anlaşılır olmalıdır.

32. 1. Doğru Yanıta Göre a) Kesin ve tek doğru yanıtı olan maddeler b) En doğru yanıtı olan maddeler c) Bileşik yanıt vermeyi gerektiren maddeler d) Doğru yanıtı gizlenen maddeler 2. Madde Köküne Göre a) Kökü soru kipinde olan maddeler b) Kökü eksik cümle tipinde olan maddeler c)Olumsuz köklü maddeler 3. Maddelerin Gruplanışına Göre a)Ortak köklü maddeler b)Ortak seçenekli maddeler ÇOKTAN SEÇMELİ TESTLER

33. Her madde önemli bir davranışı ölçmelidir. Madde kökü, seçenekleri okumadan tek ve temel bir fikir vermelidir. Madde kökünde yoruma açık ifadeler bulunmamalıdır. Madde kökü açık ve basit bir dille yazılmalıdır. Mümkünse madde kökü sorunun büyük bir kısmını kapsamalıdır. Testteki her madde bir diğerine ipucu olmayacak bir problemi içermelidir. Seçenekler ifade, gramer ve konu bakımından tutarlı olmalıdır. ÇOKTAN SEÇMELİ TESTLER

34. * Seçeneklerin ikisi ya da üçü aynı anlamda olmamalıdır. * Doğru cevap seçeneği bir materyalden aynen alınmamalıdır. * Madde kökü ile seçenekler arasında ifade, gramer, ibare birliği sağlanmalıdır. * Çeldiriciler bilgisiz cevaplayıcılara çekici gelmelidir. * Çeldiricilerin tümü konu ile ilgili olmalıdır. ÇOKTAN SEÇMELİ TESTLER

35. EŞLEŞTİRME TÜRÜ TESTLER • Çoktan seçmeli testlerin farklı bir şekli olarak yorumlanabilecek olan eşleştirme maddeleri, bir dizi öncül ile başka bir dizi yanıtla bire bir olarak istenilen şekilde eşlenmesini gerektiren maddelerdir. • Aslında, doğru-yanlış testleri ve çoktan seçmeli dersler bir bakıma eşleştirme maddelerinin bir çeşididir. (Aiken, 2000). • Eşleştirme maddelerinde yanıtı öğrenciler yazmaz. Yanıtlama işlemi iki set halinde verilen öncüller ve yanıtların eşlenmesine dayanır.

36. EŞLEŞTİRME TÜRÜ TESTLER Eşleştirme maddeleri okumaya ve eşlemeye dayandığı için kısa zamanda daha çok maddenin yanıtlanması mümkündür. Eşleştirme maddelerinde, yanıtlayıcılar yazarak yanıtlama yapmazlar. Eşleştirme maddeleri de, diğer bazı objektif test türleri gibi şans başarısı içerir. Fakat öncüller ve yanıtların sayısına göre, bu olasılık çoktan seçmeli testlerden daha düşük olabilir.

37. EŞLEŞTİRME TÜRÜ TESTLER Eşleştirme maddelerinde puanlama tamamen objektif olarak yapılabilir. Puanlama işlemine puanlayıcı hatası karışma olasılığı çok düşüktür. Eşleştirme maddelerinin uygulanması oldukça kolaydır. Yanıtlama işleminin basitliği ve açık yönergeleriyle kolayca uygulanabilir. Daha çok bilişsel basamağın alt düzeyindeki davranışların yoklanması için uygundur.

38. EŞLEŞTİRME TÜRÜ TESTLER DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NOKTALAR Bir eşleştirme maddesinde, öncüller ve yanıtlar kendi aralarında benzeşik (homojen) olmalıdırlar( Wesman, 1971). Çok uzun bir yanıt listesi kullanılmamalıdır. Eğer her yanıt sadece bir öncül ile ilgiliyse, yanıt listesi öncüllerin listesinden iki veya üç daha fazla olmalıdır. Yanıtlar listesinin birden fazla öncül için kullanılması şans başarısını düşürebilir.

39. EŞLEŞTİRME TÜRÜ TESTLER Örnek: A sütununda verilen başkentlerin bulunduğu ülkelerin adlarını B sütununda bularak yanıt kâğıdında işaretleyiniz. AB • 1. (…..) Atina A. Almanya • 2. (…..) Bükreş B. Finlandiya • 3. (…..) Helsinki C. Fransa • 4. (…..) Lizbon D. İngiltere • 5. (…..) Roma E. İtalya F. Lüksemburg G. Polonya H. Portekiz I. Romanya J. Yunanistan

40. ÖLÇME VERİLERİNİN ANALİZİNDE GÜVENİRLİK VE GEÇERLİK

41. Yapısal Nitelikler • Ölçme araçlarının nitelikleri değişik kaynaklarda farklı biçimlerde ele alınmasına rağmen, nitelikler başlıca üç başlık altında ele alınmaktadır. • Güvenirlik • Geçerlik • Kullanışlılık

42. GÜVENİRLİK 1-Tarihsel gelişimi 2- Güvenirlik Tanımı 3- Güvenirlik Bileşenleri 4- Güvenirlikte Hata Kaynakları 5- Güvenirlikte Hata Türleri 6- Güvenirliği Etkileyen Faktörler

43. 1-Tarihsel gelişimi • Konudaki ilk çalışmaları CHARLES SPEARMAN yapmış , • 1920’li yıllarda C. Spearman ve arkadaşı W. Brown ile bir testin iki yarısı arasındaki korelâsyonun ölçeğin tamamını kapsaması için SPEARMAN- BROWN yöntemini geliştirmiş, • Çalışmaların önemli dönüşüm noktası KUDER- RICHARDSON 20 formülünün geliştirilmesidir. KUDER ve RICHARDSON’ un amacı, yarıya bölme Spearman- Brown yönteminde karşılaşılan güçlükleri yenmektir, • LEE JOSEPH CRONBACH 1951’de KR- 20 formülünün hesaplamada güçlük yarattığını bildirmiş ve güvenirlik için ALFA formülünü tanıtmış, • 2000’ li yıllarda LAURI TARKKONEN ve KIMMA VEHKALAHTI kendi yöntemlerini geliştirmişler. Croanbach alfa değerlerinin aksine Tarkkonen’in güvenirlik yaklaşımı çok boyutlu modeller için de geçerlidir. Bu model TARKKONEN ALFA DEĞERİ olarak isimlendirilmiştir.

44. 2- Güvenirlik Tanımı • Güvenirlik, aynı şeyin bağımsız ölçümleri arasındaki kararlılıktır; • Ölçülmek istenen belli bir şeyin, sürekli olarak aynı sembolleri almasıdır; • Aynı süreçlerin izlenmesi ve aynı ölçütlerin kullanılması ile aynı sonuçların alınmasıdır; • Ölçmenin, tesadüfî yanılgılardan arınık olmasıdır.

45. 3- Güvenirlik Bileşenleri • İç tutarlılık: Ölçek veya testtin içindeki maddelerin belli bir kavramsal yapıya sahip olması. Yani ölçek maddelerinin birbirleriyle ilişkili olarak aynı yapıyı ölçmelidir. • İstikrarlılık: Ölçüm sonuçlarının aynı ve farklı koşullarda kararlılık göstermesi ve değişmemesidir. • Temsil Edicilik: Testin aynı ana kütleye ait farklı örneklemlerde uygulandığında benzer sonuçlar vermesidir. • Eş değerlilik: Aynı zamanda uygulanan iki veya daha fazla testin benzer sonuçlar vermesidir. • Nesnellik: Gözlemciler arasındaki değerlendirme güvenilirliğidir. Farklı değerlendiricilerin aynı kişilerle ilgili olarak benzer puanları vermeleridir.

46. 4-Güvenirlikte Hata Kaynakları Yöntem Hatası: Araştırmacının uyguladığı metodun çok dikkatli şekilde tasarlanmamış olmasından kaynaklanır. Örneğin, Anketin gürültülü ortamda yapılması, anketin çalışanların stresli zamanlarında yapılması gibi. • Özellik Hatası: Anket uygulayan bireylerin kişisel özelliklerinden kaynaklanır. Kendilerine test uygulanan kişilerin yorgun olması gibi. • Sistematik Hata: Testin ölçmeyi amaçladığı alanın dışında başka bir şeyi daha ölçüyor olması durumunda ortaya çıkar . • Tesadüfî Hata: Bilinmeyen kontrol edilmeyen faktörlerden kaynaklanır.

47. 4-Güvenirlikte Hata Kaynakları • Denek hatası,Sözgelimi, çalışanların işlerine bağlılık ve istek derecelerini ölçmeye yönelik bir anket uygulanıyor olsun. Eğer, anket haftanın değişik günlerinde doldurulmuşsa farklı cevapların verileceği açıktır. Pazartesi sabahı ile Cuma öğlen sonrası verilecek cevaplar değişik olur. Böyle bir çalışma için araştırmacı, mümkün olduğunca nötr bir zaman seçmelidir.

48. 4-Güvenirlikte Hata Kaynakları • Denek önyargısı,kendini güvende hissetmeyen denekler, sorulara genellikle gerçekte düşündükleri şekilde değil de üstünü memnun edecek şekilde cevap verme eğilimindedirler. Araştırmacı, bu riskin farkında olmalı ve bu tür bir önyargıyı en aza indirmek için deneklerin kimliklerini ortaya çıkaracak sorulardan kaçınmalıdır.

49. 4-Güvenirlikte Hata Kaynakları • Gözlemci hatası, güvenilirliği tehdit eden bir diğer unsurdur. • Örneğin, araştırmacı veri toplama metodu olarak mülakatı seçmiş olsun. Böyle bir çalışmada ne kadar değişik sayıda mülakatçı varsa o kadar değişik cevap almak mümkündür. Bu tehdidi ortadan kaldırmak için, ya mülakatçı sayısını en aza indirmek veya mülakatları mümkün olduğunca biçimselleştirmek gerekir.

50. 4-Güvenirlikte Hata Kaynakları • Gözlemci önyargısı, araştırmacının elde ettiği cevapları deneğin kastettiğinden farklı şekilde yorumlamasından kaynaklanır