1 / 51

Kılavuz A Koku Emisyonu Ölçüm Kılavuzu

Kılavuz A Koku Emisyonu Ölçüm Kılavuzu. HAZIRLAYANLAR: Prof. Dr. Aysel Atımtay Çevre Yük. Müh. Meltem Güvener. Kılavuzun İçeriği. Kapsam Terimler, tanımlar ve semboller Ölçüm prosedürü Kullanılacak ekipmanlar Örnekleme Panelistlerin belirlenmesi Kokunun panelistlere sunumu

breck
Download Presentation

Kılavuz A Koku Emisyonu Ölçüm Kılavuzu

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. Kılavuz AKoku Emisyonu Ölçüm Kılavuzu HAZIRLAYANLAR: Prof. Dr. Aysel Atımtay Çevre Yük. Müh. Meltem Güvener LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  2. Kılavuzun İçeriği • Kapsam • Terimler, tanımlar ve semboller • Ölçüm prosedürü • Kullanılacak ekipmanlar • Örnekleme • Panelistlerin belirlenmesi • Kokunun panelistlere sunumu • Koku konsantrasyonunun hesaplanması • Ölçüm sonuçlarının değerlendirilmesi • Verinin kaydedilmesi ve raporlama LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  3. Kapsam • Koku kaynağından çıkan gazların KB/m3 cinsinden konsantrasyonunun “Olfaktometri” yöntemi ile tayin edilmesi LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  4. OLFAKTOMETRE Kelime anlamı: • Olfaktori: Koklama • Olfaktometre: Koku ölçüm cihazı Prensip: • İnsan burnunun sensör olarak kullanılması Amaç: • Koku konsantrasyonunun KB/m3 cinsinden tayin edilmesi LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  5. Olfaktometre – Genel İlkeler • Olfaktometre ile kokunun insan üzerinde yarattığı etki laboratuvar ortamında simule edilmektedir. • Kokunun içerdiği bileşenlere bağlı olarak bu etki karmaşık olabilmektedir • Fiziksel veya kimyasal sensörler ile bu karmaşık etkinin ölçümü zordur. • Bu nedenle olfaktometre kullanılmaktadır. LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  6. Olfaktometre TO7 LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  7. 7 6 5 4 3 3 1 2 Olfaktometre Çalışma Prensibi • Kokulu gaz örneği • Nötr hava • Pompa • Aktif karbon • Akış ölçer • Karıştırıcı • Koku maskesi LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  8. LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  9. LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  10. Oturma Düzeni LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  11. Ölçüm Nasıl Yapılır? • Ölçümü yapacak ekip 4 panelist ve bir ölçüm liderinden oluşur. • Ölçüm lideri panelistlere verilecek kokulu gazın seyreltme kademesini belirler. • Lider, her paneliste ait koku maskesine farklı zamanlarda seyreltilmiş gazdan gönderir. • Panelistler kokuyu aldıkları anda bir düğmeye basarak lidere cevap verirler. • Ölçme işlemi bilgisayar kontrollü olarak gerçekleştirilir. • Panelistlerin algılama düzeylerine göre koku seviyeleri belirlenir. LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  12. Kokulu Hava Seyreltme Oranı = Kokulu + Nötr Hava Artan Koku Konsantrasyonu 1 Seyreltme Faktörü, ZK = Seyreltme Oranı 1:640 1:320 1:160 1:80 1:40 1:20 1:10 1:5 1:2,5 Kokulu Gazı Seyreltme Oranları LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  13. Toplam Seyreltme Oranı Ön Seyreltme Oranı Seyreltme Oranı x = Kokulu gaz çok yoğun ise: • Ön seyreltme oranları : 1:100, 1:50, 1:25 • Örnek: (1/640)  (1/100) = 1/64000 • Olfaktometre ile gerçekleştirilebilen maksimum seyreltme oranı 1 : 64000 dir. LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  14. Olfaktometrik Sonuçların Değerlendirilmesi LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  15. Örnek 1 (iyi örnek) Zk= 25 x 160 = 4000 = 25 x 80 = 2000 = 25 x 40 = 1000 LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  16. Örnek 2 (kötü örnek) Zk= 1 x 320 = 320 = 1 x 160 = 160 = 1 x 80 = 80 LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  17. Örnek 1 • Başlagıç seyreltme oranı: Ön S.O. x Seyreltme Oranı = Toplam S.O. 1 / 25 x 1 / 160 = 1 / 4000 • Başlagıç seyreltme faktörü: 1 / Toplam Seyreltme Oranı= 1 / (1/4000) = 4000 • Seyreltme kademeleri: 4000 – 2000 – 1000 – 500 – 250 - ...... • Panelistlerin tamamı ardışık iki kokulu hava için “evet” cevabı verdiklerinde ölçüm sona erer. LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  18. Panelist Cevapları Bu durumda, Tolga 1.ölçümde; seyreltme faktörü 4000 iken “hayır” cevabı vermiş, seyreltme faktörü 2000 iken “evet” cevabı vermiş, seyreltme faktörü 1000 iken “evet” cevabı vermiş ve ardışık iki seyreltme faktöründe doğru yanıt vererek kendi ölçümünü sonlandırmıştır. LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  19. Z50 Değerinin Hesaplanması • Panelistlerin evet ve hayır cevaplarına göre Z50 değeri hesaplanır ve bu değer örneğin koku konsantrasyonunu belirler. • Her panelistin, son “hayır” cevabındaki S.F. ve ilk “evet” cevabındaki S.F.’nün logaritması alınarak bir tablo oluşturulur. S.F.: seyreltme faktörü LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  20. Logaritmik Tablo • Bu logaritmik değerlerin aritmetik ortalaması alınır ve “M” panelist tepkilerinin geometrik ortalaması bulunmuş olur. • M değerinin ters logaritması Z50 , koku konsantrasyonunu verir. M = 3,3 ve Z50 = 103,3 = 2000 KB/m3 LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  21. Z16 ve Z84Değerlerinin Hesaplanması • Z16 100 kişiden 16 kişinin alabildiği koku konsantrasyonunu, • Z84 100 kişiden 84 kişinin alabildiği koku konsantrasyonunu temsil eder. • Bu değerler şu şekilde sıralanır; Z84 < Z50 < Z16 • Standart sapma (s) hesabı sonrası bulunur; Z50 = 10 M Z16 = 10 M+s Z84 = 10 M-s LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  22. Zll ve ZulDeğerlerinin Hesaplanması • Zal (alt limit) ve Zül (üst limit) ölçümün % 95 güvenilirlik aralığını belirler. • Şu şekilde hesaplanır; Zal = 10log Zal Zül = 10log Zül (N: panelist sayısı, t: öğrenci faktörü) LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  23. LKB Değerinin Hesaplanması • Eşikteki koku konsantrasyonu tanım olarak 1KB/m3’ tür. • LKB değeri kokunun seviyesini belirtir. LKB = 10 x log (2000 / 1) = 33,0 dB LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  24. Örnekleme Teknikleri LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  25. Koku Kaynakları • Atıksu arıtma tesisleri • Kimyasal Tesisler • Rafineriler • Mezbahalar • Yağ Eritme Merkezleri • Boya-Vernik Sanayileri • Yem Fabrikaları (Kemik Unu vb.) LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  26. Örnekleme Tekniklerinin Uygulanması • Örnek alma ve örnek hazırlama, ölçüm sisteminin en önemli öğesidir. • Ölçüm sonucunun kalitesini ve güvenilirliğini etkiler. • Örneklemelerde hata payları bulunmaktadır. Dikkatli örnek alma hata paylarını azaltır. LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  27. Örnekleme Tekniklerinin Uygulanması • Örnek alma ve örnek hazırlama, ölçüm sisteminin en önemli öğesidir. • Ölçüm sonucunun kalitesini ve güvenilirliğini etkiler. • Örneklemelerde hata payları bulunmaktadır. Dikkatli örnek alma hata paylarını azaltır. LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  28. Örnekleme Teknikleri Olfaktometre sistemine göre ölçüm yapmak için 2 çeşit örnekleme uygulanmaktadır: • Aktif Örnekleme Sürekli • Pasif Örnekleme Kesikli • Gaz ortam • Sıvı Yüzeyi • Katı Yüzeyi LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  29. 3 4 5 1 2 Aktif Örnekleme (Sürekli) 1.Örnek alma probu 4.Örnek fazlasının çıkışı 2.Toz filtresi 5.Olfaktometreye giriş 3.Ön seyreltme havası LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  30. Aktif Örnekleme (Sürekli) • İncelenecek örneğin kaynaktan sürekli olarak kısmi akışı sağlanır. • Olfaktometre örnekleme hattına bağlanır. • Kaynaktan alınan örnekler sürekli olarak olfaktometreye aktarılır. • Böylece olfaktometreye yeterli hacimde kokulu gaz örneği sağlanmış olur. LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  31. Pasif Örnekleme (Kesikli) • Kokulu gaz örneği vakumlu örnek alma cihazı ile örnekleme torbalarına alınır. • Örnek analiz edilmek üzere laboratuvara getirilir ve torba olfaktometreye bağlanarak koku analizleri yapılır. LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  32. Pasif Örneklemea) BACA GAZI Örnekleme probu Örnekleme torbası Vakum ünitesi Vakum pompası Örnekleme cihazı LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  33. Pasif Örneklemeb) SIVI YÜZEYİ Örnek alma noktası Örnekleme cihazı LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  34. Pasif Örneklemec) KATI YÜZEYİ Örnek alma noktası Çöp alanı Örnekleme cihazı LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  35. Örnek Hacmi Pasif örnekleme sırasında alınacak örnek hacmi aşağıda belirtilen faktörlere bağlıdır: • Koku konsantrasyonu • Tekrarlanan ölçüm sayısı (ard arda en az üç ölçüm) • Yaklaşık örnek hacmi ~ 20 L LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  36. Ölçüm • Alınan örneğin 24 saat içinde olfaktometre ile ölçümü yapılmalıdır. • Ölçüm yapılacak ortamın koku içermemesi sonuç açısından çok önemlidir. LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  37. Aktif ve Pasif Örneklemelerin KarşılaştırılmasıAKTİF ÖRNEKLEME • Sabit koku kaynakları emisyonlarının ölçümünde; • Örnekleme ve ölçüm işlemi arasındaki zaman az olduğu için kokunun kimyasal reaksiyona girme veya soğurulma riski minimumdur. • Değişken koku emisyonlarının ölçümünde; • Koku örneği zamana göre değişken olduğu için elde edilen sonuçlar güvenillir değildir. LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  38. Aktif Ve Pasif Örneklemelerin KarşılaştırılmasıPASİF ÖRNEKLEME • Değişken koku emisyonlarının ölçümünde; • Farklı konsantrasyondaki koku emisyonlarının tayini için daha uygundur. Örnekleme gazının sabit akışlı olması yeterlidir. • Tek kademeli ölçümlerde; • Homojen koku örneklemesinin yapılabilmesi için örnekleme torbasının yeteri kadar büyük olması gerektir. LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  39. Örnekleme Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar: • Örnekleme sistemi koku içermemelidir. • Soğurmalar önlenmelidir. • Yoğunlaşma oluşumu önlenmelidir. • Ölçümü yapılacak örneğin • Temas ettiği yüzey • Transfer mesafesi • Tranfer süresi minimum olmalıdır. LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  40. AnkaraEmisyon Ölçüm Sonuçları LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  41. Boya Fabrikası LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  42. Cam ve Kaya Yünü Üretimi LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  43. Katı Atık Depolama Sahası LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  44. Katı Atık Depolama Sahası LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  45. Besi Ahırları ve Tavuk Çiftliği LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  46. Restoranlar LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  47. İzmirEmisyon Ölçüm Sonuçları LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  48. Emisyon ölçüm sonuçları LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  49. Emisyon ölçüm sonuçları LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

  50. Emisyon ölçüm sonuçları LIFE Projesi – III.Çalıştay 9-10 Aralık 2004 ODTÜ, Ankara

More Related