Dr. Caroline Gijselinckx Cera Steunpunt Coöperatief Ondernemen HIVA-K.U.Leuven i.s.m. Cera

1. Het coöperatief modelDBO Studievoormiddag – 12 mei 2009‘Met de klas ondernemen over de grenzen heen’ Dr. Caroline Gijselinckx Cera Steunpunt Coöperatief Ondernemen HIVA-K.U.Leuven i.s.m. Cera

2. Coöperatief ondernemen is… Coöperatief ondernemen is… • een manier van ondernemen, • die gepraktiseerd wordt in economische organisaties, • die vrijwillig worden opgericht door personen, • om gemeenschappelijke noden en verwachtingen te lenigen, • die ze ieder afzonderlijk niet of niet in dezelfde mate kunnen lenigen, • en die het gezamenlijk eigendom zijn van haar leden, • die haar democratisch controleren. DBO Studiedag "Met de klas ondernemen over de grenzen heen"

3. Coöperatieve principes International Co-operative Alliance (ICA), 1995 • Vrijwillig en open lidmaatschap • Democratischecontrole door de leden • Economischeparticipatie door de leden • Autonomie en onafhankelijkheid • Opleiding, vorming en informatie • Coöperatietussencoöperaties • Aandachtvoor de gemeenschap DBO Studiedag "Met de klas ondernemen over de grenzen heen"

4. De coöperatieve identiteit = de dubbele identiteit van vennoten • Vennoten zijn gebruikers • Coöperatie is economisch instrument om hun noden & verwachtingen te lenigen • Vennoten zijn eigenaars • Financieel: coöperatieve aandeelhouder • Sociaal : inspraak & controle ► door die dubbele identiteit zijn coöperatieve vennoten • Investor & user driven DBO Studiedag "Met de klas ondernemen over de grenzen heen"

5. Tradities van coöperatief ondernemen • Tradities van coöperatief ondernemen (Melnyk, 1995) • Communalisme • Communisme • Socialisme • Sociaal-democratie DBO Studiedag "Met de klas ondernemen over de grenzen heen"

6. Oorsprong van het coöperatief model 1844: The Rochdale Society of Equitable Pioneers DBO Studiedag "Met de klas ondernemen over de grenzen heen"

7. Oorsprong van het coöperatief model 1844: De coöperatieve winkel in Rochdale DBO Studiedag "Met de klas ondernemen over de grenzen heen"

8. Oorsprong van het coöperatief model Wilhelm Friedrich Raiffeisen: model van spaar- en kredietcoöperaties DBO Studiedag "Met de klas ondernemen over de grenzen heen"

9. Typologie • Types van coöperaties volgens belangen / behoeften van coöperanten • Landbouwers • Consumenten • Handelaars / distributie • Werknemers • Producenten • Spaarders en kredietverstrekkers • … DBO Studiedag "Met de klas ondernemen over de grenzen heen"

10. Typologie • Types van coöperaties volgens economische functie • Consumentencoöperaties • Producentencoöperaties • Werknemerscoöperaties • Multistakeholder coöperaties DBO Studiedag "Met de klas ondernemen over de grenzen heen"

11. Typologie • Types van coöperaties volgens voorwaarden voor lidmaatschap • Leden versus aandeelhouders • Types van coöperaties volgens graad en rechtspersoonlijkheid van de leden • Eerstegraads en tweedegraadscoöperaties • Types van coöperaties volgens de participatiestructuur van de leden • Directe democratie  representatieve democratie • Vlakke  getrapte participatie DBO Studiedag "Met de klas ondernemen over de grenzen heen"

12. Coops internationaal • ICA • Meer dan 800 miljoen personen zijn wereldwijd lid • van een van de 223 ledenorganisaties van de ICA • in 85 landen • 100 million jobs • de top-300 coops hebben een omzet die gelijk staat aan het BBP van Canada DBO Studiedag "Met de klas ondernemen over de grenzen heen"

13. Coops internationaal • Verenigd Koninkrijk • The Co-operative Group: • > 68 000 werknemers • wervingscampagne: + 2 miljoen leden • Spanje (Baskenland) • Mondragon • VS en Canada • Coöperatieve publieke en sociale voorzieningen • Ontwikkelingslanden • Hefboom tot economische ontwikkeling • Microkredieten en microverzekeringen • Fair trade • Huisvestingscoöperaties DBO Studiedag "Met de klas ondernemen over de grenzen heen"

14. Belgische context • Wetgevend kader • 1873: zeer liberaal wetgevend kader • 1955: Nationale Raad voor de Coöperatie • 1991: cvba / cvo(h)a • 1995: “Vennootschap met Sociaal Oogmerk” (VSO) • 2006: statuut van Europese Coöperatieve Vennootschap DBO Studiedag "Met de klas ondernemen over de grenzen heen"

15. Belgische context • Nationale Raad voor de Coöperatie • Erkenningsvoorwaarden • Vrijwillige toetreding • Gelijk stemrecht (of beperking ervan) op de algemene vergadering • De aanstelling van de bestuurders door de algemene vergadering • Een matig dividend (max. 6%) • Een ristorno aan de vennoten • Voordelen erkenning • Financieel voordeel: eenvoudige manier van kapitaalophaling • Fiscaal voordeel: vrijstelling belastingen op dividend DBO Studiedag "Met de klas ondernemen over de grenzen heen"

16. Belgische context • Coöperaties in België: overzicht 30 000 coöperaties  +/- 500 erkende coöperaties • erfenis van een liberale wetgeving • prikkels tot aanvraag erkenning te beperkt? traditionele sectoren • landbouw • financiën & verzekeringswezen • farmacautische distributie • retail (coöperatieve winkels zijn verdwenen) Nieuwe coöperaties • Cf. nieuwe maatschappelijke noden & behoeften • (groene energie, duurzame consumptie, fair trade, kinderopvang, mobiliteit, wonen, woon-zorg combinaties,…) DBO Studiedag "Met de klas ondernemen over de grenzen heen"

17. Coöperatief ondernemen in de klas • Belang van kennismaking met coöperatieve manier van ondernemen in de klas • Alle types van secundair onderwijs + hoger onderwijs • Theoretisch en in de praktijk • Coöperatieve principes • Waardengedreven ondernemen • Voordelen van samenwerking voor (startende) ondernemers • Markttoegang en marktmacht • Economies of scale and of sharing • Vermindering van transactiekosten • Toegang tot lokaal kapitaal in geglobaliseerde en vrije markt • Aansluiting op lokale behoeften en mogelijkheden • Stakeholdersbetrokkenheid: • Motivatie van alle betrokkenen • Participatie van alle betrokkenen • Competentiedenken • Innovatieve kracht DBO Studiedag "Met de klas ondernemen over de grenzen heen"

18. Meer weten… Cera Steunpunt Coöperatief Ondernemen • Onderzoekscentrum van het HIVA, met de financiële steun van Cera, ter ondersteuning van de verdere ontwikkeling van het coöperatief ondernemen in België • Communicatiekanalen: • www.cooperatiefondernemen.be, • E-notes, Nieuwsflashes, CoopDirects, working papers • Publicaties: • Van Opstal, W., C. Gijselinckx & P. Develtere (2008), Coöperatief ondernemen in België: theorie en praktijk. Leuven: ACCO. • Develtere, P., K. Meireman & P. Raymaekers (2005), Coöperatief en maatschappelijk verantwoord ondernemen: de plaats van de venoot in de coöperatie. Leuven: Cera/HIVA. Ander onderzoek naar coöperatief ondernemen o.a.: • Develtere, P., I. Pollet & F. Wanyama (eds) (2008), Co-operating out of poverty. The Renaissance of the African co-operative movement. Geneva: ILO. • Develtere, P. & I. Pollet (2006), How co-operatives cope? A survey of major development agencies. Leuven: Cera/ BRS. • Gijselinckx, C., P. Develtere & P. Raymaekers (2007), Coöperatieve vernieuwing en duurzame ontwikkeling. Leuven: HIVA. • Zhao L. & Develtere P. (2009), New co-operatives in China: An Indigenous Model of Social Enterprises, Working Paper on Social and Co-operative Entrepreneurship10.01, 30p. DBO Studiedag "Met de klas ondernemen over de grenzen heen"

19. Meer weten… Nuttige links: • www.cooperatiefondernemen.be • http://economie.fgov.be/nrc-cnc.jsp • www.coopconsult.be • www.coopkracht.org • www.febecoop.be • www.socialeeconomie.be DBO Studiedag "Met de klas ondernemen over de grenzen heen"

20. Coöperatief ondernemen in de klas It’s up to you! DBO Studiedag "Met de klas ondernemen over de grenzen heen"