طراحی آزمایشگاه فناوری اطلاعات سلامت

1. طراحی آزمایشگاه فناوری اطلاعات سلامت مرتضی بختیاری استاد راهنما: آقای بایرام نجاتی فروردین 1393

2. فهرست مطالب • مقدمه • اهداف کلی رشته فناوری اطلاعات سلامت • توانمندی های گروه آموزشی مدیریت و فناوری اطلاعات سلامت در برگزاری دوره های آموزشی • توانمندی های پژوهشی گروه آموزشی مدیریت و فناوری اطلاعات سلامت • ضرورت وجود آزمایشگاه رHITت وجود آزمایشگاه HITورت وجود آزمایشگاه HITضرورت و • فضا و تاسیسات آزمایشگاه • تجهیزات آزمایشگاه • مستندات مربوط به تجهیزات • توپولوژی مورد استفاده برای ایجادآزمایشگاهHIT • جدول تجهیزات پایه مورد نیازجهت تاسیس آزمایشگاه • جدول نرم افزارهای مورد استفاده جهت آموزش دانشجویان • جدول منابع کتابخانه ای آزمایشگاه • نمونه ای ازبرنامه یک لابراتوار • نمونه ای ازیک لابراتواردرخارج ازکشور • جمع بندی • منابع • جود آزمایشگاه HIT

3. مقدمه رشــد روزافزون صــنایع ارتباطی، مخابراتی و انفورماتیکی، هر روز دنیا را با انقلابی جـدید مـواجه می‌کند . انقلاب فن آوری اطلاعات و ارتباطات در کلیه بخش‌های اقتصادی،اجتماعی، سیاسی و امنیتی کشورها تاثیراتی قابل توجه بر جای گذاشته‌است . با توسعه این فن آوری در بخش پزشکی، به دنبال تحول عظیمی در نظام ارائه خدمات بهداشتی و درمانی می‌باشیم و یکی از مهمترین حوزه‌های کـاربرد فن آوری اطلاعـات، حوزة بهداشـت و درمانی می‌باشد .فن آوری اطلاعات از روش‌های متعددی می‌تواند به این حوزه کمک نماید.سیستم‌های ذخیره اطلاعات بیمار، سیستم‌های اطلاعات دارویی، سیستم‌های درمانی و جراحی، سیستم‌های پیگیری درمان، سیستم‌های درمان از راه دور، سیستم‌های راهبری پرستار، رباتهای جراح و سیستم‌های پذیرش بیمار و بسیاری دیگر که در پس پرده طراحی تمام این‌ها یک هدف مشترک وجود دارد و آن تسهیل در کار درمان است. با استفاده از این سیستم‌ها بیمار در کمترین زمان بهترین خدمات را دریافت می‌کند، پزشک تمام وقت از هر جای دنیا که بخواهد به بیماران خود دسترسی دارد و اطلاعات بیماران در همه جا به طور کامل در دسترس است. دسترسی همگانی به اطلاعات پزشکی در بستر شبکه‌های الکترونیکی یک رویا نیست آن را به وضوح می‌توان در سازمان‌های درمانی که به این سیستم‌ها نزدیک شده‌اند مشاهده کرد. سامانه‌هایی مانند ذخیره الکترونیکی اطلاعات سلامت (HER) که می‌تواند اطلاعات بهداشتی، درمانی و سلامتی فرد را پیش از تولد، یعنی زمانی که فرد دوران جنینی را طی می‌کند تا پس از مرگ یعنی وقتی دیگر در قید حیات نیست را به صورت اطلاعات جامعی در یک فایل الکترونیکی ذخیره سازی کرده و آن را در یک شبکه اختصاصی در دسترسی افراد مشخصی قرار دهد، به عنوان نمونه بارزی از کارکردهای فناوری اطلاعات در امر سلامت به شمار می‌رود.

4. اهداف کلی اهداف کلی رشته فناوری اطلاعات سلامت: تربیت افراد کارآمدی است که بتوانند در زمینه های زیر فعالیت داشته باشند: 1- مدیریت بخش فناوری اطلاعات سلامت مشتمل بر جمع آوری و پردازش داده ها و ذخیره سازی و بازیابی اطلاعات 2- تامین اطلاعات مورد نیاز جهت دفاع از حقوق بیمار، مراجعه کننده، موسسات و کارکنان بهداشتی و درمانی از طریق حفظ مستندات اطلاعات مرافبت بهداشتی 3- تامین اطلاعات مورد نیاز به منظور بهره برداری های آموزشی، پژوهشی، خدماتی و آماری مرتبط به رشته های مختلف پزشکی 4- بکار گیری فناوری اطلاعات در حوزه مدیریت اطلاعات سلامت

5. توانمندی های گروه آموزشی مدیریت و فناوری اطلاعات سلامت در برگزاری دوره های آموزشی: برگزاری و تدریس کارگاه ها و دوره های بازآموزی: - پرونده الکترونیک سلامت - پرونده الکترونیک بیمار - پرونده الکترونیک فردی و بهداشتی - مستند سازی اطلاعات پزشکی - مدیریت اطلاعات سلامت - آمار بیمارستانی - طبقه بندی بیماری ها و اقدامات پزشکی - ذخیره و بازیابی اطلاعات پزشکی - پذیرش و ترخیص بیماران - تبدیل داده های بالینی به داده ها و کدهای مالی با استفاده از الگو CPT یا کتاب تعرفه - مستند سازی اطلاعات بهداشتی به ویژه موارد خاص از جمله سرطان ها، جراحات - آموزش طراحی فرم های پزشکی

6. توانمندی های پژوهشی گروه آموزشی مدیریت و فناوری اطلاعات سلامت: 1- مشاوره در زمینه طراحی فرم های چاپی و فرمتهای الکترونیکی بهداشتی – درمانی و بیمارستانی 2- مشاوره های آماری طرح های پژوهشی مبتنی بر اطلاعات بیمارستانی 3- مشاوره و اجرای سیستم های اطلاعات بیمارستانی، درمانگاهی و پاراکلینیکی 4- مشاوره های حقوقی پزشکی در زمینه شکایات پزشکی و بیمارستانی مبتنی بر اطلاعات پزشکی 5- مشاوره در سیستمهای بیمه گری پزشکی و سلامت در حوزه دولتی و خصوصی 6- مشاوره در زمینه اصلاح نظام مدیریت بیمارستانی 7- مشاوره و راه اندازی و اصلاح بخش های فناوری اطلاعات سلامت (مدارک پزشکی سابق) بیمارستانی و مراکز بهداشتی – درمانی از طریق شرکت در کمیته های بیمارستانی 8- مشاوره در زمینه عرضه اطلاعات پزشکی و سلامت 9- مشارکت در ارزشیابی بیمارستان ها و سایر مراکز بهداشتی – درمانی ، مطب ها و واحدهای پاراکلینیک 10- مشاوره در زمینه استانداردهای ایزو در بیمارستان ها و سایر مراکز بهداشتی – درمانی

7. ضرورت وجود آزمایشگاه HIT لابراتواریاآزمایشگاه ، محلی که در آن آزمایش های علمی و فنی انجام می شود. فناوری اطلاعات سلامت چارچوبی فرا می نهد که در قالب آن می توان مدیریت فراگیر اطلاعات در حوزه سلامت را توصیف کرد. فناوری اطلاعات سلامت، همچنین، مبادله ایمن اطلاعات میان مصرف کنندگان، تولیدکنندگان و بیمه ها را در بر می گیرد. به طور کلی این رشته مهم ترین ابزاری تلقی می شود که با آن می توان کیفیت، سلامت و اثر بخشی نظام سلامت را بهبود بخشید. مهمترین کاربرد های فناوری اطلاعات سلامت عبارتند از: 1.    ارتقا کیفیت مراقبت های بهداشتی ( health care ) 2.    جلوگیری از خطا های پزشکی 3.    کاهش هزینه های مراقبت های بهداشتی 4.    افزایش کارایی نظام اداری پزشکی 5.    کاهش کاغذ بازی 6.    گسترش دسترسی به مراقبت های بهداشتی و خدمات نظام سلامت با هزینه های مقرون به صرفه فناوری اطلاعات سلامت نه تنها مراقبت از افراد بیمار را ارتقا می بخشد بلکه مزایای فراوانی در بهبود کیفی نظام سلامت عمومی دارد. از این مزایا می توان به موارد زیر اشاره کرد: .1 تشخیص به موقع شیوع بیماری های عفونی در کشور .2کیفیت مدیریت بیماری های مزمنو غیره .

8. ضرورت وجود آزمایشگاه HIT نقش دانش آموختگان HIT در اینده کشور دانش آموختگان این دوره دارای نقش های خدماتی-آموزشی-مدیریتی و پژوهشی می باشند. ۱-وظایف اموزشی: الف-اموزش کارکنان مرتبط با بخش فناوری اطلاعات سلامت ب-اموزش کارکنان جدید در زمینه روند گردش امور در بخش فناوری اطلاعات سلامت ۲-وظایف خدماتی: الف-تحلیل و سازماندهی اطلاعات و کدگذاری اطلاعات پزشکی بیماران در مراکز بهداشتی درمانی دولتی و خصوصی و مطب ها ب-کد گذاری مالی اطلاعات پزشکی(تعرفه خدمات تشخیص و درمان)و تعیین مغایرت ها ج-تحلیل شاخص های آمار بیمارستانی (مرگ و میر-بیماری-مالی...)و ارایه به مدیران مربوط و کاربران مجاز د-ارایه اطلاعات پزشکی به کاربران مجاز با رعایت موازین قانونی ه-اجرای مصوبات مربوط به اطلاعات پزشکی بیماران و-مشارکت در امور مربوط به خدمات ماشینی اطلاعات سلامت ی-مشارکت در طراحی فرم های اطلاعات سلامت

9. ضرورت وجود آزمایشگاه HIT ۳-وظایف مدیریتی: الف-مدیریت بخش فناوری اطلاعات سلامت ۴-وظایف پژوهشی: الف-انجام پژوهشهای کاربردی در حوزه سیستم های اطلاعاتی بهداشت و درمان ب-مشارکت در طراحی و جمع اوری اطلاعات پژوهشی در حوزه بهداشت و درمان استفاده ازظرفیت هاوکاربردهای فناوری اطلاعات وهمچنین ایفای نقش وانجام وظایف دانش آموختگان HITبه درستی میسرنمی شود مگرباایجادزمیته مناسب پرورش استعدادهای دانشجویان. آزمایشگاه HITمی تواندزمینه مناسبی برای پرورش دانشجویان باشد.

10. فضا و تاسیسات آزمایشگاه • انتخاب محل تاسیس آزمایشگاه • مساحت و فضای آزمایشگاه • شرایط فیزیکی و تاسیسات ساختمانی • طراحی و تخصیص فضا در آزمایشگاه • میز بندی آزمایشگاه

11. انتخاب محل تاسیس آزمایشگاه آزمایشگاه بهتر است در جوار مکانهایی که دارای سر و صدا و تنش هستند ایجاد نگردد.(مانند جوشکاری، موتور خانه، آهنگری و...) آزمایشگاه باید در محلی نزدیک به سایت مرکزی دانشگاه دایر گردد تا هم در کابل کشی ها و تجهیزات مرتبط صرفه جویی و هم رفع اشکالات احتمالی توسط مسئولین فنی سایت های کامپیوتری سریع تر انجام شود.

12. مساحت و فضای آزمایشگاه مساحت کافی و فضای مناسب برای آزمایشگاه و بخش های مختلف آن به نسبت حجم کاری (تعداد دانشجویان، کارگاههای مختلف، دوره های آموزشی و پژوهشی) ، تعداد تجهیزات، تعداد مربیان و دانشجویان تخمین زده می شود. با توجه به عوامل اشاره شده درباره ی مساحت آزمایشگاه باید در حدی باشد که بر کیفیت کار در آزمایشگاه تاثیر سوء نداشته و با گذشت زمان و افزایش حجم و دامنه کار، فعالیت ها دچار اختلال نگردند.

13. شرایط فیزیکی و تاسیسات ساختمانی خرابی و فرسودگی در ساختمان وجود نداشته باشد- سیم کشی ها توسط داکت پوشیده شده باشد- پهنای درب های اصلی و داخلی در حدی باشد که تجهیزات به راحتی قابل جابه جایی باشد- آزمایشگاه می بایست سیستم گرمایش و سرمایش مناسب داشته باشد- سیستم های برق کشی و کابل کشی ها باید استاندارد باشد. با توجه به تجهیزات موجود سیستم روشنایی و تعداد لامپ های مصرفی در آزمایشگاه باید از فیوزها و کابل های مناسب استفاده گردد جهت جلوگیری از مشکلات ناشی از قطع برق یا نوسانات احتمالی برق شهری در مواردی که پشتیبانی منبع الکتریسیته ضروری است استفاده از UPSباویژگی های مناسب در ابتدای ورود کابل برق به آن پیشنهاد می گردد.

14. طراحی و تخصیص فضا در آزمایشگاه ارائه الگوی یکسان جهت طراحی فضای آزمایشگاه امکان پذیر نبوده و ضروری نیز نمی باشد، فضای هر آزمایشگاه با توجه به اهداف ، طیف فعالیت ها ، تعداد دانشجویان و مربیان، تعداد تجهیزات و... طراحی می شود. در طراحی و تخصیص فضا در آزمایشگاه باید مجموع فضای کاری، فضای انبارش را در نظر داشت. فضای کاری: مقدار فضا بر حسب متر مربع است که شامل سطوح مورد استفاده جهت انجام کار و قرار گیری تجهیزات و محل رفت و آمد دانشجویان می باشد. فضاهای بین میزهای کار، راهروها و فضای اطراف تجهیزات نیز جزء فضای کاری به حساب می آید. فضای مفید کاری در آزمایشگاه می بایست به حدی باشد که حداکثر تعداد دانشجویان در یک کلاس درسی در آزمایشگاه، با در نظر گرفتن فضای اشغال شده توسط تجهیزات، فضای بین میز های کار، راهرو ها، فضای اطراف تجهیزات به راحتی قادر به فعالیت باشند. فضای انبارش: شامل قفسه ها، وایت برد، کابینت های محل نگهداری انواع نرم افزارها و سخت افزارها و... می باشد.تعیین حداقل کتب و نرم افزار و سخت افزار هایی که در یک زمان وجودشان در آزمایشگاه لازم است نقش مهمی در تخمین فضای مورد نیاز در انبارش دارد. نکته: باید تمهیداتی جهت پیشگیری و مقابله با آتش سوزی در آزمایشگاه وجود داشته باشد.

15. میز بندی آزمایشگاه: نوع، تعداد، نحوه قرارگیری و کیفیت میزها بر روی فعالیت دانشجویان اثر دارد. از لحاظ کمی میز بندی آزمایشگاه باید متناسب تعداد دانشجویان و دامنه عملکرد گروه بوده و از لحاظ کیفی نیز ظاهر، اندازه و کارایی مناسب داشته باشد. طراحی میز بندی و چیدمان باید به نحوی باشد که با در نظر گرفتن شرایط موجود و پیش بینی نیازهای آینده، در صورت ضرورت امکان حرکت دادن، خارج کردن، تعویض و یا گسترش آنها وجود داشته باشد.

16. الزامات مربوط به کارکنان آزمایشگاه نمودار سازمانی کارکنان تعداد کارکنان ارزیابی صلاحیت منابع انسانی شرح وظایف و مسئولیت ها

17. الزامات مربوط به کارکنان آزمایشگاه 1-نمودار سازمانی کارکنان: آزمایشگاه باید دارای یک نمودار سازمانی پرسنلی باشد که سلسله مراتب سازمانی پست های مختلف شامل مدیر گروه، مسئول آزمایشگاه، مسئول فنی، مربیان اعم از نرم افزار و سخت افزار و کتب تخصصی، کارکنان خدماتی، فنی و پشتیبانی را نشان داده و ارتباط آنها را با یکدیگر مشخص می نماید. بدیهی است بنابر نیاز یا ضرورت یک نفر می تواند تحت نظر و به صلاحدید مدیر گروه و مسئول آزمایشگاه همزمان چند مسئولیت را به عهده بگیرد. 2-تعداد کارکنان: تعداد کارکنان باید متناسب با حجم کار و دامنه فعالیت در آزمایشگاه باشد.تعیین بار کاری(work load) برای هر یک از کارکنان در حدی که تاثیر سوء بر کیفیت خدمت ارائه شده نداشته باشد به عهده مسئول آزمایشگاه می باشد.حداقل تعداد کارکنان آزمایشگاه در بدو تاسیس می بایست یک نفر پرسنل فنی، یک نفر مربی کامپیوتر یک نفر مربی دروس تخصصی باشد.

18. الزامات مربوط به کارکنان آزمایشگاه 3-ارزیابی صلاحیت منابع انسانی الف- مدرک تحصیلی و سابقه کار ب- انجام مصاحبه علمی و آزمون نظری و عملی 4-شرح وظایف و مسئولیت ها شرح وظایف، مسئولیت ها و اختیارات هر یک از کارکنان باید توسط مسئول آزمایشگاه مشخص و مکتوب گردد. این شرح وظایف باید کاملا منطبق بر نوع تسهیلات و آموزش های دیده شده کارکنان باشد. برای وظایف و مسئولیت های تعریف شده هر یک از کارکنان باید جانشین مناسب تعیین و مکتوب شود. این وظایف و مسئولیت ها قبلا باید به افراد جانشین تفهیم گردد.

19. تجهیزات آزمایشگاه تنوع و تعداد تجهیزات در آزمایشگاه خرید تجهیزات نصب و محل استقرار تجهیزات

20. تجهیزات آزمایشگاه 1-تنوع و تعداد تجهیزات در آزمایشگاه: تجهیزات موجود در آزمایشگاه باید کاملا متناسب با حجم کاری و انواع نرم افزار های مد نظر گروه باشد. حداقل تجهیزات پایه که در بدو تاسیس می بایست در آزمایشگاه موجود باشد در اسلاید های بعدآورده شده است. 2-خرید تجهیزات: باید بر اساس کیفیت باشد و در هنگام انتخاب به برند هایانتخاب شده و شرکت ضمانت کننده توجه گردد. ملاک انتخاب تامین کنندگان به عنوان مثال می تواند کیفیت کالای عرضه شده، به روز بودن تکنولوژی، خدمات مناسب پس از فروش، حسن سابقه و... می باشد. 3-نصب و محل استقرار تجهیزات: الزامات و فضای مورد نیاز برای نصب دستگاه شامل شرایط محیطی مورد نیاز در محل نصب(دما، نور و...) و شرایط فنی مورد نیاز (منبع الکتریسیته، انواع سخت افزار و نرم افزار و...) بر اساس توصیه مسئول فنی باید به دقت رعایت گردد.

21. مستندات مربوط به تجهیزات الف- فهرست تجهیزات موجود در آزمایشگاه ب- شناسنامه تجهیزات پ- دستورالعمل فنی تجهیزات ت- log book: دفترچه یا برگه ای که در کنار هر سیستم قرار می گیرد و اطلاعات مربوط به هر بار استفاده از دستگاه شامل نام کاربر، تاریخ و ساعت استفاده از دستگاه، وضعیت دستگاه در شروع و خاتمه کار را مشخص می نماید. ث- سوابق مربوط به کنترل و نگهداری تجهیزات ج- سوابق مربوط به سرویس یا تعمیر تجهیزات

22. توپولوژی مورد استفاده برای ایجادآزمایشگاهHIT همبندی ستاره ای(star)به دلیل داشتن ویژگی های زیرفضای مناسبی رابرای ایجادیک آزمایشگاه HITفراهم می سازد: • همه کامپیوترها به یک واحدمرکزی(Hub)متصلند. • کابل مورد استفاده درآنهاCat5است. • پهنای باند آنها100Mbpsاست. • باقطع شدن کابل شبکه،کل شبکه دچارمشکل نمی شود. • قطع شدنHubمنجربه قطع کل شبکه می گردد. • اضافه کردن نودجدیدبه آسانی صورت می گیرد.

24. جدول تجهیزات پایه مورد نیازجهت تاسیس آزمایشگاه

25. جدول نرم افزارهای مورد استفاده جهت آموزش دانشجویان

26. جدول منابع کتابخانه ای آزمایشگاه

28. Example of Health Information Technology Lab This lab is equipped with 16 workstations, one projector, and one laser printer. This lab is used by instructors to conduct classes and to administer test that will prepare students for their National Exams. Software installed on workstation: Windows Vista, Microsoft Office 2007, Adobe Reader 9, 3M Coding and Soft med. This lab is for Health Information Technology students only. این آزمایشگاه با 16 ایستگاه های کاری، یک پروژکتور و یک چاپگر لیزری مجهز شده است. این آزمایشگاه توسط مربیان مورد استفاده برای انجام کلاس و اداره آزمون است که دانش آموزان برای امتحانات ملی خود را آماده کند. نرم افزار نصب شده بر روی ایستگاه های کاری: ویندوز ویستا، آفیس 2007، نرم افزار Adobe Reader 9، برنامه نویسی 3M و نرمافزار پزشکی. این آزمایشگاه است فقط برای دانشجویان فناوری اطلاعات سلامت می باشد.

29. جمع بندی رسالت رشته فناوری اطلاعات سلامت تربیت افراد کارآزموده ای است که بتوانند تصدی و مدیریت بخش فناوری اطلاعات سلامت در بیمارستانها و مراکز بهداشتی ، مشتمل بر جمع آوری و پردازش داده ها، ذخیره سازی و بازیابی اطلاعات، تحلیل شاخص های بهداشتی، مشارکت در کارشناسی، طراحی و پیاده سازی     Hospital information system(HIS) را بر عهده بگیرد.این مهم بدست نمی آیدمگرباایجادزمینه آموزشی مناسب نظیرایجادآزمایشگاه های فناوری اطلاعات سلامت.

30. منابع… • http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D9%81%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C • http://fparamedicine.ajums.ac.ir/HomePage.aspx?TabID=5707&Site=fparamedicine.ajums.ac&Lang=fa-IR • http://paramedicine.kaums.ac.ir/Default.aspx?PageID=88 • فرهنگ فارسی معین • http://www.zdhit88.blogfa.com/post-2.aspx • http://www.iust.ac.ir/index.php?sid=46 • http://www.susla.edu/technology/Pages/HealthInformationTechnologyLab.aspx?panel=8