Karar Verme – Problem Çözme

1. Karar Verme – Problem Çözme Yaşamımızın bir aşamasında gerçekten kim olduğumuzu keşfederiz. İşte o zaman sorumluluklarımız hakkında gerçek bir karar veririz. Bu kararı öncelikle kendiniz için alın çünkü asla başka birinin hayatını yaşamayacaksınız. Eleanor Roosevelt

2. Karar Verme – Problem Çözme Karar mı Veriyorsunuz? Problem mi Çözüyorsunuz? Karar verme problem çözmenin her aşamasında seçimler yapmak için gerekli olan bir mekanizmadır. Problem çözme ise bir durumu sistematik olarak inceleyip, geliştirmek, uygulamak ve sonuçları değerlendirmek için takip edilen bir dizi faaliyeti anlatır.

3. Karar Verme – Problem Çözme Karar Verme ile Problem Çözme Arasındaki İlişki Problem Çözme bir yapıda bir sorunun varlığını gerektirir. Karar vermeye ise, bir sorun olsun olmasın, değişime ihtiyaç duyulduğunda baş vurulur. Organizasyonun yapısı,performansı ve politikaları değiştirme ve geliştirme esnasında bir karar vermemiz gerekir.

4. Karar Verme – Problem Çözme Farklı Bakış Açılarından Karar Verme Karar verme üç farklı açıdan incelenebilir. Bireysel Açıdan Takım Açısından Organizasyonel Açıdan Kişisel ihtiyaçlarımız karar vermemizi gerektirir. Örneğin, “Bu akşam nerede yemek yiyelim”?

5. Karar Verme – Problem Çözme Farklı Bakış Açılarından Karar Verme Karar verme üç farklı açıdan incelenebilir. Bireysel Açıdan Takım Açısından Organizasyonel Açıdan Bir takım, ortak hedefleri olan bireylerden oluşur. Bu hedeflere ulaşmak için pek çok karar alınması gerekir. Takımın ortak hedefinin yakalanabilmesi için takım kararları, farklılaşması durumunda kişisel kararların önüne geçebilir.

6. Karar Verme – Problem Çözme Farklı Bakış Açılarından Karar Verme Karar verme üç farklı açıdan incelenebilir. Bireysel Açıdan Takım Açısından Organizasyonel Açıdan Bu kurum genelinde de bazı kararlar alınmalıdır. Ancak, pek çok birey ve takım kurum hedefine ulaşmak için çalıştığı ve alınan kararlardan doğrudan etkileneceği içini kurumlarda alınan kararlar daha ciddi sonuçlar doğururlar.

7. Karar Verme – Problem Çözme Bir Kararın Bileşenleri Bir kararın 3 bileşeni vardır: Olay Sonuç Etkilenen Sistem Bir karar verilmesine neden olan senaryodur. Her olay birbirine benzemekle beraber farklılıklar gösterir. Bu farklılıkları anlayabilmek önemlidir. Bir karar uygulamadan önce, etkilerini; olayla direkt veya dolaylı olarak ilgili kişilerin nasıl etkileneceğini düşünmelisiniz.

8. Karar Verme – Problem Çözme Bir Kararın Bileşenleri Bir kararın 3 bileşeni vardır: Olay Sonuç Etkilenen Sistem Verdiğiniz kararın sonuçları o kararın değerini ortaya koyar. Kararın sonuçlarını bilmelisiniz ki, olayı gerektiği gibi ele alıp almadığınızı değerlendirebilesiniz.

9. Karar Verme – Problem Çözme Bir Kararın Bileşenleri Bir kararın 3 bileşeni vardır: Olay Sonuç Etkilenen Sistem Organizasyonun nasıl çalıştığını iyi bilmelisiniz ki, verilen kararın organizasyonun işleyişinde nasıl bir etkisi olacağını belirleyebilesiniz.

10. Karar Verme – Problem Çözme Organizasyonlarda Karar Verirken Nelere Dikkat Etmek Gerekir? Öncelikle şirket yapınızdaki politikalara göre karar vermelisiniz. Aksi taktirde kararınız problemlerin ortaya çıkmasına neden olur.

11. Karar Verme – Problem Çözme Organizasyonlarda Karar Verirken Nelere Dikkat Etmek Gerekir? İkincil olarak, kararın uygulanmasında ne gibi kaynaklara gerek olduğunu belirlemelisiniz . Kullanılabilir finansal, fiziksel ve personel kaynaklarını belirlenmeden karar uygulanırsa maliyetinizdeki eksik hesaplamadan kaynaklanacak bir başarısızlığı göze almış olacaksınız.

12. Karar Verme – Problem Çözme Karar Gerektiren, Problemler mi Yoksa Karar Verilecek Fırsatlar mı? Organizasyonlarda zaman zaman, kadro küçültme, bütçe kısıtlaması veya fazla mesai artışları gibi karar gerektirecek sorunlar ortaya çıkabilir. Ancak, bir bakarsınız ki, bazen bu sorunlar belirli bir olayı tetiklemeden kendiliğinden ortadan kalkar.

13. Karar Verme – Problem Çözme Karar Gerektiren, Problemler mi Yoksa Karar Verilecek Fırsatlar mı? Şikayetlerin artması, “işler neden zamanında bitmiyor” gibi sorulara odaklanılması ve rollerin tanımlanmamış gibi gözükmesi aslında “problemli organizasyon”dan kaynaklanabilir. Bu gibi durumlarda, yanlış yorumlara, beklentilere girmeden problemin var olup olmadığını iyice anlamak gerekir. Gerekiyorsa bir karar alarak problemi fırsata dönüştürebilirsiniz.

14. Karar Verme ve Kişisel Özellikler Karar veren kişiler, öncelikle verdikleri kararın sonuçlarından sorumludurlar. Çünkü bir olay karşısında ne gibi bir aksiyon olması gerektiğini de belirleyen onlardır. Dolayısıyla, yargılama prosesinde bilgi ve deneyimlerine güvenmelidirler.

15. Karar Verme ve Kişisel Özellikler Karar Vermede Gereken Özellikler Etkin karar veren bir kişide aşağıdaki özelliklerin bulunması gerekmektedir. Bir durum karşısında konuyla ilgili tüm ayrıntıları inceleme becerisi kararın başarısını doğrudan etkiler. Ayrıntılara dikkat edilmesi, konuyu daha iyi anlamamızı sağlamakla kalmayıp, seçilen kararın sonuçlarını önceden görebilmemize de yardım eder. Ayrıntılara Önem Vermek Yetkili ve Bilgili Olmak İyimser Olmak Risk Alabilmek Kişisel Değerler

16. Karar Verme ve Kişisel Özellikler Kişisel Değerler Kişisel değerlerin en başta gelenleri aşağıdaki gibi sıralanabilir Kişisel Saygı (Gururla karıştırmayın!) Cesaret Dürüstlük Sevgi Kişisel saygı sağlıklı karar verebilmede gerçekten çok önemli bir faktördür. Kimileri başkalarının fikirlerinden çabuk etkilenip davranışlarını ona göre ayarlar. Kimileri ise sürekli kendilerine haksızlık yapıldığından şikayet edip, kendisine acımakla yetinir.

17. Karar Verme ve Kişisel Özellikler Kişisel Değerler Kişisel değerlerin en başta gelenleri aşağıdaki gibi sıralanabilir Kişisel Saygı (Gururla karıştırmayın!) Cesaret Dürüstlük Sevgi Zor olsa da karşınıza çıkan sorunları gerçek olarak kabul edin ki, yaşamınızın gelişiminde ortaya çıkacak fırsatlardan en iyi şekilde yararlanabilesiniz. Sağlıklı karar vermekteki yaratıcılık berrak bir düşünme sistemi gerektirir.

18. Karar Verme ve Kişisel Özellikler Kişisel Değerler Kişisel değerlerin en başta gelenleri aşağıdaki gibi sıralanabilir Kişisel Saygı (Gururla karıştırmayın!) Cesaret Dürüstlük Sevgi Cesaret, yapmaya çekindiğiniz veya korktuğunuz şeyi yapabilmektir. Kritik sorular ve açık seçik ortaya konan bir dizi seçenek karşısında başkalarından etkilenmeden karar alabilme, cesaretli insanların doğasında var olup, kendilerine avantaj sağlar.

19. Karar Verme ve Kişisel Özellikler Kişisel Değerler Kişisel değerlerin en başta gelenleri aşağıdaki gibi sıralanabilir Kişisel Saygı (Gururla karıştırmayın!) Cesaret Dürüstlük Sevgi Karar vermede olumlu veya güvenli olabilmek için gereken kişisel saygı; cesaret ve eğitim ister. Kendinizi dinleyin ve kendiniz için düşünün. Cesaret, geleceğe bakarken akıllı bir biçimde risk alabilmek demektir.

20. Karar Verme ve Kişisel Özellikler Kişisel Değerler Kişisel değerlerin en başta gelenleri aşağıdaki gibi sıralanabilir Kişisel Saygı (Gururla karıştırmayın!) Cesaret Dürüstlük Sevgi Kendiniz ve başkaları hakkında tarafsız olmaya bakın. Güçlü ve zayıf yönlerinizi tanımanız ve kabul etmeniz için öncelikle kendinize karşı dürüst olmanız gerekir.

21. Karar Verme ve Kişisel Özellikler Kişisel Değerler Kişisel değerlerin en başta gelenleri aşağıdaki gibi sıralanabilir Kişisel Saygı (Gururla karıştırmayın!) Cesaret Dürüstlük Sevgi Sevgi, kendinize ve başkalarına duyarlı olmak demektir.

22. Karar Verme Türleri DUYGU HİS • Kişisel ve Psikolojik Yapılara Göre Karar verme Türleri • Ünlü psikolog Jung’a göre beyinsel faaliyetler iki farklı şekilde çalışır. • İnsanlar bilgiyi ya duyularıyla ya da önsezileriyle algılarlar. • İnsanlar edindikleri bilgiyi ya düşünerek ya da hissederek düzenleyip kullanırlar.

23. Karar Verme Türleri • İnsanlar aynı zamanda enerjilerini sağlama ve odaklanma konularında farklılık gösterirler. Kimileri, başkalarıyla olan ilişkilerinde ve onlarla yürüttükleri faaliyetlerde enerji bulan dışa dönük yapıya sahiptir. • Kimileri ise fikir ve düşüncelerden enerji alan içe dönük yapıya sahiptirler. Psikolojik yapımız, eğilimlerimizin bileşimini yansıtır

24. Karar Verme Türleri Kişisel ve Psikolojik Yapılara Göre Karar verme Türleri Eğilimlerimiz nasıl karar vereceğimizi etkiler.

25. Karar Verme Türleri Kişisel ve Psikolojik Yapılara Göre Karar verme Türleri / Eğilimler • Eğilim nedir? • Bir bireyin davranışındaki hakim özellikleri eğilimleridir. • Ellerinizi kavuşturun. Hangi baş parmağınızın elinizin üstünde uğuna dikkat edin. • Şimdi diğer baş parmağınız elinizin üstüne gelecek şekilde ellerinizi tekrar kavuşturun.

26. Karar Verme Türleri Kişisel ve Psikolojik Yapılara Göre Karar verme Türleri / Eğilimler • Dikkat ettiyseniz doğal olarak ellerinizi bir yönde kavuşturmaktasınız. İkinci deneyinizde “diğer baş parmağım üste gelmeli” diye biraz daha fazla düşünmeniz gerekti. • Eğiliminiz, doğal olarak düşünmeden ilk kez yaptığınız hareketi.

27. Karar Verme Türleri Eğilimleri Belirlemede Kullanılan Kişilik Testleri Bu testlerden yaygın olarak kullanılan Myers-Briggs testidir. Bu test uygulamasında kişinin tercihleri genellikle dört kutupta değerlendirilir.

28. Karar Verme Türleri Esneklik Esneklik, karar verirken doğal olarak sahip olduğumuz en belirgin kişisel özelliklerimizin dışındaki özellikleri de sorgulayabilmektir. Sağlıklı karar vermenin kilit noktalarından biri sorunu çözmek için gerekli bilgiyi toplarken duyarlılığı ve içgüdüleri kullanarak, tüm faktörleri tartarken hem mantıklı hem de duygusal olmaktır.

29. Karar Verme Türleri Kimin Karar Verdiğine Göre Karar Verme Türleri Daha önce incelediğimiz psikolojik yapıya göre kişilik özelliklerinin yanı sıra, “kimin” karar vereceğine göre de dört türlü karar verme yöntemi vardır. Bireysel Karar Verme Danışarak Karar Verme Takım Çalışmasında Karar Verme Bu tür kararlarda sorumluluk tamamen lidere ait olup, başkalarının katkısı konuyla ilgili bilgi toplamakla sınırlıdır.

30. Karar Verme Türleri Kararın Delege Edilmesi Organizasyon yapısını hiyerarşiden uzaklaştırıp yalınlaştırdıkça kararların delege edilmesi gerekliliği daha çok ortaya çıkar. Kararların delege edilmesi “karar verme prosesinde daha çok kişiyi yetkili kılmak” anlamına gelir. Karar verme işleminde daha fazla kişiyi yetkilendirmenin etkin bir şekilde işlemesi için öncelikle mevcut şirket kültürünün bir değerlendirmesi yapılmalı ve aşağıdaki koşullar göz önüne alınmalıdır.

31. Karar Verme Türleri Kararın Delege Edilmesi • Organizasyonun her kademesinde çalışanlar şirkete bağlı mı? • Çalışanlar yetki devralmaya hazırlar mı? • Yetki almanın, sorumluluk almaktan farklı olmadığı bilinci yerleşmiş mi? • Üst düzey yönetici,müdür, amir ve çalışanların tutumları • yetki kullanabilen bir organizasyon yapısını yansıtıyor mu? • Şirket çalışanları yetki devralmaya istekli mi? • Yetki kullanabilen bir ekibin finansal çıkarları nelerdir?

32. Karar Verme Türleri Kimin Karar Verdiğine Göre Karar Verme Türleri • Karar Verme Yönteminde Yaklaşımınızı Belirlemek! • Aşağıdaki sorular karar verme yönteminizi geliştirmenize ışık tutacaktır. • Karar verirken yeterince zaman ayırabiliyor musunuz? • Sağlıklı karar verecek birikiminiz olduğuna inanıyor • musunuz? Bu sorunun cevabı “Hayır” ise kararı bir takım ile veya delege ederek vermek daha iyi olur.

33. Karar Verme Türleri Kimin Karar Verdiğine Göre Karar Verme Türleri Etkin Karar Veren Nasıl Bir Kişidir? Bilgi İnsiyatif Etkin karar verenler, kendi yeteneklerinin, önyargılarının ve sınırlarının bilincindedirler. Önerilere açık olma Seçicilik Ayrıntılara önem verme Zaman faktörünü kullanma Esneklik Yerinde yargılama Hesaplı risk alma Enlik bilinci

34. Karar Verme Teknikleri Bu bölümde aşağıdaki teknikleri karar verme çerçevesinden inceleyeceğiz.

35. Karar Verme Teknikleri Maliyet / Yarar Analizi Maliyet / Yarar Analizi Nedir? Bu teknik, bir değişim yapıp yapmama konusunda karar verirken kullanılan, oldukça yaygın bir analizdir. İsminden de anlaşılacağı gibi, bu analizi kullanmak için bir hareket planı içinde sağlanacak yararların değerlerini toplayıp, bu toplamı yararların yaratacağı maliyetlerden çıkarırız.

36. Karar Verme Teknikleri Maliyet / Yarar Analizi Maliyetler, ya bir kez ödenecek bir masraf olabilir ya da süreklilik arz edebilir. Yararlar ise genellikle zaman içinde ortaya çıkar. Zaman faktörünü analizimizde “geri ödeme süresi”ni hesaplayarak belirtiriz. Bu süre, bir değişimin masraflarını geri ödemesidir.

37. Karar Verme Teknikleri 6 Şapka Tekniği 6 Şapka, “düşnce” üzeine önemli çalışmalar yapmış olan Edward Bono tarafından yaratılmış bir tekniktir. Karar vermeyi her yönüyle ele alan, önemli ve güçlü bir araçtır. Sizi, alıştığınız düşünce sınırları dışına çıkmaya zorlayarak, bir duruma daha etraflıca hakim olmanızı sağlar.

38. Karar Verme Teknikleri 6 Şapka Tekniği Başarılı insanların çoğu rasyonel ve olumlu bakış açısıyla düşünürler. Belkide başarılarının sırrı budur. Ancak, bir soruna duygusal, sezgisel, yaratıcı veya olumsuz yönleriyle bakmayı ihmal edebilirler. Bu da genellikle değişime karşı çıkılmasını görmemeleri anlamına gelebilir. Böylelikle, yaratıcı sıçramalar yapmakta başarılı olamadıkları gibi alternatif senaryolar da üretemezler.

39. Karar Verme Teknikleri 6 Şapka Tekniği Beyaz Şapka Bu şapka, düşüncelerin mevcut verilere odaklanmasını sağlar. Beyaz şapka ile, elinizdeki verilere bakın, onlardan nasıl yararlanabileceğinizi değerlendirin. Bilgi dağarcığınızı gözden geçirin; yaşadıklarınızdan dersler çıkarın. Gördüğünüz eksiklikleri gidermeye çalışın. Böylece aynı zamanda eski yaşadıklarınızı da analiz etmiş; deneyimlerinizden dersler çıkarmış olacaksınız.

40. Karar Verme Teknikleri 6 Şapka Tekniği Kırmızı Şapka Bu şapkayı takarak problemlere önsezi ve duygularınızla yaklaşın. Böyle bir durumda diğer insanların nasıl tepki verdiklerini düşünün. Diğer insanların sizin neden böyle yaptığınızı bilmeden nasıl tepkiler verdiklerini anlamaya çalışın.

41. Karar Verme Teknikleri 6 Şapka Tekniği Siyah Şapka Bu şapkayı kullanarak bir kararın bütün zayıf yönlerini düşünün. Kararı dikkatlice gözden geçirin. Bu kararın neden başarısız olabileceğini görmeye çalışın. Böylece planlarınızın zayıf noktalarını görebilir ve onları iyileştirmek için çalışabilirsiniz.

42. Karar Verme Teknikleri 6 Şapka Tekniği Siyah Şapka  Siyah şapka, planlarınızı güçlendirir. Çünkü bir aksiyon almadan önce hayati hataları ve riskleri belirlemenizi sağlar. Başarılı olmaya alışmış kişiler, olaylara öylesine olumlu yaklaşmaya alışırlar ki, genellikle sorunları önceden göremezler. Olumlu yaklaşım, güçlüklere hazırlıksız yakalanmanıza neden olur.

43. Karar Verme Teknikleri 6 Şapka Tekniği Sarı Şapka Bu şapka ise süreç kontrolünü temsil eder. Mavi şapka toplantı yöneticilerinin taktığı şapkadır. Bu şapkayı genellikle toplantıları yönetenler takarlar. Fikirlerin çıkmadığı bir ortamda zorluklar yaşanmaya başlanır. Böyle durumlarda düşüncelerin yönünü değiştirmek, örneğin yeşil şapkayla düşünmek daha yararlı olabilir. Alternatif senaryolar geliştirilmesi gerektiğinde siyah şapkayla düşünmek gerekecektir.

44. Karar Verme Teknikleri 6 Şapka Tekniği Mavi Şapka Bu şapka, düşüncelerin mevcut verilere odaklanmasını sağlar. Beyaz şapka ile, elinizdeki verilere bakın, onlardan nasıl yararlanabileceğinizi değerlendirin. Bilgi dağarcığınızı gözden geçirin; yaşadıklarınızdan dersler çıkarın. Gördüğünüz eksiklikleri gidermeye çalışın. Böylece aynı zamanda eski yaşadıklarınızı da analiz etmiş; deneyimlerinizden dersler çıkarmış olacaksınız.

45. Karar Verme Teknikleri 6 Şapka Tekniği Yeşil Şapka Bu şapka yaratıcılığı temsil eder. Yeşil şapka ile bir probleme yaratıcı çözümler geliştirebilirsiniz. Yeşil şapka, özgür düşünce yöntemini temsil ettiğinden, fikirler çok da fazla eleştirilmez ve her türlü yaratıcı araçtan yararlanılabilir.

46. Karar Verme Teknikleri Güç Alanları Analizi ve Adımları Güç Alanları Analizi bir kararın verilmesinde olumlu / olumsuz faktörlerin ağırlığını değerlendirmek için kullanılan bir tekniktir. Bu analiz sayesinde bir kararı destekleyecek faktörleri güçlendirerek, kararı olumsuz kılacak faktörlerin de etkisini azaltabilirsiniz.

47. Karar Verme Teknikleri Güç Alanları Analizi ve Adımları • Kararın değişim gerektirecek tüm faktörlerini bir sütuna, değişime karşı çıkacak faktörleri de diğer bir sütuna yazın. • Her faktöre 1’den (zayıf) 5’e (güçlü) kadar bir ağırlık verin. • Bir diagram hazırlayarak değişim ve değişim karşıtı faktörleri belirtin. Ağırlıklarını da yanlarına yazın.

48. Karar Verme Teknikleri Pareto Analizi Pareto Analizi değişim gerektiren konulardan en etkin olanlarını seçmeye yardım eden basit bir tekniktir. Bu teknik aksiyon alınması gereken bir sürü konuyla karşılaştığımızda oldukça yararlıdır.

49. Karar Verme Teknikleri Pareto Analizi Analiz yapmak için değişim gereken konuların bir listesini çıkarın. Ondan sonra listenizdeki konuları ağırlıklandırın. Ağırlıklandırma yöntemi, çözmek istediğiniz sorunun neye dayandığını ortaya çıkarmakta yardımcı olacaktır.

50. Karar Verme Teknikleri Grid Analizi Grid Analizi, hesaba katılacak bir dizi sağlam alternatif ve çeşitli faktörler olduğunda karar vermekte yararlı bir tekniktir. Bu tekniği uygularken takip edilmesi gereken adımlar şu şekildedir: • Birinci adım, seçenekleri ve karar vermede önemli olan faktörleri sıralamaktır. Bir tabloda seçenekleri satır, faktörleri de sütun başlıkları olarak yerleştirin. Faktör 2 Faktör 3 Faktör 4 Seçenek 1 Seçenek 2 Seçenek 3