Evropsk i socijalni model

1. Evropski socijalni model Međunarodni standardi socijalnih prava

2. Ljudska prava • „Pravaprvegeneracije” - klasična građanska ipolitička prava • „Pravadrugegeneracije” - nova socijalna, ekonomska ikulturna pravaili „pravadruštvenogblagostanja” (socialwelfarerights) • Prava “treće generacije” – pravo na razvoj, na mir, na prirodne resurse, na zdravu životnu sredinu...

3. Univerzalna deklaracija opravima čovjeka • Donesena 10. decembra 1948. godine (u Parizu), OUN. To je Međunarodni dan ljudskih prava • Minimumosnovnihdemokratskihljudskihpravabitnihzasavremenadruštva • Pravo na život, slobodu i sigurnost ličnosti. • Pravo na obrazovanje. • Pravo na zaposlenje, plaćene praznike, zaštitu od nezaposlenosti, socijalnu sigurnost i sindikalno organizovanje. • Pravo na puno učešće u kulturnom životu. • Sloboda od torture ili svirepog, nehumanog tretiranja ili kazne. • Sloboda mišljenja, uvjerenja i vjeroispovesti. • Sloboda izražavanja i mišljenja. • Pokušajusklađivanjadvijerazličitepolitičketradicije – liberalneisocijalističke • Sovjetski blok bio uzdržan

4. Od Deklaracije do dva pakta • Međunarodnipaktograđanskimipolitičkimpravima • Međunarodnipaktoekonomskim, socijalnimikulturnimpravima • Doneseni 1966 godine (18 godina od donošenja Univerzalne deklaracije) • Bipolarnost svijeta • Stupili na snagu 1976. godine • Ratifikovalo ih je više od polovine članica OUN • Fakultativni protokol – model nadzora

5. Međunarodnipaktograđanskimipolitičkimpravima • pravona život (član 6), • zabranamučenja, nečovječnog,ponižavajućegpostupanjailikažnjavanja (član 7), • zabranaropstvaiprinudnograda (član 8), • pravonasloboduibezbjednostličnosti (član 9), • pravolicališenogslobodena čovječnopostupanje (član 10), • zabranališavanjaslobodezbogneispunjenaugovorneobaveze (član 11), • pravonaslobodnokretanje (član 12), • pravokretanjastranca (član 13), • pravonapravičnosuđenje (član 14), • pravonebisinidem (član 15), (Niko ne može dva puta biti osuđen za isti zločin) • pravonapriznavanjepravneličnosti (član 16), • pravonazaštituprivatnog života, porodice, stanaiprepiske (član 17), • pravonaslobodumisli, savjestiivjeroispovjesti (član 18), • slobodaizražavanja (član 19), • zabranapropaganderataipozivanjananacion., rasnuilivjerskumržnju (član 20), • pravonaslobodumirnogokupljanja (član 21), • slobodaudruživanja (član 22), • pravonazaštituporodice (član 23), • zaštitadjeteta (član 24), • pravonaučešćeujavnimposlovima (član 25), • zaštitaprotivdiskriminacije (član 26), • zaštitapripadnikanacionalnihmanjina (član 27).

6. Međunarodnipaktoekonomskim, socijalnimikulturnimpravima • pravonarad (član 6), • pravonapravičneipovoljneusloverada (član 7), • pravonasindikalnoorganizovanje (član 8), • pravonasocijalnoosiguranje (član 9), • pravonazaštitumajke, djetetaiporodice (član 10), • pravonaodgovarajući životnistandard (član 11), • pravonazdravlje (član 12), • pravonaobrazovanje (članovi 13 i 14), • pravonaučestvovanjeukulturnom životuiuživanjeblagodetinaučnognapretka (član 15).

7. Politička i socijalna prava • Svrhasocijalnihiekonomskihpravanijedazajamčepojedincusloboduoddržaveinasuprotdržavi. • Onapredstavljajuzahtjevedržavi zapreraspodjeludruštvenihdobaraiusluga. • Građanskaipolitičkapravaimajuzaposljedicuumanjenjedržavnemoći, • Socijalnapravatražeuvećanjedržavnemoći, jerbezuplitanjadržavenemamogućnostidasezaštite ekonomskislabijislojevi stanovništva.

8. Politička i socijalna prava • Političkaprava - „negativna obaveza države” - uzdržavanjedržaveod činjenja • Socijalnaiekonomskaprava - „pozitivna obaveza države” naredistribucijumaterijalnihresursa. • Tamogdenemagrađanskihipolitičkihpravanemanisocijalnihiekonomskihprava. • U oba pakta su definisana: pravo na sindikalno organizovanje i pravo na samoopredjeljenje

9. Međunarodna organizacija rada • Osnovana 1919, Pariskim mirovnim ugovorom, Ustav • DEKLARACIJA O CILJEVIMA I ZADACIMA MOR-a (Filadelfijska deklaracija) • Donijeta na zasedanju Medunarodne konferencije radau Filadelfiji 1944 godine. • Njome su redefinisani ciljevi i zadaci MOR-a, utvrdeni Ustavom. • 1946 postala prva specijalizovana Agencija OUN, • Jedina tripartitna svjetska organizacija • 181 država članica, • Glavni organ MOR-a je Međunarodna konferencija rada • Zasjeda jednom godišnje (u junu) • Delegacije država: dva predstavnika vlade i po jedan predstavnik sindikata i poslodavaca • Jugoslavija je bila jedan od osnivača, članstvo prekinuto od 1949 do 1951, a potom od 1992 • Crna Gora postala članica 14. jula 2006. godine • Zapošljava blizu 3000 ljudi, 40 kancelarija po svijetu

10. Hronika getoizacije SRJ • 8. novembar 1991. godine - Evropska ekonomska Zajednica uvodi sankcije prema SFRJ. Istovremeno, i Sporazum o saradnji sa EEZ stavljen je van snage; • 14. novembar 1991. godine - EFTA raskida sporazum o saradnji sa SFRJ; • 2. decembar 1991. godine. - Evropska zajednica ukida sankcije prema Sloveniji, Hrvatskoj, Bosni i Hercegovini i Makedoniji; • 30. maj. 1992. godine. - Usvojena Rezolucija Savjeta bezvjednosti OUN broj 757 kojom su uvedene sankcije prema SRJ; • 17. novembar 1992. godine. - Rezolucijom broj 787 Savjeta bezbjednosti OUN kojom su pooštrene sankcije prema SRJ; • 26. novembar 1992. godine. - OECD prekida odnose sa SFRJ; • 20. april 1993. godine. - Rezolucija broj 820 kojom se dodatno pooštravaju sankcije prema SRJ; • 16. jun 1993. godine. - onemogućena saradnja SRJ sa GATT (Generalni sporazum o carini i trgovini); • 14. decembar 1993. godine. - osporen status SRJ u Međunarodnom monetarnom fondu i Svjetskoj banci. • Sankcije Savjeta bezbjednosti OUN prema SRJ trajale su (kraće no evropske) tačno 1.253 dana. Suspendovane su Rezolucijom broj 1022 donesenom 22. novembra 1995. godine.

11. Standardi MOR-a • Preko 370 instrumenata, od toga 188 konvencija • Crna Gora ratifikovala 78 ILO Konvencija • Svijet: 2000 godina - 6607 ratifikacija ukupno • Svijet: 2008 godina - 7607 ratifikacija • Jezgro od 8 konvencija - Deklaracija o osnovnim pravima na radnom mjestu (1998) - dopuna Ustavu MOR-a • Konvencije i preporuke (conventions and recommendations) • Konvencije – ratifikacija, primjena (application), • Nadzorni mehanizam MOR-a (ILO supervisory machinery); • Preporuke – za razliku od konvencija, nisu obavezujući instrument • Oba instrumenta - uticaj na radne uslove i praksu,

12. Jezgro – međunarodni kodeks rada • Konvencija 87 - O sindikalnim slobodama i zaštiti sindikalnih prava 1948. • Konvencija 98 - O pravima radnika na organizovanje i na kolektivne pregovore 1949 • Konvencija 105 – O ukidanju prinudnog rada 1957 • Konvencija 111 – O diskriminaciji u pogledu zapošljavanja i zanimanja 1958 • Konvencija 100 - O jednakosti nagrađivanja muške i ženske radne snage za rad jednakevrednosti 1951 • Konvencija 131 - O utvrđivanju minimalnih plata 1970 • Konvencija 102 – O minimalnoj normi socijalnog osiguranja 1952 • Preporuka 111 o diskriminaciji (pri zapošljavanju) 1958 • Preporuka 135 o minimalnim platama 1970 • Aktuelna kampanja - o dostojanstvenom radu (Decent work)

13. Ratifikacija • Obaveze država nastaju tek ratifikacijom (uvođenjem konvencije u sistem pozitivnog prava države) od strane nacionalnih parlamenata • Uvođenje konvencije u pravni sistem države: • Neposredno (monistički sistem) • Posredno (dualistički sistem) • Preporuke se ne ratifikuju, već prihvataju (akceptiranje) od strane vlada • Konvencije MOR-a stupaju na snagu 12 mjeseci nakon najmanje 2 ratifikacije • Ratifikacije važe 10 godina i nakon toga se po automatizmu produžavaju

14. Ustav Crne Gore • Član 9 • Potvrđeni i objavljeni međunarodni ugovori i opšteprihvaćena pravila međunarodnog prava sastavni su dio unutrašnjeg pravnog poretka, imaju primat nad domaćim zakonodavstvom i neposredno se primjenjuju kada odnose uređuju drukčije od unutrašnjeg zakonodavstva.

15. Tripartizam • Od latinske reci „tripartitus“ - podjela na troje, trostrukost. • „tripartitna saradnja“, „tripartitni odnosi“, „tripartitne konsultacije“, pregovori, dijalog, aranžmani itd. • Označava svaki sistem radnih odnosa u kome država, poslodavci i radnici, kao i drugi samostalni subjekti, ostvaruju određenu saradnju.

16. Sindikati • Profesionalna organizacija zaposlenih u koju oni stupaju dobrovoljno i koja samostalno radi na ostvarivanju i zaštiti njihovih kolektivnih i pojedinačnih prava i interesa. • Pogodnosti za članove: pravne pomoći, pružanje savjeta u vezi edukacije, zaštite na radu, zastupanje u sporovima protiv poslodavca itd. • Kolektivno pregovaranje: sindikati pregovaraju sa poslodavcima u cilju definisanja odnosa između radnika i poslodavca. • Industrijske akcije:štrajkovi ili protesti u cilju ispunjenja zahteva. • Politička aktivnost: promovisanje zakonskih rješenja, lobiranje, podršku određenim političkim partijama i kandidatima, anketiranjem građana itd.

17. Smanjenje članstva u sindikatima • Razlozi: • Smanjena potreba za radničkom solidarnošću • Manje učešće manuelnih radnika • Povećanje broja neproizvodnih i visoko stručnih radnika • Globalizacija • Fleksibilno radno vrijeme • VELIKA BRITANIJA • 1979 godine, 59% zaposlenih su bili članovi sindikata • 1985 godine, 50% (stroge mere recesije) • danas - manje od 40% • FRANCUSKA i SAD • danas - oko 10% zaposlenih su clanovi sindikata • ŠVEDSKA 85% , DANSKA 75%, BELGIJA 53%

18. Poslodavci • UDRUŽENJA POSLODAVACA su asocijacije u koje stupaju poslodavci u privatnom i javnom sektoru, radi potpunijeg ostvarivanja i efikasnije zaštite svojih prava i interesa. • Prvi oblici udruživanja su se javili krajem IXXvijeka kao reakcija na sindikalno organizovanje. • Princip dobrovoljnosti • Poslodavačko organizovanje je zasnovano na teritorijalnom i granskom principu.

19. Kolektivna prava zaposlenih • pravo na sindikalno organizovanje i djelovanje • pravo na kolektivno pregovaranje • pravo na participaciju • pravo na mirno rješavanje kolektivnih radnih sporova • pravo na štrajk • pravo na konsultovanje • pravo na informisanje • pravo na izražavanje stavova o bitnim pitanjima u oblasti rada

20. Kolektivna prava poslodavaca • pravo na poslodavačko udruživanje i djelovanje • pravo na kolektivno pregovaranje • pravo na lokaut • pravo na mirno rješavanje kolektivnih radnih sporova

21. Evropska socijalna povelja • Crna Gora je članica Savjeta Evrope od 11. maja 2007. godine • Evropska socijalna povelja (Torino, 1961.) stupila na snagu 1965, nakon 5 ratifikacija. Danas - 17 ratifikacija (država prihvata najmanje 5 od 7 osnovnih prava) • 19 osnovnih socijalnih prava, koja su grupisana u tri kategorije: • Zaštita rada, • Socijalna zaštita cjelokupnog stanovništva, i • Posebna zaštita porodica i nekih osjetljivih kategorija stanovništva • 7 osnovnih prava: • Pravo na rad • Pravo na organizovanje • Pravo na kolektivno pregovaranje • Pravo na oscijalnu sigurnost • Pravo na socijalnu i medicinsku pomoć • Pravo porodice na socijalnu, pravnu i ekonomsku zaštitu • Pravo radnika migranata i njihovih prodica na pomoć

22. Izmijenjena Evropska socijalna povelja • Donesena u Strazburu 1996. Stupila je na snagu1999, nakon tri ratifikacije. Danas 19 ratifikacija. • 9 osnovnih prava • Ratifikacija – prihvatanje najmanje 6 od 9 (16 od 31) • Dodate dvije nove kategorije: • Prava djece i omladine na zaštitu i • Pravo na jednakost šansi i postupanja u oblastima zapošljavanja i zanimanja bez diskriminacije u odnosu na polnu propadnost. • Prihvataju se jedna i/ili druga

23. Izmijenjena Evropska socijalna povelja • Ukupno 31 odredba, uvode se nova prava: • pravo na zaštitu u slučaju prestanka radnog odnosa, • pravo na zaštitu potraživanja zaposlenih u slučaju insolventnosti poslodavca, • pravo na dostojanstvo na radu, • pravo usklađivanja rada sa porodičnim obavezama, na jednakost šansi i tretmana u zapošljavanjui na radu, • pravo na informisanje i konsultovanje u slučaju kolektivnog otpuštanja, • pravo radničkih predstavnika na olakšice na radi u na posebnu zaštitu po obavljanju sindikalnih aktivnosti, • pravo na stan i zaštitu od siromaštva i isključenosti u društvu • Stranke Povelje podnose izvještaje, European Committee of Social Rights povodom toga donosi zaključke • Izvještavanje - svake dvije godine - formular sa 390 pitanja, uključenje socijalnih partnera i civilnog društva obavezno.

24. Crna Gora i Povelja • Pravo na štrajk državnih službenika (ne može generalno!) • Pravo na odmor mladih radnika (18/20) • Prava stranaca... • Minimalna plata (nije 60 % prosječne plate) • Otkazni rok prekratak

25. Povelja EZ o osnovnim socijalnim pravima radnika • 1989. godine u Strazburu. Evropska zajednica - EU. • Donijeta je sa ciljem da se pokaže: • da EZ ne vodi samo racuna o ekonomskom razvoju, nego i socijalnoj komponenti i socijalnim potrebama; • da je socijalni koncenzus jedan od najznačajnijih faktora ekonomskog razvoja u EZ; • da je EZ stalo do izgrađivanja humanih i pravednih odnosa među ljudima. • Poveljom su definisana osnovna socijalna prava: • Pravo na slobodno kretanje radnika na području cijele Zajednice • Pravo na slobodan izbor zanimanja • Pravo na besplatno korišćenje usluga berzi rada • Pravo na pravičnu zaradu • Pravo na uslove rada • Pravo na oblike rada koji nisu izjednačeni sa radom na određeno vrijeme • Pravo na odmore i odsustva • Pravo na socijalnu zaštitu • Pravo na profesionalno osposobljavanje • Pravo na posebnu zaštitu mladnih radnika, starijih radnika, hendikepiranih radnika,muškaraca i žena

26. Povelja EU o osnovnim ljudskim pravima • 17. decembar 2000. godine, Nica • Njen sadržaj indirektno uvršten prvo u Ustav, a potom u Lisabonski ugovor 2007. godine • Uvod – reafirmacija temeljnih principa EU • Prvo poglavlje – dostojanstvo • Drugo poglavlje – slobode • Treće poglavlje – jednakost – članovi 20 – 26 • Četvrto poglavlje – solidarnost – članovi 27 - 38 • Peto poglavlje – građanska prava • Šesto poglavlje – pistup pravdi • Evropska povelja o osnovnim pravima postaje dio acquis-a • Od 1. decembra 2009. godine - dio Lisabonskog ugovora

27. Povelja o osnovnim pravimaEU • Treće poglavlje – jednakost – članovi 20 – 26 • Jednakost pred zakonom • Zabrana diskriminacije • Poštovanje različitosti kultura • Jednakost muškaraca i žena • Prava djece • Prava starih • Prava lica sa hendikepom • Četvrto poglavlje – solidarnost – članovi 27 - 38 • Pravo radnika na informisanje i konsultovanje • Pravo na usluge pri zapošljavanju • Pravo na zdrave i dostojanstvene uslove rada • Pravo na zaštitu kod neopravdanog otkaza • Pravo na odmor • Pravo na profesionalni život • Pravo na posebnu zaštitu djece, zabrana rada djece • Pravo na socijalno osiguranje i zdravstvenu zaštitu • Pravo na zaštitu životne sredine i zaštitu potrošača

28. Ciljevi EU, Član 3 Ugovora o EU • 1. Cilj Unije je unapređenje mira, njenih vrijednosti i blagostanja njenih naroda. • 2. Unija nudi svojim građanima prostor slobode, bezbjednosti i pravde bez unutrašnjih granica... • 3. Unija uspostavlja unutrašnje tržište. Unija radi na održivom razvoju Evrope, koji počiva na uravnoteženom ekonomskom rastu i stabilnosti cijena, visoko konkurentnoj socijalnoj tržišnoj privredi, čiji je cilj puna zaposlenost i društveni napredak, i visok nivo zaštite i poboljšanje kvaliteta životne sredine... • Unija se bori protiv društvene isključenosti i diskriminacije i podstiče socijalnu pravdu i zaštitu, ravnopravnost žena i muškaraca, solidarnost između generacija i zaštitu prava djeteta. • Unija unapređuje ekonomsku, socijalnu i teritorijalnu koheziju i solidarnost među državama članicama. • Unija poštuje svoju bogatu kulturnu i jezičku raznovrsnost i osigurava očuvanje i unapređenje evropske kulturne baštine. • 4....

29. Član 6 UoEU • 1. Unija priznaje prava, slobode i načela iz Povelje o osnovnim pravima Evropske unije od 7. decembra 2000. godine, u tekstu izmijenjenom u Strazburu 12. decembra 2007. godine, koja ima istu pravnu vrijednost kao ugovori. • Odredbe Povelje ne proširuju ni na koji način nadležnosti Unije utvrđene ugovorima. • Prava, slobode i načela iz Povelje tumače se u skladu s opštim odredbama iz Glave VII Poveljeo njenom tumačenju i primjeni, i uz uvažavanje objašnjenja iz Povelje koja ukazuju na izvore ovih odredaba. • 2. Unija pristupa Evropskoj konvenciji o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda. To pristupanje ne utiče na nadležnosti Unije utvrđene ugovorima. • 3. Osnovna prava, zajamčena Evropskom konvencijom o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda i koja proizilaze iz zajedničkih ustavnih tradicija država članica, predstavljaju opšta načela prava Unije.