Download
1 / 36
E N D
HAYVANSAL DOKULARIN GÖREVLERİ
A.Tekkatlıepitel:Yan yana dizilmiş hücrelerden oluşur.Hücreleri yassı,kübik veya silindiriktir.a.Tek katlı yassı epitel: Akciğer alveolleri,kan damarlarının iç yüzü ve kılcal damarlarda bulunur.b.Tek katlı kübik epitel:Omurgalı böbreklerinde,tiroit bezinde bulunur.c.Tek katlı silindirik epitel:Omurgalının solunum yollarında,incebağırsakta bulunan silindirik epitel emme görevi yapar.
B.Çok katlı epitel:Üst üste sıralanmış hücrelerden oluşur.Omugalıların derisinde bu doku vardır. • Bu epitel dokuyu incelediğimizde en altta silindirik,ortada kübik,üstte ise yassı epitelden oluşmuştur. • En üstteki epitel genellikle ölüdür.Bu ölü hücre alttaki canlı hücreleri dış etkilerden korur.Kan damarı içermez.
A.Tek hücreli bezler: Silindirik hücrelerden oluşur.Bunlara “goblet” hücresi denir. • Toprak solucanının derisinden,sindirim kanalından,solunum organlarından salgılanan mukus buna örnektir.
B.Çok hücreli bezler: Salgı yapan hücrelerin bir araya gelmesi ile oluşurlar. • Salgılarını bir kanala ve buradan vücut boşluğuna veren bezlere ekzokrin(dış salgı) bezi denir. • Tükrük bezi,mide ve bağırsak bezleri ile gözyaşı bezleri dış salgı bezleridir. • Salgılarını doğrudan kana veren bezlere endokrin(iç salgı) bezi denir.Bunlar kanalsız bezlerdir.Salgılarına hormon denir. Hipofiz,tiroit,paratiroit,böbreküstü bezleri birer iç salgı bezidir.
BAĞ DOKU • Doku ve organları birbirine bağlar.Vücudun her yerinde bulunur.Buna katılgan doku da denir. • Hücreler ve hücreler arası maddelerden ve liflerden oluşur.Hücreler arasında bu hücreler tarafından salgılanan ara madde bulunur. • Ara maddede ağsı,kollogen,elastik lifler olmak üzere 3 tipte lif görülür.Ara madde miktarı çok,bağ dokusu hücreleri azdır. • Bağ dokusunu oluşturan asıl hücrelere fibroblast denir.Diğer önemli hücreler ise mast hücreleri ve makrofajlardır.
KAN DOKU • KAN DOKUSU: Kan,çeşitli maddeleri taşıma,vücudu mikroplara karşı koruma,vücut ısısını düzenlemek gerektiğinde pıhtılaşma gibi görevler yapar. • Hücreler ve hücreler arası maddelerden oluşmuştur.Damarlar içinde dolaşır. • Plazma denilen ara maddesi sıvıdır.Plazmanın çoğunu su oluşturur,ayrıca sindirilmiş besinler,hormonlar,enzimler,antikorlar,erimiş gazlar ve artık maddeler içerir.Hafif bazik özelliktedir.
Alyuvar(Eritrosit); ortası çukur,kırmızı renkli kan hücresidir.Başlangıçta çekirdeklidirler ama kana karışırken çekirdeklerini kaybederler.Alyuvarlar akciğerden aldıkları oksijeni vücut hücrelerine,vücut hücrelerinden aldıkları karbondioksiti akciğere götüren hücrelerdir.Oksijen ve karbondioksit taşınmasında yapısında bulunan demirli bir protein olan hemoglobin görev yapar.Bir alyuvar yaklaşık 280 milyon hemoglobin molekülüne sahiptir.Alyuvarların ömrü yaklaşık olarak 120 gündür.Yaşlı alyuvarlar dalakta ve karaciğerde parçalanır.Kemik iliğinde yenisi üretilir.Birim zamanda dokulara ulaşan oksijen miktarının azalması vücutta alyuvar üretimini hızlandırır.
a.Kan kaybıb.Deniz seviyesinden yükseklere çıkılmasıc.Bazı solunum ve dolaşım sistemi hastalıkları gibi durumlarda alyuvar üretimi artar.Yüksek yerlerde yaşayanlarda sahildeki insanlardan daha fazla alyuvar bulunur.Olgunlaşmış alyuvarlarda çekirdek,ribozom,e.retikulum ve mitokondri yoktur.
Akyuvarlar(Lökositler); çekirdekli,gerçek kan hücreleridir.Kan sıvısı içinde aktif hareket ederler.Hemoglobin taşımadıkları için renksizdirler.Kanda ortalama 7000-9000 kadardır.Bu sayı:a.Mikrobik hastalıklarb.Vücuda giren yabancı proteinler,bakteri ve kimyasal toksinlerc.Doku tahribi halinde sayısı artar.
Akyuvarlar vücudu hastalıklara karşı korur.Monositler,mikropları fagositozla yutar ve parçalar.Çoğu zaman amipsi hareketlerle kan damarlarından çıkarak doku sıvısındaki mikropları yok eder.Ayrıca bazı lenfositler vücuda zarar veren maddelere karşı “antikor” üretirler.
Kan pulcukları(trombositler); kemik ilğindeki dev hücrelerin(megakaryosit) parçalanması sonucu sitoplazma parçalarıdır.Ömürleri birkaç gündür.Kanın pıhtılaşmasında etkili olan özel bir protein bulundururlar.Buna trombosit tromboplastini denir.
KIKIRDAK DOKU • KIKIRDAK DOKU: Esnek,dayanıklı,hafif sert dokudur.Omurgalılarda kemik doku ile beraber iskeleti oluşturur.Köpekbalıkları hariç diğer omurgalılarda embriyo geliştikçe kıkırdak doku yerini kemik dokuya bırakır.Bu doku,kıkırdak hücreleri “kondrosit” ile hücrelerin arasını dolduran ara madde “kondrinden” oluşur.Kondrosit bir kapsülle çevrilidir.Kıkırdak dokuda kan damarı bulunmaz.Besin ve gerekli maddeler difüzyonla etrafını saran bağ dokunun kılcallarından alınır.Metabolizma ürünü artıklarıda yine difüzyonla atılır.
Kıkırdak doku,ara maddesine göre hiyalin,elastik ve lifli kıkırdak olmak üzere 3’e ayrılır.a.Hiyelin kıkırdak; soluk borusu,kaburga uçları,uzun kemiklerin başı ve burunda yer alır.Bütün omurgalıların embriyoları ile kıkırdaklığı balıkların embriyo ve erginlerinde bulunur.b.Elastik kıkırdak; dış kulak yolu,kulak kepçesinde bulunur.c.Lifli kıkırdak; uzun kemiklerin eklem yerinde yer alır.Kollojen lifleri fazladır.Hücreler arası madde ve hücreleri azdır.
KEMİK DOKU • KEMİK DOKUSU: Omurgalıların iskeletini oluşturan kemikler,kemik dokusundan meydana gelir.Vücudun en sert dokusudur.Vücuda destek sağlar,iç organlara tutunma yüzeyi oluşturur. • Kemik hücrelerine “osteosit” denir.Kemik hücreleri osein denilen proteinli madde ile madensel tuzlardan oluşan bir ara madde içinde bulunur. • Madensel tuzların çoğunu magnezyum fosfat,kalsiyum karbonat ve kalsiyum florür oluşturur.Bu maddelerin miktarı canlının yaşına göre değişir.
Kemik doku sıkı ve süngersi olmak üzere 2’ye ayrılır.Sıkı kemik doku,sert bir kitledir.Sert kemik dokuda denir.İskeleti oluşturan tüm kemiklerin dış yüzeyinde uzun kemiklerin gövdesinde bulunur.Kemik hücreleri sitoplazmik uzantılarla birbirine bağlanır.Hücreler iç içe geçmiş daireler üzerinde bulunur.Dairelerim merkezinde boydan boya uzanan boşluklara havers kanalı denir. • Havers kanallarını birbirine bağlayan yan kanallarada volkmen kanalları adı verilir.Bu iki kanalında içinden kan damarları ve sinir uzantıları geçer. • Süngerimsi kemik doku,uzun kemikleri baş kısmını,kısa ve yassı kemikleri iç kısmını doldurur.Gözenekli bir yapısı vardır.Bu gözeneklerin içi kırmızı kemik iliğiyle doludur.
KAS DOKU • KAS DOKUSU: Kasılıp gevşeme yeteneğinde olan bir dokudur.Bu özelliğinden dolayı canlının hareketini ayrıca kalp,mide ve solunum organlarının çalışmasını sağlar.Hücreler arası maddeleri yoktur.Kas hücrelerinin zarına sarkolemma, sitoplazmasına sarkoplazma denir.Sarkoplazma kasılıp gevşeme özelliğindeki liflerden yapılmıştır.Bu liflere miyofibril adı verilir.Aktin ve miyozin denilen proteinden yapılmıştır.kasılma için gerekli enerji ATP’den sağlanır.
Kaslar yapı ve çalışmaları bakımından üç çeşittir.Bunlar;1.Düz kas, 2.İskelet kası, 3.Kalp kası.1.Düz kaslar; uzun ,iğ biçimli,sivri uçlu hücrelerden yapılmıştır. Hücrenin ortasında yassı ve uzun bir çekirdeği vardır. Bağırsak,mide,damarlar gibi iç organların yapısında bulunur.İsteğimiz dışında çalışır,çalışması otonom sinir sisteminin denetiminde gerçekleşir.Yavaş kasılır ancak kasılı kalabilme süreleri uzundur.Yani geç yorulurlar.
2.Çizgili kaslar; uzun,silindirik ve kalın uçlu hücrelerdir.Plazma zarları eridiği için çok çekirdekli bir görünümleri vardır.Çekirdekleri kenarda yer alır.Çizgili kaslar iskeleti sara ve hareketi sağlar.İstediğimizle çalışır.Çalışması beyin tarafından düzenlenir.Kasılma hızı yüksektir.Kasılı kalma süresi kısadır.Yani çabuk yorulurlar.
3.Yürek(Kalp); kası,bir çeşit çizgili kastır.Kalbin kaslı yapısını oluşturur.Çok çekirdeklidir.Çekirdekleri ortadadır.Enine boyuna çizgilidir.Dallanmış ve birbiri ile kaynaşmış silindirik,uzun liflerden oluşur.Uyartı bir liften diğerine iletilir.İsteğimiz dışında çalışır.Çalışması otonom sinir sistemi ile düzenlenir.
SİNİR DOKU • SİNİR DOKUSU:Sinir dokusu sinir hücreleri(nöron) ile bunların arasında bulunan destek sağlayan rejenerasyon ve koruma görevi yapan nörogliyalardan oluşur.Bir nöronda iki kısım bulunur.a.Sinir gövdesi:Sitoplazma ve çekirdeği kapsar.Hücreden uzanan sinir liflerine sahiptir.
b.Uzantılar: Uzun ve tek olan uzantıya akson denir.Beyin ve omirilikte bulunan aksonların etrafı miyelin kılıf ile örtülüdür.Bu kılıf Schwann hücrelerinin aksona dolanmasıyla oluşur. • Miyelinli aksonlarda uyartılar hızlı iletilir.Otonom sinir sisteminin iç organlarda sonlanan aksonlarında miyelin bulunmaz.Kısa birden fazla olan uzantılara ise dendrit denir.
Kıkırdak dokuda • 1.sinir hücreleri • 11.kılcal damarlar • 111.hücreler arası madde, gibi yapıların hangileri bulunmaz? • A) yalnız 1 • B)yalnız 11 • C)yalınız 111 • D) 1 ve11 • E)11 ve 111 • cevap: D
İnsan vücudunda aşağıdaki dokulardan hangisi bağ ve destek dokudan farlılaşarak meydana gelmiştir ? • A)kas doku • B)kıkırdak doku • C)kemik doku • D)kan doku • E) temel bağ doku • cevap : A
Aşağıdakilerden hangisi bağ veya özelleşmiş dokularına ait hücrelerden biri değildir? • A)sinir hücresi • B)kıkırdak hücresi • C)kemik hücresi • D)makrofaj hücresi • E)alyuvar hücresi • cevap : A
Omurgalı hayvanların kan dokusunu oluşturan, • 1.alyuvar • 11.akyuvar • 111.kan plazması yapılarından hangileri CO2 taşımakla görevlidir ? • A)yalnız 1 • B)yalnız 111 • C)1 ve 11 • D)11 ve 111 • E)1 ve 111 cevap :E
Kan sıvısında bulunan akyuvarlar, • 1)antikorlar üretebilme • 11)fagositoz yapabilme • 111)ekzositoz yapabilme • 1V)damar dışına çıkabilme • Özelliklerinden hangilerine sahiptir ? • A)1 ve 11 • B)11 ve 1V • C)1, 11,111 • D)1,11, 1V • E)1 ,11 ,111, 1 V • cevap : E
Aşağıdakilerden hangisi temel bağ dokuya ait hücrelerden biri değildir ? • A)mast • B)fibrosit • C)makrofaj • D)melanosit • E)osteosit • cevap : E
