YEREL YÖNETİMLERDE GIDA GÜVENLİĞİ GIDA MEVZUATI ve GIDA DENETİMİ

1. YEREL YÖNETİMLERDE GIDA GÜVENLİĞİGIDA MEVZUATI ve DENETİMİ2009Dr. Muhsin ÖZTÜRK Vet. Hekim

2. YEREL YÖNETİMLERDE GIDA GÜVENLİĞİ GIDA MEVZUATI ve GIDA DENETİMİ

3. Gıda kavramı; beslenme açısından gıda kavramı insanların beslenmesine yarayan maddeler olarak düşünülür. • Bu açıdan besinler; 1. Proteinler 2. Karbonhidratlar 3. Yağlardır.

4. Gıdalar, beslenme ihtiyacını karşılayan vasıtalardır. • Gıda maddeleri, hayati ve zorunlu ihtiyaçlardır. Kısaca gıda maddesi insanlar için vazgeçilmezdir. • Gıdaların insanlar tarafından, organizmaya en yararlı şekilde, sıhhi yapısını muhafaza ederek tüketilmesi esastır. • Bu aynı zamanda insanların gıda için harcadıkları bedelin ekonomik olarak kullanımı demektir. • Gıdalar, sadece insanların değil hayvanların da beslenmelerine yarayan maddelerdir.

5. İnsan ve hayvanlar için vazgeçilmez unsurlar olan gıdaların sağlıklı ortamlarda üretilmesi, nakledilmesi, depolanması ve sunulması gerekir. • Bunun temini için gıdaların kontrolü gereklidir. • Gıda kontrolü, devletin tüketici menfaatini korumak konusunda uyguladığı politikalardan birisidir. • Devletlerin bu konuda müdahale ve düzenlemesi olmadığında tüketici zararı söz konusu olabilmektedir.

6. GIDA KONTROL HİZMETLERİNİN AMAÇ VE KAPSAMI

7. GIDA MEVZUATI Uluslar arası Gıda Standartları: Gıda Standartlarının uluslar arası norm kazanması için FAO ve WHO ortaklaşa çalışmalar yapmış ve yapmaktadır. Uluslararası Standardizasyonu Teşkilatı: 1947 yılında 10 ulusal standart kuruluşunun üyeliği ile ISO kurulmuştur. Birçok maddede olduğu gibi, gıda maddeleriyle ilgili sıhhi ve hijyen standardı vardır. (ISO 22000)

8. Kodeks Alimentarius Komisyonu Kodeks Alimentarius (Gıda Kodeksi); Gıda ile ilgili standartlar sistematiğidir. Amacı uluslar arası ticarette meşru işlem temin etmek ve gıdaların tüketici sağlığını koruyacak tarzda hazırlanmasını ve dağıtımını sağlamak maksadı ile uniform esaslar koymaktır. 1961 yılında Gıda Standartları programı uygulaması ile Gıda Kodeksi komisyonu (Codeks Alimentarius Commission) kurulması kararı alındı. Kodeks Alimentarius Komisyonunun yürütme organları bulunup, standartları hazırlayan Kodeks Komiteleri mevcuttur.

9. AB’de GIDA GÜVENLİĞİ

10. 178/2002– Genel Gıda Yasası • 852/2004/EC – Gıda Hijyeni • 853/2004/EC – Hayvansal Kökenli Gıdaların Hijyeni • 854/2004/EC – Hayvansal Kökenli Ürünlerin Resmi Kontrolleri • 882/2004/EC– Resmi Kontroller

11. HACCP Gıda güvenliği için önemli olan tehlikeleri tanımlayan, değerlendiren ve kontrol eden bir sistemdir.

12. GIDA MEVZUATIMIZ

13. ANAYASAMIZ MADDE 56

14. 1930 tarih ve 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu (Genel Sağlığın Korunması Kanunu) içinde bazı bölümler gıda ile ilgiliydi. Bunlar: • 8.bab: Yenilecek ve içilecek şeyler ile kullanılacak bazı maddelerden bahseder. • 9.bab: Maden suları • 6.bab‘ın 2.faslı süt ile ilgilidir. • Bu kanunun 182.maddesinde gıdanın tanımı yapılmıştır. • 181.madde ile gıda kontrol yetkisi belediye sınırları içinde belediyelere bırakılmıştır.

15. TÜRKİYE'DE GIDA KONTROL ÖRGÜTLERİ l) Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı. 2) Belediyeler Gıda Kontrol Teşkilatı. İlgili birimler, Sağlık İsleri ve Veteriner İşleri Müdürlükleri, Laboratuar Müdürlükleri, Mezbaha Müdürlükleri, Su Ürünleri Müdürlükleri, Ruhsat Denetim Müdürlükleri, Zabıta Müdürlükleri gibi birimlerdir. 3) Sağlık Bakanlığı. 4) Sanayi Bakanlığı. 5) Devlet Bakanlığına veya Maliye Bakanlığı’nın bağlı Gümrük ve Tekel Genel Müdürlükleri.

16. 14.06.1989 tarih ve 3572 sayılı İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına Dair 353 sayılı KHK'nin değiştirilerek kabulüne dair kanun. • 10.08.2005 tarihli İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik(GSM Yönetmeliği dahil edildi). • 04.04.1971 tarih ve 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu • 10.03.1995 tarihli Su Ürünleri Yönetmeliği • 14.07.2004 ve 27.04.2007 tarihliSu Ürünleri Toptan ve Perakende Satış Yerleri Yönetmeliği

17. 30.03.2005 tarihli Gıda ve Gıda ile Temasta Bulunan madde ve Malzemelerin Piyasa Gözetimi, kontrolü ve Denetimi ile İşyeri Sorumluluklarına Dair Yönetmelik Gıda ve Gıda ile Temas Eden Madde ve Malzemeleri Üreten İş Yerlerinin Çalışma İzni ve Gıda Sicili ve Üretim İzni İşlemler Sorumlu Yönetici İstihdamı Hakkında Yönetmelik 27.8.2004

18. Tanımlar • Madde 4- Bu Yönetmelikte geçen; a) Bakanlık: Tarım ve Köyişleri Bakanlığını, b) İlgili merci: Bakanlık/Tarım İl Müdürlüğü, Valilik /İl Özel İdaresi, ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Çalışma İzni ve Gıda Sicili İşlemleri • Çalışma İzni ve Gıda Sicili Vermeye Yetkili Makamlar • Madde 24- Gıda ve gıda ile temas eden madde ve malzemeleri üreten iş yerleri için ilgili merci çalışma izni ve gıda sicili vermeye yetkilidir.

19. 5179 sayılı Gıda Kanunu, ve buna ilişkin olarak 26 Eylül 2008 tarih ve 27009 sayılı Gıda Güvenliği ve Kalitesinin Denetimi ve Kontrolüne Dair Yönetmelik Dayanak • MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelik, 27/5/2004 tarihli ve 5179 sayılı Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanunun 7 nci, 10 uncu, 16 ncı, 17 nci, 18 inci, 23 üncü ve 25 inci maddelerine, 10/7/2004 tarihli ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununun 7 nci maddesi, 3/7/2005 tarihli ve 5393 sayılı Belediye Kanununun 15 inci maddesi, 22/2/2005 tarihli ve 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanununun 7 nci maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.

20. MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelikte geçen; • a) Denetim: Ulusal düzeyde bu Yönetmelikte belirtilen kriterlere uygunluk işlemleri açısından Tarım ve Köyişleri Bakanlığı; bunun dışında gıda üretim, satış ve toplu tüketim yerlerinin denetlenmesi açısından kendi özel mevzuatına göre yetkili il özel idaresi, belediye ve Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından veya mahalli mülki idare amirin koordinasyonu veya işbirliğinde, gıda kontrol hizmetlerinin yürütülmesi ve/veya doğrulanması için yapılan işlemleri,

21. GIDA GÜVENLİĞİ VE KALİTESİNİN DENETİMİ VE KONTROLÜNE DAİR TALİMAT • l. Amaç • Bu talimatın amacı, gıda güvenliğinin ve kalitesinin temini için gıda işyerlerinin asgari teknik ve hijyenik şartları ile gıda ve gıda ile temasta bulunan madde ve malzemelerin gıda mevzuatına uygunluğunun denetim ve kontrol hizmetleri ile işyeri sorumluluklarına dair usul ve esasları belirlemektir. • ll. Hukuki Dayanak ve Kapsam • 9 Ağustos 1991 tarihli ve 20955 sayılı RG’de yayımlanan “Tarım ve Köyişleri Bakanlığının Kuruluş ve Görevleri Hakkındaki” 441 sayılı Kanun Hükmünde Kararname, • 5728 sayılı Kanunla değişik 5 Haziran 2004 tarihli ve 25483 sayılı RG’de yayımlanan “5179 sayılı Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun”,

22. 3572 Sayılıİşyeri açma ve Çalışma Ruhsatlarına Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulüne Dair Kanun ve 10.08.2005 Tarihliİşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik • Madde 5- İşyeri açma ve çalışma ruhsatı verilen işyerleri aşağıda belirtilen şartları taşımak zorundadır: • İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak mevzuatta öngörülen tedbirlerin alınmış olması, v.b. şartlar… • Yetkili idareler, işyeri açma ve çalışma ruhsatının verilmesinden sonra yapacakları denetimlerde bu hususların yerine getirilip getirilmediğini kontrol eder. • İşyeri açma ve çalışma ruhsatının kesinleşmesi • Madde 13- İşyeri açma ve çalışma ruhsatının verilmesinden sonra yapılacak denetimlerde mevzuata uygun olmayan unsurların ve noksanlıkların tespiti halinde, işyerine bu noksanlık ve hatalarını gidermesi için bir defaya mahsus olmak üzere onbeş günlük süre verilir. • Verilen süre içinde tespit edilen noksanlık ve aykırılıklar giderilmediği takdirde, ruhsat iptal edilerek işyeri kapatılır. Ayrıca ilgililerin yalan, yanlış ve yanıltıcı beyanı varsa haklarında kanunî işlem yapılır. • Denetim • Madde 24-Gayrisıhhî müesseseler, çevre ve toplum sağlığı açısından yetkili idareler tarafından denetlenir. Yetkili idarenin en üst amiri veya görevlendireceği kişi gerekli tedbirleri almak veya aldırmakla sorumludur.

23. 15.03.1989 Tarihli Hayvan Sağlığı ve Zabıtası Kanunu Yönetmeliği Yurt İçinde Etlerin Nakli • Madde 66- Yurtiçinde küçükbaş hayvan ve kanatlı etleri bütün gövde halinde veya ortadan ikiye ayrılmış olarak nakledilir. Kesimin yapıldığı belediye veteriner hekimince düzenlenen menşe şahadetnamesi hükümet veteriner hekimince veteriner sağlık raporuna çevrilir. Küçükbaş hayvan etleri Bakanlıkça verilen numarayı taşıyan damga ile mühürlenir. Hükümet veteriner hekiminin raporu bulunan ve damgalanmış olan etlerin gittikleri ve satıldıkları yerlerdeki kontrolü belediyelere aittir. • Özel mezbaha, kombina ve kesim yerlerinden il veya ilçelere nakledilecek etler sorumlu veteriner hekim tarafından Bakanlıkça verilmiş numarayı taşıyan damga ile mühürlenir. Müessesenin sorumlu veteriner hekimi tarafından tanzim edilen ve etlerin sağlıklı hayvanlardan istihsal edildiğini belgeleyen rapor, o yerdeki il veya ilçe hükümet veteriner hekimi tarafından gerekli kontroller yapıldıktan sonra veteriner sağlık raporuna çevrilir. Etlerin nakledildikleri ve satıldıkları yerlerdeki kontrolü belediyece yapılır.Bakanlıkça verilmiş numarayı taşıyan damga ile mühürlenmiş etler nakledildikleri yerin mezbahasında ikinci defa mühürlenmez. Buralarda işlenmiş et ve ürünlerinin naklinde menşe şahadetnamesi ve veteriner sağlık raporu istenmez. Salgın ve bulaşıcı hayvan hastalığı çıktığında hayvan sağlık zabıtası komisyonunca alınacak kararlar uygulanır.

24. 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu ve YönetmeliğiKontrol ve Denetim • Madde 31- Su ürünleri toptan satış yerlerinin kontrolü ve denetimi, Bakanlık kontrolörleri tarafından yapılır. Gerektiğinde bu kontroller ürünün geldiği balıkçı gemisi, teknesi veya kara nakil vasıtalarında da yapılır. Belediye yetkili personeli, 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu ile kendilerine verilmiş olan görevler çerçevesinde Bakanlık kontrolörleri ile birlikte toptan satış yerlerini denetlemekle görevli ve yetkilidir. • Su ürünleri toptan satış yerlerinde, çevre sağlığı yönünden, Sağlık Bakanlığının ilgili mevzuattan kaynaklanan denetim yetkileri saklıdır. • Su ürünleri sabit perakende satış yerleri, Bakanlık kontrolörleri, Sağlık Bakanlığı denetçileri veya Belediye yetkili personeli tarafından denetlenir.Sabit olmayan su ürünleri perakende satış yerlerinde ve seyyar yöntemlerle yapılacak satışlarda denetim ve kontroller ilgili Belediye Başkanlıklarınca gerçekleştirilir. (14.07.2004 – 25522 sayılı RG’de ilan edilen değişik şekli )

25. Dr. Muhsin ÖZTÜRK Veteriner Hekim 2009