NIGDE ILI BOR IL ESI TABAKHANELERINDEN IKAN ATIKSULARIN TARIM TOPRAKLARININ KIRLILIGINE OLAN ETKISININ ARASTIRILMASI

1. NIGDE ILI BOR IL�ESI TABAKHANELERINDEN �IKAN ATIKSULARIN TARIM TOPRAKLARININ KIRLILIGINE OLAN ETKISININ ARASTIRILMASI Hakan �ELEBI Prof.Dr. Emine Erman KARA DE� M�h. Fak. �evre M�h. B�l. Buca/ IZMIR hakan.celebi@deu.edu.tr

2. Tarimsal alanlarda sulama ama�li kullanilan sularda bulunan bir kirlilik etmeninin varligi ile �evre sagligi ve toprak verimliligi y�n�nden sorunlar ortaya �ikabilmektedir. Y�zeysel sularin tarimsal sulamada kullanimi, yaygin g�r�len bir uygulamadir. Ancak bu uygulama sonucunda, �evre sagligi ve toprak verimliligi y�n�nden potansiyel sorunlarin meydana gelmesi s�z konusudur. Bu problemlerden biri topraga bulasan �esitli agir metallerin bitkilerde toksik etki olusturmasidir.

3. End�striyel faaliyetlerin tipine ve yogunluguna g�re miktarlari degisken olan agir metaller deri end�strisinde bol miktarda bulunur ve birikimlilik �zelliginden dolayi topraklarda besin zinciri ile problemler olusturur. Topraklarin agir metaller tarafindan etkilenme d�zeyini belirlemede sadece fiziksel ve kimyasal �l��mler yaninda bazi mikrobiyolojik parametrelerden de yararlanilmalidir. Bu t�r parametreler sayesinde toprak ekosistemine ait dengenin kirleticiler araciligi ile bozulup bozulmadigini belirlemek m�mk�n olmaktadir.

4. Materyal Deri isletmelerinin bulundugu Bor il�esi 1354 km2 y�z �l��me sahip olup, kuzeydogusunda Nigde, doguda �amardi, batida Eregli ve Karapinar, g�neyde Ulukisla, kuzeyde ise Aksaray ve Altunhisar ile �evrilidir. B�lge doguya dogru uzanan bir yayla, g�neye ve batiya dogru genisleyerek uzayan bir ova konumundadir.

5. Il�edeki deri isletmeleri sivi atiklarini Acig�l�e aritim yapmadan birakmaktadirlar. Acig�l ile isletmelerde bulunan kuyu sulari ve isletmelerin sonlandigi noktada DSI� inin a�mis oldugu kuyu suyu ile Akkaya barajindan gelen, yerlesim yerlerinin bulundugu merkezden ge�en �zden adli kanaldaki suyla birleserek il�enin Aliyar mevkiindeki tarim arazilerinin sulanmasinda kullanilmaktadir.

8. Metot Il�ede Aliyar mevkiinde yer alan 17 noktadan toprak �rnekleri alinip fiziksel, kimyasal ve biyolojik analizleri yapilmistir.

9. Arastirmada kullanilan toprak �rnekleri 20 cm derinlikten alinarak etiketlendirilmistir. Laboratuara getirilen �rnekler temizlenmis ve kurumaya birakilmistir. Havada kurutulmus toprak �rnekleri 2 mm�lik elekten ge�irildikten sonra plastik torbalara konularak saklanmistir.

10. Toprak reaksiyonu (pH); Sat�rasyon ekstraktinda potansiyometrik olarak cam elektrotlu pH metre ile saptanmistir. Total Tuz (%); Toprak doygun hale getirildikten sonra, topragin elektrigi ge�irmeye olan direnci �l��l�p bu dirence g�re tuzluluk belirlenmistir. Kire� (% CaCO3); Kire� i�erikleri Scheibler kalsimetresiyle belirlenmistir. Yarayisli fosfor (P2O5 kg/da);kolorimetrik olarak belirlenmistir. Organik madde; Walkley Black y�ntemine g�re belirlenmistir. B�nye (Tekst�r); Topragi belli kurallar �er�evesinde su ile doyurarak bu topraktan kabaca topragin b�nye sinifi belirlenmistir.

11. Toprakta biyolojik aktiviteyi belirlemek i�in toprak solunumu (CO2 �retimi) ve dehidrogenaz (DHG) enzim aktivite degerleri kullanilmaktadir. Toprak solunumunun �l��lmesinde, genellikle topragin �rettigi CO2 miktarinin �l��lmesi uygulanmaktadir.DHG enzim aktivite tayini yapilirken; (Thalmann, 1967 ). Toprakta agir metal analizi i�in ise kral suyu y�ntemi uygulanmistir.

16. B�lgede end�striyel faaliyetler sonucu kirlenen alici su ortaminin dolayli olarak tarim arazilerinde meydana getirdigi kirlenme ve bozulmalar topraklarin fiziksel, kimyasal ve biyolojik niteliklerini etkilemesi sonucu tarim topraklarinda verim d�s�kl�kleri, bazi zehirli maddelerin tarim �r�nlerinde birikmesi ile besin zincirindeki kirlenmeler �nemli boyuta ulasabilir. Tarim arazileri killi yapida alkali-sodik yani kire� orani y�ksek �zellikler g�steren tarim arazilerindendir. Kullanilan kimyasallardan bazilari (amonyum s�lfat, H2SO4) alkali �zellikteki topraklarin pH�ini d�s�rmesi y�n�yle olumlu katki saglayabilir. Ayrica deri isletmelerine gelme ihtimali olan hastalikli hayvan derilerinin saglik a�isindan kontrol�nde �nem kazanmaktadir.

17. KAYNAKLAR Chapman H.O., Part P.F., Meth. of Anal. For Soils, Plant and Waters. University of California, Division of Agricultural Sciences, USA, 1961. Chander K., Brookes P.C., Is the dehydrogenase assay invalid as amethod to estimate microbial activity in copper contaminated soils, Soil Biol.Biochem. 23, 909-915, 1991. �aglar K.�., Toprak Biyolojisi, A.�. Ziraat Fak., Ankara, 1954, Yayin No:10. �anli T., 1999, Farkli B�nye ve pH�ya Sahip Topraklarda Agir Metal Kirliliginin Saptanmasinda Kullanilabilir Uygun Metot/Metotlarin Se�imi, Doktora Tezi, Fen Bilimleri Enstit�s� Toprak Anabilim Dali, Ankara. Haktanir K., Arcak S., �evre Kirliligi, A.�. Ziraat Fak�ltesi Toprak B�l�m�, Ankara, 1998, Yayin No: 1503. Haktanir K., Arcak S., Erpul G., Tan A., 1995, Yol Kenarindaki Topraklarda Trafikten Kaynaklanan Agir Metallerin Birikimi, Turkish. Journal of Enginering and Enviromental Science, 19, 423-431. Isermeyer H., 1952, Eine Einfeche Methode Zur Bestimmung der Bodenatmung und der Karbonate im Boden, Z.Pflonzenernahr Bodenld, 56. Jackson M.L., Soil Chem. Anal. Pretice-Hall Inc., Cliff., USA, 1962. Koruk�u A., B�y�kcang�z H., Evsel ve End�striyel Atiksularin Sulamada Kullanim Olanaklari, Tarim-�evre Iliskileri Sempozyumu �Dogal Kaynaklarin S�rd�r�lebilir Kullanimi�, Mersin, 1996. Koruk�u A., B�y�kcang�z H., Evsel ve End�striyel Atiksularin Sulamada Kullanim Olanaklari,

18. Tarim-�evre Iliskileri Sempozyumu �Dogal Kaynaklarin S�rd�r�lebilir Kullanimi�, Mersin, 1996. Mcgowen S.L., Basta N.T., Brown G.O., Use of Diamonium PHospHate to Reduce Heavy Metal Solubility and Transport in Smetter-Contaminated Soil, Published in Journal Enviromental Quality, 30 (2001), 493-500. Mcrath S.P., Chaudri A.M., Giller K.E., 1994, Long-term Effects of Land Application of Sewage Sludge Soils Microorganisms and Plants, In 15th World Congress of Soil Science, Acapulco/Mexico. Mellum H.K., Arnesen A.K.M., Singh B.R., Extractability and Plant Uptake of Heavy Metals in Alum Shale Soil, Communications in Soil Science and Plant Analysis, 29/9-10 (1998), 1183-1198. Richards L.A., Diagnosis and Improvement of Saline and Alkali Soils, 1954, USDA Handbook 60: 105-106. Toprak Kirliligi Kontrol� Y�netmeligi 10.12.2001 tarihli ve 24609 sayili Resmi Gazetede Yayimlanan �evre Kanunu Ile �ikarilmis Olan Y�netmelik. Thalmann A., 1967, Zur Methodik der Bestimmung der Dehydrogenose Aktivitat im Boden Mittles TripHenyltetrazoliumchlorid (TTC) and Wirtsch Forsch 21, 249-258. Zimmy H., Zurowska-Wieszczek D., Karzeniewska E., 1992, Biological Activity of Soils as Index of Environmental Degradation Under Urban Conditions, Horticulture, 16: 53-57.

19. TESEKK�RLER...