Wat met d e vaste benoeming? Uiteenzetting door Walter Appels

1. Wat met de vaste benoeming? Uiteenzetting door Walter Appels op vraag van ACV Openbare diensten, gewest Gent

2. Walter Appels • Stadsambtenaar 1978-1988 • OCMW-secretaris 1988-2002 • Consulent personeelszaken lokale besturen 2002-nu Drie invalshoeken: • juridische opleiding  aandacht voor rechtspositieregeling • managementervaring  aandacht voor empowerment • filosofische ingesteld uitnodiging tot zelfreflectie

3. Algemene opmerkingen • hij = zij; zij = hij • (lokaal) bestuur • provinciebestuur, autonome provinciebestuur, • gemeentebestuur, autonoom gemeentebestuur, intergemeentelijk samenwerkingsverband • OCMW, (publieke) OCMW-vereniging, autonome verzorgingsinstelling

4. Schema van de uiteenzetting • De vaste benoeming in stilte afgeschaft? • De ambtenaar is niet lui, maar mist empowerment!

5. De vaste benoeming in stilte afgeschaft?Situering van de problematiek: • De ernst van de situatie • De mythe van het schuldbeladen statuut • De lastige positie van de vakbonden

6. De ernst van de situatie Hier wil ik twee zaken onder jullie aandacht brengen: • Ze menen het en ze doen het • Wat hebben statutairen te verliezen (en te winnen)?

7. Ze meent het! 26 september 2003: congres Gemeentesecretarissen te Ieper: Dacht dat het voorstel-Janvier een grap was. Mijn slides waren strip Maar ze meent het!

8. Hij meent het! September 2004 beleidsnota van Minister Keulen gelezen: • hij wil een onderzoek naar de mogelijkheden voor een uniforme rechtspositieregeling voor al het personeel • hij verwijst daarbij énkel naar de studie van Ria Janvier

9. Wat kan hij? Syndicaal statuut = federale materie Vlaamse regering kan syndicaal statuut niet afschaffen en dus ook niet het “statuut” Vlaamse regering kan: • rechtspositieregeling opvullen met arbeidsrecht • vaste benoeming afschaffen! • polders & wateringen

10. Wat kan hij? Artikel 257 van de Wet van 17 juni 1991 tot organisatie van de openbare kredietsector en van het bezit van de deelnemingen van de openbare sector in bepaalde privaatrechtelijke financiële vennootschappen. (B.S., 9 juli 1991) bewijst dat afschaffing vaste benoeming mogelijk is

11. Wat doet hij? Gemeentedecreet is afbouw statuut: • Aantal contractuele functies nemen toe:

12. Wat doet hij? Gemeentedecreet is afbouw statuut: • Verzelfstandiging neemt toeGaat ten koste van vaste benoeming • Bestuur, autonoom bedrijf: in principe statutair • Samenwerkingsverbanden & publieke verenigingen: kan statutair • EVA’s: géén statutairen meer onder eigen personeel!

13. Wat doe ik? Heb me boos gemaakt na zijn speech december 2004 Heb boek geschreven

14. De ernst van de situatie Hier wil ik twee zaken onder jullie aandacht brengen: • Ze menen het en ze doen het • Wat hebben statutairen te verliezen (en te winnen)?

15. Geen essentiële verschillen op volgende vlakken: • Aanwerving en selectie • Duur proefperiode • Syndicaal statuut en bescherming vakbondsmensen • Aansprakelijkheid personeelsleden • Arbeidsduur • Welzijn op de werkplaats • Arbeidsongevallenregeling

16. Geen essentiële verschillen op volgende vlakken: • Verlofregelingen • Vakantiegeld (basis = alle loonelementen) • RSZ-bijdrage op toelagen die van vóór 1991 bestaan • Ontslag bij opheffing dienst • Ontslag door personeelslid • Recht “gehoord” te worden in geval van ontslag • Werkloosheidsuitkering na gekregen ontslag • Pensioen: geen overheidspensioen

17. Verschil in nadeel statutair: (= winst bij afschaffing statuut) • Recht op werkloosheidsuitkering na gegeven ontslag • Ziektekrediet < gewaarborgd loon

18. Verschil in nadeel contractueel: (= verlies bij afschaffing statuut) • Geen reïntegratie na onrechtmatig ontslag

19. Verschil in nadeel bestuur: • RSZ-bijdrage op toelagen die van vóór 1991 bestaan • Hoger vakantiegeld (loon + toelagen) • Gewaarborgd loon > ziektekrediet • Werkgever verantwoordelijk voor gebrekkig werk • Geen tuchtrecht • Geen detachering, enkel (beperkte) ter beschikking stelling • Moet dwingende bepalingen AO-wet naleven

20. Verschil in nadeel bestuur: • Statutair is duurder wegens bijdrage overheidspensioenpensioenbijdrage  eigen pensioen laterpensioenbijdrage  huidig pensioen anderenkleiner wordende groep statutairen betaalt voor groter wordende groep gepensioeneerde statutairen

21. Verschil in nadeel bestuur: Te voorspellen gevolg ivm pensioenbijdrage: • Statutairen  contractueel: besturen moeten betalen voor gepensioneerde statutairen, ongeacht aantal statutairen die in dienst zijn • Contractuelen  statutair: besturen moeten minder bijdrage betalen per statutair • Aanvullend pensioen voor contractuelen  contractuelen duurder dan statutairen • verschil patronale = 4,52 % v/h loon • premie verzekering = 0,5 tot 12 %, veelal 5 % v/h loon

22. Verschil in nadeel belastingbetaler: • Statutairen  contractueel: “vermarkting” verloningongelijke “beloning” personeelsledengeen verhaal mogelijk, belastingbetaler betaalt vriendjespolitiek • Toename onterechte ontslagen  sanctie onterecht ontslag wordt betaald door belastingbetaler, niet door politicus of topambtenaar

23. De vaste benoeming in stilte afgeschaft?Situering van de problematiek: • De ernst van de situatie • De mythe van het schuldbeladen statuut • De lastige positie van de vakbonden

24. De mythe van het schuldbeladen statuut Ik heb slecht nieuws! Volgende bevolkingsgroepen zouden het liefst de vaste benoeming zo snel mogelijk afschaffen: • de meerderheid van de burgers • de meerderheid van de politici • veel topambtenaren (zolang zij maar vast benoemd blijven)

25. De mythe van het schuldbeladen statuut Drie vooroordelen spelen daarbij een rol, nl. men gaat ervan uit: • dat ambtenaren hun inzet verliezen door hun benoeming • dat het statuut onvermijdelijk rigide is • dat machtsmisbruik onbestaande is

26. De mythe van het schuldbeladen statuut De burger vraagt terecht kwaliteitsvolle dienstverleningDe ambtenaar wil die geven. Waarom vangt de kat dan geen muizen meer? • Niet omdat hij vast benoemd is • Wel omdat hij “innerlijk ontslag” nam “De drie poten van het lokale bestuur”

27. De mythe van het schuldbeladen statuut De politici vragen soepele regels als mensen dwars gaan liggenWaarom vinden zij het statuut zo rigide • Niet omdat het statuut rigide is • Wel omdat zij het administratief statuut en zijn mogelijkheden niet kennen “Lof der eenzijdigheid”

28. De mythe van het schuldbeladen statuut De vaste benoeming bestaat reeds 200 jaar als bescherming tegen het machtsmisbruik van de politieke en ambtelijke top Waarom willen ze die afschaffen • Zo gezegd omdat machtsmisbruik niet meer voorkomtmaar discriminatie op grond van politieke overtuiging is niet strafbaar gesteld door de Anti-discrimatiewet • In werkelijkheid omdat zij dan de handen vrij hebbenom willekeurig te belonen en te sanctioneren

29. Verschil voorstel-Janvier/voorstel-Appels • Janvier: oorzaak falen = verstarde ambtenaar/statuut • Appels: oorzaak falen = gebrek aan leiderschapstalenten van politiciwie positionele macht bezit, maar persoonsmacht mist, heeft nood aan penale macht “De drie poten van het lokale bestuur”

30. De vaste benoeming in stilte afgeschaft?Situering van de problematiek: • De ernst van de situatie • De mythe van het schuldbeladen statuut • De lastige positie van de vakbonden

31. Vakbonden staan in een patstelling De afbouw van de uniforme statutaire rechtspositieregeling gebeurt in stilte, stapje per stapjeHoe? • Aanwerving van vervangers (alternatief: ontslag titularis) • Aanwerving werklozen in kader van werkgelegenheidsmaatregel (alternatief: geen werk voor die mensen) • Derde weddenschaal voor contractuelen (i.p.v. benoeming) • Bevorderingsmogelijkheden voor contractuelen (i.p.v. benoeming) • Aanvullend pensioen (i.p.v. benoeming)

32. Vakbonden staan in een patsituatie Er is een “verdeel en heers”-situatie ontstaan,waardoor de vakbonden geen kant meer opkunnen Of toch?  “Lastige vakbonden voor een vaste benoeming”

33. Einde 1. De vaste benoeming in stilte afgeschaft? Na het middageten: 2. De ambtenaar is niet lui, maar mist empowerment!

34. De ambtenaar is niet lui, maar mist empowerment! De oplossing voor de problematiek: • De drie poten van het lokale bestuur • Lof der eenzijdigheid • Lastige vakbonden voor een vaste benoeming

35. De drie poten van het lokale bestuur Bij een lokaal bestuur spelen drie krachtvelden: • Het administratief rechtelijke kader • Het professionele kader • Het politieke kader

36. Het administratief rechtelijke kader De overheid én de ambtenaren moeten zich aan drie soorten beginselen houden: • Het legaliteitsbeginsel • De beginselen van de openbare dienst • Het redelijkheidsbeginsel in al zijn varianten

37. Het administratief rechtelijke kader Het legaliteitsbeginsel kan men op twee manieren omschrijven: • Negatief: de ambtenaar mag niets, tenzij er een wet is die hem toelaat iets te doen • Positief: het recht responsabiliseert de ambtenaar door opdrachten te omschrijven die hij moet verwezenlijken

38. Het administratief rechtelijke kader Het legaliteitsbeginsel kan in twee richtingen werken: • Negatieve formulering: • doodt initiatief van ambtenaar • = medeoorzaak van bureaucratie • Positieve formulering nodigt ambtenaar uit het beste van zichzelf te geven = NOM: burger > regels & procedures

39. Het administratief rechtelijke kader Er zijn drie beginselen van de openbare dienst: • Het beginsel van de veranderlijkheid • Het beginsel van de continuïteit • Het beginsel van de benuttingsgelijkheid Beginselen van de openbare dienst  volgehouden flexibele klantvriendelijke inzet voor alle burgers = NOM: client centered werken

40. Het administratief rechtelijke kader Het redelijkheidsbeginsel kent vele varianten: • Het gelijkheidsbeginsel • Het vertrouwensbeginsel • Het zorgvuldigheidsbeginsel • ...

41. Het administratief rechtelijke kader Het redelijkheidsbeginsel houdt in dat men niets doet wat een redelijk mens in die omstandigheden zou nalaten te doen vaste benoeming van goed werkende ambtenaar = redelijk= NOM: “kom de noden van de burger tegemoet”

42. De drie poten van het lokale bestuur Bij een lokaal bestuur spelen drie krachtvelden: • Het administratief rechtelijke kader • Het professionele kader • Het politieke kader

43. Het professionele kader Alle ambtenaren zijn “professionals” (Henry Mintzberg) Zij oefenen hun opdrachten uit in nauw contact met de cliënt en (interne & externe) collega’s. Zij zijn gebonden door hun methodologie & hun deontologie Zij gehoorzamen eerder aan hun methodologie & deontologie dan aan hun (onmiddellijke) chef

44. Het professionele kader Professionals eisen: • respect voor hun beroepseer • participatief leiderschap Wie hen miskent kan niets meer met hen aanvangen: • hij wordt bureaucraat • hij werkt op “halve” kracht • hij neemt innerlijk ontslag

45. De drie poten van het lokale bestuur Bij een lokaal bestuur spelen drie krachtvelden: • Het administratief rechtelijke kader • Het professionele kader • Het politieke kader

46. Het politieke kader Het professionele kader wijst op belang leiderschapstalenten van de politieke en ambtelijke top

47. Het politieke kader Meeste politici beseffen niet eens: • dat zij leiding geven, enkel door in het bestuur aanwezig te zijn • dat zij een voorbeeldfunctie hebben • dat zij perfecter moeten zijn dan het gedrag dat zij van hun personeel verwachten • dat zij autocratische trekjes hebben

48. Het politieke kader Meeste politici beseffen niet eens dat leidinggeven : • in hoofdzaak “geven” is, nl.: • waardering, • erkenning, • ruimte om te werken, • ruimte tot zelfexpressie • … • te maken heeft met “leiding”, dus richting, dus visie

49. Het politieke kader Meeste politici kunnen niet beslissen wat hun personeel moet doen, maar bemoeien zich constant met hoe ze hun werk moeten doen. Dit is de wereld op zijn kop! Een leidinggevende moet enkel zeggen wat zijn professional moet doen, niet hoe hij dat moet doen!

50. Het politieke kader Meeste politici geven wel opdrachten, maar verwachten niet dat men die ook (professioneel, conform de geldende beginselen) uitvoert Het ontbreekt de ambtenaren aan empowerment (= de bevoegdheid hun opdrachten uit te voeren)