Układ pokarmowy

1. Układ pokarmowy • Trawienie pokarmu • Wchłanianie produktów trawienia • Wchłanianie płynów pobranych i zwrotne wchłanianie płynów wydzielanych • Usuwanie niestrawionych składników pokarmu i produktów przemiany materii • Odporność (GALT)

2. Układ pokarmowy

3. Ogólna budowa przewodu pokarmowego (1) błona śluzowa (mucosa): budują ją kolejno: • nabłonek (epithelium) • blaszka właściwa (lamina propria) łącznotkankowa • i mięśniówka błony śluzowej (muscularis mucosae) – cienka warstwa mięśniówki gładkiej, której skurcz powoduje sfałdowanie błony śluzowej (2) błona podśluzowa (submucosa) – tkanka łączna, naczynia krwionosne i limfatyczne, włókna nerwowe (3) błona mięśniowa: 2 warstwy mięśniówki gładkiej (wyjątek – przełyk,) – wewnętrzna okrężna, - zewnętrzna podłużna. Kurczliwość tej mięśniówki wywołuje ruchy perystaltyczne; (4) błona zewnętrzna (przydanka): włóknista (w odcinkach leżących zewnątrzotrzewnowo - przełyk) lub surowicza (w odcinkach leżących wewnątrzotrzewnowo- żołądek, jelito) – zbudowana z tkanki łącznej, w przypadku błony surowiczej pokryta dodatkowo nabłonkiem jednowarstwowym płaskim (międzybłonkiem –otrzewną).

4. Błona śluzowa Nabłonek b. podśluzowa m. okrężne m. podłużne b. zewnętrzna

5. Przewód pokarmowy BP MA - błona śluzowa, SU – b. podśluzowa, MU –b. mięśniowa, S – błona zewnętrzna

6. Jama ustna • Pokrywa ją błona śluzowa wyścielona nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, przeważnie nierogowaciejącym (nieznaczne rogowacenie na podniebieniu twardym, dziąsłach i grzbietowej powierzchni języka). • W blaszce właściwej i błonie podśluzowej znajdują się niewielkie gruczoły surowicze, śluzowe i mieszane (gr. wargowe, policzkowe, podniebienne, językowe).

8. Język • Zbudowany jest z mięśni szkieletowych pokrytych błoną śluzową. Pokrywa go nabłonek wielowarstwowy płaski cienki na powierzchni brzusznej, gruby i brodawkowaty na powierzchni górnej. Mięśniówka języka to złożony system mięsni podłużnych, pionowych, poziomych i skośnych, co jemu zapewnia znaczną ruchomość, niezbędną przy mieszaniu, fragmentowaniu, przemieszczaniu pokarmu i mowie.

10. Brodawki języka –przednie 2/3 długości • Na powierzchni grzbietowej błona śluzowa tworzy niewielkie uwypuklenia – brodawki języka: • (1) brodawki nitkowate: najliczniejsze, stożkowate, wysokość ok. 2 mm, nadają językowi szorstkość, umożliwiając przytrzymywanie kęsów pokarmu; • (2) brodawki grzybowate - podobnej wielkości, nieliczne, zawierają kubki smakowe, nas koniuszku języka odbierają smak słodki, dalsze smak słony • (3) brodawki okolone: największe - średnica 3 mm, w liczbie 10-12 ułożone wzdłuż granicy między trzonem a korzeniem języka, otoczone głębokimi rowkami; kubki smakowe odbieraja smak gorzki • (4) brodawki liściaste: u człowieka szczątkowe, w formie fałdów w tylnej części języka. • W nabłonku pokrywającym brodawki 2,3,4 znajdują się kubki smakowe. Pod brodawkami 3 i 4 znajdują się surowicze gruczoły von Ebnera, których wydzielina opłukuje (oczyszcza) powierzchnie kubków smakowych.

11. Język – brodawka grzybowata i nitkowata

12. Język - kubki smakowe

15. Ślinianki Podżuchwowa – mieszana Podjęzykowa - mieszana Przyuszna - surowicza

18. Przełyk • Nabłonek: wielowarstwowy płaski nierogowaciejący • W blaszce właściwej i błonie podśluzowej małe gruczoły przełykowe wydzielające śluz. • Błona podśluzowa zawiera także tkankę limfoidalną, włókna nerwowe i naczynia krwionośne • Błona mięśniowa w 1/3 górnej zbudowana z mięśniówki szkieletowej, w 1/3 środkowej z mieszanej, a w 1/3 dolnej z gładkiej.

19. Przełyk – dolna 1/3

20. Przełyk N BW GŚ BP M

21. Przełyk – (p. podłuzny), gruby nabłonek chroni ścianę przed otarciem przez kęs pokarmowy

22. Przełyk – nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący

23. Przełyk – przejście mięśniówki poprzecznie prążkowanej(Sk) w gładką (Sm), kolagen wybarwiony na niebiesko

24. Przełyk • Odcinek przywpustowy przełyku pod wpływem cofania się kwaśnej treści żołądkowej przekształca się w nabłonek walcowaty. Jest on szczególnie podatny na owrzodzenia i stany zapalne (przełyka Barreta). Bolesna stany zapalne mogą być przyczyną rozwoju raka przełyku.

25. Żołądek – budowa anatomiczna • Składa się z: • wpustu, • trzonu z dnem • odźwiernika.

26. Żołądek – budowa histologiczna • Nabłonek: jednowarstwowy walcowaty, jego komórki produkują śluz, który chroni ścianę żołądka przed działaniem silnie kwaśnego soku żołądkowego. • Blaszka właściwa: nabłonek tworzy wpuklenia (dołeczki żołądkowe), do których otwierają się małe cewkowe gruczoły zlokalizowane w blaszce właściwej: we wpuście gruczoły wpustowe, w trzonie i dnie żołądkowe właściwe, w odźwierniku odżwiernikowe. Gruczoły wpustowe i odźwiernikowe produkują śluz. • Błona mięśniowa: w jej skład wchodzą trzy warstwy mięśni skośne (najbardziej wewnętrzna). Okrężna i podłużna,

27. Żołądek BŚ BPŚ BM

28. M – b. śluzowa, MM – mięsniówka b. śluzowej, S – b. podśluzowa, O,C,L – mięśnie ukośne (o), okrężne (c), podłużne (l), GP – dołki żołądkowe

29. Żołądek – błona śluzowa, dołki żołądkowe z gruczołami śluzowymi GŚ

30. Gruczoły właściwe żołądka zawierają kilka typów komórek: (1) komórki główne, produkujące enzymy trawienne soku żołądkowego (pepsyna, podpuszczka, lipaza), (2) komórki okładzinowe, które “produkują kwas solny”, tzn. aktywnie transportują do światła gruczołu jony H+ i Cl-, które tworzą tam roztwór HCl, i glikopeptyd niezbedny do wchłaniania wit. B12 (3) komórki śluzowe szyjki, złokalizowane w górnej części gruczołu, produkujące śluz, (4) komórki niezróżnicowane (macierzyste), zlokalizowane na pograniczu dołeczka i górnej części gruczołu, odpowiedzialne za regenerację nabłonka gruczołów i powierzchni żołądka, (5) komórki dokrewne, produkujące hormony peptydowe gastrynę, bombezynę, somatostatynę i VIP.

31. Komórki gruczołu żołądka KG KM KD Komórki główne ( KG, pepsyna), macierzyste (KM, prekursorowe), dokrewne (KD, hormony peptydowe),

32. Komórki okładzinowe (kwasochłonne) – wytwarzają HCl k. główne (zasadochłonne) – wytwarzają enzymy (pepsyna, podpuszczka)

33. Gruczoł żołądka

34. Żołądek • Mięśniówka tworzy trzy warstwy • Błona śluzowa dzieli się na obszar wpustu, trzonu i dna oraz odźwiernika • Komórki okładzinowe produkują kwas solny i glikopeptyd wiążący wit B12 • Komórki główne wydzielają pepsynę, • Komórki dokrewne produkują hormony peptydowe: gastrynę, bombezynę, somatostatynę i VIP.

35. Jelito cienkie Składa się z trzech kolejnych odcinków: dwunastnicy, jelita czczego i jelita krętego. Zachodzą w nim główne procesy trawienia pokarmu – białek, tłuszczów, węglowodanów i kwasów nukleinowych

38. Ściana jelita – fałdy krężne, kosmki, mięśnie, błona surowicza

39. Nabłonek jelita -jednowarstwowy walcowaty, pokrywa kosmki jelitowe i wpukla się w głąb blaszki właściwej tworząc cewkowe gruczoły – krypty jelitowe .

40. Nabłonek jelitowy Nabłonek pokrywający kosmki i krypty zawiera kilka typów komórek: (1) enterocyty: komórki z brzeżkiem szczoteczkowym, których zadaniem jest wchłanianie produktów trawienia i przekazywanie ich do naczyń krwionośnych i limfatycznych (2) komórki kubkowe, wydzielające śluz, (3) komórki dokrewne, produkujące hormony peptydowe: serotoninę, sekretynę, somatostatynę, enterogastron, VIP (4) komórki niezróżnicowane (macierzyste, pnia), odpowiedzialne za regenerację nabłonka, (5) komórki Panetha, (w dnie krypty), produkujące substancje antybakteryjne (defensyny) i antypasożytnicze.

41. Komórki kosmka i krypty

42. Gruczoł jelitowy (krypta) – zawiera komórki pnia endokrynne i komórki Panetha (P, w dnie krypty), produkujące substancje antybakteryjne (defensyny, lizozym ) i antypasożytnicze. Kosek (v) Gruczoł

43. Kosmki i krypty jelitowe • Kosmek jelitowy: palczasta wypustka błony śluzowej (ok. 1mm), pokryta nabłonkiem jelitowym. Zrąb kosmka tworzy bogato komórkowa tkanka łączna wiotka, w której znajduje się sieć naczyń włosowatych, ślepo zakończone naczynie limfatyczne i pęczek komórek mięśniowych gładkich odchodzący od muscularis mucosae (“pompowanie” limfy).

45. Kosmek – naczynie limfatyczne (L), enterocyty, komórki kubkowe, limfocyty (Ly

46. Jelito cieńkie – fałdy okrężne (b. podśluzowa), kosmki (b. sluzowa) i mikrokosmki enterocytów zwiększenie powierzchni chłonnej

48. Kosmek Krypta BŚ BPŚ

49. Kosmki jelitowe – brzeżek szczoteczkowy (mikrokosmki) na enterocytach

50. Dwunastnica jest jedynym odcinkiem jelita, zawierającym gruczoły również w błonie podśluzowej: gruczoły dwunastnicze (Brunnera), produkujące silnie zasadową wydzielinę neutralizującą kwaśną treść pokarmową przechodzącą z żołądka.