DEVLET MUHASEBESİ

1. Erkan KARAARSLAN www.erkankaraarslan.orginfo@erkankaraarslan.org DEVLET MUHASEBESİ

2. Tanım (5018) İÇ KONTROL İç Kontrol; idarenin amaçlarına, belirlenmiş politikalara ve mevzuata uygun olarak; • faaliyetlerin etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde yürütülmesini, • varlık ve kaynakların korunmasını, • muhasebe kayıtlarının doğru ve tam olarak tutulmasını, • mali bilgi ve yönetim bilgisinin zamanında ve güvenilir olarak üretilmesini, sağlamak üzere idare tarafından oluşturulan organizasyon, yöntem ve süreçle iç denetimi kapsayan mali ve diğer kontroller bütünüdür. www.erkankaraarslan.org

3. MUHASEBE SİSTEMİ 5018 KMYKK/ 49. Madde Muhasebe sistemi; karar, kontrol ve hesap verme süreçlerinin etkili çalışmasını sağlayacak ve malî raporların düzenlenmesi ile kesin hesabın çıkarılmasına temel olacak şekilde kurulur ve yürütülür. Kamu hesapları, kamu idarelerinin gelir, gider ve varlıkları ile malî sonuç doğuran ve öz kaynağın artmasına veya azalmasına neden olan her türlü işlemlerle garantilerin ve yükümlülüklerin belirlenmiş bir düzen içinde hesaplara kaydedilerek, yönetim ve denetim yetkilileriyle kamuoyuna gerekli bilgilerin sağlanması amacıyla tutulur. www.erkankaraarslan.org

4. MUHASEBE SİSTEMİ 5018 KMYKK/ 49. Madde Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinde uygulanacak muhasebe ve raporlama standartları, uluslararası standartlara uygun olarak Maliye Bakanlığı bünyesinde; Sayıştay Başkanlığı, Maliye Bakanlığı, Devlet Planlama Teşkilâtı Müsteşarlığı, Hazine Müsteşarlığı ve diğer ilgili kuruluş temsilcilerinin katılımıyla oluşturulacak olan Devlet Muhasebesi Standartları Kurulu tarafından belirlenir. Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerince uygulanacak çerçeve hesap planı ile düzenlenecek raporların şekil, süre ve türlerine ilişkin hususlar, Kurul tarafından belirlenen muhasebe ve raporlama standartları çerçevesinde, ilgili idarelerin de görüşü alınarak Maliye Bakanlığınca belirlenir ve Bakanlar Kurulu kararıyla yürürlüğe konulacak yönetmelikle düzenlenir www.erkankaraarslan.org www.erkankaraarslan.org

5. MUHASEBE SİSTEMİ 5018 KMYKK/ 49. Madde Muhasebe işlemlerine, hesap planlarına ve işlemlerin muhasebeleştirilmesinde kullanılacak belgelerin şekil ve türlerine ilişkin düzenleme, beşinci fıkrada belirtilen yönetmeliğe uygun olarak, ilgili idarelerin görüşü alınmak suretiyle merkezî yönetim kapsamındaki kamu idareleri için Maliye Bakanlığınca; sosyal güvenlik kurumları için ilgili idarelerce, mahallî idareler için ise İçişleri Bakanlığınca Maliye Bakanlığının uygun görüşü alınmak suretiyle hazırlanır. Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin detaylı hesap planlarına ilişkin hususlar Maliye Bakanlığınca belirlenir. www.erkankaraarslan.org

6. ESKİ MUHASEBE SİSTEMİNE YÖNELTİLEN ELEŞTİRİLER • Kamuda muhasebe birliği yoktur. • Kapsam itibariyle dardır. • Ağırlıklı olarak nakit esasına dayanmaktadır. • Hesaplarda kodlama-sınıflandırma yetersizdir. • Tam süreklilik göstermemektedir. • Varlıklar ve kaynakların tamamı izlenememektedir. • Yeteri kadar detayı göstermemektedir. • Uluslararası standartlarla uyumlu değildir. • Hesaplar konsolide edilememektedir • Kesinhesap doğrudan muhasebeden üretilmemektedir. • Raporlama ve sonuç üretmeye elverişli değildir. www.erkankaraarslan.org

7. YETERSİZLİĞİN NEDENLERİ • Muhasebe sistemini de düzenleyen çerçeve bir mali kanun bulunmaması, • Muhasebe ve raporlama standartları ile ortak uygulama esaslarını belirleyen çerçeve bir idari düzenleme bulunmaması, • İdari yapıya bağlı olarak muhasebe birimlerinin standart olmaması, • Muhasebe hizmetlerinde çalışanların standart bir ölçüye göre belirlenip, yeterli mesleki eğitimden geçirilememesi, • Bilgi işlem alt yapısının yetersiz olması. www.erkankaraarslan.org www.erkankaraarslan.org

8. NAKİT ESASINDAN TAHAKKUK ESASINA GEÇİŞE İLİŞKİN DOKÜMANLAR • Ulusal Program, • IMF Niyet Mektupları, • IMF ve Dünya Bankası’nın Türkiye Raporları ve Dünya Bankası ile Yapılan Yapısal Uyum Kredisi (PFPSAL) Anlaşması, • 8. Beş Yıllık Kalkınma Planı Özel İhtisas Komisyonu Raporu, www.erkankaraarslan.org

9. 5018 SAYILI KANUNDA ÖNGÖRÜLEN MUHASEBE SİSTEMİ 1-KİT’ler hariç tüm kamu idarelerini ve tüm mali işlemleri kapsaması, 2-Standart ve genel kabul görmüş muhasebe prensiplerine uygun olması, 3-Her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanların hesap vermelerine ve kontrol edilmelerini mümkün kılması, www.erkankaraarslan.org

10. 5018 SAYILI KANUNDA ÖNGÖRÜLEN MUHASEBE SİSTEMİ  4-Yöneticilerin yönetim ihtiyaçlarına uygun bilgi üretilebilmesi için yeterli detayda olması, 5-Mali raporların düzenlenmesine ve kesin hesabın çıkarılmasına temel olacak ve karar, kontrol ve hesap verme süreçlerinin etkili çalışmasını sağlayacak şekilde olması, 6-Nakit ve tahakkuk esasına göre kayıt yapılmasına uygun olması ve bütçe gelir ve giderlerinin nakit, tüm mali işlemlerin tahakkuk esasına göre kaydedilmesi, www.erkankaraarslan.org

11. 5018 SAYILI KANUNDA ÖNGÖRÜLEN MUHASEBE SİSTEMİ 7-Muhasebe ve raporlama standartları, çerçeve hesap planı ile düzenlenecek raporların şekil, süre ve türleri; uluslararası standartlara uygun olarak ilgili idarelerin görüşü alınmak suretiyle bir kurul tarafından belirlenmesi ve Maliye Bakanlığının önerisi üzerine Bakanlar Kurulu kararıyla yürürlüğe konulması, 8-Mali raporların ve bunlardan üretilecek mali istatistiklerin, uluslararası standartlara uygun olarak bütünlük, güvenilirlik, kullanışlılık, yöntemsel geçerlilik ve ulaşılabilirlik ilkeleri çerçevesinde; yeterli mesleki eğitimi almış personel tarafından muhasebe kayıtlarındaki verilere dayanılarak ve istatistiksel yöntemler kullanılarak hazırlanması, 9-Mali raporlara dayanılarak üretilen mali istatistiklerin belirlenen sürelerde Maliye Bakanlığınca yayımlanması, www.erkankaraarslan.org

12. YENİ DEVLET MUHASEBE SİSTEMİ UYGULAMASINDA STRATEJİK HEDEFLER • Genel yönetim kapsamında tekdüzen bir devlet muhasebesi sistemine geçilmesi, • Devlet muhasebesine ilişkin muhasebe ve raporlama standartlarının Devlet Muhasebesi Standartları Kurulu tarafından belirlenmesi, • Muhasebe yetkililerinin sertifikalı olması, • Devlet muhasebesi uygulamalarında kullanılan yazılım programlarının standartlaştırılması, • Genel yönetim sektörünün mali tablolarının tam ve zamanında derlenip, iç ve dış kullanıcılara sunulması. www.erkankaraarslan.org

13. DÜZENLEMELER YAPILIRKEN ESAS ALINAN DOKÜMANLAR (ULUSAL) • 5018 sayılı Kanun, • Tekdüzen muhasebe sistemi uygulama tebliğleri, • Analitik bütçe sınıflandırmasına ilişkin rehber, • Kapsama dahil idarelerin 5018 sayılı Kanun öncesi muhasebe düzenlemeleri. www.erkankaraarslan.org

14. YAPILAN ÇALIŞMALAR • Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği, • Genel yönetim kapsamındaki idarelerin detaylı hesap planlarına ilişkin “Ortak Yardımcı Hesaplar Tebliği”, • Muhasebe işlemleri uygulama yönetmelik ve yönergeleri, • 5018 sayılı Kanun kapsamında muhasebe iş ve işlemleri ile bağlantılı yönetmelik, esas ve usuller ve tebliğ olarak 20 adet düzenleme, gerçekleştirildi. • Muhasebe yetkilileri sertifika eğitimlerine başlandı. • Ayrıca, “Devlet Muhasebesi Standartları Kurulu” oluşturuldu ve çalışmalarına başladı. www.erkankaraarslan.org

15. KAMU SEKTÖRÜ MUHASEBE UYGULAMALARI Genel Yönetim Kapsamındaki Kamu İdareler Döner Sermayeli işletmeler KİTLER Sosyal Tesisler Fonlar Odalar ve Borsalar Federasyonlar www.erkankaraarslan.org

16. KAMU SEKTÖRÜ MUHASEBE UYGULAMALARI AB Hibe ve Kredileri Anaokulları ve Ana Sınıfları Köyler Belediyelere Bağlı İdareler Belediye İktisadi Teşebbüsleri Kamu Bankaları Dernek ve Vakıflar www.erkankaraarslan.org

17. Saydamlık, Hesap verilebilirlik, Performans esaslı bütçeleme, Etkin iç denetim, Etkin dış denetim, Karar alma sürecinde etkinlik, Kamu yönetimine güven, YENİ MUHASEBE SİSTEMİNİN KAMU MALİ YÖNETİMİNE SAĞLAYACAĞI KATKILAR (I) www.erkankaraarslan.org

18. YENİ MUHASEBE SİSTEMİNİN KAMU MALİ YÖNETİMİNE SAĞLAYACAĞI KATKILAR (II) • Genel yönetim kapsamındaki tüm kamu idarelerinde(fonlar ve döner sermayeler dahil) muhasebe birliği sağlanmaktadır, • Tahakkuk esası gereği mali işlemler tam ve zamanında kayıt altına alınabilecektir. • Genel yönetim kapsamındaki tüm kamu idarelerinin mali tabloları konsolide edilerek genel yönetimin mali resmi tam olarak çıkarılacaktır, • Muhasebenin yönetim ve kontrol fonksiyonu etkin bir şekilde uygulanabilecektir. • Kamu yönetiminde saydamlık ve hesap verilebilirlik artacaktır, • Etkin iç ve dış denetim için sağlam bir temel oluşturulacak ve kaynakların etkin, etkili ve ekonomik kullanılmasına yardımcı olacaktır, • Kamu yönetimine güven sağlanarak, paydaşlarla ve kamu idaresi arasında sürekli uzlaşmanın sağlanmasına katkı sağlayacaktır, • OECD, EU, WB, IMF gibi uluslararası kuruluşların talep ettiği mali tablolar düzenlenebilecektir. www.erkankaraarslan.org www.erkankaraarslan.org

19. MALİ RAPORLAMA Devlet muhasebesinde planlanan reform çalışmaların büyük bir kısmı başarı ile sonuçlandırılarak, genel yönetime dahil birimlerde ortak muhasebe ve raporlama standartları ile çerçeve bir hesap planı uygulanmasına başlanılmıştır. Böylece, Genel Yönetimin parçası olan merkezi yönetime, sosyal güvenlik kurumlarına ve mahalli idarelere ait mali raporlarınbazıları hem alt birimler itibariyle ve hem de birleştirilmiş halde hazırlanabilmekte ve önceden belirlenen aralıklarla kamuoyunun bilgisine ve kullanımına sunulmaktadır. www.erkankaraarslan.org

20. MALİ RAPORLAMA Avrupa Birliği’ne giriş için belirlenmiş olan kriterlere uyum yolunda en büyük Kriter 07.02.1992 tarihinde imzalanan Maastricht Kriterlerin (109 uncu maddesi) tutturulması ile olacaktır. www.erkankaraarslan.org

21. MALİ RAPORLAMA Maastricht Kriterleri ise aşağıda sıralanmıştır. •Toplulukta en düşük enflasyona sahip (en iyi performans gösteren) üç ülkenin yıllık enflasyon oranları ortalaması ile, ilgili üye ülke enflasyon oranı arasındaki fark 1,5 puanı geçmemelidir. •Üye ülke devlet borçlarının GSYİH’sına oranı %60’ı geçmemelidir. •Üye ülke bütçe açığının GSYİH’sına oranı %3’ü geçmemelidir. •Herhangi bir üye ülkede uygulanan uzun vadeli faiz oranları 12 aylık dönem itibariyle, fiyat istikrarı alanında en iyi performans gösteren 3 ülkenin faiz oranını 2 puandan fazla aşmayacaktır. •Son 2 yıl itibariyle üye ülke parası diğer bir üye ülke parası karşısında devalüe edilmiş olmamalıdır. www.erkankaraarslan.org

22. MALİ RAPORLAMA Yukarıda belirtilen verilerin (örneğin bütçe açığı verilerinin) birlik içerisinde incelenebilmesi ve karşılaştırılabilmesi için uluslararası muhasebe ve mali raporlama tekniklerinin kullanılması gerekmektedir. Avrupa Birliği için raporlama öncelikleri üç başlık altında değerlendirilmektedir. Bunlar; yayımlama tarihinin kesinliliği, güvenirlilik ve raporlama organının bağımsızlığıdır. Güvenilir raporlar; kendi içerisinde tutarlı olan, dönemler itibariyle karşılaştırmaya imkan tanıyan ve de diğer ülkelerle karşılaştırma yapılabilecek düzeyde olan raporlardır. Özetle ESA 95’de yer alan raporların ve standartların kullanılması birliğe üye olmak isteyen aday ülkeler açısından bir zorunluluktur. www.erkankaraarslan.org www.erkankaraarslan.org

23. AMAÇ AB Üye ve aday ülkeleri arasında ortak mali dili konuşmak. www.erkankaraarslan.org

24. TANIM Avrupa Ulusal ve Bölgesel Hesaplar Sistemi (ESA 95), toplam bir ekonominin (yani bir bölgenin, ülkenin ya da ülkeler grubunun), bu ekonominin bileşenlerinin ve diğer toplam ekonomilerle olan ilişkilerinin sistematik ve detaylı bir açıklaması için, uluslararası alanda kabul görmüş bir hesaplama çerçevesidir. www.erkankaraarslan.org

25. YÖNTEM • Kapsamı belirlemek, • İlkeleri ortaya koymak, • Raporlama standartlarını göstermek, • Ölçüm ve değerlendirme www.erkankaraarslan.org

26. ULUSAL EKONOMİNİN SINIFLANDIRILMASI Uluslararası alanda ulusal ekonominin tanımını yapan üç ayrı hesap sistemi bulunmaktadır. Bunlar; • Avrupa Ulusal ve Bölgesel Hesaplar Sistemi (European System of National and Regional Accounts- ESA 95) Avrupa Birliği kullanmaktadır. • Ulusal Hesaplar Sistemi (System of National Accounts –SNA 93) Birleşmiş Milletler kullanmaktadır, • Devlet Mali İstatistikleri El Kitabı (Government Finance Statistics-GFSM 2001) IMF ve Dünya Bankası kullanmaktadır, Her ne kadar üç ayrı hesap sistemi olarak adlandırılmış olsalar da ulusal ekonomiye ilişkin gerek yapılan tanımlar gerekse sınıflandırmalar her üç hesap sisteminde de benzer özellikler taşımaktadır. www.erkankaraarslan.org

27. ULUSAL EKONOMİNİN SINIFLANDIRILMASI Milli ekonomide sınıflandırmaya tabi tutulan kesimler, kurumsal birimlerdir. ESA 95’e göre; bir kuruluşun kurumsal birim olarak sınıflandırılabilmesi için varlıklar edinme, yükümlülükler üstlenme ve diğer kuruluşlarla işlemler gerçekleştirme ve ekonomik faaliyetlere katılmaya yetkisi bulunmalıdır. Bu sınıflama kriterinden hareketle söz konusu kuruluşun tam olarak defter tutma sistemlerinin bulunması ve muhasebede öngörülen tabloların oluşturulması gerektiği sonucuna varılmaktadır. www.erkankaraarslan.org

28. ULUSAL EKONOMİNİN SINIFLANDIRILMASI ESA 95 sisteminde kurumsal birimler beş sektör içinde gruplandırılmıştır. Bu beş sektör toplam ekonomiyi oluşturmaktadır. www.erkankaraarslan.org

29. ULUSAL EKONOMİNİN SINIFLANDIRILMASI Ulusal ekonomiyi oluşturan bu beş sektör dışında kalan grup ise “Dış Alem (S.2)” olarak adlandırılmaktadır. Dış alem kendi içerisinde; • Avrupa Birliği (S.21) ve • Üçüncü ülkeler ve uluslararası kuruluşlar (S.22)’den oluşmaktadır. www.erkankaraarslan.org www.erkankaraarslan.org

30. ULUSAL EKONOMİNİN SINIFLANDIRILMASI Sektörler içerisinde S.13 koduyla yer alan Genel Devlet sektörü önemlidir. www.erkankaraarslan.org

31. ULUSAL EKONOMİNİN SINIFLANDIRILMASI www.erkankaraarslan.org

32. KAMU MALİ YÖNETİM SİSTEMİNİN UYGULANACAĞI KAMU İDARELERİ www.erkankaraarslan.org

33. Hesap Planı - TEDM I-VARLIKLAR 1.Dönen Varlıklar 2.Duran Varlıklar II-KAYNAKLAR 3. Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar 4. Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar 5. Öz Kaynaklar III-FAALİYET HESAPLARI 6. Faaliyet Hesapları IV-BÜTÇE HESAPLARI 8. Bütçe Hesapları V-NAZIM HESAPLAR 9. Nazım Hesaplar • Bilanço Hesapları • Faaliyet Hesapları • Bütçe Hesapları • Nazım Hesaplar www.erkankaraarslan.org

37. GENEL YÖNETİM MUHASEBE YÖNETMELİĞİNİN İÇERİĞİ

38. TANIMLAR www.erkankaraarslan.org

39. Muhasebe birimi: • Kapsama dahil kamu idarelerine ait, • gelir ve alacakların tahsili, • gider ve borçların hak sahiplerine ödenmesi, • para ve parayla ifade edilebilen değerler ile • emanetlerin alınması, saklanması, ilgililere verilmesi, gönderilmesi, • diğer tüm mali işlemlerin • kayıtlarının yapılması ve raporlanmasına ilişkin • muhasebe hizmetlerinin yapıldığı birimi,

40. Gelir: İlk defa hesaplara alınacak varlıklar ile yeniden değerleme farkları dışında, öz kaynakta artışa neden olan her türlü işlemi, Gider: İlk defa hesaplara alınacak yükümlülükler ile yeniden değerleme farkları dışında, öz kaynakta azalışa neden olan her türlü işlemi, Bütçe geliri: Kapsama dahil kamu idarelerinin bütçeleri ve diğer mevzuatla gelir olarak tanımlanan her türlü işlemi, Bütçe gideri: Kapsama dahil kamu idarelerinin bütçeleri ve diğer mevzuatla gider olarak tanımlanan her türlü işlemi,

41. DEGERLEME ÖLÇÜTLERİ www.erkankaraarslan.org

42. İz Bedeli: Ekonomik ömrünü tamamladığı halde fiilen kullanılmasına devam edilen iktisadi kıymetler ile gerçek değeri tespit edilemeyen veya edilmesi uygun görülmeyen ancak, hesaplarda izlenmesi gereken iktisadi kıymetlerin muhasebeleştirilmesinde kullanılan ve muhasebe kayıtlarında yer verilen en düşük tutarı, Defter değeri: Varlık veya kaynakların değerleme gününde muhasebe kayıtlarındaki değerini,

43. Maliyet bedeli: Bir varlığın satın alınması, üretilmesi veya değerinin artırılması için yapılan harcamalar veya verilen kıymetlerin toplamını, Rayiç değer: Varlık veya kaynakların değerleme günündeki normal alım satım değerini, İtibari değer: Her türlü senetlerle, bono ve tahvillerin üzerinde yazılı olan değeri,

44. MUHASEBE SİSTEMLERİ www.erkankaraarslan.org

45. DEVLET MUHASEBESİ www.erkankaraarslan.org

46. YENİ DEVLET MUHASEBE SİSTEMİ ÖNCESİ KAYIT ESASLARI Genel Bütçeye Dahil Daireler ve Katma Bütçeli İdareler Uyarlanmış Nakit Esası Döner Sermayeli işletmeler Tahakkuk Esası Uyarlanmış Nakit Esası Uyarlanmış Tahakkuk Esası Tahakkuk Esası Özel Bütçeli İdareler Uyarlanmış Tahakkuk Esası Tahakkuk Esası Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar Sosyal Güvenlik Kuruluşları Tahakkuk Esası Uyarlanmış Nakit Esası Uyarlanmış Tahakkuk Esası Tahakkuk Esası Fonlar Nakit Esası Uyarlanmış Tahakkuk Esası Yerel İdareler www.erkankaraarslan.org

47. Tahakkuk esası: Bir ekonomik değerin yaratıldığında, başka bir şekle dönüştürüldüğünde, mübadeleye konu edildiğinde, el değiştirdiğinde veya yok olduğunda muhasebeleştirilmesini, (5018/50: Bir ekonomik değer yaratıldığında, başka bir şekle dönüştürüldüğünde, mübadeleye konu edildiğinde, el değiştirdiğinde veya yok olduğunda muhasebeleştirilir. Bütün mali işlemlerin muhasebeleştirilmesi ve her muhasebe kaydının belgeye dayanması şarttır.) Nakit esası: Gelirlerin nakden veya mahsuben tahsil edildiğinde, giderlerin ise nakden veya mahsuben ödendiğinde muhasebeleştirilmesini, (5018/51: Bütçe gelirleri tahsil edildiği, bütçe giderleri ise ödendiği yılda muhasebeleştirilir.)

48. NAKİT VE TAHAKKUK ESASI NEDİR (1) ? 5018 sayılı KMYKK ‘nun 51. Maddesinde : Kamu gelir ve giderlerinin yılı ve mahsup dönemi MADDE 51.- Kamu gelir ve giderleri tahakkuk ettirildikleri mali yılın hesaplarında gösterilir.   Bütçe gelirleri tahsil edildiği, bütçe giderleri ise ödendiği yılda muhasebeleştirilir.   ... MADDE GEREKÇESİ (MADDE 51): Maddede, Tahakkuk Esaslı Muhasebe Sisteminin gereği olarak gelir ve giderlerin tahakkuk ettirildikleri yılın hesaplarında gösterilmesi, Bütçe işlemlerinin ise nakit esasında muhasebeleştirilmesi hüküm altına alınmış; ayrıca......... www.erkankaraarslan.org

49. NAKİT VE TAHAKKUK ESASI NEDİR (2) ? Gelirler ve Bütçe Gelirleri; Gelirler Hesabına tahakkuk esasında ve GFS’e uygun olarak tahakkuk eden gelirler kaydedilir. Bütçe Gelirleri Hesabına nakit esasında Bütçe Kanunlarında bütçe geliri olarak tanımlanan gelirler kaydedilir. Giderler ve Bütçe Giderleri Hesabı; Giderler Hesabına tahakkuk esasında ve GFS’e uygun olarak tahakkuk eden giderler kaydedilir. Bütçe Giderleri Hesabına nakit esasında Bütçe Kanunlarında bütçe gideri olarak tanımlanan giderler kaydedilir. www.erkankaraarslan.org

50. NAKİT VE TAHAKKUK ESASI NEDİR (3) ? www.erkankaraarslan.org