Granice poznania

1. Granice poznania

2. Immanuel Kant1724-1804 Krytyka czystego rozumu1781 Hume ma rację, gdy twierdzi, że wiedza naukowa na podstawie samego tylko doświadczenia nie jest możliwa. Mamy jednak całkiem sporą wiedzę naukową. Musimy zatem mieć jakąś wiedzę a priori. Jak można wykroczyć w poznaniu poza treści doświadczenia? Kant i problem transcendentalny Granice poznania. Problem psychofizyczny

3. Immanuel Kant1724-1804 Krytyka czystego rozumu1781 Źródłem a priori nie są idee wrodzone (treści poznania), lecz uposażenie podmiotu, które nadaje przedmiotowi poznania określoną formę. Przewrót kopernikański w filozofii: nie podmiot dopasowuje się do przedmiotu, lecz przedmiot do podmiotu. Kant i problem transcendentalny Granice poznania. Problem psychofizyczny

4. Immanuel Kant1724-1804 Krytyka czystego rozumu1781 Pytania transcendentalnego część pierwsza: Jak jest możliwa czysta matematyka? Jak można przedmiot a priori oglądać? Formy zmysłowości: przestrzeń czas Kant i problem transcendentalny Granice poznania. Problem psychofizyczny

5. Immanuel Kant1724-1804 Krytyka czystego rozumu1781 przestrzeń i czas są a priori, bo są koniecznym warunkiem doświadczenia skoro jednak mogę je oglądać, to są one we mnie, są formami zmysłowości zjawiskorzecz sama w sobie zjawisko = konstrukcja z wrażeń, dokonana za pomocą form zmysłowości Kant i problem transcendentalny Granice poznania. Problem psychofizyczny

6. Immanuel Kant1724-1804 Krytyka czystego rozumu1781 przestrzeń i czas są a priori, bo są koniecznym warunkiem doświadczenia skoro jednak mogę je oglądać, to są one we mnie, są formami zmysłowości matematyka jest nauką a priori: geometria o przestrzeni, arytmetyka o czasie Kant i problem transcendentalny Granice poznania. Problem psychofizyczny

7. Immanuel Kant1724-1804 Krytyka czystego rozumu1781 Pojęcie przyczyny nie może pochodzić z doświadczenia. Jest ono jednak niezbędne do wydawania sądów o zjawiskach. Czyli bez niego wiedza naukowa jest niemożliwa. Mamy wiedzę naukową. Wniosek: mamy a priori pojęcie przyczyny. Dedukcja transcendentalna (fragment) Granice poznania. Problem psychofizyczny

8. Immanuel Kant1724-1804 Krytyka czystego rozumu1781 Podobnie mamy a priori pojęcie substancji i 10 innych kategorii czystego intelektu. przyroda = konstrukcja ze zjawisk, dokonana za pomocą kategorii czystego intelektu Inaczej: umysł jest aktywny w procesie poznania. Poznanie nie polega na biernym odbiorze wrażeń. Dedukcja transcendentalna (fragment) Granice poznania. Problem psychofizyczny

9. Immanuel Kant1724-1804 Krytyka czystego rozumu1781 Pojęcie przyczyny funkcjonuje jako aprioryczna forma sądu, do wypełnienia przez doświadczenie …jest przyczyną… Mieć taką formę sądu znaczy tyle, co znać a priori zasadę przyczynowości. Zasada przyczynowości gwarantuje, że w przyrodzie zachodzą prawidłowości. Kantowskie rozwiązanie problemu indukcji Granice poznania. Problem psychofizyczny

10. Przewrót kopernikański w filozofii Granice poznania. Problem psychofizyczny

11. Realizm i idealizm epistemologiczny • Realizm epistemologiczny • przedmiot poznania istnieje rzeczywiście (niezależnie od podmiotu poznającego) • Idealizm epistemologiczny • przedmiot poznania zależy od podmiotu poznającego Granice poznania. Problem psychofizyczny

12. Realizm i idealizm epistemologiczny • Realizm epistemologiczny • transcendentalny: przedmiot poznajemy takim, jaki jest (Kartezjusz) • immanentny (krytyczny) przedmiot poznajemy takim, jaki się nam jawi (Locke) Granice poznania. Problem psychofizyczny

13. Realizm i idealizm epistemologiczny • Rozróżnienie na jakości pierwotne i wtórne (Locke): • wtórne: barwy, dźwięki, czucia dotykowe, smaki, zapachy • pierwotne: kształt, wielkość, liczba, ruch • jakości wtórne powstają przez działanie na nas jakości pierwotnych rzeczy • Berkeley: jakości pierwotne są poznawalne tylko dzięki jakościom wtórnym Granice poznania. Problem psychofizyczny

14. Realizm i idealizm epistemologiczny • Współczesne rozróżnienie: • jakości przypadłościowe (occurent) i dyspozycyjne: • Jakości dyspozycyjne (według realizmu krytycznego) są ugruntowane w jakościach przypadłościowych. Granice poznania. Problem psychofizyczny

15. Realizm i idealizm epistemologiczny • Idealizm epistemologiczny • immanentny: poznajemy tylko przedmioty w umyśle (Berkeley) • transcendentalny (krytyczny) poznanie wykracza poza treści doświadczenia (Kant) Granice poznania. Problem psychofizyczny

16. Założenia i tezy Granice poznania. Problem psychofizyczny

17. Problem psychofizyczny

18. Liczba i rodzaje substancji • Zmysły mogą mnie łudzić. • Że postrzegam, rozumuję, pragnę, czyli myślę, jest niewątpliwe. • Cogito ergo sum. • Jestem zatem rzeczą myślącą (duszą). • Dusza może istnieć bez ciała. René Descartes 1596-1650) Rozprawa o metodzie 1637). Granice poznania. Problem psychofizyczny

19. Dusza: rzecz myśląca Ciało: rzecz rozciągła Interakcjonizm: dusza i ciało na siebie oddziaływują Ale jak? Dualizm psychofizyczny Granice poznania. Problem psychofizyczny

20. Interakcjonizm: dusza i ciało na siebie oddziaływują Ale jak? Okazjonalizm (Malebranche): jedynym czynnikiem sprawczym jest Bóg poruszenia ciała zachodzą przy okazji zmian w duszy (i na odwrót) Nicolas Malebranche (1638-1715) Dualizm psychofizyczny Granice poznania. Problem psychofizyczny

21. Interakcjonizm: dusza i ciało na siebie oddziaływują Ale jak? Okazjonalizm (Malebranche): jedynym czynnikiem sprawczym jest Bóg Zarzut: nie do pogodzenia z mądrością Boga Nicolas Malebranche (1638-1715) Dualizm psychofizyczny Granice poznania. Problem psychofizyczny

22. Monizm materialistyczny Joulien de la Mettrie (1709-1751) „Człowiek-maszyna” (1750) Carl Vogt (1817-1895): „myśl jest wydzieliną mózgu, jak żółć wątroby” Granice poznania. Problem psychofizyczny

23. Monizm spirytualistyczny (Berkeley) Monizm immanentny (Hume) Monizm neutralny (Spinoza): istnieje jedna, nieskończona substancja, Bóg = Przyroda, panteizm paralelizm psychofizyczny Baruch Spinoza (1632-1677) Etyka sposobem geometrycznym wywiedziona Inne monizmy Granice poznania. Problem psychofizyczny

24. Dualizm atrybutywistyczny (Strawson) • Krytyka dualizmu kartezjańskiego (1959) • Skąd wiadomo, że człowiek ma jedną duszę (umysł)? • Jak liczyć dusze? Co jest zasadą tożsamości duszy? • Podstawową zasadą indywiduacji jest ciągłość czasoprzestrzenna. Granice poznania. Problem psychofizyczny

25. Dualizm atrybutywistyczny (Strawson) • Wniosek: osoba jest indywiduum identyfikowanym jako ciało o własnościach dwojakiego rodzaju: fizycznych i umysłowych. • Dualizm jakości, a nie substancji • Zarzut: epifenomenalizm (brak wyjaśnienia funkcji przyczynowej stanów mentalnych). Granice poznania. Problem psychofizyczny

26. Behawioryzm analityczny: wyrażenia o stanach mentalnych redukują się do wyrażeń o dyspozycjach behawioralnych. Gdy widzę słodycze, to kwiczę. Lubię słodycze = kwiczę, gdy są w polu widzenia Umysł = ogół dyspozycji behawioralnych Gilbert Ryle (1900-1976) The Concept of Mind 1949 Behawioryzm analityczny Granice poznania. Problem psychofizyczny

27. Model czarnej skrzynki: Bodziec   Reakcja Kto zabił ciotkę Cookie? Kadr z filmu Roberta Altmana 1999 Jak wyjaśnić zachowanie? Granice poznania. Problem psychofizyczny

28. Fizykalizm • Problem Kartezjusza: jak ciało i dusza mogą na siebie oddziaływać? • Współczesne sformułowanie: jak zdarzenia mentalne mogą wchodzić w związki przyczynowe? • Odpowiedź: każde zdarzenie mentalne jest identyczne z jakimś zdarzeniem fizycznym (pobudzeniem neuronów). • Teza o redukowalności psychologii do neurofizjologii. x(P(x)  Q(x)), x(P(x)  P*(x)), x(Q(x)  Q*(x)) ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- x(P*(x)  Q*(x)) Granice poznania. Problem psychofizyczny

29. Fizykalizm typiczny i egzemplaryczny (type/token physicalism) • Argument z szowinizmu gatunkowego • Argument z wielorakiej realizacji Granice poznania. Problem psychofizyczny

30. Funkcjonalizm • Funkcjonalizm: • terminy mentalistyczne są teoretycznymi terminami psychologii • stany mentalne są identyfikowane ze względu na ich funkcję przyczynową Stan początkowy Bodziec   ReakcjaStan końcowy  Granice poznania. Problem psychofizyczny

31. Funkcjonalizm • Zarzuty: • Czy komputery myślą? • Argument chińskiego pokoju (John Searle, 1980). Granice poznania. Problem psychofizyczny

32. Granice poznania. Problem psychofizyczny

33. Trwające od tysięcy lat niepowodzenie psychologii potocznej (folk psychology) w kwestii wyjaśniania ludzkiego zachowania skłania do porzucenia psychologii na rzecz neurofizjologii. Paul i Patricia Churchland 1986 Eliminatywizm Granice poznania. Problem psychofizyczny

34. Przypisywać jakiemuś systemowi posiadanie umysłu znaczy tyle, co mieć skłonność do intencjonalnego wyjaśniania jego zachowania (intentional stance) w odróżnieniu od skłonności do wyjaśniania przyczynowego (physical stance) oraz wyjaśniania z projektu (design stance). Daniel Dennett (1942-) The Intentional Stance 1989 Najmodniejsze rozwiązanie Granice poznania. Problem psychofizyczny