Entzun gorputzaren musika!

1. Entzun gorputzaren musika!

2. Ahoa, ipurdia eta eskua. 1.a Zer soinu ateratzen dira ahotik, eta zergatik sortzen dira? ZOTINA: Urdailea lanean dagoenean bakarrik sortzen da. Urdaila diafragmatik oso gertu kokatuta dago. Diafragma, birikak airez betetzeko eta husteko erabiltzen dugun muskulua da, eta birikak airez betzean, diafragma uzkurtu egiten da eta birikak hustean, berriz, zabaldu. Egoera normalean, asnas erritmoa erregularra izan arren, lizeriketa garaian urdaila gehiegi mugutzen bada, diafragmak kolpeak jasotzen ditu eta, kolpeen ondorioz kontrolik gabe uzkurtu edo zabalduko da, birikietatik aire-kantitate txikiak kanporatuz. Horixe da zotina: birikietatik nahi gabe kanporatzen dugun airea, ahots kordak mugitzerakoan sortzen den soinua.

3. Ahoa, ipurdia eta eskua. Zotinaren maiztasuna pertsonaren araberakoa izan arren, minutuko 2 tik 60ra zotin egin ditzakegu eta normalean ez du luze irauten. Hala ere, zenbait kasutan zotina kroniko bihur daiteke eta, orduan, lo egiteko arazo handiak sortzen dira. Arnasari eustea, ur-zurrupada batzuk edatea, koilarakada bat azukre jatea edo susto bat hartzea, baita beste asko ere, guztiok behin baino gehiagotan jasaten ditugun zotin-erasoaldi gogaikarriei aurre egiteko erabiltzen ditugun erremedioak dira. AHOTSA ETA OIHUA: Laringeko kordak dardarazten direnean sortzen den soinua. Ahots kordek, botatzen dugun airearen zutabean dadaran jarriko dira eta ondorioz soinu bat sortuz; ahotsa.

4. Ahoa, ipurdia eta eskua. DOMINISTIKUA: Usina, biriketako airea sudurretik eta ahotik indarrez kanporatzeko erreflexu ekintza bat da, diafragmaren eta saihets tarteko giharren bat-bateko mugimenduak eraginda, sudurreko mukosen narritadura edo mukosetan beraietan kanpoko objektu baten ukipena dela eta. Doninistiku izena latinezko Dominus tecum esapidetik dator (euskaraz Jauna Zurekin), doministiku egitean hori esaten baitzitzaion usinlariari. ZURRUNGA: Arnasbidearen egituren bibrazioa eta honek sortutako soinua da, loa bitartean haize jarioaren butxadurak eragundakoa.

5. Ahoa, ipurdia eta eskua. Nahastutako egituren artean ubula eta ahosabaiak ditugu, eta arrazoien artea, zintzurraren ahultasuna, masailezur edo baraiaren jarrera okerra, lepoaren loditasuna eta sudurraren igarobidearen butxadura. TXISTUA: espainetan mehar bat eratuz eta bertatik airea jaurtikiaz ateratzen den soinua da. Modu askotan egin daiteke, hatzamarrekin, aginekin, espainekin, etb. Zenbait kasuetan hizkuntza bezala erbiltzera heldu dira, La gomera Kanariar irlan adibidez.

6. Ahoa, ipurdia eta eskua. TXISTUA: espainetan mehar bat eratuz eta bertatik airea jaurtikiaz ateratzen den soinua da. Modu askotan egin daiteke, hatzamarrekin, aginekin, espainekin, etb. Zenbait kasuetan hizkuntza bezala erbiltzera heldu dira, La gomera Kanariar irlan adibidez. KORROSKADA: Lizeri aparatuak sortutako soinu desatsegina. Zerbait jaten edo edaten dugunean, airea barnera sartzen dugu. Ezin dugunez lizeritu, kanpora irtetzen da ahots kordak mugituz eta korroskada sortuz.

7. 1.b Zer soinu ateratzen da ipurditik, eta zergatik sortzen da? PUZKERRA: Gorputzak behar ez dituen gasak botatzean sortzen den soinua. Liseriketa egitean ematen diren erreakzio kimikoen ondorioz eratzen diren gas hondakinak kanporatu behar direnez puzkerrekin kanporatzen ditugu. Ahoa, ipurdia eta eskua.

8. Ahoa, ipurdia eta eskua. 1.c Zer soinu ateratzen da eskutik, eta zergatik sortzen da? TXALOAK: Eskuak, bata besteraen kontra eragitean sortzen den soinua. Hatzamarrekin ere soinuak atera daitezke, bata bestearen kontra igurtzita sortzen dena. TABAK: Hatzamarren falangetan presioa egiterakoan, likidio sinobialeko aire burbuilak mugitzen direnez, soinua entzuten dugu.

9. Gorputzaren beste zein soinu ezagutzen duzue? Kontatu zein diren eta zein zerk sortzen dituen. AHARRAUZIA: Logurearen zein gorputzeko ondoezin baten ezaugarria den ahoa zabaltzea. Nahigabe egiten den ahoaren irekidura arnasketa motel baten ondorioz sortzen den soinua. DOMINISTIKUA: Usina, biriketako airea sudurretik eta ahotik indarrez kanporatzeko erreflexu ekintza bat da, diafragmaren eta saihets tarteko giharren bat-bateko mugimenduak eraginda, sudurreko mukosen narritadura edo mukosetan beraietan kanpoko objektu baten ukipena dela eta.

10. Gorputzaren beste zein soinu ezagutzen duzue? Doninistiku izena latinezko Dominus tecum esapidetik dator (euskaraz Jauna Zurekin), doministiku egitean hori esaten baitzitzaion usinlariari. Gosea duzunean, sabelak barneko haireak mugitzen hasten da, eta ondorioz zarata ateratzen dute.

11. Eztabaida: gorputzaren soinu eta hotsak ezkutatu behar dira? Eztabaidatu taldean, eta eman ateratako argudio eta ondorioen berri. Gure ustez, soinuak ez dira ezkutatu behar naturalak bait dira, baina egoeraren eta kulturen arabera ohiturak aldatu egiten dira. Badaude zenbait soinu, puzkerra edo aharrausia adibidez, ezin direnak edozein lekuetan eta edozein modutan egin. Beste batzuk aldiz, ezin dira kontrolatu, estula edo usina esaterako.

12. Eztabaida: gorputzaren soinu eta hotsak ezkutatu behar dira? Zenbait kulturatan, gurean ez bezela, ezker onekoa da korroskadak botatzea bazkaldu eta afaldu ondoren jakiak ezkertzeko. Beraz, egoera, ahalmena eta herrialdea izan behar dugu kontutan soinuak ezkutatzeko orduan.