DÖNEM SONU İŞLEMLERİ

1. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ EKREM ÜMİT KANDIRALI SMMM 00.00.2009 M.M.M.B.DERNEĞİ ÜSKÜDAR ŞUBESİ

2. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ GİRİŞ İşletmelerin süresiz olarak kabul edilen ömürlerinin faaliyet sonuçlarının tespiti yönünden belli dönemlere bölünmesi,işletme sahip ve ortakları,işletme yöneticileri,işletmeyle ilişkide bulunan kişi ve kurumlar kadar,devlet açısından da önem taşımaktadır. Zira devletin de, işletmelerin faaliyet sonuçlarına göre alacağı vergi için süresiz olarak beklemesi mümkün değildir. Bu nedenle muhasebenin dönemsellik ilkesine paralel olarak Mali kanunlarda da faaliyet dönemleri belirlenmiştir. Dönemsellik ilkesi,aynı dönemin hasılat ve gelirlerinin aynı dönemin gider ve maliyetleriyle karşılaştırılmasını gerektirir. Bu nedenle hasılat ve gelirlerle,gider ve maliyet unsurları ait oldukları dönemler itibariyle dikkate alınırlar.Hasılat ve gider unsurlarının hangi döneme ait oldukları ise tahakkuk esasına göre belirlenir.

3. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ İşletmelerin mevcut durumlarının doğru ve güvenilir bir şekilde ortaya konulması,özellikle enflasyonist özellikler taşıyan ekonomilerde çok büyük önem taşımaktadır.Zira böyle ortamlarda,işletmelerde kayıtlı bulu- nan ekonomik değerler,enflasyonist etkiyi azaltıcı nitelikte bir değerleme sisteminin kurulmadığı bir durumda,İşletmelerin dönem sonu tablolarına yansıyan değerler ile gerçek değerleri arasında farklılıklar oluşmakta ve sonuçta,işletmeyle ilgili olarak gerek işletmeyi yönetenler ve gerekse işletme dışındaki üçüncü kişiler tarafından yanlış yorumlar yapılmasına ve belki de gerçekle bağdaşmayan kararlar alınmasına sebep olmaktadır.

4. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ DÖNEM SONUNDA YAPILMASI GEREKEN İŞLEMLERİ ŞU ŞEKİLDE SIRALIYABİLİRİZ : A-Dönem sonunda muhasebe kayıtlarına göre genel geçici mizan düzenlenir. B-Muhasebe dışı envanter işlemleri yapılarak iktisadi kıymetlerin gerçek durumu tespit edilir. C-Muhasebe dışı envanter sonuçları ile genel geçici mizan karşılaştırılır,varsa farklar bulunur. D-Bulunan farkların sebeplerine göre gerekli düzenleyici muhasebe kayıtları yapılarak muhasebe içi envanter işlemleri yapılır. E-Muhasebe kayıtları ile envanter sonuçlarının uyumu sağlanarak genel kesin mizan düzenlenir. F-Daha sonra mali tablolar düzenlenir.

5. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ Dönem sonu işlemlerinin bir diğer boyutu değerleme aşamasıdır. İşletmenin mevcut,alacak ve borçlarının Mali kanunlarda yer alan değerleme Ölçülerine göre dönem sonu kıymetleri tespit edilir.Vergi matrahının tespiti Yönünden geçerli olan ölçülerin,VUK ve diğer vergi kanunlarında yer alan Değerleme ölçüleri olacağı izah gerektirmemektedir. Ayrıca,içinde bulunulan dönemde ödenmekle beraber bu döneme ait olma- yan GİDERLER ile yine içinde bulunulan dönemde tahsil edilmekle beraber Bu döneme ait olmayan GELİRLER in faaliyet dönemi GELİR VE GİDERLERİN- den çıkarılması gerekir. Bu çalışmalardan sonra,mali tablolar düzenlenir.Bu nedenle dönem sonucu- nun doğru ve gerçekçi olarak tespit edilebilmesi ENVANTER ve DEĞERLEME İşlemlerinin hatasız yapılması yanında,sağlıklı bir Bilanço ve Gelir Tablosu çıkarılmasına bağlı bulunmaktadır.

6. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ DEĞERLEMENİN TANIMI,ESASI,ZAMANI VE ÖLÇÜLERİ Değerleme,Vergi Usul Kanununun 258 inci maddesinde yapılan tanıma göre, ‘Değerleme,vergi matrahlarının hesaplanmasıyla ilgili iktisadi kıymetlerin takdir ve tespitidir.’ (*1) Değerlemede,iktisadi kıymetlerden her biri tek başına nazara alınır.Teammül- en aynı cinsten sayılan malları ve düşük kıymetli müteferrik eşyayı toplu olarak değerlemek caizdir.(VUK.Md.260) Örneğin,aynı cins ve renkte olan 1.000 adet bayan ayakkabısının topluca değerlendirilmesi mümkündür. Türk Ticaret Kanununun 75 inci maddesine göre de; ‘Bütün aktifler,en çok bilanço gününde işletme için haiz oldukları değer üze- rinden kaydolunur.Borsada kote edilen emtia ve kıymetler o günün borsa rayicine göre ve tahsil edilemeyen veya ihtilaflı bulunanlar müstesna olmak üzere,bütün alacaklar da itibari(menkul kıymetin üzerinde yazılı olan değer- dir.Buna nominal değer de denilebilir)miktarlarına göre hesap edilir.’ Pasifler,hususiyle bütün borçlar,şarta bağlı veya vadeli olsa bile,itibari değeri üzerinden hesaba geçirilir.

7. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ Değerleme zamanı; Değerlemede,İktisadi kıymetlerin vergi kanunlarında gösterilen gün ve zamanlarda haiz oldukları kıymetler esas tutulur.(VUK.Md.259) Değerleme zamanı,hesap dönemlerinin son günü olabileceği gibi,iktisadi kıymetin alındığı,satıldığı,imal ve inşaatının bittiği,işletmeye dahil edildiği,işletmeden çekil- diği veya vergiye tabi olduğu başka bir an olabilir. Değerleme ölçüleri; (*2) -Maliyet bedeli -Borsa rayici -Tasarruf değeri -Mukayyet değeri -İtibari değer -Vergi değeri -Rayiç bedeli -Emsal bedeli ve ücreti

8. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ Ancak,yukarıda sayılanların yanı sıra,İktisadi kıymetlerin değerlemesinde Gerek VUK’nun ve gerekse ilgili muhtelif vergi kanunlarında düzenlenen ve aşağıda sıralanan başka ölçülerde bulunmaktadır. 1-Alış bedeli (VUK md.279) 2-Mükellefçe tahmin olunacak bedel (VUK geç.md.5) 3-Tapu sicilinde kayıtlı bedel (VUK md.296) 4-Ortalama perakende fiyat (GVK md.63/son fıkra) Dönem sonu işlemlerinin amacı,’’İÇİNDE BULUNULAN FAALİYET DÖNEMİ SONUCUNU,DİĞER FAALİYET DÖNEMLERİNDEN BAĞIMSIZ OLARAK’’ Tespitini sağlamaktır. Bu işlemin başında ENVANTER ÇIKARMAK gelir.

9. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ ENVANTER NEDİR ? Bilanço gününde,işletmeye dahil iktisadi kıymetlerin sayılması,ölçülmesi ve Tartılması işlemidir.Diğer bir deyişle,işletmeye dahil mevcutların,alacakların ve borçların varlığının fiilen ve kayden tespitidir. Fiili envanter;İktisadi bir kıymetin var olduğunun tespiti için fiilen sayılması, ölçülmesi ve tartılarak tespitir. Kaydi envanter;İktisadi kıymetlerin varlığının belge ve kayıtlar üzerinden tespitidir. Fiili sayım sonucunda elde edilen sonuçlar,kaydi envantere göre elde edilen Sonuçlarla karşılaştırılırlar.

10. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ KASA HESABI: Kasa hesabında YTL ve yabancı paralar için ayrı alt hesaplar açılması gerek- mektedir. 1- YTL kasa mevcudunun değerlemesi; YTL kasa mevcutları,VUK.’nun 284 inci maddesine istinaden itibari değerleri ile değerlenirler.İtibari değer üzerindeki yazılı değerdir. Kasa Sayım Noksanlıkları; Fiili sayım sonunda kasadaki mevcudun,kayıtlı mevcuttan az olmasıdır. Kasa sayımındaki noksanlık,’’197 Sayım Ve Tesellüm Noksanlığı’’ hesabına borç kaydedilir. Örneğin;İşletmenin kasa sayımında 150.-YTL noksan çıkmıştır.Muhasebe kaydı; ----------------------------/---------------------------- 197 Sayım Ve Tesellüm Noksanları 150.- 100 Kasa 150.- ---------------------------/----------------------------- 197 nolu hesap bir nevi geçici hesaptır.Bu noksanlığın sorumluları ile ilişkilendirilerek hesabın kapatılması gerekmektedir.

11. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ Mevcut noksanlığın,satıcılara yapılan bir ödemenin kaydedilmemesi olduğu tespit edilmiş olsun.Noksanlığın nedeninin kaydı; -------------------------------/----------------------------- 320 Satıcılar 150.- 197 Sayım Ve Tesellüm Noksanları 150.- Satıcılara yapılan ödeme -------------------------------/------------------------------ Kasa noksanlıklarının nedenleri; -Kayıt hataları -Fazla ödemeler -Eksik tahsilatlar -Kasadan para çalınması Kasa noksanlıklarının nedeni bulunamayınca gider olarak kaydı mümkün değildir.Nedeni bulunamayan noksanlıklar,Kanunen Kabul Edilmeyen Gider olarak kaydedilir.

12. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ Kasa Sayım Fazlalıkları; Fiili sayım sonucunda tespit edilen mevcutlar,kaydi envantere göre daha fazla ise; Örneğin;İşletmenin kasa sayımında 225.- YTL fazlalık çıkmıştır.Kaydı; ------------------------------/-------------------------------- 100 Kasa 225.- 397 Sayım Ve Tesellüm Fazlaları 225.- ------------------------------/-------------------------------- Fazlalığın bankadan çekilen paranın kaydedilmediği tespit edilmiş olsun, ------------------------------/-------------------------------- 397 Sayım Ve Tesellüm Fazlaları 225.- 102 Bankalar 225.- ------------------------------/-------------------------------- Fazlalığın nedeninin tespit edilememesi durumunda,Bilanço pasifinde karşılığı özsermaye unsuru olan kar olacaktır.Bu nedenle, nedeni bulunamıyan fazlalık lar 397 nolu hesaplar kapatılarak kar yazılmalıdır.

13. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ Örneğin; İşletmenin kasasındaki 225.-YTL fazlalığın nedeni bulunamamıştır.Kaydı; -----------------------------/--------------------------------- 397 Sayım Ve Tesellüm Fazlaları 225.- 679 Diğer Olağan Dışı Gelir ve Karlar 225.- -----------------------------/--------------------------------- Dönem Sonu İşlemi; ------------------------------/------------------------------- 679 Diğer Olağan Dışı Gelir Ve Karlar 225.- 690 Dönem Karı Veya Zararı 225.- ------------------------------/------------------------------- Kasa Sayım Fazlalıklarının nedenleri; -Kayıtlarda yapılan hatalar -Fazla tahsilat yapılması -Yapılan eksik ödemeler

14. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ 2-Yabancı Para Kasa Mevcudunun Değerlemesi; YTL haricindeki yabancı para mevcutlarının değerlemesi,değerleme gününde Maliye Bakanlığınca belirlenen kurlar esas alınarak değerlenir. Değerleme sonucunda ortaya çıkan karlar 646 Kambiyo Karları hesabına, çıkan zararlar 656 Kambiyo Zararları hesabına kaydedilir. Kambiyo karları için 646 nolu hesaba alacaklı kayıt,kambiyo zararları içinde 656 nolu hesaba borçlu kayıt yapılır. Örnek; İşletme döviz hesabında bulunan 10.000.- ABD dolarını 31.12.2007 tarihinde Maliye Bakanlığınca belirlenen kur ile değerlemek zorundadır. Bu tarihteki döviz kuru, 1$=1.20 YTL dır. Banka mevduat hesabının işletme kayıtlarında yer alan YTL tutarı ise 11.000.-YTL olsun. Değerleme sonucu: (10.000.-x1.20)= 12.000.-YTL Kayıtlı tutar 11.000.-YTL --------------- Kur farkı 1.000.-YTL

15. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ MUHASEBE KAYDI; ------------------------------/-------------------------- 102 BANKALAR 1.000.- 646 KAMBİYO KARLARI 1.000.- ------------------------------/-------------------------- Tekdüzen Hesap Planında ihracat nedeniyle ortaya çıkan kur farkı gelirlerinin 646 nolu hesaba değil,601 Yurt Dışı Satışlar hesabına kaydedileceği açıklan- mıştır.İhracat nedeniyle ortaya çıkan kur farkı gelirlerinin kaydında bu husus dikkate alınmalıdır. 646 ve 656 nolu hesapların bakiyeleri, dönem sonlarında 690 Dönem Karı Veya Zararı hesabına devredilerek kapatılır. Bilindiği üzere,çekler uygulamada nakit gibi işlem görmektedirler.Bu nedenle YTL cinsinden olanlar itibari değerle,döviz cinsinden olanlar da Maliye Bakanlığınca belirlenen döviz kuru ile değerlenirler.

16. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ Yasal olmamakla birlikte çeklere vade konmaktadır.Piyasalarda da bu bir teamül olarak uygulanmaktadır. Bu nedenle dönem içinde alınan ve verilen çeklerden YTL cinsinden olanlar itibari değerle,döviz cinsinden olanlar ise bakanlıkça belirlenen döviz kuru ile değerlendirilirler.(*3) Alınan çeklerin bakiyeleri,dönem sonunda alacak senetlerine,verilen çeklerin bakiyeleri ise borç senetleri hesabına aktarılırlar. Örnek: Alınan çekler hesabının bakiyesi 10.000.- YTL olsun.Dönem sonu işlemi; --------------------------/------------------------ 121 ALACAK SENETLERİ 10.000.- 101 ALINAN ÇEKLER HS. 10.000.- Alınan çekler bakiyesinin devri --------------------------/------------------------- Verilen çekler hesabının bakiyesi 5.000.- YTL olsun.Dönem sonu işlemi; --------------------------/------------------------ 103 VERİLEN ÇEK VE ÖD.EMİRLERİ 5.000.- 321 BORÇ SENETLERİ 5.000.- Verilen çekler bakiyesinin devri --------------------------/--------------------------

17. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ MENKUL KIYMETLER Aşağıdaki menkul kıymetler borsa rayiciyle,borsa rayici yoksa veya borsa rayicinin muvazaalı bir şekilde olduğu anlaşılırsa,menkul kıymetin alış bede- line vadesinde elde edilecek gelirin(kur fakları dahil) iktisap tarihinden,değer-leme gününe kadar geçen süreye isabet eden kısmının eklenmesiyle buluna-cak değerle değerlenecektir. -Tahviller -Finansman bonoları -Banka bonoları -Hazine bonoları -Banka garantili bonolar -Devlet tahvilleri -Fon portföyünün %51’i Türkiye’de kurulmuş bulunan şirketlerin hisse senet-lerinden oluşmayan yatırım fonu katılma belgeleri -Varlığa dayalı menkul kıymetler -İpotekli borç senetleri -Konut sertifikaları Yukarıdakiler dışında kalan menkul kıymetler ise alış bedeliyle değerlendirile-cektir.

18. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ ÖRNEK: İşletme 1 Kasım 2007 tarihinde %85 faiz oranlı ve 01.11.2007-31.12.2008 dönemli 10.000.-YTL tutarında Devlet tahvili satın alsın.Alış kaydı; ------------------------01.11.2007------------------------ 112 KAMU KESİMİ TAHV.SEN.VE BONO. 10.000.- 102 BANKALAR 10.000.- Devlet tahvili alınması ------------------------------/------------------------------ İşletme aylık dönemler itibariyle mali tablo çıkarıyorsa söz konusu tahvil gelir leri için Kasım ayı sonunda aşağıdaki kaydı yapacaktır. -----------------------30.11.2007------------------------- 181 GELİR TAHAKKUKLARI 698.63 642 FAİZ GELİRLERİ 698.63 Kasım ayı faiz tahak.(10.000.-x30x85/36500) -------------------------------/------------------------------

19. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ Aralık ayı sonunda aşağıdaki kayıt yapılacaktır. --------------------31.12.2007--------------------- 181 GELİR TAHAKKUKLARI 721.92 642 FAİZ GELİRLERİ 721.92 Aralık ayı faiz thk.(10.000.-x31x85/36500) --------------------------/---------------------------- 31.12.2007 tarihinde değerleme işlemi için aşağıdaki kayıt yapılır. ---------------------31.12.2007--------------------- 112 KAMU KESİMİ TAHV.SEN. 1.420.55 VE BONOLARI 181 GELİR TAHAKKUKLARI 1.420.55 Dönem sonu değerleme işlemi ---------------------------/--------------------------------- İşletme aylık dönemler itibariyle mali tablo çıkarmıyorsa yapacağı kayıt; -----------------------31.12.2007--------------------------- 112 KAMU KESİMİ TAH.SEN.VE BONO 1.420.55 642 FAİZ GELİRLERİ 1.420.55 Dönem sonu değerleme(10.000.-x85x61/36500) --------------------------/-------------------------------------

20. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ Değerlemeye ilişkin kayıtlar,devlet tahvillerinin borsa rayici olmaması nede- niyle,iktisap tarihiyle değerleme günü arasındaki süreye isabet eden getirinin hesaplanması yöntemiyle yapılmıştır. Her iki kayıt örneğinde de 642 nolu hesaba kaydedilen tutarlar dönem sonunda 690 nolu hesaba aktarılır. Değerlemeye ilişkin olarak hesaplanan faiz tutarı 112 nolu defteri kebir hesabında muhasebeleştirilmesi gerekmektedir.Ancak söz konusu faiz dönem sel olarak ödendiğinde,faizin fiilen tahsili aşamasında(ilgili tarihte) 112 nolu hesap değeri nominal bedele düşecektir.Yani eklenen bu değerin(hisse senedi satışıymış gibi)faizin tahsili aşamasında 112 nolu hesaptan çıkartılması gerekmektedir. Bu aynı zamanda sözkonusu dönem faizinin vergilendirme dönemi bazında gelir yazılmasını sağlayacak teknik bir işlemdir. Bundan dolayıdır ki,değerleme gününde hesaplanacak faiz kısmının 112 nolu defteri kebir hesabının detayında bir hesapta izlenmesi en doğru yöntem olmaktadır.

21. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ ALACAKLAR İşletmenin sahip olduğu bütün senetli ve senetsiz alacakları bu kavrama dahildir.YTL cinsinden olan alacakların değerleme ölçüsü mukayyet değer yani kayıtlarda yer alan değeridir. Döviz cinsinden olan alacakların değerleme ölçüsü döviz alış kuru olup,Maliye Bakanlığınca belirlenen kurlar üzerinden değerleme yapılır. Değerleme sırasında alacaklarla ilgili olarak özellik arzeden diğer hususlar reeskont işlemi,şüpheli alacaklar için karşılık ayrılması ve değersiz hale gelen alacakların gider kaydıdır.(*4) Ayrıca doğduklarında uzun vadeli olduklarından 22 ve 23 grubu hesaplara kaydedilen alacaklardan değerleme günü itibariyle vadeleri bir yılın altına düşenler 12 ve 13 grubu hesaplara aktarılmalıdır. 1- DÖVİZLİ ALACAKLARIN DEĞERLEMESİ; Dövizli alacaklar,Maliye Bakanlığınca ilan edilen döviz alış kurları esas alınarak değerlenir.Bu işlem sonucu oluşan lehte kur farkları 646 Kambiyo Karları hesabına,aleyhte kur farkları 656 Kambiyo Zararları hesabına kaydedilir.İhracat işlemleri nedeniyle oluşan kur fakları 601 Yurt Dışı Satışlar hesabına kaydedilir. ------------------------------/-------------------------- 121 ALACAK SENETLERİ XXXXX 646 KAMBİYO KARLARI XXXXX Dönem sonu değerleme işlemi ------------------------------/-------------------------- 646 KAMBİYO KARLARI XXXXX 690 DÖNEM KARI VEYA ZARARI XXXXX Dönem sonu aktarma işlemi -----------------------------/------------------------------

22. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ 2-REESKONT İŞLEMİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ; Senetli alacaklar reeskont işlemine tabi tutularak bilanço günündeki değerine indirgenir.Böylece reeskontun yapıldığı döneme ait olmayan hasılat ilgili döneme mal edilmiş olur. -------------------------------/--------------------------------- 657 REESKONT FAİZ GİDERLERİ XXXX 122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU XXXX Reeskont işleminin kaydı -------------------------------/--------------------------------- 657 nolu hesap 690 nolu dönem karı veya zararı hesabına aktarılır. Buna karşılık,122 olu hesap bakiyesi takip eden dönemin başına 647 reeskont faiz gelirleri hesabına alacaklı kayıt,122 nolu hesaba borçlu kayıt yapılarak kapatılır. 3-ŞÜPHELİ HALE GELEN ALACAKLAR İÇİN KARŞILIK AYRILMASI; --------------------------------/--------------------------------- 128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR XXXXX 121 ALACAK SENETLERİ XXXXX Şüpheli hale gelen alacağın kaydı --------------------------------/----------------------------------

23. ---------------------------------/---------------------------------------------------------------------/------------------------------------ 654 KARŞILIK GİDERLERİ XXXX 129 ŞÜP.TİC.ALACAK KARŞILIĞI XXXX Tahsili şüpheli hale gelen alacak için karşılık ayrılması ----------------------------------/----------------------------------- 690 DÖNEM KARI VEYA ZARARI XXXX 654 KARŞILIK GİDERLERİ XXXX Karşılığın 690 hesaba devri ----------------------------------/----------------------------------- 4-DEĞERSİZ HALE GELEN ALACAKLARIN KAYDI (*5) ----------------------------------/----------------------------------- 129 ŞÜPHELİ TİC.ALACAK KARŞILIĞI XXXX 128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR XXXX Değersiz hale gelen alacağın kaydı -----------------------------------/----------------------------------- Bir alacak tahsili şüpheli hale gelmeden de değersiz hale gelebilir.Bu taktirde aşağıdaki kayıt yapılmalıdır. -----------------------------------/----------------------------------- 659 DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR XXXX 121 ALACAK SENETLERİ XXXX Değersiz hale gelen alacağın kaydı -----------------------------------/-----------------------------------

24. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ STOKLAR Stoklara ilişkin hesaplar,Tekdüzen Hesap Planında 15 nolu grupta toplanmış olup,işletmenin satmak,üretimde kullanmak veya tüketmek amacıyla edindiği ilk madde ve malzeme,yarı mamul,ticari mal,yan ürün,artık ve hurda gibi bir yıldan az sürede kullanılacak olan ve bir yıl içerisinde nakde çevrilebileceği düşünülen varlıklardan oluşur.Stok hesapları aşağıdaki gibidir; 150-İlk madde ve malzeme 151-Yarı mamuller-üretim 152-Mamuller 153-Ticari mallar 157-Diğer stoklar 158-Stok değer düşüklüğü karşılığı 159-Verilen sipariş avansları Tek düzen hesap planındaki düzenleme,emtia hareketlerinin Aralıksız(sürekli) Envanter yöntemine göre izlenmesini öngörmektedir. Aralıksız envanter yöntemini uygulayan işletmeler her satış işleminde,Satılan Malın Maliyetini 620/621 nolu hesaba aktarır.Aralıklı Envanter yöntemini uygulayan işletmelerde ise,satılan malın maliyeti dönem sonunda 620/621 nolu hesaba aktarılır.

25. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ Bu yöntemde satılan malın maliyeti aşağıdaki gibi bulunacaktır; Açılış Stoku+ Alışlar +Çıkışlardan – Alışlardan-Kapanış Stoku=Dönem içinde (maliyet (maliyet iadeler iadeler (maliyet satılan malın değeri) değeri) (maliyet (maliyet değeri) maliyeti değeri) değeri) Stokların değerlemesinde V.U.K.’nda öngörülen ölçü maliyet bedelidir. Tespit edilebiliyorsa fiili maliyet,fiili maliyet tespit edilemiyorsa ağırlıklı ortalama maliyet esas alınır. Stoklarla ilgili olarak üzerinde duracağımız bir başka hususta,stoklarda değer düşüklüğü ortaya çıkınca karşılık ayrılmasının mümkün olduğudur. V.U.K.’unda yangın,deprem,su basması gibi afetler yüzünden yada bozulmak, çürümek,çatlamak,kırılmak,paslanmak gibi haller neticesinde iktisadi kıymet- lerinde önemli azalış vaki olan emtianın emsal bedelle değerleneceği hükme bağlanmıştır. Bu düzenleme stokların maliyet bedeli ile emsal bedelleri arasında oluşan değer kaybının gider yazılmasına imkan vermektedir.

26. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ ÖRNEK; Bir işletmenin 153 nolu hesapta yer alan gıda maddelerinden bir kısmı su basması sonucu ortalama % 50 oranında değer kaybına uğramıştır. Su basmasına ilişkin Takdir komisyonu kararı 15 Mart tarihinde verilmiş olup, işletme aynı tarih itibariyle değer kaybına ilişkin 5.000.- YTL tutarında karşılık ayırmıştır.Muhasebe kaydı; ----------------------------15.3…------------------------------ 157 DİĞER STOKLAR 10.000.- 153 TİCARİ MALLAR 10.000.- Değeri düşen malların diğer stoklara alınması ----------------------------15.3…------------------------------ 654 KARŞILIK GİDERLERİ 5.000.- 158 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI 5.000.- Değer düşüklüğüne karşılık ayrılması -----------------------------------/------------------------------ İşletme karşılık ayırdığı malların yarısını 3.000.-YTL+%8 KDV’ye satmış, geriye kalan mal ise tamamen bozulmuş olup,Takdir komisyonu kararına istinaden atılmıştır.

27. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ Konuya ilişkin muhasebe kayıtları; --------------------------------/-------------------------------- 100 KASA 3.240.- 600 YURT İÇİ SATIŞLAR 3.000.- 391 HESAPLANAN KDV 240.- Değeri düşen malların satış kaydı --------------------------------/--------------------------------- 623 DİĞER SATIŞLARIN MALİYETİ 2.500.- 158 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI 2.500.- 157 DİĞER STOKLAR 5.000.- Değeri düşen mal maliyet kaydı ----------------------------------/--------------------------------- 689 DİĞER OLAĞAN DIŞI GİDER VE ZARALAR 2.500.- 158 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI 2.500.- 157 DİĞER STOKLAR 5.000.- Tamamen değeri düşen malların stoklardan çıkartılması ------------------------------------/--------------------------------

28. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ Bu işlemlere ilişkin dönem sonu kayıtları da aşağıdaki gibi olacaktır. -----------------------------31.12…------------------------------------------ 690 DÖNEM KARI VEYA ZARARI 10.000.- 654 KARŞILIK GİDERLERİ 5.000.- 623 SATILAN DİĞER MALLAR MALİYETİ 2.500.- 689 DİĞER OLAĞAN DIŞI GİDER VE ZARAR. 2.500.- Dönem sonu işlemleri ------------------------------31.12….---------------------------------------- 600 YURT İÇİ SATIŞLAR 3.000.- 690 DÖNEM KARI VEYA ZARARI 3.000.- Dönem sonu işlemleri ------------------------------------/------------------------------------------

29. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ SABİT KIYMETLER İşletme faaliyetlerinde kullanılmak üzere edinilen ve tahmini yararlanma sü- resi bir yıldan fazla olan,fiziki varlık kalemleri ve bunlarla ilgili birikmiş amor- tismanlar 25 grubu hesaplarda izlenir. 1-Finansman giderlerinin Sabit Kıymetlerin maliyetine eklenmesi; Sabit kıymetlerin maliyetine eklenecek finansman giderleri için aşağıdaki kayıtlar yapılır; ------------------------------------/---------------------------------- 25 GRUBU MADDİ DURAN VARLIK HESAPLARI XXX 781-789 YANSITMA HESAPLARI XXX Duran varlıkların maliyetine eklenen finansman gideri ------------------------------------/----------------------------------- 781-798 YANSITMA HESAPLARI XXX 780-797 FİNANSMAN GİDERLERİ XXX Maliyet hesaplarının kapatılması -------------------------------------/-----------------------------------

30. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ 2-Amortisman Uygulaması;(*6) Dönem sonlarında sabit kıymetler için ayrılan amortismanlar aşağıdaki kayıt örnekleriyle muhasebeleştirilirler. 7/A Seçeneğine göre kayıt: ------------------------------------------/----------------------------------- 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ XXX 730.50 Amortis.ve tük.payları 740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ XXX 740.50 Amortis.ve tük.payları 750 ARAŞTIRMA GELİŞTİRME GİDERLERİ XXX 750.50 Amortis.ve tük.payları 760 PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞ.GİDER. XXX 760.50 Amortis.ve tük.payları 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ XXX 770.50 Amortis.ve tük.payları 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR XXX 257.10 Yer altı ve yerüstü düzenleri amor. 257.20 Binalar amor. 257.30 Tesis makine ve cihaz.amor. 257.40 Taşıtlar amor. 257.50 Demirbaşlar amor. 257.60 Diğer maddi duran varlıklar amor. Ayrılan fiili amortismanların ilgili hesaplara kaydı ---------------------------------------------/-------------------------------------

31. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ 7/B seçeneğine göre kayıt; -------------------------------------/----------------------------------- 796 AMORTİSMANLAR VE TÜKENME PAYLARI XXXX 796.10 Yer altı ve yerüstü düzenleri amor.gider. 796.20 Binalar amort.gider. 796.30 Tesis mak.ve cihazlar amort.gider. 796.40 Taşıtlar amort.gider. 796.50 Demirbaşlar amort.gider. 796.60 Diğer maddi duran var. amort.gider. 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR XXXX 257.10 Yer altı ve yerüstü düzenleri amor. 257.20 Binalar amort. 257.30 Tesis mak.ve cihazlar amort. 257.40 Taşıtlar amort. 257.50 Demirbaşlar amort. 257.60 Diğer maddi duran var. amort. Ayrılan fiili amortismanların ilgili hesaplara kaydı. ---------------------------------------/------------------------------------

32. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ BORÇLAR Borçlar Tekdüzen hesap planında 3 ve 4 nolu ana hesap gruplarında izlenir. 3 nolu hesap grubunda kısa vadeli olanlar,4 nolu hesap grubunda da uzun vadeli olanlar izlenmektedir. V.U.K.’un 285. maddesine göre;Borçlar mukayyet değerleriyle değerlenir. Mevduat veya kredi sözleşmelerine müstenit borçlar değerleme gününe kadar hesaplanacak faizleriyle birlikte dikkate alınır. 1-Döviz cinsinden borçların değerlemesi; Bir işletme 01.11.2007 tarihinde kısa vadeli 100.000.- ABD kredi almıştır. 31.12.2007 tarihinde değerleme sonucu , kur artışları nedeniyle 1.770.-YTL kur farkı oluşmuştur.Buna göre muhasebe kayıtları; ------------------------------31.12.2007------------------------- 780 FİNANSMAN GİDERLERİ 1.770.- (7/B seçeneğine göre 797 nolu hesaba) 300 BANKA KREDİLERİ 1.770.- Dönem sonu değerleme işlemi ----------------------------------/---------------------------------

33. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ 2-Borçların Reeskont İşlemine Konu Edilmesi Değerleme gününde alacak senetlerini değerleyenler,borç senetlerini de değerlemek zorundadırlar. Reeskont işlemiyle, işletme borçlarının değerleme gününden sonraki döneme isabet eden vade kısmına ilişkin vade farkı tutarı hesaplanarak,ilgili olduğu döneme maledilir. Borç senetleri ile ilgili reeskont işlemi aşağıdaki kayıtla muhasebeleştirilir. -----------------------------31.12….----------------------------------------- 322 BORÇ SENETLERİ REESKONTU XXXXX 647 REESKONT FAİZ GELİRLERİ XXXXX Reeskont işleminin kaydı -----------------------------31.12…------------------------------------------ 647 REESKONT FAİZ GELİRLERİ XXXXX 690 DÖNEM KARI VEYA ZARARI XXXXX Dönem sonu işlemi -----------------------------------/------------------------------------------- Ayrılan reeskont tutarı takip eden dönemde kapatılır. ----------------------------------/-------------------------------------------- 657 REESKONT FAİZ GİDERLERİ XXXXX 322 BORÇ SENETLERİ REESKONTU XXXXX -----------------------------------/-------------------------------------------

34. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ GELİR TABLOSU HESAPLARI Değerleme ile ilgili açıklamalardan sonra,gelir tablosu hesaplarının işleyişinde özellik arzeden hususlar üzerinde duralım. Gelir tablosu hesaplarından 656 grubundaki diğer faaliyetlerden doğan gider ve zararlar ile 68 grubundaki olağandışı gider ve zararlar ile ilgili tutarlar bu hesaplara direkt olarak kaydedilir. 63 grubundaki faaliyet giderleri hesapları ile 66 grubundaki finansman giderleri hesaplarına kayıtlar ise,7.Maliyet Hesapları grubundaki hesaplar aracılığı ile yapılmaktadır. 63 grubundaki faaliyet giderleri,işletmenin esas faaliyetleri ile ilgili bulunan ve üretim maliyetine yüklenmeyen Araştırma ve Geliştirme Giderleri,Satış ve Dağıtım Giderleri ve Genel Yönetim Giderlerinden oluşur. Bu gruba dahil giderlerin 7/A ve 7/B seçeneğine göre kayıtları; 7/A Seçeneğine göre: 751 Araştırma ve Geliştirme Gid.Yansıtma-630 Araştırma ve Geliştirme Gider. 761 Paz.Satış ve Dağ.Giderleri Yansıtma - 631 Paz.Satış ve Dağıtım Giderleri 771 Genel Yönetim Giderleri Yansıtma - 632 Genel Yönetim Giderleri

35. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ 7/B Seçeneğine göre: 798 Gider Çeşitleri Yansıtma-630 Araştırma ve Geliştirme Giderleri 798 Gider Çeşitleri Yansıtma-631 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri 798 Gider Çeşitleri Yansıtma-632 Genel Yönetim Giderleri Bilahare 630,631 ve 632 nolu hesaplar 690 nolu Dönem Karı veya Zararı hesabına devredilir. 66 grubundaki finansman giderleri ise işletmenin borçlandığı tutarlarla ilgili olarak katlanılan ve varlıkların maliyetine eklenmemiş olan faiz,kur fakları, komisyonlar ve diğer giderlerden oluşur. 660 Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri,661 Uzun Vadeli Borçlanma Giderleri olmak üzere iki alt hesaba bölünmüştür. Finansman giderleri,tahakkuk ettikçe önce 7.nci gruptaki maliyet hesaplarına kaydedilir.Belirli dönemlerde veya yıl sonunda yansıtma hesaplar ile 66 grubu hesaplara aktarılır. 7/A Seçeneğinde; 780 Finansman Gider.-781 Finans Gid.Yansıtma-660 Finansman Giderleri 7/B Seçeneğinde; 797 Finansman Gider.-798 Gider Çeşitleri Yansıtma-660 Kıs.Vade.Borç.Gid. 661 Uzun Vad.Borç.Gid. 62 Grubundaki satışların maliyeti hesabında; 620 Satılan Mamuller Maliyeti,621 Satılan Ticari Mallar Maliyeti,622 Satılan Hizmet Maliyeti ve 623 Diğer Satışların Maliyeti yer alır.

36. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ Gelir Tablosu Hesaplarının Kapatılması: Gelir tablosunun,alacak bakiye veren(gelir nitelikli)hesaplarına borç,690 nolu hesaba alacak kayıt yapılır. Borç bakiye veren(gider nitelikli)hesaplarına alacak,690 nolu hesaba borç kayıt yapılır.Böylece gelir tablosu hesapları kapatılmış olur. Dönem faaliyet sonucunun kar veya zarar olması vergi matrahı yönünden belirleyici değildir.690 nolu hesaba göre dönem sonucu zarar dahi olsa vergi matrahı oluşabilir.Bunun tersi durumunda,ticari kar mevcut ise vergi matrahı oluşmayabilir.Zira ticari kardan vergi matrahı olan mali kara ulaşırken, Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler TİCARİ KAR’a eklenir.Bunun yanında,vergi kanunları açısından matraha dahil edilmeyen istisna kazanç ve indirimler nedeniyle mali kar oluşmayabilir. Dönem sonunda vergi matrahı belirlenip,bu matrah üzerinden vergi ve diğer yasal yükümlülükler hesaplanınca ilgili kayıt yapılır. -------------------------------/--------------------------------------- 691 DÖNEM KARI VE DİĞ.YASAL YÜKÜM. XXXX 370 DÖN.KAR.VE YASAL YÜK.KARŞ. XXXX Dönem vergi ve yasal yükümlülükleri kaydı -------------------------------/--------------------------------------

37. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ Dönem Net Karına ulaşmak için aşağıdaki kayıt yapılır; ------------------------------31.12….----------------------- 690 DÖNEM KARI XXXX 691 DÖN.KAR.VER.VE DİĞ.YAS. YÜK.KARŞILIĞI XXXX 692 DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI XXXX --------------------------------/------------------------------ Dönem net karı aşağıdaki maddeyle bilançoya taşınır ve böylece gelir tablosu kapatılmış olur. -------------------------------31.12…-------------------------- 692 DÖNEM NET KARI VEYA ZAR. XXXXX 590 DÖNEM NET KARI XXXXX Dönem net karının 590 nolu hesaba devri ----------------------------------/------------------------------

38. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ GELİR TABLOSU HESAPLARININ KAPATILMASI -----------------------------------31.12…-------------------------------------------- 600 YURT İÇİ SATIŞLAR 601 YURT DIŞI SATIŞLAR 602 DİĞER GELİRLER 610 SATIŞTAN İADELER 611 SATIŞ İSKONTOLARI 612 DİĞER İNDİRİMLER 620 SATILAN MAMUL MALİYETİ 621 SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ 622 SATILAN HİZMET MALİYETİ 623 DİĞER SATIŞLARIN MALİYETİ 630 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ 631 PAZARLAMA SATIŞ GİDERLERİ 632 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 640 İŞTİRAKLERDEN TEMETTÜ GELİRLERİ 641 BAĞLI ORTAKLIKLARDAN TEMETTÜ GELİRİ 642 FAİZ GELİRLERİ 643 KOMİSYON GELİRLERİ 644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR 645 MENKUL KIYMET SATIŞ KARLARI 646 KAMBİYO KARLARI 647 REESKONT FAİZ GELİRLERİ 648 BORSA DEĞER ARTIŞ KARLARI 649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR 653 KOMİSYON GİDERLERİ 654 KARŞILIK GİDERLERİ 655 MENKUL KIYMET SATIŞ ZARARLARI 656 KAMBİYO ZARARLARI 657 REESKONT FAİZ GİDERİ 658 BORSA DEĞER AZALIŞ ZARARLARI 659 DİĞER OLAĞAN GİDERLER 660 KISA VADELİ BORÇLANMA GİDERİ 661 UZUN VADELİ BORÇLANMA GİDERİ 679 OLAĞAN DIŞI GELİR 689 OLAĞAN DIŞI GİDER 690 DÖNEM KARI(ZARARI) ---------------------------------------------------------/-------------------------------------------------

39. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ BİLANÇONUN HAZIRLANMASI Tekdüzen hesap planına göre bilanço,bir işletmenin belli bir tarihte sahip olduğu varlıklar ile bu varlıkların sağlandığı kaynakları gösteren tablodur. Ancak,bilançonun düzenlenmesinden önce gelir tablosuna ek olarak hazırla- nan satışların maliyeti tablosu çıkarılmalıdır. Bilanço düzenlenişinde ana kural,bilanço tarihi itibariyle genel kesin mizanın çıkarılmasıdır.Böylece o ana kadar işletmede kullanılan tüm hesapları borç ve alacak toplamları ile birlikte topluca görmek mümkün olur. Bilançoda yer alan hesaplar,Tekdüzen Hesap Planında öngörüldüğü şekilde sınıflandırılmalı ve bilançonun yorumlanmasında kullanılacak dipnotlar da eklenmelidir.

40. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ DERSLERİMİZE KATILAN BÜTÜN MESLEKTAŞLARIMIZA,STAJYERLERE VE BÜRO ÇALIŞANLARINA ÇALIŞMA AZMİMİZİ ARTTIRDIKLARI İÇİN SONSUZ TEŞEKKÜRLER . MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLER DERNEĞİ ÜSKÜDAR ŞUBESİ YÖNETİM KURULU ÜYELERİ

41. EK NOTLAR (*1)-İktisadi kıymetin belgeli olarak defter kayıtlarında bulunması halinde tespit ve takdire gerek kalmayacaktır.Ancak,belgesiz iktisadi kıymetlerin tespiti ise;V.U.K.’un değerleme hükümlerine göre yapılması gerekmektedir Bu değerlerin tespiti,V.U.K’un 3/B maddesine göre ispat yükümlülüğü bunu iddia eden tarafa aittir. İktisadi,ticari ve teknik icaplara uymayan veya olayın özelliğine göre normal ve mutat olmayan bir durumun iddia olunması halinde,ispat yükümlülüğü bunu iddia eden tarafa aittir.(Danıştay 7.daire,23.10.2000 tarih,esas no:2000/1130,karar no:2000/2903 (*2)-İşletmeye dahil gayrımenkuller,stoklar,demirbaşlar,hayvanlar maliyet bedeliyle değerlenir. -İşletme aktifinde bulunan devlet tahvili ve hazine bonosu borsa rayici ile değerlenir. -İktisadi kıymetin değerleme gününde sahibi için arz ettiği gerçek değerdir. -İktisadi kıymetin muhasebe kayıtlarında gösterilen değerdir. -Kıymetli evrakın üzerinde yazılı olan değerdir. -Maliyet bedeli bilinmeyen bina ve arazinin rayiç değeridir. -iktisadi kıymetin değerleme günündeki normal alım-satım bedelidir. -Gerçek bedeli belli olmayan veya bilinmeyen bir malın,değerleme gününde satılması halinde emsaline göre belirlenecek değeridir.(Ortalama fiyat esası,Maliyet bedeli esası,takdir esası sırası kullanılmalıdır)

42. EK NOTLAR (*3) Örnek; A firması 05.11.2007 taihinde 2.000.- YTL’lik borcuna karşılık X firmasına 1.000.-ABD doları 20.2.2008 tarihli çek vermiştir. 05.11.2007 tarihli kur :1.20 31.12.2007 tarihli kur :1.18 ------------------------------05.11.2007----------------------------------- 320 SATICILAR 1.200.- 320.01 X Firması 103 VER.ÇEK VE ÖDEME EMİR 1.200.- 103.01 Verilen Yab.Paralı Çek. 20.02.2008 tarihli çek kaydı(1.000.-x1.20) ------------------------------31.12.2007---------------------------------- 103 VERİLEN ÇEK VE ÖDEME EMİRLERİ 20.- 103.01 Ver.Yab.Paralı Çek. 646 KAMBİYO KARLARI 20.- 646.10 Kur Farkı Geliri Dövizli çekin değerlemesi(1.000.-x0.02) ------------------------------------/-------------------------------------------- Veya tersi kur artışı olursa 656 KAMBİYO ZARARLARI olacak.

43. EK NOTLAR (*4)Şüpheli alacaklar,VUK.’un 323.üncü maddesinde düzenlenmiş olup madde hükmü şöyledir; Ticari ve zirai kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile ilgili olmak şartıyla; 1-Dava veya icra safhasında bulunan alacaklar, 2-Yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla istenilmesine rağmen borçlu tarafından ödenmemiş bulunan dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük alacaklar,Şüpheli Alacak sayılır. (*5) Değersiz alacaklara ilişkin düzenlemelere V.U.K.’un 322.nci maddesinde yer verilmiştir.Buna göre; Kazai bir hükme veya kanaat verici bir vesikaya göre tahsiline artık imkan kalmayan alacaklar değersiz alacaklardır. Değersiz alacaklar bu mahiyete girdikleri tarihte tasarruf değerlerini kaybederler ve mukayyet kıymetleri ile zarara geçirilerek yok edilirler.

44. EK NOTLAR Amortisman Ayırmanın Koşulları; 1-İşletmenin aktifinde kayıtlı olması, 2-İşletmede kullanılması veya kullanıma hazır olması, 3-Kullanım süresi bir yıldan fazla olması, 4-İktisadi kıymetin VUK.’da belirtilen değerden düşük olmaması, V.U.K.’un 314’üncü maddesine göre boş arazi ve boş arsalar amortismana tabi değildir. Ancak,Tarım işletmelerinde oluşturulan meyvelik,zeytinlik vb.gibi tarım tesisleri ile işletmede inşa edilmiş olan her nevi yollar ve haklar amortismana tabi tutulur.