MEVSİMLİK ÇİÇEK YETİŞTİRİCİLİĞİ KURSU

1. T.C.İSTANBULBÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİÇevre Koruma ve Geliştirme Daire BaşkanlığıPark ve Bahçeler Müdürlüğü MEVSİMLİK ÇİÇEK YETİŞTİRİCİLİĞİ KURSU 27 Şubat – 10 Mart 2006 / Şile

2. MEVSİMLİK ÇİÇEKLER Hazırlayan Ziraat Müh. İrfan ONAT

3. MEVSİMLİK ÇİÇEKLER

4. TANIM • Mevsimlik çiçekler ;Park, bahçe, ev, koru, refüj, kavşak , meydan, Balkon ,saksı ,çatı, ve modüler çiçeklik gibi çeşitli alanların düzenlenmesinde kullanılan, çoğunun tohumu sonbahar ve kış sonunda ekilen, kısa sürede gelişip çiçeklenen ve aynı yıl içinde tohum bağlayan, genellikle tek yıllık (annual) ve bir bölümü de birkaç yıllık (biennial) olan bitkilerdir.

5. Mevsimlik çiçeklerin kullanım amaçları: • Ucuzdurlar. • Renk ve canlılık verirler. • Tekdüzeliği giderirler. • Yeşil alan üzerinde renkleri ile yüzey etkisi yaratırlar. • Beğenilmeyen yerlerin kısa sürede kapanmasına olanak sağlarlar. • Her yıl değiştirilebilirler. • Olgun bitkiler çiçekli durumlarıyla satılırlar. • Çiçeklenme süreleri mevsim boyunca devam eder. • Bol sayıda çiçek verirler. • Sahadan uzaklaştırılması kolaydır. • Dayanıklıdırlar. • Seralarda kolaylıkla yetiştirilebilirler.

6. Mevsimlik çiçeklerin kullanım alanları • Yeşil alanlarda(Park ,bahçe,koru) geniş çiçek tarhları (parterleri) oluşturmada, • Çalılar arasındaki boşlukları doldurmada, • Yüksek boylu bitkilerin kullanılamadığı ve sınırlı olduğu yeşil alanlarda, • Balkon ve terasların güzelleştirilmesinde, • Refüj kavşak ,meydan düzenlemelerinde • Beton –plastik saksı ve Modüler çiçekliklerde

7. Mevsimlik çiçeklerin amacına uygun olarak kullanımında; • Bitkinin optimum gelişmiş formunu • Çiçek açma zamanını • Çiçeklenme süresini • Bitkinin yaprak-Çiçek rengini • Çiçek büyüklüğünü • Bitkinin boyunu • Ekolojik isteklerini bilmek gerekir.

8. Mevsimlik ÇiçeklerinKullanımında Dikkat Edilecek Hususlar • Çiçek tarhının (parterinin) büyüklüğü ve şekli, mekanın büyüklüğüne, tesis ve bakım imkanlarına, bakım için ayrılacak bütçeye ve peyzajın eksenine göre değişir. • Çiçek parterinin şekli, park ve bahçenin stiline (formal veya informal olması) göre değişir. • Çiçek parteri oluştururken yalınlık ilkesine uyulmalıdır. Çok değişik tür ve renkler kullanmak yerine, az tür ve çeşit ile saf renkli bitkiler tek veya öbekler halinde kullanılmalıdır.

10. MEVSİMLİK ÇİÇEK YETİŞTİRİCİLİĞİ

11. TOHUM SAĞLANMASI • Mevsimlik çiçeklerin birçoğu tohum ile üretilmektedir. • Yetiştiricilikte başarının en önemli şartı:orijini belli, kaliteli tohum kullanmak, tekniğine uygun ekim işlemini yapmak ve uygun bakım yapmaktır. • Mevsimlik çiçeklerin en iyi kültür çeşitleri hibrit tohumlardan sağlanır. Mevsimlik çiçek yetiştiriciliğinde ıslah yoluyla uzun süreden beri çeşit özellikleri tümüyle belirlenmiş iki çeşidin çaprazlanması sonucu elde edilen yavru generasyona F1 hibritleri denilir. • Hibrit tohumlarının fiyatlarının yüksek olmasına karşın, yetiştiricinin alacağı sonuçlar bu ek gideri fazlasıyla karşılamaya yetmektedir.

12. Tohum materyali, özel firmalardan temin edilebileceği gibi, üreticinin kendisi tarafından da hazırlanabilir. Ancak bunun için üretici göz önünde bulundurması gereken önemli noktalar vardır. • Satın alınacak tohum miktarının belirlenmesinde 1 gr.’daki tohum miktarı esas alınır. Bu miktar çeşitlere göre değişiklik gösterir. Örneğin: Vapur dumanı bitkisinin 1 gr’ında 8000 adet,Cam güzeli 1250-2700 sardunya100-1000,petunya 8000-14000 adet tohum bulunurken, portakal nergizi bitkisinde ise 150 adet tohum bulunmaktadır. • Satın alınan tohumların uzun süre bekletilmemesi, aynı yıl içerisinde ekim yapılması gereklidir. Çünkü, tohum her geçen yıl çimlenme yeteneğini kaybetmektedir.

13. ÇİMLENDİRME ORTAMLARI • Çimlendirme ortamı olarak, günümüzde en çok kullanılan materyal, torf olmakla birlikte; toprak, yaprak çürüntüsü, kum, perlit ve vermükilit gibi materyallerinde kullanıldığı görülmektedir. • Torf: Su fazlalığı ve oksijen azlığı gibi sınırlı ayrışma koşulları altında bitki kalıntılarının birikimiyle oluşmuş; jeolojik kökenli, büyük ölçüde ayrışmaya uğramamış yada bir bölümü ayrışmış organik materyaldir. Hacim ağırlığı çok düşük, su tutma kapasiteleri (% 15-20) oldukça yüksektir.

14. TOHUM EKİMİ • Tohum ekim zamanı bölgelere ve çeşitlere göre farklılıklar göstermektedir. • Genellikle: • ilkbahar-yaz çiçeklerinin tohumları şubat ve mart ayları arasında, • sonbahar-kış çiçeklerinin tohumları ise temmuz ve Ağustos ayları arasında ekilmelidir.

15. İlkbahar çiçek tohumları, serada violleretava ve kasalara • Yaz çiçeklerinin tohumları, viollere ,açıkta kasa yastık ve tavalara ekimi yapılır. • Tohum ekimi viollere ekim,serpme (tam alanda) ve çizgi ekimi olmak üzere 3 şekilde yapılır.

16. Tohum Ekiminde Dikkat Edilecek Hususlar • Tohumların çimlenebilmesi için gerekli sıcaklık çeşitlere göre farklılık olmakla birlikte, ortalama 15-20 ºC’dir. • Işık isteği, türlere ve türler içerisinde de çeşitlere göre değişmektedir. Bazıları ışık isterken, bazıları da karanlıkta çimlenme yeteneğine sahiptirler. • Tohum ekim derinliği, tohumun büyüklüğüne, toprağın yapısına ve ekim mevsime göre değişir. Genel olarak tohum büyüklüğünün 2-3 katı derinlik uygundur. • Tohum ekiminden sonra, çimlenme başlayıncaya kadar viol, tava veekimyastıkları devamlı rutubetli tutulmalıdır ve gerekli ise gölgeleme yapılmalı ve çimlenme gerçekleşir gerçekleşmez gölgeleme kaldırılmalıdır. • Çimlenmeden sonra verilen su miktarı azaltılmalıdır.

17. FİDECİKLERİN ŞAŞIRTILMASI • Tohum ekiminden sonra fidecikler 2 kotiledon yaprak(3-5 cm) (2 çift yaprak) oluşturur oluşturmaz şaşırtmaya tabii tutulurlar.(Pot,poşet,saksı’ya alınır.) Ancak tohumunu ekmede geç kalınmış olan çiçekler ile hızlı gelişen ve çok kısa sürede çiçek açanlar şaşırtma işlemi yapılmaksızın direkt bahçedeki yerlerine dikilirler. • Kesme çiçek veya tohum elde edilmek isteniyorsa fideler mutlaka şaşırtmaya tabi tutulmalıdır. • Şaşırtma yapılmadan bir gün önce, köklerin sökümden zarar görmemesi için ekim kasaları sulanmalıdır. • Şaşırtma, direkt plastik poşetlere yapılabildiği gibi viyollere de yapılabilir, ancak viyole yapılan şaşırtmadan sonra fidecikler geliştikten sonra Pot, poşetlere ve saksıya aktarma yapılarak satışa sunulur.

18. MEVSİMLİK ÇİÇEKLERİN DİKİMİ • Dikimden birkaç gün önce toprak hazırlığı yapılması gereklidir. Bahçede dikim yapılacak yerlerde, 0-25 cm derinlikte toprak bellenir.toprak tabakası taş çakıllardan temizlenir, çapalama ve gübreleme işlemleri yapılır. Toprak hafif nemlendirilerek dikime hazır hale getirilir. • Fidelerin sökümü sırasında kökler zedelenmemesine dikkat edilmeli ve sökülen fideler hemen dikilmelidir. • Dikim sırasında sıra arası ve sıra üzeri mesafeler iyi tespit edilmelidir. Bitki geliştiği zaman yeşil yaprak ve çiçeği görülecek şekilde ayarlanmalıdır. Çeşitlere göre aralık-mesafeleri değişmektedir.

19. Fideler yağmurlu, rüzgarlı, sıcak ve güneşli zamanlarda dikilmemelidir. Sıcak ilkbahar ve yaz günlerinde akşam saatlerinde dikim yapılması tercih edilir. • Dikimden hemen sonra fidelerin derhal sulanması gerekir.

20. 1 2 3 4 Viyol’deki fidelerin bahçeye aktarılması aşamaları

21. 1 2 Ekim kasalarından fidelerin direkt bahçeye aktarılması aşamaları

22. 2 1 Turba bazlı şaşırtma kaplarındaki fidelerin bahçeye aktarılması aşamaları

23. BAKIM İŞLERİ • Çapalama ve yabani ot alma • Sulama • Gübreleme • Solan,çiçeklerin uzaklaştırılması ve uç alma • Hastalık ve zararlılarla mücadele

24. Çapalama ve yabani ot alma • Sulamalar sonucu oluşan yabani otların alınması ve özellikle killi topraklarda oluşan kaymak tabakasının kırılması amacıyla çapalama işlemi yapılır. • Çapalama işlemi tirpidin denilen ufak çapalar ile, ot alma işlemi ise elle veya bu amaç için geliştirilen özel aletler ile yapılır. • Bu işlem sırasında bitki köklerinin zarar görmemesine özen gösterilir.

25. Sulama • Az miktarda ve sık sık su verme yerine uzun aralıklarla bol su verme uygun sulama şeklidir. Sulama işleminin akşam veya sabah erken saatlerde yapılması uygundur. • Sulama sırasında yalnızca toprağın ıslanmasına yaprakların ve çiçeklerin zarar görmemesine dikkat edilmelidir.

26. Gübreleme • Temel bitki besin maddeleri içeren (N-P-K) kompoze gübreler ve ihtiyaç duyulması durumunda ise mikro elementleri içeren (Kalsiyum, Kükürt, Magnezyum vb.) gübreler kullanılır. • Azotlu (N) gübreler: vegetatif aksamı geliştirdiğinden çok fazla kullanılmaz. • Fosforlu (P) Gübreler: bitkide çiçek tomurcuğu oluşumunu, çiçeklenme, çiçeklerde renk oluşumu, çiçeklenme süresinin uzatılması ve kök gelişimini artırıcı etki yapar. • Potasyumlu (K) gübreler: dokuların dayanıklılığını, çiçek renginin koyuluğunu ve kokusunu, hastalık ve kuraklığa dayanımını arttırıcı etki yapar.

27. Gübreleme iki şekilde yapılır: • Direkt toprağa granül halinde gübre verilmesi: Toprak gübre verilmeden bir gün önce nemlendirilmeli, daha sonra sıralar arasına gübre serpilerek, bol sulama yapılmalıdır. Gelişmiş fideler için gübre miktarı 1m2’ye 25-35 gr’dır. • Suda eritilmek suretiyle yapılan gübreleme: 1 lt suya 3-4 gr olacak şekilde konsantrasyon hazırlanır, sulama suyu olarak çiçek ve yapraklara gelmeyecek şekilde verilir.

28. Solan çiçeklerin uzaklaştırılması ve uç alma • Özellikle tohum temin etmek söz konusu değilse, sararmış ve solmuş çiçekler kesilerek uzaklaştırılmalıdır. Bu işlem tohum bağlamadan önce yapılırsa çiçeklenmeyi teşvik edici olur. • Çiçeklerin bakımlı ve güzel görünmesi ve toplu formda bitkiler elde edilmesi için fidelerin uçları kırılmak suretiyle hafif budama yapılmalıdır. Uç alma ile ikinci bir çiçeklenme elde edilebilir.

29. Hastalıklar • Virüs hastalıkları • Bakteriyel Hastalıklar • Bakteriyel yaprak lekeleri • Mantari hastalıklar • Çökerten-fide baygınlığı • Kök çürüklükleri • Gövde çürüklükleri • solgunluk hastalıkları • Külleme • Mildiyö • Pas Hastalıkları • Yaprak Leke hastalıkları • Çiçekli parazit bitkiler • Küsküt otu zararı

30. Zararlılar • Kök Ur nematodları • Solucanlar • Salyangoz ve sümüklü böcekler • Kırmızı örümcekler • Thripsler • Yaprak bitleri • Sera beyaz sineği • Kabuklu bitler • Unlu bit • Toprak kurtları • Tel kurtları

31. İSTANBUL ve ÇEVRESİNDEKİ PARK VE BAHÇELERDE EN FAZLA RASTLANAN MEVSİMLİK ÇİÇEKLER

32. Vapur Dumanı (Ageratum houstoianum) • Aslanağzı (Antirrhinum majus) • Begonya (Begonia semperflorens) • Şeker Tabağı (Bellis perennis) • Portakal Nergizi (Calendula officinalis) • Saraypatı (Callistephus chinensis) • Horoz İbiği (Celosia argentea) • Yıldız Çiçeği (Dahlia variabilis) • Çin Karanfili (Dianthus chinensis) • Hüsnüyusuf (Dianthus barbatus) • Koyungözü (Gazania rigens) • Süs Lahanası (Brassica oleracea acephala) • Cam güzeli (Impatiens walleriana) • Petunya (Petunia x hybrida) • Çuha Çiçeği (Primula vulgaris) • İpek Çiçeği (Portulaca grandiflora) • Ateş Çiçeği (Salvia spendens) • Kadife Çiçeği (Tagetes erecta) • Hercai Menekşe (Viola x wittrockiana)

33. Mevsimlik Çiçeklerin Aylara Göre Çiçeklenme Zamanları

34. MEVSİMLİK ÇİÇEKLER