PECYN ADOLYGU CWESTIWN 1B

1. PECYN ADOLYGU CWESTIWN 1B GRAMADEG CY3

2. PecynAdolyguGramadeg • Byddtri cwestiwnyn yr adranGramadeg: • Cwestiwn 1a): • Byddrhaidi chi luniobrawddegiddangosyneglurystyr a defnydd: • Berfau • Arddodiaid • Idiomau • Cysyllteiriau • Cymalau • Cwestiwn 1b): • Cywirodau wall mewnbrawddeg a nodi’rrheswmdrosgywiro. • Cwestiwn 1c): • Cywirodeggwallmewnparagraff. Gall y camgymeriadaugynnwys: • Treiglo • Berfau • Rhagenwau • Sillafu ac atalnodi • Troadauchwithig / idiomau • Camsillafu • Cymalau Poblwc!

3. TABL TREIGLADAU BERFAU Y ModdMynegol

4. Rhagenwau a threigladau RhagenwauDibynnolBlaen h.y. Dyma’rrhagenwausy’ndibynnuareraillyn y frawddeg: Rheolau: • Ceirtreigladmeddalarôl y rhagenwdibynnolblaen, trydyddunigolgwrywaidd ‘ei’. • Ceirtreigladmeddalarôl y rhagenwdibynnolblaen, ail unigol ‘dy’. • Ceirtreigladtrwynolarôl y rhagenwdibynnolblaen, cyntafunigol ‘fy’. • Ceirtreigladllaesarôl y rhagenwdibynnolblaen, trydyddunigolbenywaidd ‘ei’. • Hefyd: • bodfi > fy mod = Y rhagenwdibynnolblaencyntafunigol ‘fy’ sy’ngywir o flaen y ferf ‘bod’ ermwyndynodimeddiant. Ceirtreigladtrwynolarôl y rhagenwdibynnolblaen, person cyntafunigol ‘fy’. • eugilydd > ei gilydd =Erbod y frawddegynsôn am fwy nag un person y rhagenwdibynnolblaen, trydydd person unigol ‘ei’ sy’ngywirgyda ‘gilydd’. Mae’neithriadi’rrheol. • CENEDL ANGHYWIR = • e.e. • Mae’rferchyncyfleu ei deimladauiddynnhw’negluriawn.

5. Bydd ei mhamyngwrthodmyndisiopa. RHAGENW MEWNOL + YCHWANEGU ‘H’ Bu Alawynalltudo’iardal am ugainmlynedd. CENEDL ANGHYWIR – RHAGENW MEWNOL Gwelodd y barddlawero’ugerddimewncylchgronau. CAMSILLAFU Rydwiwedicyraeddtudalenolafo’rllyfr.

6. Y fannod Rheol: Mae enwaubenywaiddunigolyntreiglo’nfeddalarôl y fannod. e.e. Y bais, y gath • Ceireithriadi’rrheolhon: nidywgeiriaubenywaiddunigolsy’ndechrau â ll a rhyntreiglo’nfeddalarôl y fannod. • e.e. y + llynges = y llyngesnid y lynges • y + rheol = y rheolnid y reol • Nidywenwgwrywaiddunigolyntreiglo’nfeddalarôl y fannod. = e.e. Y ci • Nidywenwlluosogyntreiglo’nfeddalarôl y fannod. = e.e. Y merched CENEDL Y RHIFOLYN Mae gen idri cath.

7. Rhifolion a threiglad • Rheol: Mae enwbenywaiddunigolyntreiglo’nfeddalarôl y rhifolynun. • e.e. Un gathddu, un gathwen. • Rheol: Erbodenwbenywaiddunigolyntreiglo’nfeddalarôl y rhifolynun, maeenwsy’ndechrau â ‘ll’ neu ‘rh’ yneithradi’rrheol. • e.e. Mae gen iun raw. • Nidywenwgwyrwaiddunigolyntreiglo’nfeddalarôl y rhifolyn un. • e.e. Un bwrddoeddyn y dosbarth. • Mae enwgwrywaidd/ benywaiddyntreiglo’nfeddalarôl y rhifolyndau/dwy. • e.e. Mae gan y diafolddauben. • Mae gen iddwyfraicha dwygoes. • Mae blynedd, blwydd ac weithiaudiwrnodyntreiglo’ndrwynolarôlsaith/wyth. • e.e.Saithbunt gostiodd y bwyd. • RoeddAlan yn yr ysgol â mi saithmyneddynôl. • Ceirtreigladmeddalarôl y rhifolynsaith/wyth. • e.e. MewnwythmlyneddbyddafynmyndiAwstraliaifyw.

8. Pe / Os • Os byddennhwhebildiobyddennhwwediennill. • Cewchdeganhenopebyddaiwedi ei brynuyn y farchnadleol. Mae / Mai Mae – berf, 3ydd unigol Mai = cysylltair Dymagerddoriaethnachlywaiserioedondgwnmaeefyw’rcyfansoddwr. • Rydwi’nsicrmae’nmyndigroesi’rllinellyn y gêmheddiw.

9. Treigladauarôlarddodiaid Pwrpasarddodiaidywdangos y berthynasrhwnggair (e.e. berf) ac enw/rhagenw e.e. Mae’rgathary mat. Mae’rgadair o dan y bwrdd. TREIGLAD TRWYNOL Mae treigladtrwynolmewnenwaulleoeddsy’ndodynsytharôl ‘yn’ Sylwchfelmae’r ‘yn’ ynnewidweithiau: Rheol: Ceirtreigladtrwynolarôl yr arddodiad‘YN’ TREIGLAD LLAES Rheol:Ceirtreigladllaesarôl yr arddodiaid: â / gyda /tua TREIGLAD MEDDAL Rheol:Ceirtreigladmeddalarôl yr arddodiaid:

10. Arddodiaid • Rhedegarddodiaidynanghywir • Gofalwcheichbodynrhedeg yr arddodiaidyngywir: • e.e.Mae’rdynynperthyniddofi • iddofi > imi • Rheol: Mae’rarddodiad ‘i’ wedi ei redegynanghywiryma • Defnyddio’rarddodiaidanghywir • e.e.Rwy’nmyndi’rmeddyg • i’rmeddyg > at y meddyg • Rheol: Mae’rarddodiadanghywirwedicael ei ddefnyddio.Mynd at berson yr ydych a myndi le. Dylanwadcyfieithuuniongyrcholo’rSaesnegywhyn. • Camleoliarddodiaid • e.e. Blewytti’ndodo? • Oblewytti’ndod? • Rheol: Mae’rarddodiadwedicael ei gamleoli. Ni ddylidgorffenbrawddeggydagarddodiaid Cyfieithuuniongyrcholo’rSaesneg Byddaipethau’n well pebyddennhwwedigweithio’rbroblemallan. Gweithio’rbroblemallan > datrys y broblem Rheol: Cyfieithiaduniongyrcholo’r idiom Saesneg. Dyliddefnyddio’rffurfGymreig. 2. Mae’nhawddiddehongli. Hawddiddehongli > hawdddehongli Rheol: Cyfieithiaduniongyrcholo’rSaesnegyw ‘iddehongli’. Mae berfenwSaesnegyncynnwys y gair ‘to’. Ni ddylidcyfieithu ‘to’ i’rGymraeg. Nidoesangen yr arddodiad ‘i’ yma felly. 3. ’Rydwiwedicyrraedd y dudalenolafo’rllyfr. ydudalen > tudalen Rheol: Nidoesangen y fannod. Effaithcyfieithuuniongyrcholo’rSaesnegywhyn.

11. Y SANGIAD Ceirtreigladmeddalarôl y sangiad: e.e. • Gwelais, arôldychwelyd, tomen o sbwrielyn y geginflêr. 2. Gwelir, arddyddSul, teuluoeddynmynd am dro. • PRIFLYTHYREN • Mae angenllythyrenfawrienwpriode.e. Siôna Siân NEGYDD ANGHYWIR Chlywaisimo’rgwcwelenigannifûmyncerddedyn y wlad. TREIGLO AR ÔL Y NEGYDD Chlywaisimo’rgwcwelenigannabûmyncerddedyn y wlad.

12. NEGYDDU ANGHYWIR 1 Dywedodd hi wrth ei mamfod dim ysgolyfory. 2 Hoffwnymddiheuroi chi bodfiddimwedigorffen y gwaith. 3 Derbyniais y feirniadaethfy mod iddimyngweithio’nddigoncaled. 4 Welaisimo’rliliwenfachelenigannifûmyncerddedyn y wlad. 5 Byddemni’ndeall y cerddipebyddai’rbeirddddimyndefnyddiocynghanedd. 6 Fe adwaenonnhw ei gilyddyn yr orsafereubodnhwddimwedicyfarfodcynhynny. 7 Mae’rheddluhebwedidatgeluenw’rferch a gyhuddwyd. 8 Ysgrifennoddlythyrddoeiswyddfa S4C yncwynobod dim digon o raglenniargyferpoblifanc. 9 Mae’ndebygnifyddantyn yr ysgolgannadyw’rbwsynfodloneucodiyn y pentref. 10 Phrynaisimo’rtŷddoe am fod dim arian gen i. 11 Clywaisi mo John yngweiddiar y Prifathro, onddywedoddwrthaimaiynGymraegroeddyngweiddi. 12 Prynaisimo’rsgertddoe am nadoeddarian gen i. 13 Cwrddaisimo’rdyn a fu’nbywmewnbwthyn.

13. Ansoddair + enwbenywaiddunigol: • e.e. Mae honynystafellcul. Ansoddair + enwgwrywaiddunigol: e.e. Mae Peroyngiddel. Ansoddair + enwlluosog: e.e. Maentynddynionolygusiawn. Enw + yntraethiadol Mae POBenw’ntreiglo’nfeddalarôl ‘yn’ traethiadol – enwaugwrywaidd, benywaidd a lluosog. e.e. ENW BENYWAIDD = merch > ynferch ENW GWRYWAIDD = bachgen > ynfachgen ENW LLUOSOG = merched > ynferched e.e. Mae Steffanyndisgyblcydwybodol.

14. Mae ANSODDAIR yntreiglo’nfeddalyn y traethiadarôl‘yn’: e.e. Mae’rgwpanynpoeth. OND: Nidoestreigladosyw’ransoddairyndechraugyda’rgytsain‘ll’neu‘rh’. e.e.Mae fyngwaithynragorol. CENEDL YR ANSODDAIR DANGOSOL e.e. Cafodd y bachgena’ifrawdwobr y flwyddyn hwnnw. CENEDL Y RHAGENW DANGOSOL e.e. Hwnyw’rflwyddynorau.

15. Berfau Cwestiwn 1 b) Amseranghywir y ferf – e.e. Clywaffod y bwydynddaynoneithiwr. clywaf > clywais Rheswm: Mae amseranghywir y ferfwedicael ei ddefnyddio. Mae angenamsergorffennol y ferfyn y person cyntafunigolganfod y weithredwedidigwyddyn y gorffennol (neithiwr). 2. BerfAmhersonol v BerfBersonol BerfauPersonol yr AmserPresennol = -af -wn -i -wch -a -ant BerfAmhersonol yr AmserPresennol = -ir e.e. Gwelir y barddlawero’igerddimewncylchgronau. Gwelir > Gwêl Rheswm: Nidberfamhersonolsydd ei angenyma am fod y ferfyncyfeirio at berson. Dyliddefnyddio’rtrydydd person unigolyn yr amserpresennol. 3. Terfyniadanghywir y ferf o fewn yr un amser e.e. Gwyddaffodllawer o drysorauyn yr amgueddfa y maepoblleolynymddiddoriynddynt. gwyddaf > gwn Rheswm: Mae ffurf y ferfynanghywir. Y person cyntafunigol, amserpresennol y berfenw ‘gwybod’ sy’ngywir.

16. Berfau Pan aethi’rdrefmae hi wedigweldanrhegionyn y siopau. DIM TREIGLAD AR ÔL BERF AMHERSONOL e.e. Gwelirfod yr haul ynmachludynawr . ARDDODIAID A BERFAU e.e. Peidiwch a pharcioyma. Am restr lawn o’rarddodiaidsy’ndilynberfau/berfenwaupenodolgweler y daflen ‘arddodiaid’ rydychwedi’igaelynystod y tymor.

17. GEIRYN GOFYNNOL ‘A’. Dyliddefnyddio’rgeiryngofynnol ‘a’ iofyncwestiwnanuniongyrchol. e.e. A gyrhaeddidicynte? A ruodd y llewdrwy’rnos? • Wniddimosydi hi wediysgrifennuynglŷnâ’rachos. Os defnyddir y geiryngofynnol ‘a’ iofyncwestiwn, mae’rferfsy’n ei ddilynyntreiglo’nfeddal. e.e. A plannaffi’rsyniadyn ei benaipeidio? Cofiwch y gall camgymeriadfodyngamgymeriadsillafuhefyd!

18. CYSYLLTEIRIAU Cysylltairywgairsy’ncysylltudaubethâ’igilydd. e.e. SiônaSiân CYSYLLTAIR – TREIGLAD MEDDAL Mae enw/berfenw/ansoddairyntreiglo’nfeddalarôl y cysylltair ‘neu’: e.e. Cochneubinc? • Beirodduneugochsyddorau gen ti? CYSYLLTAIR – TREIGLAD LLAES Mae’rcysylltair â (as), a (and), oni / osna, naynachositreigladllaes. e.e. Mae gen igi a chath. Cysylltair - a/ac ac = cysylltair – o flaengeiriausy’ncychwyn â llafariad e.e. Afalacoren a = cysylltair – o flaengeiriausy’ncychwyn â chytsain e.e. SionaSian Mae’rcysylltair ‘a’ ynachositreigladllaes: p >ph e.e. papur a phensel t > the.e. crys a thei c > che.e. car a cheffyl

19. TREIGLAD MEDDAL = • Maeyntraethiadolynachositreigladmeddal: • Mae Elwynynddyndiog= Mae’renw ‘dyn’ yntreiglo’nfeddalyn y traethiadarôl ‘yn’. • NidywMorysynddiolchgar am ddim= Mae’ransoddair ‘diolchgar’ yntreiglo’nfeddalyn y traethiadarôl ‘yn’. EITHRIAD: Nidyw‘ll’ a ‘rh’yntreigloyn y traethiadarôl‘yn’. e.e. ll: A yw’rlletyhwnynllecyfforddus? rh:Mae’nrhawgadarn. Gwrthrychyw’r un y digwydd y gweithgareddiddo. • e.e.Taflodd y bachgeny garregyngaledermwyntorri’rffenestr. gwrthrych GWRTHRYCH BERF GRYNO Ffurfgryno: Canodd y gân. Ffurfgwmpasog: Yr oeddefyncanucân. Mae gwrthrychberfgrynoyntreiglo’nfeddal: e.e. Cynlluniaupontyddi’rcyngorlleol.

20. NEGYDDU Brynaisimo’rtŷddoe am fod dim arian gen i. RHAGENW PERTHYNOL Beth yw’rrhagenwperthynol? Mae rhagenwperthynolyngwneudynlleenwmewnbrawddeg, pan mae’renw ei hunwedidigwyddyn y frawddegynbarod. Erenghraifft: Dyma’rbachgen. Torrodd y bachgen y ffenestr. Dyma’rbachgena dorrodd y ffenestr. Mae berfyntreiglo’nfeddalosyw’ndilyn y rhagenwperthynol ‘a’. e.e. Dyma’rbachgen a plannodd yr arddi mi.

21. RhagenwPerthynol y, yr, ’r 1. Mae angendefnyddio’rrhagenwperthynol y/yr/’r cynarddodiadpersonol e.e. Hwnyw’r car yreisteddodd yr eliffantarno. Hwnyw’rdyn a eisteddodd yr eliffantarno. 2. Mae angendefnyddio’rrhagenwperthynol y/yr/’r cynrhagenwpersonol e.e. Dyma’rdynygwelaisei gar yn yr afon. Dyma’rdyn a welais ei gar yn yr afon. 3. Mae angendefnyddio’rrhagenwperthynolcynberfyn y dyfodolneu’ramodol e.e. Dyma’rdyny byddhi’n ei briodi.