Zmiany instytucjonalne w gospodarce wodnej w Polsce

1. Zmiany instytucjonalne w gospodarce wodnej w Polsce Mariusz Gajda, Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej I spotkanie Krajowego Forum Wodnego Warszawa, 03 kwietnia 2007 r.

2. Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej utworzony został z dniem 1 lipca 2006 r. zgodnie z regulacją art. 218a ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz.U. z 2005r. Nr 239, poz. 2019 i Nr 267, poz. 2255). Na podstawie art. 90 ust. 4 ustawy Prawo wodne, Prezes Rady Ministrów wydał rozporządzenie z dnia 27 czerwca 2006 r. w sprawie nadania statutu Krajowemu Zarządowi Gospodarki Wodnej. Rozporządzenie to weszło w życie z dniem 1 lipca 2006 r. Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej powołany został z dniem 1 lipca 2006 r. na okres 5-letniej kadencji przez Prezesa Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej, na podstawie art. 89 ust. 2 ustawy Prawo wodne.

3. Regulamin organizacyjny Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej nadany został zarządzeniem Prezesa KZGW nr 1/2006 z dnia 27 lipca 2006 r. Pracownikami Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, zgodnie z art. 213 ustawy Prawo wodne, od dnia 1 lipca 2006r. są dotychczasowi pracownicy Biura Gospodarki Wodnej. Osoby zatrudnione w Departamencie Gospodarki Wodnej Ministerstwa Środowiska świadczyły pracę na rzecz Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnejdo dnia 31 grudnia 2006 r.

4. Struktura organizacyjna Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej:

5. W Krajowym Zarządzie Gospodarki Wodnej opracowany został „Ramowy projekt zmian systemowych w organizacji i finansowaniu Gospodarki wodnej w Polsce”. • 1. Proponowane zmiany organizacyjne gospodarki wodnej: • zarządzanie w układzie zlewniowym, • większa integracja aspektów ilościowych i jakościowych zarówno wód powierzchniowych jak i podziemnych, przy uwzględnieniu naturalnego przepływu wody w cyklu hydrologicznym, • zapewnienie udziału społeczeństwa w procesie planowania gospodarowania wodami, • dążenie do zasady pełnego zwrotu kosztu usług wodnych, • zachowanie hierarchizacji struktur gospodarki wodnej: • Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej • regionalne zarządy gospodarki wodnej • zarządy zlewni • nadzory wodne

6. CHARAKTERYSTYKA PROPONOWANEJ STRUKTURY Przedstawiana koncepcja zakłada konsolidację zarządzania gospodarką Wodną, obecnie rozproszoną pomiędzy RZGW i marszałków województw oraz inne resorty w jeden podmiot (obejmujący wszystkie wody śródlądowe powierzchniowe i podziemne, obwałowania rzek, pompownie melioracyjne i inne urządzenia wodne). Konsolidacja nie obejmowałaby wód morskich z uwagi na ich odrębną specyfikę. ROLA KRAJOWEGO ZARZĄDU GOSPODARKI WODNEJ Zgodnie z zakładaną koncepcją, KZGW pełniłby funkcję dysponenta wszystkich środków finansowych (budżetowych i pozabudżetowych) przeznaczanych na inwestycje w gospodarce wodnej. Jednocześnie stanowiłby Instytucję Wdrażającą w zakresie środków europejskich na gospodarkę wodną.

7. ZARZĄD ZLEWNI Zgodnie z przedstawianą koncepcją Zarząd Zlewni stanowiłby podstawową jednostkę organizacyjną w gospodarowaniu wodami zarządzającą całym mieniem Skarbu Państwa w granicach hydrograficznych. Jednostka ta powstałaby na bazie dotychczasowych WZMiUW oraz jednostek terenowych RZGW – inspektoratów. Zarząd zlewni byłby jednostką całkowicie podporządkowaną właściwemu RZGW i posiadającą w swojej strukturze Nadzory Wodne. NADZORY WODNE Powstałyby na bazie terenowych oddziałów WZMiUW i nadzorów wodnych RZGW.

8. 2. Proponowane zmiany w zakresie zwiększenia udziału społeczeństwa w • funkcjonowaniu gospodarki wodnej: • zwiększenie roli i kompetencji Krajowej Rady Gospodarki Wodnej i rad regionów wodnych, • ewentualne utworzenie rad zlewni. • 3. Model organizacji zarządzania w sytuacjach kryzysowych • rozwój i wzmocnienie współpracy służb Obrony Cywilnej Kraju ze służbami gospodarki wodnej na szczeblu krajowym oraz regionalnym poprzez organizowane wspólne szkolenia i ćwiczenia, • pilne uruchomienie kosztownego programu budowy flotylli lodołamaczy, pozwalającej wyposażyć RZGW w nowoczesny sprzęt niezbędny do realizacji ich zadań statutowych.

9. 4. Koncepcja finansowania gospodarki wodnej w Polsce. • Propozycja systemowego rozwiązania zakładającego wydawanie środków finansowych przeznaczonych na gospodarowanie wodami w sposób ekonomicznie uzasadniony, biorąc pod uwagę wszystkie czynniki i uwarunkowania społeczne przyrodnicze. Docelowo przewiduje się samofinansowanie gospodarki wodnej. • Proponowane źródła finansowania: • budżet państwa, • część opłat za korzystanie z zasobów wodnych, przede wszystkim za pobór wody i tzw. opłat retencyjnych, • należności za korzystanie z urządzeń wodnych (śluzowanie, wykorzystanie budowli piętrzących do celów energetycznych itd.), • opłaty za bezpieczeństwo przeciwpowodziowe, • dochody z tytułu dzierżawy gruntów, opłaty z tytułu poboru kruszywa, opłaty melioracyjne, • opłaty użytkowników z tytułu korzystania z katastru wodnego, • opłaty z tytułu użytkowania obwodów rybackich, gruntów pokrytych powierzchniowymi wodami płynącymi oraz innych form korzystania z majątku Skarbu Państwa, • dochody własne, m.in. z prowadzenia elektrowni wodnych, • inne dochody, które mogą pojawić się przy okazji rozwiązań szczegółowych.

10. Ponadto, zgodnie z nową koncepcją, przewiduje się: • redystrybucję środków uzyskanych przez RZGW i KZGW z powrotem do zarządów zlewni, • przejęcie przez RZGW części opłat za korzystanie z zasobów wodnych obecnie pobieranych przez urzędy marszałkowskie i stanowiące dochód funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Opłaty te stanowiłyby przychód nowopowołanego funduszu celowego tzw. Funduszu Wodnego (fundusz gromadziłby również należności i opłaty, o których mowa w art.142 ustawy Prawo wodne, stanowiące dzisiaj przychód Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej), • określenie opłat za pobór wód w taki sposób aby zachowana została: jakość, dyspozycyjność i czas odtworzenia zasobu (opłaty powinny być zróżnicowane w zależności od użytkownika), • wprowadzenie opomiarowania wszystkich poborów wód, • wprowadzenie opłat za bezpieczeństwo przeciwpowodziowe, • przeniesienie administrowania wałami przeciwpowodziowymi do zarządów zlewni (część wydatków na ich utrzymanie pochodziłaby z budżetu samorządów), • rozważenie udziału podmiotów gospodarczych w finansowaniu ochrony przeciwpowodziowejw zależności od odnoszonych przez nie z tego tytułu korzyści.

11. 5. Spodziewane efekty zmian w organizacji i finansowaniu gospodarki • wodnej. • poprawa zabezpieczenia kraju i obywateli przez skutkami powodzi i suszy, • poprawa stanu wód, • łatwiejsza absorpcja środków unijnych, ze zmniejszonym udziałem ze strony budżetu państwa, • wypełnienie zobowiązań w zakresie gospodarki wodnej wobec UE, • integracja podstawowych działań w gospodarce wodnej, • racjonalne wykorzystanie zasobów wodnych, • powiązanie gospodarki wodnej z gospodarką leśną i ochroną środowiska poprzez właściwe planowanie przestrzenne.

12. www.kzgw.gov.pl mariusz.gajda@kzgw.gov.pl