“Njohja e Legjislacionit Mjedisor dhe sfidat e zbatueshmërisë së tij”

1. “Njohja e Legjislacionit Mjedisor dhe sfidat e zbatueshmërisë së tij” Ndryshimet Klimatike dhe legjislacioni ne Shqiperi Mirela Kamberi, M.Sc. Programi i PNUD per Ndryshimet Klimatike Tirane, 27 Maj 2010

2. Permbajtja • Programi i PNUD per Ndryshimet Klimatike • Konteksti shkencor per ndryshimet klimatike • Parimet kryesore te UNFCCC-se dhe Protokollit te Kiotos • Ceshtjet kyc ne negocim per pas 2012 • Statusi i negocimeve dhe perspektiva pas takimit te Kopenhagenit • Legjislacioni per ceshtjet e ndryshimeve klimatike ne Shqiperi

3. Programi i PNUD per Ndryshimet Klimatike Project completed Project on-going

4. Ndryshimet Klimatike – nje fakt i pamohueshem

5. Ndryshimet Klimatike – nje fakt i pamohueshem Paneli Nder - Qeveritar per Ndryshimet Klimatike (IPCC): “Rritja mesatare e temperaturave ne glob e konstatuar qe nga mesi i shekullit njezet ka shume mundesi te jete shkaktuar nga rritja e konstatuar e perqendrimeve te gazeve me efekt serre te shkaktuar nga aktiviteti njerezor"

6. Ndryshimet Klimatike – nje fakt i pamohueshem “Provat shkencore tani po rikonfirmohen: ndryshimet klimatike paraqesin rreziqe shume serioze globale, te cilat edhe kerkojne nje pergjigje globale te menjehershme.” Uragani Katrina 2005 Akullnajat qe shkrijne

7. Emetimet Globale te Gazrave me Efekt Serre (GHG) Burimi: IPCC AR4, Raport Permbledhes (perqindjet jane per 2004)

8. Shkenca (IPCC) Politikat (UNFCCC) 1992: Konventa Kuader e Kombeve te Bashkuara per Ndryshimet Klimatike 1994: Konventa hyn ne fuqi 1997: Protokolli i Kjotos 2001: Marreveshjet e Marrakeshit * “rregullat” e Protokollit te Kjotos” * Miratimi ne tavoline 2005: Protokolli i Kjotos hyn ne fuqi 2007: Road Map-i i Balit 2009: Mbledhja e 15-te e Paleve Akordi i Kopenhagenit 2010: Mbledhja e 16-te e Paleve ne Meksike 1990, 1992: AR1 0.3 oC ↑ 1995: AR2 2001: AR3 1.4-5.8oC ↑ 2007: AR4 1.1-6.4oC ↑ 2014: AR5

9. Konventa e Ndryshimeve Klimatike-UNFCCC (1992) Objektivi i Konventes • Lejuar ekosistemet te pershtaten ne menyre te • natyrshme me ndryshimet • klimatike; • Siguruar qe prodhimi i • ushqimit nuk eshte i • kercenuar; dhe • Mundesuar nje zhvillim ekonomik te qendrueshem Te arrije stabilizimin e perqendrimeve te GHG ne atmosfere ne nje nivel te te mjaftueshem per te parandaluar “nderhyrjet e rrezikshme” te njeriut ne sistemin e klimes brenda nje kohe te mjaftueshme per te Nuk vendosi Objektiva te Detyrueshme: UNFCCC u nenshkrua nga 191 Pale

10. Aneksi II Jo teAneksit I • Vendet e Industrializuara • Sigurojne burime financiare per te asistuar vendet ne zhvillim • Nxisin transferimin e teknologjive • Palet qe nuk jane anetare te Aneksit I P • Vendet ne zhvillim • Nuk kane detyrime sasiore • Vendeve me Pak te Zhvilluara u eshte dhene trajtim i vecante Konventa i klasifikon vendet ne tre grupe Shqiperia eshte aktualisht ne kete grup • “Bashke, por pergjegjesi te ndara” Aneksi I • Vendet e industrializuara & Ekonomite ne Tranzicion (EITs) • Adoptojne politika dhe masa me synim reduktimin e emetimeve te GHG-ve ne nivelet e vitit 1990 • EITs kane “fleksibilitet” • ne angazhime CDM Training in Albania

11. Protokolli i Kjotos • Miratuar ne Konferencen e Trete te Paleve (COP3) te UNFCCC me 1997 ne Kioto, Japoni, me 11 Dhjetor 1997 • Percakton nje objektiv per reduktimet e emetimit te GHG-ve per periudhen ndermjet 2008 dhe 2012 me 5.2% krahasuar me nivelet e 1990 • Percaktoi mekanizma nderkombetare te bazuar ne treg per te arritur objektivat (Joint Implementation, Clean Development Mechanism, etj.) • 184 shtete nenshkruese

12. Ceshtjet kyc ne negocim per pas 2012 • Propozime per objektivin global • Nivelet e CO2-eqv. te mos kalojne 350 ppm • Rritja e temperatures globale te kufizohet deri ne 2 grade C mbi nivelin para-industrial • Emetimet globale ne 2050 te reduktohen te pakten me 50-85% ndaj niveleve te 1990

13. Sfidat kryesore per reduktimin e GHG-ve • Nevoja per nje kuader global afatgjate per te ngadalesuar rritjen e emetimeve globale dhe per te siguruar nje kurbe renese pas 2020 • Nevoja per reduktim te emetimeve globale me me shume se 50% deri ne 2050 (IPCC) • Nevoja per nje ristrukturim te plote te sistemeve energjetike: (qe perllogaritet ne rreth $20 trilion ne infrastrukturen e furnizimit me energji deri ne 2030, me gjysmen ne vendet ne zhvillim (IEA)) • Sfida: investimet per energjite e rinovueshme

14. Te mateshme Veprime • Te raportueshme MRV Angazhime • Te verifikueshme Mbeshtetje Struktura e negocimeve per zbutjen/reduktimin e emetimeve • Veprimet/angazhimet e zbutjes nga vendet e zhvilluara (KP&LCA) • Vendet ne zhvillim (NAMAs) • Mundesi per te adresuar emetimet nga shpyllezimi (REDD+) • Zhvillimet sektoriale • Rritja e efektivitetit te masave, perfshire rolin e tregjeve Matja, Raportimi dhe Verifikimi (MRV) eshte ne qender CDM Training in Albania

15. Adaptimi ndaj ndryshimeve klimatike • Fokusi paresor i negocimeve ne 1995 ishte zbutja • Adaptimi u identifikua si ceshtje ne konference COP-7 ne 2001 • Adaptimi eshte menduar si shtylla e dyte e marreveshjeve te pas 2012, me te njejten rendesi me zbutjen • Nevojat financiare lidhur me adaptimin jane ne nivelin e qindra miliardeve ne vit • Veprimet e adaptimit kerkojne mekanizma financiare te percaktuar

16. Ceshtjet kryesore politike per Kopenhagenin • Takimi i 15-te i paleve ne Kopenhagen pritej te (dhjetor 2009) pritej te siguronte qartesi lidhur me: • Objektivat per vendet e zhvilluara • Veprimet e nevojshme per zbutje te efektit te ndryshimeve klimatike ne nivel kombetar nga vendet ne zhvillim • Gjenerimi dhe mbeshtetja per zbutje dhe adaptim • Marreveshje institucionale per ekzekutimin e mbeshtetjes per vendet ne zhvillim. • Akordi i Kopenhagenit

17. Shqiperia dhe Ndryshimet klimatike • Shqiperia ka ratifikuar UNFCCC ne 1994 dhe Protokollin e Kiotos ne 2005 • Shqiperia ben pjese ne vendet e Aneksit jo-1 • Shqiperia ka pergatitur dy Komunikimet e para per Konventen Kuader te Kombeve te Bashkuara per Ndryshimet Klimatike

18. Shkarkimet e GHG-ve nga te gjithe sektoret sipas SNC-se - CO2eqv • Totali i shkarkimeve te GHG-ve ne vitin 2000 ishte 7619.90 Gg • Sektori kryesor eshte Energjia (44.00%), e ndjekur nga Bujqesia (27.12%) dhe Ndryshimi i Perdorimit te Tokes dhe Pyjet (21.60%) • Midis nen-sektoreve te energjise, transporti eshte sektori me kontribues ne shkarkime • CO2 eshte gazi kryesor GHG per Shqiperine (73.12% ne 2000)

19. Skenaret e GHG-ve per Shqiperine per periudhen 2010 – 2025 [Gg CO2 eqv]

20. Shqiperia dhe Mekanizmi per Zhvillim te Paster Potenciali i reduktimit te emetimeve: • Sektori i energjise (400,000 t CO2/vit), energji te rinovueshme (1.35m t CO2/vit) • Sektori i mbetjeve (130,000 t CO2/vit) dhe LULUCF (620,000 t CO2/vit) • Gjithsej: 2.5m t CO2/vit, me hidroenergjine dhe pyjet qe zene rreth 75%

21. Objektivat dhe Organizimi i MZHP-se • Parimi:Reduktimet e emetimeve ne vendet ne zhvillim mund te certifikohen dhe te shiten • Bleresit = Shtetet e Aneksit 1 dhe shoqerite e vendosura ne keto vende • Objektivat: • Ndihmon vendet blerese te permbushin objektivat e tyre te reduktimit te GHG-ve me kosto te ulet • Kontribuon ne zhvillimin e qendrueshem te vendit prites • Rregullat, modalitetet dhe proceduratjane percaktuar ne: • Protokollin e Kiotos (1997) dhe Vendimet pasardhese dhe • Vendimet e Bordit Ekzekutiv te MZHP-se • Bordi Ekzekutiv i MZHP-se: • Pergjegjes per zhvillimin e metejshem te rregullave te MZHP-se dhe monitorimin e zbatimit • Perbehet nga 10 Anetare + 10 Alternative (Zevendesues) • Raporton ne Konferencen e Paleve

22. Periodikisht gjate periudhes se kreditimit: Pronari / Zhvilluesi i Projektit Projekt Ideja Pronari / Zhvilluesi i Projektit Monitorimi i Reduktimit te Emetimeve Dokumenti i Plote i Projektit / Aplikimi i Metodologjise Pronari / Zhvilluesi i Projektit Miratimi i Vendit Prites Njesia Operacionale (DOE) Vendi Prites AKP Verifikimi dhe Certifikimi i Reduktimeve te Emetimeve Njesia Operacionale (DOE) Validimi Leshimi i CER-eve Bordi Ekzekutiv i MZHP-se Regjistrimi Bordi Ekzekutiv i MZHP Cikli i Projektit MZHP:Hapat drejt reduktimeve te certifikuara te emetimeve (CER-e)

23. Shqiperia dhe kuadri ligjor per te marre pjese ne projektet MZHP • Pale ne Protokollin e Kiotos (Ratifikuar me ligjin nr. 9334, date 16.12.2004) • Vend anetar i Aneksit jo - 1 • Krijimi i Autoritetit Kombetar te Percaktuar – AKP (VKM nr.1553, date 26.11.2008)

24. Krijimi i AKP-se • AKP vepron si nje njesi e specializuar brenda Ministrise se Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit te Ujrave; • Pergjegjese per rishikimin dhe miratimin e projekteve te MZHP-se; • Dy njesi: Komiteti (7 anetare) dhe Sekretariati Teknik (4 anetare); • Shpenzimet per krijimin dhe funksionimin mbulohen nga buxheti i MMPAU-se.

25. Funksionet e Komitetit • Koordinon aktivitetet per zbatimin e angazhimeve ne kuadrin e UNFCCC dhe Protokollit te Kiotos; • Siguron qe projektet MZHP realizohen ne perputhje me legjislacionin shqiptar dhe marreveshjet nderkombetare; • Nxjerr, kur eshte e nevojshme, kushtet per miratimin e projekt-propozimeve; • Vlereson procedurat e ndjekura nga Sekretariati Teknik.

26. Funksionet e Sekretariatit Teknik • Pergjegjes per krijimin e marredhenieve normale ndermjet zhvilluesve te projektit dhe AKP-se; • Pranon kerkesat e zhvilluesve te projektit dhe kryen shqyrtimin paraprak te tyre; • Siguron koordinimin nder-sektorial ne procesin e shqyrtimit te projekteve te propozuara; • Siguron respektimin e procedurave te Vleresimit te Ndikimit ne Mjedis; • Siguron respektimin e procedurave te Vleresimit te Zhvillimit te Qendrueshem; • I paraqet Komitetit projektin e detajuar per rishikim dhe miratim; • Pergatit Letren e Miratimitt (LoA).

27. Projekt Ideja (PI) Propozuesi i projektit i paraqet AKP-se nje kerkese se bashku me Projekt-Idene, e cila permban: a) Nje permbledhje te shkurter te projektit (tipin, madhesine, vendndodhjen); b) Nje perllogaritje te reduktimeve te emetimeve te gazrave te efektit sere; c) Metologjine baze dhe ate te monitorimit; d) Kosot e perllogaritura te investimit te projekti dhe jetegjatesine e tij.

28. Procedurat e Miratimit te PI-se • E gjithe procedura per dhenien e letres se miratimit zgjat 25 dite nga data e paraqitjes se PI-se; • Sekretariati Teknik vlereson nese aplikimi eshte i plote; • Kerkon nga propozuesi i projektit te dhena shtese; • I percjell dokumentet, kur e sheh te nevojshme, ministrive perkatese te linjes; • Pergatit opinion perfundimtar dhe ja paraqet Komitetit;

29. Dokumenti i Plote i Projektit (DPP) • Mbas marrjese se letres se pranimit, propozuesi i projektit i dergon me shkrim Komitetit DPP-ne; • Shqip dhe Anglisht, ne forme elektronike; • Permban: - nje kerkese formale per Komitetin e AKP-se; - nje pershkrim te pergjithshem te aktivitetit te projektit; - raportin e vleresimit te ndikimit ne mjedis te projektit; - nje deklarate e nenshkruar mbi statusin financiar dhe ligjor te shoqerise; - nje dokument qe demostron aplikimin e metodologjise baze dhe te monitorimit; - kohezgjatjen e periudhes se projektit/kreditimit; - miratimet nga institucionet perkatese per kryerjen e aktivitetit.

30. Procesi i shqyrtimit te DPP-se • Procesi zgjat 30 dite nga data e paraqitjes se DPP-se; • Sekretariati Teknik vlereson nese aplikimi eshte i plote; • Dergon dokumentet per nje opinion te specialisteve te mjedisit te MMPAU-se dhe ministrive te linjave; • Specialistet japin vleresimet dhe komentet e tyre brenda 10 ditesh; • Pasi Sekretariati Teknik mbledh komentet e eksperteve dhe pergatit nje opinion perfundimtar brenda 4 diteve dhe ja dergon Komitetit per vendimin perfundimtar; • Komiteti, brenda 5 ditesh pune, ben shqyrtimin fillestar dhe merr vendimin perfundimtar brenda 10 ditesh pune; • Letra e miratimit/refuzimit nenshkruhet nga Ministri brenda 5 diteve nga data e vendimit perfundimtar te Komitetit.

31. Kosto administrative e procesit • Propozuesit e projektit paguajne nje tarife sherbimi prej 50 000 (pesedhjetemije) leke, ne momentin e paraqitjes se kerkeses per miratim; • Pagese e pakthyeshme edhe ne rast mos miratimi;

32. Konkluzione • Krijimi i AKP-se permbush kushtin per kualifikimin ne projektet e MZHP-se; • Funksionet dhe procedurat te mbeshtetura ne kerkesat dhe eksperiencat nderkombetare; • Procedura te thjeshta dhe te shpejta per miratimin e vendit prites te projekteve MZHP; • I gjithe procesi i miratimit zgjat vetem 55 dite; • Kosto administrative relativisht e ulet.

33. FALEMINDERIT PER VEMENDJEN!