KONUŞMA BOZUKLUKLARININ SINIFLANDIRILMASI

1. KONUŞMA BOZUKLUKLARININ SINIFLANDIRILMASI

2. Tanımlar • Ses:Ses tellerinin titreşimi ile ortaya çıkan, akustik enerjidir. Konuşma sesinin hammaddesidir. • Fonasyon (Sesleme): Vokal foldların titreşimidir. Bu olayda bir temel frekans ve bunun harmonik adı verilen katlarından oluşan ses ortaya çıkar.

3. Sesin Oluşumu ve Yayılımı(Sound)

4. Sesin Oluşumu ve Yayılımı(Voice)

5. Sesin Oluşumu ve Yayılımı(Voice)

6. Tanımlar • Rezonans (Tınlama): Harmoniklerin bir kısmının ses yolunun o andaki durumuna göre selektif olarak amplifiye olması olayıdır. • Artikülasyon (Boğumlama, Eklemleme): Fonasyonla ortaya çıkan sesin; dil, dudak, yumuşak damak gibi organlar yardımı ile işlenerek konuşma sesinin oluşması olayıdır.

7. Konuşma • Dilin duyulabilir şekildeki tezahürüdür. Bir dilin sözcüklerini oluşturmak üzere fonasyonla ortaya çıkan sesin, ses yolunda şekillenmesi ile oluşur. Yazılı bir müzik eseri dil ise, bu eserin bir orkestra tarafından seslendirilmesi de konuşmadır. Konuşma; fonasyon, rezonasyon ve artikülasyon olaylarından oluşmaktadır.

8. Dil • İnsanlar arasında komünikasyon amacı ile kullanılan semboller ve bu sembollerin nasıl bir araya geleceği ile ilgili kurallardan oluşan bir sistemdir. Başka bir ifade ile "Bir toplumda, ses ve anlam yönünden ortak olan öğeler ve kurallardan yararlanılarak; düşünce, duygu ve isteklerin başkalarına aktarılmasını sağlayan gelişmiş bir sistemdir.

10. Konuşma Bozuklukları ve Otolaringoloji • 1. Konjenital malformasyonlar: Yarık dudak, yarık damak, ankiloglossi • 2. Velopalatin yetmezlik: Konjenital, nörolojik • 3.Tümörler: Dudak, dil, ağız tabanı, farinks, burun • 4. Cerrahi Girişimler: Abbe-Estlander, Bernard, parsiyel glossektomi, pull-through, komando, tonsillektomi, • 5. Periferik fasial paralizi • 6. Palatin tonsil ve adenoit hipertrofisi • 7. Çeşitli nedenlere bağlı skarlar: Dudak,yumuşak damak, dil

11. Konuşma Bozuklukları İki ana grupta incelenir: • 1. Artikülasyon Bozuklukları • 2. Akıcılık Bozuklukları

12. 1.ARTİKÜLASYON BOZUKLUKLARI Artikülasyon (Boğumlama) • Fonasyonla ortaya çıkan sesin; dil, dudak, yumuşak damak gibi organlar yardımı ile işlenerek konuşma sesinin oluşması olayıdır.

13. Konuşma Sesleri • Vokaller: Dil ve dudakların hareketi ile ses yolunda hava akımına karşı bir engel olmadan ortaya çıkan konuşma sesleridir. (a, e, ı, i, o, ö, u, ü) fonemleri vokalleri oluşturur.

14. Konuşma Sesleri • Konsonantlar: Ses yolunun farklı noktalarda ve farklı şekillerde daralması ile oluşan seslerdir. Konsonantlar artikülasyon şekli, artikülasyon noktası ve vokal foldların titreşim durumuna göre sınıflandırılır. Alfabede yer alan ünsüz fonemler ve bunların allofonları konsonantları oluşturur.

15. Konsonantların Sınıflandırılması 1. Ses telinin titreşip titreşmemesine göre: Voiced (Ötümlü), Voiceless (Ötümsüz) 2. Artikülasyon Şekline göre: Plozif(Patlamalı), frikatif (sürtünmeli), afrikat (plozif+frikatif), nazal, tril (çok çarpmalı), tap (tek çarpmalı), aproksimant (daralmalı), lateral aproksimant (yan daralmalı) 3. Artikülasyon Noktasına göre: Bilibial (çift dudak), labiodental (diş-dudak), dental (diş), alveoler (dişeti), postalveoler (dişeti ardı), palatal (sert damak), velar ( yumuşak damak), glotal (gırtlak)

16. Artikülasyon Şekilleri

17. Artikülasyon Noktaları

18. “a” Vokalinin Artikülasyon şekli ve MR görüntüsü • MR Görüntüleri: Kılıç, M, A. X.International Conference on Turkish Linguistics, (2000). • Sesler: Ladefoged P. A Course in Phonetics, 3rd ed. Fort Worth: Harcourt Brace College Publishers, 1993.

19. “a” Vokalinin Akustik Analizi

20. “ü” Vokalinin Artikülasyon Şekli ve MR Görüntüsü MR Görüntüleri: Kılıç, M, A. X.International Conference on Turkish Linguistics, (2000). Sesler: Ladefoged P. A Course in Phonetics, 3rd ed. Fort Worth: Harcourt Brace College Publishers, 1993.

21. “ü” Vokalinin akustik Analizi

22. “ğ” Konsonantının Artikülasyon Şekli ve MR Görüntüsü MR Görüntüleri: Kılıç, M, A. X.International Conference on Turkish Linguistics, (2000). Sesler: Ladefoged P. A Course in Phonetics, 3rd ed. Fort Worth: Harcourt Brace College Publishers, 1993.

23. “ğ” Konsonantının Akustik Analizi

24. “r” Konsonantının Artikülasyon Şekli ve Görüntüsü • Ladefoged P. A Course in Phonetics, 3rd ed. Fort Worth: Harcourt Brace College Publishers, 1993.

25. Tap “r” Konsonantının Akustik Analizi

26. Tril “r” Konsonantının Akustik Analizi

27. “y” konsonantının artikülasyon şekli ve MR görüntüsü MR Görüntüleri: Kılıç, M, A. X.International Conference on Turkish Linguistics, (2000). Sesler: Ladefoged P. A Course in Phonetics, 3rd ed. Fort Worth: Harcourt Brace College Publishers, 1993.

28. “y” Konsonantının Akustik Analizi

29. Artikülasyon Bozuklukları • A. Motor Artikülasyon Bozukluklar: 1. Dizartri (anartri) 2. Verbal dispraksi (apraksi) • B. Dislaliler: 1. Fonksiyonel dislali 2. Organik dislali (Disglossi) 3. Odyojen dislali

30. A. Motor Bozukluklar • A. 1) Anartri / dizartri: Konuşma mekanizması ile ilgili kas hareketinin yetersiz olması veya hiç olmaması durumudur. Motor sistemin korteksle konuşma ile ilgili kaslar arasında her hangi bir noktasında bir bozukluk söz konusudur.

31. Dizartri Nedenleri • Beyin felci (Cerebral Palsy) • Serebro vasküler olaylar • Multipl skleroz • Parkinson hastalığı • Myasthenia gravis • Menenjit • Beyin tümörleri • Kurşun ve CO zehirlenmeleri

32. Dizartri Belirtileri • Konuşma yavaş ve zayıftır. • Larinksin tutulduğu durumlarda ses solukludur (dizartrofoni). • Velumun tutulduğu durumlarda hiperrinofoni söz konusudur.

33. A. Motor Bozukluklar A. 2) Oral apraksi / Verbal dispraksi: √ Dispraksi: Paralizi ya da kaslarda zayıflık olmaksızın, volanter kas hareketlerinin bozulmasıdır. √ Verbal dispraksi: Konuşma seslerini çıkarma yeteneği olan bir kişide ağız bölgesindeki kasları ilgilendiren dispraksi nedeni ile konuşmanın bozulmasıdır. √Dizartriden farklı olarak kaslarda bir zayıflık söz konusu değildir.

34. Dispraksi Nedenleri A. Edinsel Verbal Dispraksi: 1. Serebrovasküler olaylar 2. Kafa travması 3. Beyin tümörleri B. Gelişimsel verbal dispraksi: Etyolojisi karanlıktır. Doğuştan itibaren olan bu durum, çocuk konuşma seslerini öğrenmeye başladığında kendini belli eder. Sıklıkla ifade edici dil bozukluğuyla karıştırılır.

35. Dispraksi Belirtileri • Konuşma sırasında sabit olmayan hatalar söz konusudur. Hangi sesin veya kelimenin hatalı çıkacağı önceden kestirilemez. Hatalı çıkan bir ses tekrar edildiğinde hatasız çıkabilir. çay tay pencere pençere • Sıklıkla genel motor beceri de bozulmuştur. Fakat istemsiz hareketler bozulmamıştır.

36. B. Dislaliler • B.1. Fonetik Bozukluklar (Dislaliler): Bu tip bozukluklarda konuşma seslerinden bir veya bir kaçının yerini standart olmayan başka bir ses alır. Bozuk olan her ses için ayrı bir karşılık vardır, yani fonolojik kontrast bozulmamıştır ve bu nedenle fonolojik bozukluktan farklı olarak konuşmanın anlaşılabilirliği bozulmamıştır Örneğin, çocuk,”S”fonemi yerine Türkçede olmayan farklı bir ”S” sesini veya standart dışı başka bir sesi çıkarır. Fonetik bozukluklar, fonksiyonel veya organik orijinli olabilir. En çok “S” (sigmatizm), ve “R” (rotasizm) seslerinde bozukluk görülür.

37. İsimlendirme • Artikülasyon bozukluğundan etkilenen sesin Yunan alfabesindeki karşılığına –tizm veya –sizm eklenerek isimlendirilir. Sigmatizm (Lisping):[s], [z], [ş] Rotasizm (Lalling):[r] Lamdasizm:[l] …

38. Sigmatizm (Lisping) Pelteklik • [s] sesinin bozuk çıkmasıdır. Genellikle [z], [ş] seslerindeki bozukluklar da bu gruba dahil edilir. • En sık görülen dislali şekillerinden biridir.

39. Disglossi Türleri • Labial disglossi:[b], [p], [m] gibi libial konsonantlarla, [o], [u], [ü], [ö],gibi yuvarlak vokaller etkilenir. • Dental disglossi:[d], [t], [n] ve [l] gibi dental sesler etkilenir. • Lingual disglossi:Linguolabial ve lingual sesler etkilenir. • Alveoler disglossi • Palatal disglossi • Velar disglossi • Nazal disglossi

40. Etyoloji(Fonksiyonel Dislali) • Alışkanlık: Diş değişimi sırasındaki diş eksikliği nedeni ile ortaya çıkan dislali, dişler tamamlandıktan sonra da devam edebilir. • Çevresel nedenler: Çocuğun yakın çevresinde artikülasyon bozukluğu olan varsa, çocuk onu taklit edebilir. • Kinestetik duyu zayıflığı: Kinestetik duyu zayıflığı nedeni ile dil pozisyonunu ayarlayamaz. • Kognitif bozukluklar • Bilinmeyen nedenler

41. Etyoloji(Organik Dislali, Disglossi) • Konjenital malformasyonlar (yarık damak, yarık dudak, ankiloglossi) • Velopalatin yetmezlik • Geçirilmiş operasyonlar • Nazal obstrüksiyon yapan hastalıklar • Diş anomalileri, eksiklikleri, oklüzyon bozuklukları • Fasial paralizi

42. Etyoloji(Odyojen Dislali) • İleri derecede işitme kayıplarında dil bozuklukları ön plandadır. • Fazla dikkat çekmeyen sekretuvar otitis media veya sadece tiz sesleri ilgilendiren işitme kayıplarında [s], [ş], [z], [j] gibi sibilan sesler iyi duyulamadığı için öğrenilemez.

43. Konuşma Seslerinin Gösterildiği Speech Banana

44. Tanı • Ayrıntılı anamnez • Nörolojik muayene • KBB muayenesi • Konuşma sesinin perseptüel olarak değerlendirilmesi • Konuşma sesinin akustik analizi • Artikülasyon testleri • Nazal endoskopi (flesibl ve rijit endoskoplarla) • Manyetik rezonans (MR) görüntüleme • Elektropalatografi (EPG)

45. 2. AKICILIK BOZUKLUKLARI • Cluttering (Takifemi) • Kekemelik (Disfemi)

46. Cluttering (Takifemi) Kelimeleri yuvarlayarak anlaşılmayı bozacak derecede hızlı konuşma durumudur. Cluttering de kekemelik gibi bir akıcılık bozukluğu olup dört temel özelliği vardır: • Konuşma ileri derecede hızlıdır. • Cümle yapısı bozuktur. • Bazı heceler ve sesler anlaşılmaz veya yutulmuştur. • Sıklıkla okuma-yazma problemleri de görülür.

47. Cluttering (Takifemi) • Cluttering hastasının konuşması hızlı, düzensiz ve monoton olup cümle yapısı bozuktur. Kelimeler tekrarlanabilir, birleştirilebilir, okuma-yazma problemleri görülebilir. Bu kişiler yavaş konuştukları takdirde konuşmaları normal ve anlaşılabilirdir.

48. Kekemelik (Disfemi, Stuttering) • Kekemelik; konuşmadaki akıcılığın ve ritmin bozulması, bunlara verilen psikolojik (Konuşmaktan çekinme, konuşurken hata yapmaktan korkma) ve motor reaksiyonlarla (Vücudun çeşitli yerlerinde oluşan tikler) konuşmadaki uzatmalar, tekrarlar ve duraklamalarla karakterize bir konuşma bozukluğudur.

49. Kekemelik (Disfemi, Stuttering) • D.S.M. IV psikiyatrik tanı kriterlerine göre; kekemelik, yaşına ve lehçesine uygun gelişimsel olarak çıkartması beklenen konuşma seslerini çıkartamaması, konuşmanın olağan akıcılığında ve zamanlama örüntüsünde bozukluk olması durumudur. (D.S.M. IV, 1994, S.48-49).

50. Kekemelik genellikle: • Hece-ses uzatma (v-v-v-ver), • Kısa kelime tekrarı (al-al-al), • Ses uzatma (Ssssssabah), • Durma –Bloklamalar (okk-ula ge-geldim), şeklinde olabilir.