KEMOTERAPİNİN YAN ETKİLERİ

1. KEMOTERAPİNİN YAN ETKİLERİ Saç dökülmesi Akciğer fibrozis Kardiyotoksisite Lokal reaksiyon Renal yetmezlik Myelosupresyon Filebit Mukozit Bulantı/Kusma Diyare Sistit Sterilite Miyalji Nöropati

2. Kemoterapilerin yan etkileri Sık görülen genel akut yan etkiler -Myelosüpresyon : Nötropeni, Trombositopeni, Anemi -Bulantı-Kusma -Mukoz membran ülserasyonları. Aft ve mukozit -Böbrek toksisitesi -Saç dökülmesi Sık görülen geç yan etkiler -İkincil kanserler -Kardiyotoksisite (kalp yetmezliği) • Böbrek toksisitesi • Nörotoksisite

3. Kanser Tedavisinin Yan Etkileri • 1-Kemoterapinin Yan Etkileri a) Akut; tedavi uygulandıktan 7-10 gün sonra oluşan yan etkiler (0-6 hafta) b) Subakut; tedavi uygulandıktan 10.gün ile 90 gün arasında oluşan yan etkiler (6-12 hafta) c)Geç yan etkiler: 90.günden sonra görülen yan etkiler (12.hafta- )

4. BULANTI ve KUSMA • Kemoterapiye bağlı kusmalar • Radyoterapiye bağlı kusmalar • Hastalığın kendisine bağlı kusmalar

5. Akut kusma • Gecikmiş kusma • Beklenti kusmaları • Radyoterapiye bağlı kusmalar • Yüksek doz kemoterapide kusmalar

6. Akut kusma: Kemoterapiden sonraki 0 ile 24. saatler arasında ortaya çıkan kusmayı tanımlamaktadır. Gecikmiş kusma: Tedaviden 24 saat sonra başlar 2-3 gün sürebilir. Beklenti Kusması

7. Radyoterapiye bağlı kusma Karın bölgesine, göğüs üst yarısına ve kafaya radyoterapi uygulanan hastalar bulantı kusma yönünden risk grubunu oluştururlar.

8. Kemoterapi uygulanan hastaların çoğunluğuna tedavi uygulanmadan önce bulantı-kusmayı önleyecek ilaçlar verilir ancak buna rağmen özellikle kemoterapiden sonra da bu şikayet devam edebilir.

9. Bulantı-kusma önlenebilir bir şikayettir bir sonraki tedaviden hemen önce mutlaka doktora söylenmelidir.

10. Bulantı kusma tedavisinin amacı bulantı ve kusmayı tamamen yok etmektir. Kemoterapi ve radyoterapi uygulanan pek çok hastada bu amaca çoğunlukla ulaşılmıştır.

11. Total kontrol : Bulantı ve kusma olmaması • Major kontrol : 0-2 veya 1-2 kusma epizotu • Minör kontrol : 3-5 kusma epizotu

12. Beslenme Desteği Hastalara yemeleri veya içmeleri önerilen gıdalar.        Temiz sıvılar        Tost, kraker          Hafif şekerli su(şerbet), yoğurt         Meyveler ve sebzeler          Derisi alınmış pişirilmiş tavuk Balık

13. Beslenme Desteği Aşağıdaki yiyeceklerden kaçınılması önerilir.       Yağlı, Baharatlı ve acı,    Kuvvetli kokusu olan gıdalar

14. Diyare (İshal) • Gastroenterit sırasında oluşabilir. • Kemoterapetik ilaçların yan etkisi sonucu oluşabilir. • Radyoterapi (akut-kronik radyasyon koliti)

15. KT doz-kısıtlayıcı yan etkilerinden birisidir. • Genel ishal insidansı (G1-G5) : % 10 • 5FU kullanan (kalın barsak, mide , meme Ca v.s) hastalarda daha sık görülür. • Fluoropirimidin ve İrinotekan içeren rejimlerde : % 50-80 (Bu olguların % 30’u ciddi ishal (G3-5))

16. Loperamide (Lopermit) tedavisi ile kontrol altına alınamayan, günlük dışkılama sayısı artan, birlikte ateş gibi enfeksiyon bulguları olan hastalar mutlaka hekime başvurmalıdırlar.

17. MUKOZİT Tüm GİS mukozasının ülserasyonu (yara), enflamasyonu (iltihab) ile karakterize ve enfeksiyon eklenmesiyle hayatı tehdit edebilen patolojik inflamatuar süreçtir. Mukozit: 1- Oral Mukozit 2- GastrointestinalMukozit

18. Kemoterapi veya radyoterapiye bağlı oluşabilir • Hafif veya ağır formlar şeklinde görülebilir. • Hayat kalitesini bozabilir.

24. Ağır formları hastanın yemek yemesini, su içmesini dahi engelleyebilir. • Bu şikayetleri oluşmadan veya oluştuktan sonra gargara veya solüsyonlar şeklinde mukoza koruyucu ilaçlarla tedavi edilebilir.

25. Mukozit Tedavisi • Radyoterapi veya kemoterapi sırasında ve sonrasında: • Mutlaka bol sıvı alınmalı • Gargaralar • Anti-asit süspansiyon ve lokal anestezik kombinasyonları • Antimantar ilaçlar? • Geç dönemde sık bol sıvı alınması ve mukozayı nemlendirici ajanlar kullanılabilir.

26. Nefrotoksisite(Böbrek toksisitesi) • Kemoterapi uygulandıktan hemen sonra veya geç dönemde oluşabilir. • Sisplatin en sık neden olan ajandır. • Çok fazla kusma, ishal nedeniyle sıvı kaybı olan olgularda da görülebilir. • Mutlaka tedavi öncesi ve sonrasında bol sıvı alınması gerekir. • Tamamen düzelebileceği gibi kalıcıda olabilir ve sürekli diyaliz gereği bile olabilir.

27. Myelosupresyon (Kan hücrelerinin azalması) • Bir çok KT ajanı uygulandıktan sonrası ve daha nadirende radyoterapi sonrası oluşabilir • Genellikle tedaviden 7-10 gün sonra saptanır • Hiçbir şikayet olmadan da görülebilir. • Nötropeni • Anemi • Trombositopeni

28. Ateş!!! • Oral veya koltuk altı tek sefer 38.3°C ve üstü veya bir saat süreyle 38.0-38.2°C. • Enfeksiyonun diğer bulguları? • Ulaşılabiliniyorsa tedavi verilen hekim veya merkeze danışılmalı veya ulaşılmalıdır • Eğer ulaşılamıyorsa!! (Amoksisilin-klavunik asit-Siprofloksasin)

29. Trombositopeni; • Kızarıklık, morluk veya kanama Böyle bir durumda mutlaka hekime danışılmalıdır

30. Alopesi (Saç dökülmesi) • Tedaviden hemen sonra oluşabileceği gibi subakut veya kronik dönemdede oluşabilir. • Tüm kemoterapi ilaçlarında veya tüm hastalarda oluşmaz • Hastaların tedavi uyumlarını bozabilir. • Genellikle geri dönüşümlüdür. • Saçların kısa kestirilmesi önerilebilir

31. Lokal Reaksiyonlar • Bir çok hastada halen periferik damar yolları kullanılmakta. • Periferik damar yollarını kullanılan hastalarda hemşirelerin ve hastaların çok dikkatli olması gerekir. • Geniş yaralar doku kayıpları oluşabilmektedir.

32. LOKAL REAKSİYON • Kemoterapi ilaçlarının damar dışına kaçması lokal reaksiyona neden olur: kızarıklık, şişlik, yara ve doku kaybına neden olabilir. • Amsakrin, Dakarbazin, Daktinomisin, Daunorubisin, Doksorubisin (Kırmızı renkli) • Vincristine • Bu ilaçların çoğu için uygulanan bir antidot yoktur

33. Vinkristin ve Vinblastin; 150 ünite hyaluronidaz’ın lokal enjeksiyonu ile birlikte sıcak uygulama yapılmalıdır. • Doksorubisin; 8-10 saat soğuk kompres uygulanarak tedavi edilmeye çalışılır.

34. Sonuç olarak • Kanser tedavisinde kullanılan kemoterapetik ilaçların ve radyoterapinin bir çok yan etkisi var ancak bunların çoğunluğu hafif düzeyde ve çözümü mevcut. • Gerekli önlemler alınırsa bu yan etkilerin bir çoğu oluşmadan önlenebilir. • Kanser tedavisi sırasında oluşabilecek yan etkilerinin de çok iyi tedavi edilebildiği merkezlerde hastaların tedavi edilmesi gerekir.