Ölüm Nedenlerinin Raporlanması

1. Ölüm Nedenlerinin Raporlanması Hekimlerin Eğitimi

2. Açıklama 1- Ölüm Verilerinin Amacı • Nüfusun mortalite kavramını ve zaman içerisindeki değişimini değerlendirmek; • Ölüm oranlarında bölgesel farklılıkları belirlemek ve bu farklılıkların nedenlerini araştırmak; • Halk sağlığı konularında , bebek ve anne ölümleri, bulaşıcı hastalıkları , kazaları ve intihar eğilimlerini takip etmek; • Çevresel ve mesleki etkenlere ve yaşam tarzına bağlı olan sağlık risklerini belirlemek;

3. Açıklama 1- Ölüm verilerinin amacı • Sağlık araştırmasını ve sağlık bakım önceliklerini ve kaynak belirlemek; • Sağlık tesislerini, hizmetlerini ve insan kaynaklarını planlamak; • Önleme ve koruma programlarını planlamak ve bu programların sonuçlarını değerlendirmek; • Sağlık programlarını geliştirmek ve sonuçlarını değerlendirmek

4. Mortalite Verilerinin Bazı Kullanım Yerleri • Sağlık Göstergeleri • HAM MORTALİTE ORANLARI • ORTALAMA YAŞAM SÜRESİ / NEDENLERİN BUNA ETKİSİ • BEBEK MORTALİTE ORANI • ANNE ÖLÜMLÜLÜĞÜ ORANI/HIZI • POTANSİYEL YAŞAM YILI KAYBI • BELİRLİ ORANLAR (NEDEN, CİNSİYET, YAŞ)

5. Mortalite Verilerinin Bazı Kullanım Yerleri • Mortalite verileri aşağıda sıralananları belirlemek için temel araçtır: • TOPLUM SAĞLIĞI PROBLEMLERİ • RİSK GRUPLARI • TIP VE TOPLUM SAĞLIĞI ARAŞTIRMASI İÇİN GEREKLİLİKLER • DİĞER ÜLKELERLE OLAN FARKLILIKLAR • Önde gelen ölüm nedenleri • Müdahale öncelikleri

6. İyi belgelendirmenin önemi • İstatistiki ve araştırma amaçlı, ölüm nedenlerinin ve özellikle ölümün altta yatan sebebinin mümkün olduğunca belirgin ve açık bir şekilde raporlanması önemlidir. Aslında, dikkatli bir şekilde tıbbi görüşün en iyi şekilde raporlanması ölüm nedenleri istatistiklerinin kalitesini artırır.

7. Açıklama 2 - Belgeyi Dolduracak Yetkili Kişilerin Nitelikleri • Ölümleri belgelemek için ulusal kanunlar hakkında bilgi sahibiolmalı ve hayati kayıtların mahremiyetine saygı göstermelidir; • DSÖ yönergelerine göre ve el kitabında verilen talimatları takiben Ölüm Belgesinidoldurmak için doğru yöntemi bilmelidir; • Doldurulmuş ve imzalanmış ölüm belgelerinin ulusal kanunlara göre hızlı bir şekilde elde edilmesini temin etmelidir;

8. Açıklama 2 - Belgeyi dolduracak yetkili kişilerin nitelikleri • Belgenin hazırlanması sırasında mevcut bütün bilgileri kullanmalıdır; • Belirli soruşturmaların hala devam edip etmediğini açık bir şekilde belirtmelidir; • Otopsi veya ayrıntılı soruşturma sonuçlarında ölüm nedeni rapor edilen nedenden farklı olarak ortaya çıktığı durumlarda düzeltilen belgeyi sorumlu kişi teslim etmelidir;

9. Ölüm Belgesi

10. Ölüm Belgesi • Belgeleyici hekimin ölüm nedenleri ve bazı demografik bilgileri en iyi, en açık ve doğru şekilde vermesini sağlar; • İstatistiki açıdan ve toplum sağlığı açısından en iyi altta yatan nedeni elde edebilmek için bilgileri organize eder • Verilerin karşılaştırılabilirliğini garanti eder

11. BÖLÜMLER Ölüm belgesi yedi bölümden oluşmaktadır. A: Ölen kişinin bilgileri B: Ölüm tarihi, ölüm yeri C: Ölümün şekli D: Yaralanma E: Otopsi F: Bebek Ölümlülüğü ve Ölü Doğum G: Anne Ölümlülüğü H: Ölüm nedeni

12. A BÖLÜMÜ • Bu bölümde ölen kişiye ait bilgiler alınacaktır. • Bu bölüm ölen kişinin nüfus cüzdanı kullanılarak doldurulmalıdır. • Eğer ölen kişinin nüfus cüzdanı mevcut değilse, * işareti olan satırlar doldurulmayacaktır. Ölen kişinin • TC kimlik numarası, uyruğu, adı soyadı, baba adı, doğum tarihi, nüfusa kayıtlı olduğu ilçe, cilt no, aile sıra no, birey sıra no, cinsiyeti, öğrenim durumu, meslek ve daimi ikametgahı ilgili satıra yazılacaktır.

13. B BÖLÜMÜ • Ölen kişinin ölüm tarihi ve ölüm yeri sorgulanmaktadır. Ölüm tarihi; saat, gün, ay ve yıl olarak ilgili kutucuklara yazılacaktır. • Ayrıca kişinin öldüğü yer neresi ise bu da ilgili kutucuğa işaretlenecektir.

14. C BÖLÜMÜ • Ölen kişinin ölüm şekli sorgulanmaktadır.Doğal ölüm, intihar, cinayet, trafik kazası, iş kazası, diğer kazalar, diğer, araştırma aşamasında ve bilinmeyen seçeneklerinden bir kutucuk işaretlenecektir.

15. D BÖLÜMÜ • Eğer ölüm yaralanma sonucu gerçekleşmişise iş yerinde olup olmadığı sorgulanarak yaralanmanın tarihi (gün, ay ve yıl ) olarak yazılacak ve yaralanmanın yeri için ilgili kutucuk işaretlenecektir. • Eğer ölüm yaralanma sonucu gerçekleşmemişise E Bölümünden devam edilecektir.

16. E BÖLÜMÜ • Eğer ölüm sonucunda otopsi yapılmış ise otopsi bulguları ve bulgu sonucunda daha fazla bilgi elde edilip/edilmediği sorgulanacak ve ilgili kutucuklar işaretlenecektir. • Eğer otopsi gerçekleşmemiş ise F Bölümünden devam edilecektir.

17. F BÖLÜMÜ • Ölü doğan ve canlı doğmuş bir yaşın altındaki Ölen bebekler için doldurulacaktır. Ölü doğum ve bebek ölümü olup olmadığı sorgulanarak “hayır” seçeneği işaretlenmiş ise G Bölümünden devam edilecektir. Annenin TC No, yaşı, gebelik süresi, doğum sırası ve doğum aralığı ilgili kutucuğa yazılacaktır.

18. G BÖLÜMÜ • Ölen kişi Kadın ise doldurulacaktır. Ölen kişinin ölümü hamileliği esnasında (anne ölümü) olup/olmadığı sorgulanacak ve ilgili seçenek işaretlenecektir. • Ölen kişi erkek ise bu bölüm boş bırakılacaktır.

19. H BÖLÜMÜ • Standart bir medikal terminolojinin kullanılması, yerel jargondan kaçınılması • Büyük harflerle yazılması • Her bir satıra tek bir hastalık raporlanması • Kısaltmaların kullanılmaması gereklidir.

20. Ölüm Nedenlerinin Raporlanmasında Doğruluk Nedir? • Ölüme sebebiyet veren olaylar zincirinde bütün yararlı bilgilerin kullanılması: • sürenin raporlanması • diğer ilgili hastalıkların ve durumların II. bölümde raporlanması • yaralanmaların raporlanması • raporlanan durumların belirginliğinin artırılması

21. Ölüm Nedenlerinin Raporlanmasında Doğruluk Nedir? • En ilgili bilgiye karar vermek ve seçmek: • doğru olay sırasının belirlenmesi • en ilgili olay zincirinin belirlenmesi • ölüme sebebiyet veren olaylar zincirini başlatan durum ya da hastalığın belirlenmesi (ölümün altta yatan sebebinin) • ölüm şekli veya mekanizmalarinin raporlanmasindan kaçinmak

22. Açıklama 3 – Bazı önemli tanımlar • Altta yatan ölüm nedeni, doğrudan ölüme yol açan hastalık veya durumdur; • Önceki neden(ler) yukarıda bahsedilen altta yatan ölüm nedeniyle bağlantılı olan her türlü durum; • Altta yatan ölüm nedeni, doğrudan ölüme neden olan hastalıklı durumların başlamasına yol açan hastalık veya yaralanma, ya da ölümcül yaralanmayla sonuçlanan bir kaza veya şiddet eyleminin koşullarıdır”;

23. Açıklama 3 – Bazı önemli tanımlar • Katkıda bulunan nedenler, ölüme yol açan olaylar zincirinin parçası olmayan ancak formu dolduran kişiye göre ölüme katkıda bulunmuşolan hastalıklar veya durumlardır; • Birden fazla ölüm nedeni, bir ölüm belgesinde rapor edilen bütün hastalıklar ve durumlardır

24. Açıklama 5- Neler rapor edilmelidir ve nereye rapor edilmelidir? Bölüm I’e rapor ediniz: (daha az satırın kullanılabileceği gibigerektiğinde daha fazla satırın da eklenebileceğini unutmayınız) • Satır a: En son ölüm nedeni Bağlı olarak • Satır b: önce gelen nedenler Bağlı olarak • Satır c: önce gelen nedenler Bağlı olarak • Satır d: Esas ölüm nedeni (altta yatan ölüm nedeni) Bölüm II’ye rapor ediniz:Ölüme katkıda bulunan diğer önemli hastalık veya durumlar.

25. Belgelendirmede Karşılaşılan Ortak Problemler • I. Bölümde hastalık sırasını oluşturan olaylar zincirinin yanlış sırayla raporlanması, veya eksik raporlanması; • I. ve II.bölümlerinin gözardı edilmesi, dolayısıyla olaylar zincirinin II. bölümde bitmesi; UYARI!! BU YAPILAN TEMEL HATALARDANDIR!!!!

26. Belgelendirmede Karşılaşılan Ortak Problemler • seçilen altta yatan neden (yani I. bölümün en alt satırında raporlanan nedenin) bir üst satırda raporlanan duruma sebebiyet vermemesi; • bazı ilgisiz bilgilerin raporlanması (ör. kalp durması) • dışsal nedenler söz konusu olduğunda bilgilerin eksik raporlanması

27. Türkiye’deki Pilot Çalışmalardan İyi Belgelendirilmiş Bazı Örnekler - 1 - Erkek, 58 yaşında Ia) serebral hemoraj 1 ay b) nefrit 5 ay c) hepatik siroz2 yıl d) alkolizm 15 yıl II A KUTUSU: Lütfen bütün gerekli bilgileri raporlayınız B KUTUSU: Lütfen ölüm tarihini raporlayınız;Ölüm yeri: Ev C KUTUSU: Ölüm şekli: Doğal D KUTUSU: Ölüm yaralanma sonucu mu gerçekleşti: Hayır E KUTUSU: Otopsi yapıldı mı: Hayır

28. Türkiye’deki Pilot Çalışmalardan İyi Belgelendirilmiş Bazı Örnekler - 2 - Erkek, 73 yasinda I a. Muhtemel akut miyokard enfarktüsdakikalar b. Kroner arter hastalık 1 yıl c. Şiddetli hipertansiyon 8 yıl d. II Ateroskleroz 12 yıl A KUTUSU: Lütfen gerekli bütün bilgileri raporlayınız B KUTUSU : Lütfen ölüm tarihini raporlayını; Ölüm yeri: Ev C KUTUSU : Ölüm şekli: Doğal D KUTUSU : Ölüm yaralanma sonucu mu gerçekleşti: Hayır E KUTUSU : Otopsi yapıldı mı: Hayır

29. Türkiye’deki Pilot Çalışmalardan İyi Belgelendirilmiş Bazı Örnekler - 3 - Kadın,86 yaşında Ia) Pulmoner Emboli1 gün b) Ameliyat edilmiş Femur Kırığı1hafta c) Evde merdivenlerden düşmüş1 hafta d) II Alzheımer hastalığı 8 yıl A KUTUSU : Lütfen gerekli bütün bilgileri raporlayınız B KUTUSU : Lütfen ölüm tarihini raporlayını; Ölüm yeri: Hastane C KUTUSU : Ölüm şekli: Kaza D KUTUSU : Ölüm yaralanma sonucu mu gerçekleşti:Evet; İşte yaralanma: Hayır; Lütfen yaralanma tarihini yazınız; Yaralanma yeri: Ev; E KUTUSU : Otopsi yapıldı mı: Hayır G KUTUSU : Anne ölümü değil

30. Erkek, 39 yaşında Ia) Bronkopnömoni4 gün b) Akciğer tüberkülozu10 ay c) Edinsel bağışıklık yetersizliği sendromu 7 yıl d) II AIDS’le ilgili wasting disease 1 year A KUTUSU: Lütfen gerekli bütün bilgileri raporlayınız B KUTUSU : Lütfen ölüm tarihini raporlayınız; Ölüm yeri:Hastane C KUTUSU : Ölüm şekli: Doğal D KUTUSU : Ölüm yaralanma sonucu mu gerçekleşti: Hayır; E KUTUSU : Otopsi yapıdı mı: Hayır Bulaşıcı hastalıklar nasıl raporlanır

31. Açıklama 6- Neoplazma Rapor Edilirken Kullanılacak Liste Lütfen belirtmeyi unutmayınız: • İyi huylu, kötü huylu ya da belirsiz olup olmadığını; • Eğer biliniyorsa primer bölgeyi; • Primer bölgenin bilinip bilinmediğini; • Eğer biliniyorsa morfolojik türü; • Eğer biliniyorsa metastaz bölge(ler) ve primer bölgeyi;

32. Açıklama 6- Neoplazma Rapor Edilirken Kullanılacak Liste • “bölgeden metastatik” ifadesi primer bölgeyi (bölgeleri) ifade eder; • “bölgeye metastatik” ifadesi seconder bölgeyi (bölgeleri) ifade eder; • “karsinomatoz”, “karsinoz”, “büyüme”, “kötü huylu tümör” vs. gibi belirli olmayan terminolojiden mümkün olduğu kadar kaçının; • Lösemiyi “akut", “sub-akut” veya “kronik” olarak tanımlayın ve ilgili hücre türünü açıklayın.

33. Neoplazmaların Raporlanmasıyla İlgili Örnek Kadın, 47 yaşında Ia) Kronik karaciğer yetersizliği1 hafta b) Karaciğerde sekonder malin neoplazma2 ay c) Aksiller lenf nodlarında sekonder malin neoplazma 7 ay d) Memenin merkez kısmında karsinom8 ay II Diyabet mellitus 11 yıl A KUTUSU: Lütfen gerekli bütün bilgileri raporlayınız B KUTUSU : Lütfen ölüm tarihini raporlayınız; Ölüm yeri:Hastane C KUTUSU : Ölüm şekli: Doğal D KUTUSU : Ölüm yaralanma sonucu mu gerçekleşti: Hayır; E KUTUSU : Otopsi yapıldı mı: Hayır

34. Bebek ölümüne örnek Erkek, 3 saat • Çocuk zayıf durumda spontan olarak doğmuştur (Apgar skoru 2). İlk hamilelik ve 34. haftaya kadar normal seyrediyor. Anne’de (22 yaşında) vajinal hemoraj başladığında, ilk 24 saatte yardım istemiyor. Hastaneye getirildiğinde pre-şok halinde bulunuyor. Yapılan teşhis hemorajik abrupsiyo plasenta. Bebek (2.280 gr.) anoksi belirtileriyle siyanotik olarak doğuyor, ve üç saat içerisinde ölüyor.

35. Erkek, 3 saat Ia) Anoksi3 saat b) Hemorajik abrupsiyo placenta2 gün c) d) II A KUTUSU: Lütfen gerekli bütün bilgileri raporlayınız B KUTUSU : Lütfen ölüm tarihini raporlayınız; Ölüm yeri: Hastane C KUTUSU : Ölüm şekli: Doğal D KUTUSU : Ölüm yaralanma sonucu mu gerçekleşti: Hayır; E KUTUSU : Otopsi yapıldı mı: Hayır F KUTUSU : Ölü doğum: Hayır Bebek ölümü: Evet; Lütfen annenin kimlik numarasını raporlayınız; Lütfen doğum tarihini yazınız; Annenin yaşı: 22 Doğum sırası: 01 Hamilelik süresi: 34 HAFTA Doğum ağırlığı: 2280 GRAM

36. Açıklama 7 – Taşıt KazalarınınRapor Edilmesi Lütfen belirtmeyi unutmayınız: • Koşullara bağlı olarak taşıt türünü (bisiklet, araba, ağır yük taşıtı, buldozer, tren, çok hafif uçak, sabit kanatlı ticari uçak, at, yolcu gemisi,yelkenli,...) belirtiniz; • Eğer birden fazla taşıt söz konusu ise kısaca tanımlayın ve belirtiniz; • Ölen kişinin içinde bulunduğu aracın türünü belirtiniz;

37. Açıklama 7 – Taşıt kazalarını rapor edilmesi • Ölen kişinin sürücü, yolcu, yaya veya aracın dışında olan biri olup olmadığını belirtiniz; • Eğer bir çarpışma gerçekleştiyse; • Eğer bir çarpışma gerçekleştiyse, çarpışmaya dahil olan araçların eşyalarını ve türlerini belirtiniz. • Kazanın meydana geldiği yer (otoyolda, otoyol dışında, tren peronunda, kayak alanında, arazide, mısır tarlasında, limanda,...);

38. Taşıt kazalarına örnek Erkek, 8 yaşında I a) Beyin yaralanmasıdakikalar b) Kafatasıkırığıdakikalar c) Trenle çarpışan arabada yolcu dakikalar d) II A KUTUSU: Lütfen gerekli bütün bilgileri raporlayınız B KUTUSU : Lütfen ölüm tarihini raporlayınız;Ölüm yeri: Diğer araç C KUTUSU : Ölüm şekli: Trafik kazası D KUTUSU : Ölüm yaralanma sonucu mu gerçekleşti: Evet; İşte yaralanma: Hayır; Lütfen yaralanma tarihini yazınız; Yaralanma yeri: Cadde ve yol; E KUTUSU : Otopsi yapıldı mı: Hayır

39. Katıldığınız ve dinlediğiniz için teşekkürler