INSTYTUT TECHNIKI CIEPLNEJ PW

1. INSTYTUT TECHNIKI CIEPLNEJ PW Kadry dla energetyki jądrowej Nikołaj Uzunow Mirosław Duda „Energetyka Atomowa w Polsce”, Warszawa, 26 maja 2008 r.

2. Plan wystąpienia • Warunki rozwoju a szkolenie kadr dla energetyki jądrowej w Polsce. • Edukacja społeczeństwa i jego przedstawicieli politycznych. • Profil edukacyjny kadr dla energetyki jądrowej. • Dziedziny kształcenia. • Kształcenie kadr do 1994 r. • Koncepcje odrodzenia kształcenia. • Wnioski.

3. Warunki rozwoju a szkolenie kadrdla energetyki jądrowej w Polsce • Rozwój energetyki jądrowej w Polsce będzie następował w warunkach gospodarki rynkowej o wymiarze krajowym, europejskim i światowym. • Zadaniem państwa jest w zasadzie tylko stworzenie infrastruktury dla rozwoju energetyki jądrowej, zwłaszcza prawnej i regulacyjnej. • Państwo może być również inwestorem niektórych obiektów infrastruktury jądrowej, jak np. składowiska odpadów radioaktywnych. • Inwestorami będą jednak przede wszystkim przedsiębiorstwa energetyczne, niezależnie od ich własności. • Obiekty energetyki jądrowej będą budowane przez duże przedsiębiorstwa o kapitale międzynarodowym, w tym, przynajmniej dla pierwszych obiektów, w systemie „pod klucz”. • Tym niemniej należy szkolić kadry krajowe, zwłaszcza w zakresie eksploatacji i regulacji.

4. Edukacja społeczeństwa • Niezbędna jest podstawowa edukacja społeczeństwa, aby zmniejszyć podatność na demagogię i zracjonalizować postrzeganie tej technologii. • W szkołach podstawowych i średnich należy wprowadzić do programów nauczania podstawowe informacje o istocie wytwarzania energii w reaktorach jądrowych, rzeczywistych poziomach uwolnień radionuklidów w czasie eksploatacji EJ oraz o ryzyku i skutkach awarii w EJ. • W pierwszym rzędzie potrzebne jest szkolenie kadry nauczycielskiej, w tym również kadry duchowieństwa, aby wykorzystać ich autorytet w wyjaśnianiu ewentualnych wątpliwości w społeczeństwie.

5. Potrzeba edukacji polityków • Edukacja polityków jest istotnym obszarem kształcenia społeczeństwa ze względu na szczególną rolę, którą pełnią politycy w promowaniu lub blokowaniu rozwoju energetyki jądrowej. • W tej dziedzinie potrzebna jest jednak wiedza szersza o problemach zaopatrzenia kraju w energię, o rozmaitych technologiach wytwarzania energii, ich kosztach i właściwościach ekologicznych. • Niezbędna jest również podstawowa wiedza w zakresie ochrony radiologicznej i bezpieczeństwa jądrowego w celu likwidacji nieuzasadnionych obaw w tej grupie społecznej.

6. Profil edukacyjny kadrdo budowy i eksploatacji EJ • Większość umiejętności technicznych potrzebnych do projektowania, budowy i eksploatacji elektrowni jądrowych jest taka sama, jak dla innych dużych inwestycji przemysłowych i energetycznych. • Istnieje jednak obszar, wymagający znajomości procesów zachodzących w reaktorze i jego układach. Niezbędne są zatem wiedza i umiejętności z dziedzin jądrowych. • Dodatkowo, ochrona radiologiczna i bezpieczeństwo jądrowe wymaga pogłębionej wiedzy i praktyki w tradycyjnych obszarach budowy i eksploatacji obiektów energetycznych. • Szczególna wiedza jest potrzebna w zakresie projektowania i wdrażania systemów zapewnienia jakości na każdym etapie inwestycji i eksploatacji obiektów energetyki jądrowej.

7. Profil edukacyjny kadrdla dozoru jądrowego • Kadry dozoru jądrowego w celu świadomego stosowania przepisów w zakresie ORiBJ muszą posiadać gruntowną wiedzę w obszarze swojego nadzoru, a więc w zakresie przede wszystkim technologii jądrowego wytwarzania ciepła, możliwych dróg i zabezpieczeń przed uwalnianiem radionuklidów do otoczenia, składowania i utylizacji odpadów radioaktywnych. • Niezbędne jest specjalistyczne szkolenie w zakresie krajowych i międzynarodowych przepisów w dziedzinie ORiBJ oraz nieproliferacji materiałów jądrowych. • Potrzebna jest również znajomość prawa związanego, np. dotyczącego dozoru technicznego, lokalizacji źródeł energii itd.

8. Dziedziny kształcenia • Nauka i technika jądrowa • Nauki podstawowe • Fizyka jądrowa • Chemia jądrowa • Medycyna nuklearna • Dyscypliny techniczne • Inżynieria jądrowa (energetyka jądrowa) • Techniki jądrowe • Pozostałe dziedziny nauki i techniki

9. Kształcenie kadr do 1994 r.- uczelnie wyższe

10. Kształcenie kadr do 1994 r.- instytuty badawcze • Instytut Badań Jądrowych, rozbity w stanie wojennym na • Instytut Energii Atomowej (reaktory EWA i MARIA; fizyka jądrowa, fizyka reaktorów, produkcja izotopów itd.) • Instytut Problemów Jądrowych (fizyka jądrowa, fizyka plazmy gorącej, zastosowania medyczne techniki jądrowej itd.) • Instytut Chemii i Techniki Jądrowej (chemia jądrowa, radiobiologia, zastosowania przemysłowe techniki jądrowej itd.) • Instytut Fizyki Jądrowej (fizyka i astrofizyka cząstek, fizyka jądrowa i oddziaływań silnych, materia skondensowana itd.) • Centrum Onkologii, Zakład Medycyny Nuklearnej

11. Podsumowanie danych historycznych(wyższe uczelnie techniczne) Liczba absolwentów studiów dziennych w latach 1985-1994 Liczba absolwentów studiów podyplomowych w latach 1980-1994 Liczba obronionych prac doktorskich i habilitacyjnych w latach 1985-1994

12. Stan obecny – próba oceny • Stan kadry: • stosunkowo niewielka liczba specjalistów • zaawansowany wiek zdecydowanej większości specjalistów • ograniczony kontakt z zagadnieniami energetyki jądrowej • Stan kształcenia: • brak* specjalizacji „Energetyka Jądrowa” • zanikająca liczba absolwentów innych specjalności „jądrowych” • głęboki niedobór nauczycieli akademickich

13. Uwarunkowania dla uruchomienia specjalności „Energetyka Jądrowa” • Niedobór kadry nauczycielskiej. • Wśród specjalistów z różnych dziedzin atomistyki jest w Polsce bardzo niewielu mających ciągły kontakt z energetyką jądrową. Oznacza to, iż uruchomienie na którejkolwiek uczelni odpowiedniej specjalności wiązałoby się z zatrudnieniem kilku wykładowców z zewnątrz i byłoby bardzo trudne pod względem organizacyjnym i finansowym. • Niejasne perspektywy pracy w wyuczonym zawodzie. • Do niedawna perspektyw w ogóle brakowało. Obecne związane są z udziałem Polski w budowie dwóch bloków jądrowych w Ignalinie oraz planami rozwoju energetyki jądrowej w kraju – niestety, wciąż mało konkretnymi. • Rosnące zainteresowanie studentów i kandydatów na studia.

14. Koncepcje odrodzenia kształcenia • Działanie wyłącznie własnymi siłami • - na danej uczelni (wydziale) – zakłada współpracę ze specjalistami z innych instytucji; wymaga dofinansowania; brak przykładów. • współpraca kilku instytucji – zakłada powołanie wspólnej platformy lub studium; wymaga dofinansowania; przykład: nie uruchomione Studium Doktoranckie Metod i Technologii Jądrowych. • Tymczasowa współpraca z zagranicą • - proste sponsorowanie studiów zagranicą – najdroższe i najgorsze rozwiązanie. • wymiana studentów - umożliwia natychmiastowe uruchomienie specjalności „Energetyka Jądrowa”; zakłada ewolucję w kierunku samodzielnego kształcenia; wymaga dofinansowania; przykład: Wydział Mechaniczny Energetyki i Lotnictwa Politechniki Warszawskiej. • Do pogłębienia wiedzy nowopowstałej kadry niezbędne będzie wykorzystanie specjalistów zagranicznych w ramach zadań dostawców poszczególnych instalacji EJ oraz możliwości szkoleniowych instytucji międzynarodowych, w tym MAEA.

15. Specjalność „Energetyka Jądrowa”na Wydziale MEL PW Specjalność realizowana w ramach kierunku „Energetyka” tylkona studiach IIstopnia (magisterskich) we współpracy z Królewskim Instytutem Technologicznym (KTH) w Sztokholmie. Pobyt studentów w Szwecji częściowo finansowany w ramach programu Erasmus, spodziewana pomoc ze strony rodzimej energetyki. W r.ak. 2008/09 studia rozpocznie 5 studentów. Planuje się, iż do czasu usamodzielnienia się specjalność kończyć będzie ok. 10 osób rocznie. Semestr I (zimowy), w KTH, w j. angielskim: Nuclear Physics;Reactor Chemistry;Nuclear Reactor Physics;Thermal-Hydraulics in Nuclear Energy Engineering;Radiation, Protection, Dosimetry and Detectors*; Nuclear Chemistry*. Semestr II (letni), w KTH, w j. angielskim: Nuclear Reactor Technology;Nuclear Power Safety;Nuclear Reactor Dynamics and Stability;Chemistry and Physics of Nuclear Fuels*;Transmutation of Nuclear Waste*. Semestr III (zimowy), na MEL: Równania różniczkowe cząstkowe;Termodynamika statystyczna i nierównowagowa;Seminarium dyplomowe; Praca dyplomowa.

16. Wnioski • Podstawowym warunkiem pozyskania kadr dla energetyki jądrowej jest stworzenie jasnych perspektyw dla rozwoju tej technologii. • Pierwszym warunkiem jest decyzja polityczna na poziomie parlamentu o potrzebie rozwoju energetyki jądrowej w Polsce oraz konieczności wspierania tego rozwoju przez organy rządowe. • Powinien powstać rządowy program rozwoju energetyki jądrowej a w nim program szkolenia kadr. • Oczywistym warunkiem jest zapewnienie finansowania kształcenia w zakresie niezbędnym do wyszkolenia kadry dla rozwoju infrastruktury jądrowej. • Istotnym kamieniem milowym będzie uruchomienie przygotowania, a następnie rozpoczęcie budowy I EJ przez inwestora. • W ramach inwestycji będzie przygotowany spójny program kształcenia kadry dla I EJ.

17. Kadry dla energetyki jądrowej DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ ! Nikołaj Uzunow Mirosław Duda „Energetyka Atomowa w Polsce”, Warszawa, 26 maja 2008 r.