Zapobieganie przestępczości i reakcja na przestępczość na poziomie lokalnym

1. Zapobieganie przestępczości i reakcja na przestępczość na poziomie lokalnym

2. Pytanie o fundamentalne przyczyny przestępczości • Jeśli traktuje się przestępczość jako zjawisko nieodłącznie związane z życiem społecznym, a nie tylko „wypadek przy pracy”, można wskazać dwa warianty podejścia do zagadnienia przeciwdziałania przestępczości: • Odpowiedzialną za przestępczość czyni się naturę człowieka;Tym, co może człowieka powstrzymywać przed zachowaniami przestępczymi, jest właściwa organizacja społeczeństwa; musi być tak zorganizowane, aby krępowało złe skłonności ludzi

3. Działania zapobiegawcze i ich strategie • W drugiej wizji jako odpowiedzialne za przestępczość wskazuje się samo społeczeństwo i jego organizację;Uważa się, że trzeba wpływać na organizację społeczeństwa, aby stwarzała ona możliwości kreatywnego, prorozwojowego działania – większość z tego skorzysta! • Dwa rozwiązania – dwie strategie postępowania zwanego profilaktyką • strategia destruktywna • strategia kreatywna

4. Strategia destruktywna Strategia destruktywna to działania wymierzone przeciwko zwalczanym zjawiskom; ma charakter represyjny; jest sensowna zwłaszcza jako reakcja natychmiastowa (np. izolowanie, separowanie sprawcy przestępstwa, czynu nagannego, aby go nie powtórzył). Metody strategii destruktywnej to: uniemożliwianie(utrudnianie określonych działań: rozdzielenie kibiców obu drużyn na stadionie) wytłumianie (sankcjonowanie zachowań przestępnych: „wcielanie” kar „w życie” - zakaz wstępu, mecz bez kibiców – zob. kolejny slajd) zagrażanie (zapowiadanie reakcji: policja w gotowości wobec kibiców; kara jako swoisty straszak)

5. 14 maja 2011. Śląsk Wrocław GKS Bełchatów 4:2. Mecz rozegrano przy pustych trybunach, po decyzji wojewody o zamknięciu stadionu dla publiczności

6. Strategia kreatywna • Strategia kreatywna, nierepresyjna, obejmuje działania rozwijające zjawiska pożądane – po to, by eliminowały zjawiska niepożądane; (np. dajmy szkole fundusze na dodatkowe godziny wf, aby po lekcjach uczniowie uprawiali sport, a nie włóczyli się bez celu po mieście, popalając i popijając, a czasem i biorąc)ma sens w dłuższym horyzoncie czasowym, wymaga przemyślanej polityki, sporych nakładów...

7. Działania zapobiegawcze i ich strategie W praktyce stosuje się obie strategie! Wyważenie udziału jednej i drugiej strategii jest ze społecznego punktu widzenia bardzo ważne; Np. zdominowanie tych działań strategią represyjną długoterminową może przynieść więcej strat niż skutków pozytywnych; nasilona kontrola wszelkich przejawów życia społeczno-gospodarczego, represyjność organów państwa powodują ograniczenie aktywności społecznej Przykłady działań represyjnych: posiadanie narkotyków (stygmatyzacja); upadek firm, które handlowały komputerami – utrata miejsc pracy; Zob. spór prok. gen. Andrzeja Seremeta z min. spr. Krzysztofem Kwiatkowskim

8. Zapobieganie (profilaktyka) Profilaktykę jako działalność zmierzającą do eliminowaniaokreślonego zjawiska lub jego skutków uznawanych za niepożądane możemy dzielić na dwa rodzaje w zależności od stanu normy prawnej - czy została naruszona, czy nie: Profilaktyka uprzedzająca – działania podejmowane przed pojawieniem się zjawiska, a więc i jego skutków (wyprzedzające naruszenie normy prawnej) Profilaktyka objawowa – jeśli zjawisko zaistniało, podejmuje się działania mające na celu usunięcie jego skutków bądź przyczyn, aby się nie powtórzyło (działania podejmowane po naruszeniu normy prawnej)

9. Działania zapobiegawcze i ich etapy • Etapy działańzwiązanych z zapobieganiem przestępczości: • etap działań pierwotnych (eliminowanie warunków sprzyjających powstawaniu środowisk przestępczych, np.: polityka gospodarcza nastawiona na tworzenie miejsc pracy, organizowanie zajęć dla młodzieży, planowanie przestrzenne i urbanistyczne)

10. Działania zapobiegawcze i ich etapy • etap działań wtórnych (usuwanie warunków sprzyjających przestępczości i utrudnianie popełniania przestępstw; policyjne rozpoznanie środowisk przestępczych, działania na rzecz „sąsiedzkiej czujności”, monitoring, techniczne zabezpieczenia) • Ełk dołącza do systemu "Taxi - Oko" • Kolejne setki par oczu czuwające nad bezpieczeństwem mieszkańców Warmii i Mazur. Kolejne miasto, tym razem Ełk, uruchamia system „Taxi – Oko”. c.

11. Działania zapobiegawcze i ich etapy • etap działań następczych (to już reakcje na popełnienie przestępstwa, tj. strategia destruktywna; zapobieganie recydywie, „promieniowaniu” postaw przestępczych, resocjalizacja) • Nz. Poszukiwany sprawca napadu na bank w Wałbrzychu

12. Reakcja na przestępczość Reakcja na przestępczość, podobnie jak kontrola, przybiera postać: niesformalizowanej (gdy reakcję tę podejmują podmioty kontroli niesformalizowanej, często ulegającej jednak instytucjonalizacji: np. „crime stoppers”); sformalizowanej (gdy reakcję tę podejmują agendy sformalizowanej kontroli prawnej)

13. Sformalizowana kontrola społeczna 1. Trzy kręgi instytucji kontroli społecznej związanej z ochroną prawną: • najwęższy (sądy) • wąski (sądy + policja, prokuratura, komornicy, więziennictwo) • szeroki (+ urzędy celne, skarbowe, trybunały itp.) 2. Agendy kontroli społecznej związanej z ochroną pozaprawną (np. instytucje religijne)

14. Reakcja na przestępczość • Reakcja sformalizowana,determinowana przez politykę karną, ma trójczłonowy charakter: • określenie przedmiotu reakcji, tj. norm prawnych, których naruszenie będzie wywoływać ww. reakcję (etap legislacyjny, pozalokalny, choć samorządy też stanowią prawo) • stosowanie przepisów prawnokarnych (ustalenie, czy popełniono przestępstwo, kto je popełnił, jaki przepis naruszono, jaka sankcja powinna zostać wymierzona w efekcie procesu karnego – etap realizacyjno-represyjny) • wykonanie sankcji określonej przez sąd, inny organ (etap wykonawczy)

15. Etap realizacyjno-represyjny Cele stosowania sankcji prawnokarnych (polityka karna): sprawiedliwościowy (zaspokojenie społecznego poczucia sprawiedliwości) ogólnoprewencyjny (oddziaływanie na społeczeństwo) szczególnoprewencyjny (oddziaływanie na sprawcę) kompensacyjny (naprawienie/zmniejszenie wyrządzonego zła)

16. Zapobieganie przestępczości – rola policji • Najważniejszą agendą kontroli społecznej reagującą na zachowania dewiacyjne jest policja (reaktywność) • Celem policji jest też jednak aktywizacja społeczności lokalnej, aby sama dbała o swoje środowisko (proaktywność)

17. Zwalczanie zjawisk przestępczych – rola policji • Polską policję tworzą generalnie nast. piony: • służba prewencji (zapobieganie) • służba kryminalna (wykrywczość) • logistyka (zasilanie finansowo-materiałowe) i CBŚ Prewencja kryminalna to ogół bezpośrednich działań instytucji państwowych, społecznych i obywateli, mających na celu uniemożliwienie lub utrudnienie podjęcia akcji przestępczej, poprawę bezpieczeństwa i jakości życia osób poprzez eliminowanie ich lęku przed staniem się ofiarami...

18. Zapobieganie, czyli prewencja • Aktywność policji koncentruje się na: • rozwoju form technicznego i fizycznego (osobowego) zabezpieczania mienia obywateli • poprawie infrastruktury technicznej, służącej porządkowi prawnemu i wzrostowi bezpieczeństwa osobistego obywateli w miejscach publicznych • edukacji dorosłych w zakresie samoobrony przed przestępczością oraz wychowaniu młodzieży na rzecz bezpieczeństwa

19. Zwalczanie zjawisk przestępczych • Kradzieże z włamaniem (do samochodów, piwnic, budynków wielorodzinnych i jednorodzinnych, sklepów, butików, ogródków działkowych) • Kradzieże cudzej rzeczy tzw. zwykła (na ulicach, na parkingach, w okolicach budynków mieszkalnych, z samochodów, w restauracjach/barach, w sklepach i centrach handlowych, na obszarze kolei)

20. Zwalczanie zjawisk przestępczych - prewencja • rozpoznanie [inwentaryzacja miejsc (mapa) zagrożeń] • rozwijanie fizycznej (ludzie) i technicznej ochrony przydomowych parkingów, zabezpieczenia budynków mieszkalnych (tu: straże obywatelskie) • służba patrolowa • także uczulanie i ostrzeganie klientów i właścicieli pojazdów (materiały prewencyjne, z finansową partycypacją właścicieli obiektów handlowych, gastronomicznych)

21. Zwalczanie zjawisk przestępczych - prewencja • W ramach zabezpieczania mienia mieszkańców: • grodzenie miejsc parkingowych • tworzenie parkingów strzeżonych (lub okresowej/nocnej ochrony fizycznej) • poprawa oświetlenia miejsc publicznych • zabezpieczenie drzwi wejściowych do klatek, piwnic, zsypów (zob. wieżowce przy ul. Piastów, także nr 7) • kampania na rzecz troski o wózki, rowery (niepozostawiania ich na klatkach schodowych, przed blokami) oraz „sąsiedzkiego czuwania”

22. Zwalczanie zjawisk przestępczych - prewencja • ustalanie miejsc gromadzenia się tzw. elementu chuligańskiego • wzmożone oddziaływanie policji na agresywnie zachowujące się grupy młodzieżowe, osób nietrzeźwych (bo to zbiorowości potencjalnych sprawców) • organizowanie młodzieży, wraz z innymi instytucjami, czasu wolnego • inspirowanie zarządców miejsc i obiektów do budowy systemów ostrzegania przed kradzieżami, • oddziaływanie prewencyjne za pomocą mediów

23. Zwalczanie zjawisk przestępczych 3. Rozboje oraz kradzieże rozbójnicze i wymuszenia (uliczne, z udziałem osób pod wpływem alkoholu, w placówkach oświat.) 4. Bójki i pobicia (uliczne, w lokalach gastronomicznych, w placówkach oświat., w rejonach blokowisk)

24. Zwalczanie zjawisk przestępczych - prewencja • W obliczu ww. przestępstw należy stosować: • wzrost represji wobec osób zakłócających porządek w miejscach publicznych, zwłaszcza nietrzeźwych (bo to potencjalni sprawcy lub ofiary) • edukację i wychowanie • monitoring i fizyczną ochronę placówek (choćby wzmożone dyżury nauczycieli) • patrole policji oraz straży miejskich i rozpoznanie!

25. Zwalczanie zjawisk przestępczych - prewencja • Poprawie bezpieczeństwa osobistego sprzyjają: • instalowanie monitoringu i urządzeń ułatwiających szybki kontakt z policją (to raczej policja z tego korzysta) • oświetlenie miejsc publicznych • ustalanie miejsc grupowania się elementu chuligańskiego, represyjne oddziaływanie i neutralizowanie go • wpływanie na zarządców miejsc, w których ludzie tacy się grupują, aby neutralizowali występujące zagrożenia (zob. okolice sklepów, przysklepowe parkingi) • mapy zagrożeń i ostrzeganie osób przed tymi miejscami

26. Zwalczanie zjawisk przestępczych • Działania edukacyjno-wychowawczepowinny zmierzać do kształtowania u uczniów: • poczucia obowiązku przestrzegania prawa • umiejętności unikania zagrożeń stwarzających możliwość stania się ofiarą • poszanowania zasad współżycia społecznego • szacunku dla autorytetów społecznych

27. Zwalczanie zjawisk przestępczych - prewencja • System znakowania przedmiotów o cechach trwałych • System ewidencji takich przedmiotów • Sieć osobowych źródeł informacji, zwłaszcza związanych ze środowiskami zajmującymi się daną przestępczością oraz z miejscami ich obrotu (giełdy, lombardy) • Edukacja i instruowanie społeczeństwa • Ulotki i współpraca z mediami: porady, instrukcje Engrawer i oznakowany rower

28. Techniczny aspekt zapobiegania przestępczości • Ostatnią deską ratunku zostają techniczne środki zapobiegania/blokowania przestępczości i utrudnienia prawne: • zapory fizyczne (zamki, blokady, szyby antywłam.) • systemy alarmowe (odstraszające, powiadamiające) • reorganizacja niebezpiecznych miejsc (na drogach, osiedlach [np. oświetlenie], w obrębie budynków) • ograniczanie dostępności niebezpiecznych narzędzi • niedopuszczanie do działalności osób nie nadających się do wykonywania zadań związanych z ochroną

29. Zwalczanie zjawisk przestępczych • W wyniku kradzieży z włamaniem giną najczęściej: • sprzęt komputerowy, RTV, nawigacyjny • pieniądze (banknoty i monety) • rowery • biżuteria i zegarki • akcesoria motoryzacyjne • Kradzież tzw. zwykła to głównie zabór: • pieniędzy • telefonu komórkowego • samochodu (akcesoriów samochodowych), roweru • dokumentów tożsamości

30. Zwalczanie zjawisk przestępczych • Celem kradzieży rozbójniczej i rozboju są: • pieniądze i telefon komórkowy • sprzęt RTV i komputerowy • samochody (ciężarowe), dokumenty tożsamości, odzież

31. Zwalczanie zjawisk przestępczych - prewencja • Sterroryzowana Baranówka prosi o pomoc • Art, 2004-07-27 • Mieszkańcy rzeszowskiego osiedla Baranówka proszą prezydenta miasta o kamery przy ul. Broniewskiego. Mają dosyć chuliganów, którzy piją pod blokami, Artur Polakiewicz, magistrant z URwybijają szyby, niszczą ściany

32. Jak naukowcy pomagają policji w walce z przestępcami • Socjolodzy z Uniwersytetu Rzeszowskiego przygotowali mapę, na której jak na dłoni widać, gdzie w mieście jest najniebezpieczniej. Teraz policja wspólnie z miastem chce skorzystać z tych danych, by właśnie tam zamontować kamery • Największe natężenie zgłoszeń jest w okolicach dworca PKP i ul. Grottgera, w Rynku, na ul. Mickiewicza i na hali Targowej. • - Rzeszów chce zamontować docelowo 96 kamer w całym mieście. Na razie jest ich ponad 20. Te badania będą dla nas (…) argumentem, który pozwoli nam wyjaśnić, dlaczego umieszczamy je w tych właśnie, a nie innych miejscach - mówi Dariusz Biel, komendant wojewódzki policji.

33. TOP 5 najczęściej kradzionych prezentów. Sprawdź listę • Jakich prezentów lepiej nie kupować? Likwidatorzy szkód z towarzystwa ubezpieczeń Compensa sprawdzili, jakie prezenty w województwie podkarpackim zostaną w tym roku ukradzione niemal spod choinki • Compensa przygotowała top najczęściej kradzionych prezentów świątecznych w województwie podkarpackim. Kradzieże mają najczęściej związek z wyjazdami na zimowe ferie, kiedy nasze mieszkanie jest puste. • 1. biżuteria; 2. gotówka; 3. odtwarzacze audio, aparaty ; fotograficzne, laptopy; 4. alkohol; 5. telewizory

34. Ubezpieczyciel radzi, jak ustrzec się przed złodziejem: • wstawić dobre zamki do drzwi, najlepiej antywłamaniowych • trzymać cenne rzeczy w sejfie przymocowanym do ściany lub podłoża, nie na wierzchu lub w szufladach • przechowywać gotówkę w banku lub sejfie • zabezpieczyć okna roletami antywłamaniowymi lub kratami (szczególnie na parterze) • zamykać okna i drzwi (nawet, gdy wychodzimy na kilka minut - sprawny złodziej pokonuje proste zabezpieczenia w 3 min.) • Załatwić „straż sąsiedzką” - zapalanie światła i zbieranie ulotek spod drzwi jest proste i skuteczne

35. Czynności wstępne zmierzające do ustalenia i ujęcia sprawcy przestępstwa

36. Ściganie • Ściganie to ostateczność (z punktu widzenia interesu społ.); jest bowiem podejmowane wtedy, gdy przestępstwo zostało popełnione, krzywda wyrządzona! Obejmuje ono: • szeroko rozumiane rozpoznanie (tworzenie, restrukturyzacja, rozwój sieci informatorów/współpracowników) • nadzór nad środowiskami przestępczymi (przynajmniej nieletnich, choć nie tylko) • poszukiwanie osób ukrywających się przed wymiarem sprawiedliwości • czynności na miejscu zdarzenia

37. Czynności zmierzające do ustalenia sprawcy • Informacja wskazująca na uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa jako warunek wszczęcia i prowadzenia postępowania karnego we wszystkich przypadkach popełnienia przestępstwa ściganego z oskarżenia publicznego! (art.10 §1 k.p.k.)

38. Czynności zmierzające do ustalenia sprawcy • Źródłem takiej informacji są najczęściej osoby: • pokrzywdzeni • świadkowie • funkcjonariusze policji • czasem sprawcy • inne osoby mające jakąś wiedzę o zdarzeniu • Podział źródeł na zewnętrzne i wewnętrzne

39. Czynności zmierzające do ustalenia sprawcy • Obowiązek zawiadomienia o przestępstwie (społeczny bądź prawny) • obowiązek społeczny (spoczywa na każdym obywatelu, który dowiedział się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu; niedopełnienie bez konsekwencji prawnych; wymiar moralny)

40. Czynności zmierzające do ustalenia sprawcy • obowiązek prawny • przesłanki przedmiotowe - chodzi o rodzaj przestępstwa, określony w k.k. w art. 240: ludobójstwo, masowy zamach, spisek przeciwko RP, zamach stanu, szpiegostwo, zamach na prezydenta RP, zamach terrorystyczny, zabójstwo, sprowadzenie katastrofy, przejęcie kontroli na statku, pozbawienie wolności, branie lub przetrzymywanie zakładnika

41. Czynności zmierzające do ustalenia sprawcy • przesłanki podmiotowe; chodzi o osoby, które: • z uwagi na pełnione funkcje kierownicze w instytucjach państwowych i samorządowych są zobligowane do zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, niedopuszczenia do zatarcia śladów i dowodów; • z uwagi na wykonywany zawód lekarza – są obowiązane zawiadomić organy ścigania o każdym przypadku zabójstwa, uszkodzenia ciała... • właściciel restauracji, w której odbywa się hazard

42. Obława na turnieju pokera. Ponad 100 zatrzymanych • Ponad 100 osób uczestniczyło w nielegalnym turnieju pokera w klubie Ceremonia w Szczecinie. We wtorek o godz. 22 kilkudziesięciu policjantów i funkcjonariuszy Zachodniopomorskiej Służby Celnej wkroczyło do klubu i przerwało turniej.

43. Czynności zmierzające do ustalenia sprawcy • Doniesienia zewnętrzne to: • zawiadomienia obowiązkowe i społeczne • zawiadomienia składane jawnie (pokrzywdzeni, świadkowie, podmioty zobligowane: podają dane osobowe) lub anonimowo (list, telefon, mail) • samooskarżenia (bywają też fałszywe) • informacje z publikatorów (prasa, radio, TV, sieć) • informacje z inst. kontrolno-rewizyjnych (NIK, PIP, Sanepid, instytucje kontroli skarbowej)

44. Czynności zmierzające do ustalenia sprawcy • Źródła wewnętrzne (celowo zorganizowane obserwacja - stadioni wykorzystywane przez uprawnione służby) • informacje wynikające z czynności operacyjno-śledczych (także monitoringu wizyjnego), • informacje pochodzące ze źródeł osobowych • wyniki działań patrolowych (także kontroli drog.) • informacje z analiz spraw aktualnie prowadzonych lub umorzonych (archiwalnych) • inne, wynikające np. z kontaktów policji ze społ.

45. Zagrożenia dla członków wspólnoty lokalnej wynikające z odbywania przez niektórych z nich kary pozbawienia wolności

46. Sformalizowana reakcja na przestępczość na etapie wykonawczym • Kara pozbawienia wolności to najczęściej stosowany środek karny; • To środek oddziaływania na przestępcę - wbrew poglądom – elastyczny i wielofunkcyjny, pozwalający – dzięki indywidualizowaniu tej kary (warunkowe umorzenie, warunkowe zawieszenie, warunkowe przedterminowe zwolnienie) - wpływać na resocjalizację sprawcy; • Trzeba tylko umiejętnie go stosować!!!

47. Problem resocjalizacji • Resocjalizacja to proces zindywidualizowanego oddziaływania, którego celem jest przynajmniej jurydyczna poprawa przestępcy • to cel minimum, którego osiągnięcie pozwala sprawcy po wyjściu z więzienia funkcjonować w zgodzie z obowiązującymi normami prawnymi • cel maksimum – sprawca, po wyjściu z zakładu karnego, respektuje nie tylko normy prawne, ale też moralne

48. Problematyka kary pozbawienia wolności Wg kodeksu karnego (art. 32) karami są: grzywna(wymierzana w tzw. stawkach dziennych, których wielokrotność to 10 do 540, nie niższych niż 10 zł i nie wyższych niż 2 tys. zł) ograniczenie wolności(od miesiąca do 12 mies. + nieodpłatna, kontrolowana praca na cele społeczne: 20 – 40 godzin miesięcznie, lub potrącanie na cele społeczne 10 – 25 proc. wynagrodzenia) pozbawienie wolności (od miesiąca do 15 lat) 25 lat pozbawienia wolności dożywotnie pozbawienie wolności

49. Problematyka kary pozbawienia wolności • Zasadność kary pozbawienia wolnościjako powszechnego sposobu reagowania na przestępstwojest podważana, bo: • wskazuje się na niemożliwość efektywnego przywracania sprawcy społeczeństwu (resocjalizacji) w izolacji od tego społeczeństwa • przywołuje się negatywny wpływ izolacji penitencjarnej na psychikę człowieka (na zaspokajanie jego potrzeb; stąd podkultura, „drugie życie więzienia”)

50. Psychiczne następstwa izolacji więziennej Stygmatyzacja:naznaczenie skazanego jako przestępcy (wyrok, osadzenie w zakładzie karnym) Standaryzacja:unifikacja, ujednolicenie skazanych - ubiór, posiadane przedmioty, harmonogram dnia, zasady poruszania się, widzenia (swoiste „odczłowieczenie” – zob. depersonalizacja) Degradacja (poniżanie, manipulowanie, naruszanie godności skazanych) Depersonalizacja(subiektywne odczucie, ale i zamierzone oddziaływanie oraz zmiana osobowości)