«Διδάσκοντας και αξιολογώντας Γλώσσα και Λογοτεχνία με το νέο πνεύμα» .

1. «Διδάσκοντας και αξιολογώντας Γλώσσα και Λογοτεχνία με το νέο πνεύμα» . Αγάθη Γεωργιάδου Σχολική Σύμβουλος Γ΄ Αθήνας

2. Αλλαγές στη γενικότερη φιλοσοφία τους • Κριτικός στοχασμός και αναστοχασμός • Μαθητοκεντρική, εποικοδομιστική και ομαδοσυνεργατική μεθοδολογία • Εναλλαγή ποικίλων τρόπων αξιολόγησης

3. Επίσης… • Ο φιλόλογος έχει μεγαλύτερη ελευθερία και ευελιξία στην επιλογή και οργάνωση του υλικού του, των εργαλείων και διδακτικών πρακτικών του. • Δίνεται προτεραιότητα στην ομαδική εργασία των μαθητών και στις βιωματικές, διερευνητικές δραστηριότητες και μεθόδους.

4. Η Νεοελληνική Γλώσσα και η αξιολόγησή της

5. Σκοπός της διδασκαλίας της νέας ελληνικής γλώσσας είναι να αποκτήσουν οι μαθητές γνώσεις για τη γλώσσα και τον κόσμο, στάσεις, αξίες, δεξιότητες

6. Τα τρία νέα στοιχεία που προστίθενται στη διδασκαλία της Ν.Ε. Γλώσσας είναι: • Η χρήση των Νέων Τεχνολογιών ως µέσων για διάβασµα, γράψιµο και επικοινωνία, • η έµφαση στην ανάδειξη της κειµενικής πολυτροπικότητας και • ….στην κριτική σκέψη.

7. Σκοπός: η επικοινωνιακή − γλωσσική επάρκεια • …σε όλα τα επίπεδα της καθημερινότητας

8. Γλωσσικοί στόχοι • Να γνωρίσουν τα βασικά χαρακτηριστικά κειμενικών ειδών • Να είναι σε θέση να κινούνται με άνεση ανάμεσα σε καθημερινού και ακαδημαϊκού (επιστημονικού) τύπου κείμενα για την περιγραφή και την υποστήριξη των απόψεών τους. • Να αποκτήσουν δεξιότητες ψηφιακού γραμματισμού

9. Αξιακοί στόχοι • Να είναι σε θέση να εκτιμούν τη γλώσσα των άλλων ως ισότιμη κάτι που είναι ιδιαίτερα σημαντικό σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία. • Να χειρίζονται τον λόγο με δημοκρατικό τρόπο σεβόμενοι και σεβόμενες τις απόψεις των άλλων. • Να είναι μπορούν να αντιστέκονται διά του λόγου σε κάθε μορφή εξουσιαστικού αυθαίρετου λόγου.

10. Κύριοι άξονες επιλογής κειμένων: • Να εκφράζουν ποικιλία απόψεων • Να διερευνούν κριτικά τον κόσμο • Να αναδεικνύουν την κοινωνική και πολιτισμική ιδιαιτερότητα με έμφαση στην κατανόηση της πολυπολιτισμικότητας και του διαφορετικού.

11. Παραγωγή λόγου • Στο πλαίσιο αυτό η παραγωγή λόγου δε γίνεται ευκαιριακά κάποιες φορές τον χρόνο, όπως συνηθίζονταν με την «έκθεση ιδεών», αλλά αποτελεί οργανικό στοιχείο των σχεδίων εργασίας που διεκπεραιώνουν τα παιδιά.

12. Αξιολόγηση • Προτείνεται η αυτοαξιολόγηση σε τακτά χρονικά διαστήματα, που θα στηρίζεται σε φάκελο (portfolio) όπου θα αποθηκεύεται το υλικό που παράγει το κάθε παιδί. • Επίσης και η ετεροαξιολόγηση σε τακτά χρονικά διαστήματα που θα γίνεται μέσω σχολιασμού κειμένων μεταξύ των παιδιών. • Η διαδικασία αυτή μπορεί να γίνεται σε κάθε φάση της παραγωγής γραπτού λόγου.

13. Η περίληψη

14. Στα κείμενα που επιλέγουμε για περίληψη προσέχουμε το μέγεθος • Περιορίζουμε το μέγεθοςτου συνοδευτικού κειμένου (περ. 500 λέξεις) • Αφαιρέσουμε ανούσιες λεπτομέρειες • Αφαιρέσουμε μονομερείς αναφορές (κομματικές ή θρησκευτικές) • Απλοποιήσουμε μια δυσνόητη περίοδο ή και παράγραφο

15. επιλεγμένα. Το ύφος • Να αποφεύγουμε την επιλογή δυσνόητων από τους μαθητές κειμένων (ορισμένα κείμενα του διδακτικού εγχειριδίου) • Κειμένων που δεν είναι ενδιαφέροντα για τον μαθητή • Κειμένων που δεν αφορούν την εποχή μας • Κειμένων με εξειδικευμένες επιστημονικές αναφορές

16. Τον αριθμό λέξεων • Ελέγχουμε την ικανότητα του μαθητή να πυκνώσει το κείμενό του σε συγκεκριμένο αριθμό λέξεων. • Η περίληψη είναι προτιμότερο να γράφεται ως ενιαία παράγραφος

17. Η αρχή της περίληψης • Είναι προτιμότερο να αρχίζει με: το όνομα του συγγραφέα, το είδος του κειμένου και το θέμα του • Αποδεκτή όμως και η εισαγωγή κατευθείαναπό τις ιδέες του κειμένου

18. Αξιολόγηση περίληψης • Αξιολογούμε ξεχωριστά περιεχόμενο, έκφραση και δομή

19. Αξιολόγηση περιεχομένου (0-12 μόρια) • Έχει κατανοήσει το νοηματικό κέντρο του κειμένου; • Έχει κατανοήσει τις επί μέρους ιδέες του κειμένου; • Έχει κατανοήσει τη σχέση που συνδέει το νοηματικό κέντρο με τις επί μέρους ιδέες; (συνεκτικότητα) • Έχει αποδώσει αποφεύγοντας ανούσιες λεπτομέρειες το περιεχόμενο;

20. Αξιολόγηση έκφρασης-ύφους (0-8 μόρια) • Έχει πυκνώσει το αρχικό κείμενο ή αντιγράφει αυτούσια αποσπάσματά του; • Έχει κατάλληλο ύφος για περίληψη; • Χρησιμοποιεί ορθά τη γλώσσα (ορθογραφία, στίξη, σύνταξη και λεξιλόγιο); • Αποφεύγει τον σχολιασμό των ιδεών του κειμένου;

21. Αξιολόγηση δομής(0-5 μόρια) • Παρουσιάζει με συνοχή τις ιδέες του αρχικού κειμένου; • Χρησιμοποιεί διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις;

22. Συνολική αξιολόγηση Χρειάζεται και μια τελική συνολική αξιολόγηση με εκτίμηση: • Της πρωτοτυπίας και της συγκρότησης του κειμένου • Της εικόνας του γραπτού

23. Τα συνοδευτικά κείμενα ως πηγή πληροφοριών για την παραγωγή γραπτού λόγου Επιλέγουμε κείμενα πληροφοριακά επαρκή, που θα δημιουργήσουν σχετικό προβληματισμό στον μαθητή, ώστε να κινητοποιηθεί να γράψει.

24. Ερωτήματα για το συνοδευτικό κείμενο • Πώς θα αξιοποιηθεί το συνοδευτικό κείμενο: • ως αφορμή προβληματισμού ή/και • για την παροχή πληροφοριών

25. Οι συμβάσεις του κειμενικού είδους • Έχουν διδαχθεί οι μαθητές στο σχολείο το κειμενικό είδος που τους ζητάμε να παραγάγουν; • Μπορούν να ανταποκριθούν στις συμβάσεις του; • Διαθέτουν το κατάλληλο λεξιλόγιο; • Γνωρίζουν το ύφος που απαιτεί η επικοινωνιακή περίσταση;

26. Επικοινωνιακό πλαίσιο • Ποιος απευθύνεται; Σε ποιον; Με ποιους στόχους; Για ποιο θέμα; Σε ποιες συνθήκες; Σε ποιο χώρο και χρόνο; • Με τι είδους κείμενο; Σε ποιο επίπεδο ύφους; Επικοινωνιακή περίσταση

27. Δοκίμιο αποδεικτικό • Τίτλος (όχι απαραίτητα) • Ύφος σοβαρό • Διατύπωση και λεξιλόγιο προσεγμένο • Λογική επιχειρηματολογία

28. Δοκίμιο στοχασμού • Τίτλος (όχι απαραίτητα) • Μεταφορικής, συγκινησιακή γλώσσα • Ύφος φυσικό • Συνειρμική ανάπτυξη ιδεών

29. Άρθρο • Τίτλος • Επίκαιρο περιεχόμενο • Λογικά επιχειρήματα • Ύφος ανάλογα με το κοινό: φυσικό ή σοβαρό

30. Ομιλία / εισήγηση • Προσφώνηση • Γλώσσα / ύφος ανάλογα με το κοινό • Χρήση α' ή β΄ ενικού ή πληθυντικού ρηματικού προσώπου • Χαιρετισμός / ευχαριστίες

31. Επιστολή • Τόπος / χρόνος (πάνω δεξιά) • Παραλήπτης (αριστερά) • Προσφώνηση (αριστερά) • Ρηματικό πρόσωπο α΄ήβ΄ ενικού ή πληθυντικού αναλόγως • Γλώσσα και ύφος ανάλογα με τον παραλήπτη • Χαιρετισμός / Αποφώνηση

32. Ανοιχτή επιστολή • Αριστερά: αποστολέας • Αριστερά :Τόπος / χρόνος • Κέντρο: παραλήπτης & θέμα • Αριστερά: Προσφώνηση • Ρηματικό πρόσωπο α΄ή β΄ ενικού ή πληθυντικού αναλόγως • Γλώσσα και ύφος επίσημο, σοβαρό • Χαιρετισμός / Αποφώνηση

33. Παράδειγμα • ΕΛΜΕ Γ΄ ΑΘΗΝΑΣ • Αθήνα, 28 Μαρτίου 2012 • ΑΝΟΙΧΤΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΡΟΣ ΤΟΝΥΠΟΥΡΓΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ κ. Γ. ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ …… • Αξιότιμε κ. Υπουργέ, • ………………………………………. • Με εκτίμηση, • …………………………………………………

34. Πώς θα κινητοποιηθούν οι μαθητές • Με καταιγισμό ιδεών • Συζήτηση στην ολομέλεια και καταγραφή των κυριότερων ιδεών • Χρήση συνοδευτικών κειμένων

35. Τι πρέπει να προσέξω; (ως μαθητής) • Τη θεματική πολυδιάσπαση • Την προσαρμογή του γραπτού λόγου στην επικοινωνιακή περίσταση • Τη δομή, συνοχή, προφορικότητα

36. Αξιολόγηση κειμένου παραγωγής λόγου α) Ως προς το περιεχόμενο στη Β΄ & Γ΄ Λυκείου (20/40): • κατανόηση θέματος (κατάλληλα στοιχεία για τον πρόλογο και επίλογο, εύστοχη αντιμετώπιση στα ζητούμενα του θέματος, κατάλληλη επικοινωνιακή περίσταση). • απόψεις, ιδέες (επάρκεια και συνεκτικότητα απόψεων και ιδεών, πειστικότητα, πρωτοτυπία). • ανάπτυξη ιδεών (επαρκής ή ανεπαρκής ανάπτυξη και τεκμηρίωση των επιχειρημάτων που παρατίθενται).

37. Αξιολόγηση κειμένου παραγωγής λόγου β) Ως προς την έκφραση (12/40): • έκφραση (ορθότητα και ακρίβεια διατύπωσης, ορθή χρήση των λέξεων σε παραδειγματικό και συνταγματικό άξονα). • λεξιλόγιο (πλούσιο, ανάλογο με την επικοινωνιακή περίσταση, βασικό, περιορισμένο, ανεπαρκές). • ορθογραφία, στίξη. • μορφή (ευανάγνωστο κείμενο, σαφής διάκριση παραγράφων, καλαισθησία). • Επικοινωνιακό πλαίσιο(ύφος κατάλληλο για την επικοινωνιακή περίσταση, ομοιόμορφο, χρήση κατάλληλων μέσων πειθούς).

38. Αξιολόγηση κειμένου παραγωγής λόγου γ) Ως προς τη δομή (8/40): • συνεκτικότητα (νοηματική συνάφεια και αλληλουχία νοημάτων με σαφήνεια και φυσικότητα). • συνοχή (σωστή σύνδεση προτάσεων, περιόδων, παραγράφων, ανάλογα με τον στόχο του γράφοντα, π.χ. δήλωση χρόνου, αιτίας προϋπόθεσης κλπ.).

39. Διαφορές με την Α΄ Λυκείου - Π.Δ. 48/2012 • Δίνεται στους μαθητές σε φωτοαντίγραφο ένα, δύο ή και περισσότερα κείμενα περιορισμένης έκτασης (προτιμότερα τα δύο κείμενα) από τον έντυπο ή/και τον ηλεκτρονικό λόγο, που αναφέρονται σε κοινωνικά, πολιτικά, πολιτιστικά, επιστημονικά ή άλλα θέματα της καθημερινής ζωής. Καλό είναι τα κείμενα να σχετίζονται με τα θέματα με τα οποία ασχολήθηκαν οι μαθητές στη διάρκεια της σχολικής χρονιάς Οι μαθητές καλούνται να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήσεις : • α) ΚΑΤΑΝΟΗΣΗΣ (π.χ. οπτικές από τις οποίες προσεγγίζεται η πραγματικότητα, επιχειρήματα συγγραφέα, προβλήματα που θέτει, θέσεις που υποστηρίζει κτλ.)(β) σχετικές με ΓΛΩΣΣΙΚΑ (βλ. γνώσεις για τη γλώσσα) ή ΕΞΩΓΛΩΣΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ (πβ. πολυτροπικότητα) συγκροτούν την κειμενική ιδιαιτερότητα των συγκεκριμένων κειμένων και συνεισφέρουν στη σύνδεση των κειμένων αυτών με την κοινωνική πραγματικότητα όπου ανήκουν. • Τα θέματα αυτά βαθμολογούνται με 40 μονάδες (Α1.=20μ.+Α2=20μ.). • (γ) ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΚΕΙΜΕΝΟΥ, το οποίο, με αφετηρία ένα από τα κείμενα που δίνονται, θα προσαρμόζεται σε διαφορετικό επικοινωνιακό πλαίσιο (π.χ. αλλαγή πομπού, δέκτη, περίστασης κτλ.) και θα ανήκει σε ίδιο ή ενδεχομένως διαφορετικό είδος κειμένου (π.χ. από συνέντευξη σε δοκίμιο, από διαφήμιση σε δοκίμιο με επιχειρηματολογία, από άρθρο εφημερίδας σε αναδιήγηση κτλ.), ή (εναλλακτικά)με αφετηρία τα κείμενα που θα δοθούν να παραγάγουν (αφού μεταβληθεί το επικοινωνιακό πλαίσιο, π.χ. αλλαγή πομπού, δέκτη, περίστασης κτλ.) συγκεκριμένο είδος κειμένου, μέσω του οποίου να διατυπώνεται η συμφωνία ή διαφωνία τους με θέσεις, απόψεις και στάσεις που προβάλλονται στα κείμενα που έχουν δοθεί.Το θέμα αυτό βαθμολογείται με 60 μονάδες.

40. Διδάσκοντας και αξιολογώντας Λογοτεχνία Αγάθη Γεωργιάδου

41. ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ • Η εξονυχιστική ανάλυση • Η μη ουσιαστική κατανόηση στοιχείων της θεωρίας της λογοτεχνίας • Οι γλωσσικές ελλείψεις των μαθητών

42. Ερωτήματα Πώς θα γίνουν οι μαθητές πραγματικοί αναγνώστες της λογοτεχνίας; Πόσο μετράει η έκφραση; Πρέπει να αποδεχόμαστε όλες τις ερμηνευτικές εκδοχές των μαθητών;

43. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ • Καλή ανάγνωση – στην τάξη - ολόκληρου του κειμένου (αν αυτό είναι εφικτό) • Ανταπόκριση των μαθητών στην πρώτη ανάγνωση (αν τους άρεσε κάτι, τους συγκίνησε, προκάλεσε το ενδιαφέρον τους ή έκπληξη / απορία) • Προσπάθεια συγκρότησης σε λογική βάση της αρχικής εμπειρίας. Προσέγγιση με τις κατάλληλες ερωτήσεις (μαιευτική) πριν δοθεί οποιοδήποτε υλικό. Συζήτηση στην τάξη • Εισαγωγές του βιβλίου το βασικό γνωστικό υλικό [ • Σωστή αξιοποίηση του υλικού: οργάνωση – σύνθεση – ανίχνευσή του μέσα στο κείμενο • Έμφαση στην κάθετη ανάπτυξη και όχι στην οριζόντια

44. Κριτήρια αξιολόγησης • Η εγκυρότητα και η τεκμηρίωση της απάντησης σε συνδυασμό με την ποιότητα του λόγου του μαθητή • Γραφή και επαναγραφή της απάντησης • Άρθρωση προσωπικού λόγου

45. ο εκπαιδευτικός… • Εφοδιάζει τους μαθητές με «ερμηνευτικές στρατηγικές» και όχι με θησαυρούς πληροφοριών. • Για να «διαβάσουν» ένα έργο θα πρέπει να έχουν κάποια κλειδιά (εξοικείωση με λογοτεχνικές τεχνικές και συμβάσεις, γνώση κάποιων κωδίκων κλπ)

46. ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ Προτείνεται η διδασκαλία ενός ικανού αριθµού κειµένων σε τρεις διδακτικές ενότητες: Τα φύλα στη λογοτεχνία (Α΄ τρίμηνο) Παράδοση και µοντερνισµός στη νεοελληνική ποίηση (Β΄ τρίμηνο) Θέατρο (Γ΄ τρίμηνο)

47. Προσέγγιση Τα λογοτεχνικά κείμενα προσεγγίζονται με βάση τους άξονες: • Θεματικό • Περιεχομένου • Είδους • Μορφής • δομής

48. Παιδαγωγικές μέθοδοι • Η µεθοδολογική προσέγγιση βασίζεται : • στη διδασκαλία σε οµάδες και • στη µέθοδο project.

49. Φάσεις ανάγνωσης – α΄ φάση • Κάθε διδακτική ενότητα ξεκινά µε τη φάση που ονοµάζεται Πριν από την ανάγνωση. • Στη φάση αυτή οι μαθητές εξοικειώνονται με έννοιες και ζητήματα (4 περίπου ώρες)

50. Β΄ φάση • Στη φάση της κυρίως ανάγνωσης αποκτά ιδιαίτερη σημασία η ομαδική εργασία, η οποία οργανώνεται ως εξής: η τάξη χωρίζεται σε ομάδες και κάθε ομάδα αναλαμβάνει να διαβάσει και να παρουσιάσει ένα διαφορετικό κείμενο. • Εναλλακτικά, οι ομάδες αναλαμβάνουν να διαβάσουν το ίδιο κείμενο με διαφορετικό φύλλο εργασίας. • Σε κάθε περίπτωση ακολουθεί η σύνθεση των παρουσιάσεων στην ολομέλεια.