Denkvaardigheden van Maatschappijleer maatschappijwetenschappen

1. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 Denkvaardigheden van Maatschappijleermaatschappijwetenschappen Gerard Ruijs ILO/UvA Broklede Vaksectie MW

2. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 Nb het verhaal is in ontwikkelingnog niet ‘’af’’ • Ik nodig mensen uit te reageren/mee te denken • en als men eruit put gaarne bron vermelden • g.j.f.ruijs@uva.nl

3. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 In deze ppt gaan we in op • Theorie/onderbouwing • Basis grammatica / redeneerwijze maatschappijleer/MW • vormen van ‘’causaal’’ redeneren (dia 22 e.v.) • Voorbeelden voor in de klas • vergelijken (dia 46 e.v.) • Voorbeelden voor in de klas • Vergelijken en ‘’causaal’’ redeneren (dia 59 e.v.) • Creatiefdenken/Argumenteren/debatteren/beoordelen (68ev)

4. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 Theorie/onderbouwing noodzaak hogere denkvaardigheden • Waarom vaardigheden oefenen/cumulatief opbouwen?

5. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 Achtergrond literatuur • HOGERE DENKVAARDIGHEDEN • BROOKHART + MARZANO • WAT WERKT IN DE KLAS

6. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 PROBLEEM: Waarom leren we? • In het dagelijks leven komt het vrijwel nooit voor dat je feiten moet kennen als doel op zich… • Meeste docenten maken toetsen die alleen herinneren/reproductie vragen… • Geldt ook voor de beste leraren… (Susan Brookhart: How toassesshigher thinking skills in yourclassroom)

7. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 ML Vragen van verschillende niveaus • Is de kinderbijslag een sociale verzekering of een sociale voorziening? • (weetje) • Of willen we dat leerlingen kunnen beredeneren wat de gevolgen zijn van afschaffing van de kinderbijslag? • (Complexere ‘’als… dan….’’ redenering)

8. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 PROBLEEM: ‘’mile wide inch deep’’ Lerenvoor de toets /lerenvoorreproductie (nietspecifiekvoor ML: probleem) • Kennen van beschrijvendefeitenzoals: • Regelingen in de verzorgingstaat • Stappen in het formatieproces • Bevoegdhedenpolitiejustitie • Volgorde in eenrechtszaak • Taken/rechtenparlement • Leidt tot ‘’Recall’’/ reproductievragen (standaardtoetsen) onderzochtzoumoetenwordenwatleerrendement is op langeretermijn(geen transfer) Mijnindruk: gebaseerd op • lesbezoekenaanstudenten/toetsen op stagescholen • enigekennis van lesmethoden • enigeervaring met eindexamens • Literatuur die datbeschrijft

9. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 TAKEN VAN DOCENTENVan de Grift, 2010; Van de Grift & Helms-Lorenz, 2011 Wat is/wordt gemakkelijker? Uitleg geven, orde houden, leerlingen bij de les betrekken Wat blijft moeilijk? Ook bij ervaren docenten. Leerlingen leren denken: hogere denkvaardigheden

10. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 COGNITIEVE DENKACTIVITEITEN Wat is dat?Hoe doe je dat? • Selecteren • Herhalen • Analyseren • Relaties leggen • Structureren • Concluderen • Toepassen • Synthetiseren • Creëren idem idem idem

11. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 Hoe doe je dat? COMBINATIES VAN DENKACTIVITEITEN • Probleem analyseren • Oplossingsplan maken • Oplossingsplan uitvoeren • Oplossing controleren en reflecteren • Informatie zoeken • Probleemoplossen • Studerend lezen • Onderzoeken • Kritisch denken Hoe doe je dat? 1.Oriëntatie op de tekst 2.Selecteren van hoofdzaken, 3.Structureren, 4.Zelf bewaken en bijsturen, 5.Herhalen, 6.Controleren. BIJ ALLE SCHOOLVAKKEN

12. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 De belangrijkste dia nu alvast :denkvaardigheden bij Maatschappijleer/MW • Vergelijken • Categoriseren • Inductie/deductie • ‘’Causaal’’redeneren / correleren (zit overal bij ml maar vaak impliciet, bij gs wel in de eindtermen). • Afwegen/beslissen(steeds met bepaalde kennis van feiten en concepten/visies/invalshoeken etc. oorzaak gevolg/samenhang redeneringen kunnen construeren; om te komen tot een oplossing/aanpak van de oorzaken) • Scenario’s uitwerken (idem) is een vorm van ‘’creatief denken’’ waarin lln vergelijk, categoriseren, oorzaak – gevolg – oplossings-redeneringen maken, afwegen en beslissen, induceren, deduceren. • Als dan… redeneren is daar een vooroefening voor • Welke komen nog meer vaak voor bij ML??

13. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 DENKVAARDIGHEDEN VERHOGEN LEERRESULTATEN Wang, Haertel & Walberg (1990); Flippo & Caverly (2000); Zimmerman & Schunk (2001); Nota, Soresi, & Zimmerman (2004); Ozuru, Dempsey, & McNamara (2009), etc.

14. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 Van der Grift • Intelligentie bepaald 80% van het leren • Docent bepaald 20 % van het leren (gemiddelde) MAAR: er zijn leraren die bij hun leerlingen • nog niet de helft van de gemiddelde leerwinst bereiken • die het dubbele van de gemiddelde leerwinst weten te bereiken • Beroepsruimte • Zie http://www.rug.nl/education/lerarenopleiding/onderwijs/oratie-van-de-grift.pdf

15. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 Verschil zit m in volgende kwaliteiten Het observatie-instrument van Van de Grift en Van der Wal uit 2010 • vraagt leerlingen na te denken over oplossingsstrategieën • moedigt kritisch denken van leerlingen aan • stemt verwerking van leerstof af op verschillen tussen leerlingen • stemt instructie af op verschillen tussen leerlingen • biedt zwakke leerlingen extra leer- of instructietijd • leert leerlingen hoe zij complexe problemen kunnen vereenvoudigen • zorgt voor interactieve instructie- en werkvormen • laat leerlingen hardop denken

16. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 • hanteert werkvormen die leerlingen activeren • stimuleert het zelfvertrouwen van zwakke leerlingen • gebruikt de leertijd efficiënt • geeft duidelijke uitleg van het gebruik van didactische hulpmiddelen en opdrachten • gaat tijdens de instructie na of leerlingen de leerstof hebben begrepen • geeft feedback aan de leerlingen • betrekt alle leerlingen bij de les • bevordert dat leerlingen hun best doen • zorgt voor een doelmatig klassemanagement • geeft duidelijke uitleg van leerstof en opdrachten • gaat tijdens de verwerking na of leerlingen de opdrachten op een juiste manier uitvoeren • zorgt voor wederzijds respect • ondersteunt het zelfvertrouwen van leerlingen • zorgt voor een ordelijk verloop van de les • zorgt voor een ontspannen sfeer • toont in gedrag en taalgebruik respect voor leerlingen

17. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 Wat is ‘’higher order thinking’’? Brookhart onderscheidt drie soorten definities: • Leren voor transfer • Kritisch leren denken • Problemen leren oplossen Overlap: maar het gaat steeds om ‘’betekenisvol’’ leren.

18. Nieuwe taxonomie BloomOriginal Terms New Terms Evaluation Synthesis Analysis Application Comprehension Knowledge G.Ruijs LIO dag, maart 2013 • Creating • Evaluating • Analysing • Applying • Understanding • Remembering (Based on Pohl, 2000, Learning to Think, Thinking to Learn, p. 8)

19. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 Taxonomie van Bloom Misverstand = • dat recall altijd makkelijk, • en hogere orde denken altijd moeilijk is Gaat om • moeilijkheidsgraad van de stof enerzijds en • niveau waarmee er over gedacht moet worden (herinneren vs creëren). Brookhart p.29

20. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 voorbeeld: kennis van de functies van straffen is nodig, maar waarom? leerlingenkunnenm.b.v. • conceptenalsfuncties van straffen, daad/daderrecht, etc en • door vergelijking van gegevens over effectiviteit (causaalredeneren) van soortenstraffen • en door vergelijking van gegevens van anderelanden Eenredeneringopbouwenover de (on)wenselijkheid van hogerestraffen/ minimum straffenetc (causaalredeneren) • En de dilemma’s (positieve-negatievegevolgen; bedoelde-onbedoeldeeffecten) daarbijaangeven(causaal red. + vergelijken) • En zonodiggebruikmaken van theorieën over het ontstaan van criminaliteit. (causaalredeneren) • En daarmeeeenafwegingmakentussenpolitiekevisies

21. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 Waar komt die onvrede in Nederland toch vandaan? Iedereen heeft toch ML gehad en leren denken over de samenleving??? Meerwaardevragenhogerniveauvoor ML/MW • Als leerlingen complexiteit van veranderingen begrijpen minder stereotype kijk • Realistischer kijk op politiek en maatschappij leidt tot een hogere competentie om te kunnen handelen • Realistischer verwachtingen, dus minder teleurstelling • b.v. we kunnen het woord representativiteit leren • Maar als we weglaten welke oorzaken/factoren een rol spelen waardoor besluitvorming zelden ‘representatitief ‘ kan zijn • Is het een woord dat teleurstelling voedt (en wordt het een ‘’eis’’) • Leren betwijfelen ipv. standpunt bepalen!! • Leren voor transfer (in toekomstige situaties/als burger)

22. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 Causaal redeneren • Doen leerlingen uitzichzelf: niet gehinderd door kennis van zaken • Bij ML/MWE kunnen we leerlingen leren het systematisch/’’controleerbaar’’ te doen

23. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 Denkvaardigheid ‘Causaal’ redeneren Leerlingenkunnenoorzaak-gevolgredeneringenmaken en redeneringenformulerenwaarin de samenhangtussenverschijnselenwordtbeargumenteerd. Vaardigheid • omredeneringen in teksten te herkennen • omuittabellen en grafieken die samenhangtussenverschijnselenteherleiden • Om zelflerenteargumenteren • Om goedtekunnenafwegen • etc

24. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 ‘Causaal’ redeneren/correlerenenproblemenoplossen… Is datmisschien de meestmaatschappijleerspecifieke denkvaardigheid? Naastvergelijken? • Lerenanalyseren van maatschappelijke/politiekevraagstukken • Probleem> ongewenstesituatie • Identificeren van oorzaken > • Kiezen van middelen/oplossing > gewenstesituatie • Lerenanalyseren en/of onderbouwen van redeneringen/standpunten • Lerenanalyseren van waardendilemma’s • Lerenvergelijken van politiekevisies

25. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 Preconcepties van leerlingenzijnuitredeneringen/frames opgebouwd Constructievefriktie (= nodigvoorleren/voorverandering) • Wordt pas bereiktals de schools kennis de informeleervaringskennis/preconceopties ‘’raakt’’/beroert. • De weetjeslijken die voorkennis/preconceptiesniet te beroeren • Goedecijfers • Niksveranderd/geleerd • Ziehandboek VD hoofdstuk 7,8,9

26. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 Preconcepties zijn een soort ´Gezonde misverstanden´ (Franke) Bijvoorbeeld over samenhang • strafklimaat/hoogte van straffen en mate van criminaliteit • Ouderen jongeren frame • Bezuinigingsnoodzaak frame • Marokkanenframe • …… • Verdringt andere voorstellingen

27. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 Voorbeelddenkvaardigheden: het lerenontleden van frames Framing theorie: ‘’bril’’ waarmeemaatschappelijkekwestieswordenwaargenomen teontleden in • probleemdefinitie • diagnose: oorzaken-gevolgen/samenhang • moreel oordeel • gevoelens • Oplossingen

28. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 Basisgrammatica/redeneerwijze • ‘’causaal redeneren’’ NB: Moeten we eerst leren, om daarna te nuanceren • dat het vaak geen directe oorzaken zijn, maar correlaties; waarschijnlijkheden/kansen etc

29. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 basisgrammatica van ML MW Als je theorieën /visies leert/doceert, ga dan op zoek naar de ‘grammatica’: de onderdelen in een theorie/visie/frame/redenering NB elke wet is een oplossing voor een probleem, en een visie op de oorzaak en een idee over de gewenste situatie Gewenstesituatie probleem Oorzaken/ samenhang oplossingen

30. G.Ruijs LIO dag, maart 2013

31. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 Andere ML voorbeelden • Vragen we alleen de kenmerken van het Scandinavische en het Angelsaksische model te kunnen noemen/herkennen Of • Kunnen leerlingen de samenhang beredeneren van de welzijns/welvaartsontwikkeling van landen met een verzorgingsstelsel in vergelijking met landen zonder? • En kunnen leerlingen de functies (verzekeren, verheffen, verzorgen, verbinden) van de verzorgingsstaat onderscheiden om verschillen tussen landen te analyseren/vergelijken • En die functies gebruiken voor hun afweging/overdenken/bepalen standpunt

32. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 grammaticauittebreiden met: nogverderuitwerken Korte/lange termijn Visies; etc Verschillende visies Verschillende variabelen: Soorten Problemen/Categorieen: Sociaal econ Sociaal cult Pol jur Gewenstesituatie probleem Oorzaken/ samenhang Oplossingen middelen Indicatoren: hoe meet je een oorzaak/samenhang; operationaliseren b.v. gericht op eigen verantw. / omstandigheden verbeteren Indicatoren: hoe meet je een probleem; operationaliseren Bedoelde en onbedoelde effecten

33. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 Maatschappijleer denkvaardigheden • Vergelijken • Categoriseren • Inductie/deductie • ‘’Causaal’’redeneren(zit overal bij ml maar vaak impliciet, bij gs wel in de eindtermen). • Afwegen/beslissen(steeds met bepaalde kennis van feiten en concepten/visies/invalshoeken etc. oorzaak gevolg/samenhang redeneringen kunnen construeren; om te komen tot een oplossing/aanpak van de oorzaken) • Scenario’s uitwerken (idem)

34. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 Wetenschap – politiekdenken Oplossenwetenschappelijkevraagstukken • Oplossen betekent hier: een antwoord vinden op een vraag door middel van onderzoeksmethoden: beschrijven, analyseren, verklaren . Oplossenpolitiekevraagstukken • oplossen cq het ‘wegnemen’ van een maatschappelijke of politiek probleem • door de inzet van beleid: d.w.z. de inzet van middelen • binnen een bepaalde tijd • wil men een probleem aanpakken/oorzaken wegnemen, • om op die manier gestelde/gewenste doelen te bereiken,

35. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 Hulpmiddelen ‘’causaalredeneren’’: theoriebeter te begrijpen Colemansboat’

36. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 . .

37. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 Vgl lesmethoden met de oorspronkelijke theorie:Bijvoorbeeld de anomietheorie • Twee onafhankelijke variabelen • Ideologieën (Als X…) • kansen idealen te realiseren (Als Y…) • Als X + Y wrikken ….(dan meer anomie; dan meer kans!! op Z) Bovendien: • meerdere gevolgen/afhankelijke variabelen • Soorten afwijkend gedrag • Waarondermeer kans op criminaliteit • Anomie theorie is complexer om te reproduceren dan stigmatiserings theorie

38. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 Anomie theorie: probleem?Wat = de oorzaak van verschillentussenlanden in de mate van criminaliteit . conformisme Soortideologie ritualisme alternatief Anomie/ normloosheid retraitisme Differential association th: ookmiddengroepen alternatief rebellie Mate van kansen vervullen levensdoelen alternatief criminaliteit

39. G.Ruijs LIO dag, maart 2013

40. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 ander instrument om leerlingen te trainen in denken in oorzaken en samenhang • een figuur/diagram/model, waarmee je complexere processen inzichtelijk zou kunnen maken • leerlingen kunnen leren denken met meerdere variabelen • NB hoe komt het dat bij geschiedenis zoveel onderzoek wordt gedaan het leerredenement van het causaal leren redeneren, en er bij ML/MW in Ned nog gedacht wordt dat het wel zonder kan??

41. G.Ruijs LIO dag, maart 2013

42. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 Voorbeelden: maakeendiamant • Over de factoren die eenrolspelenbij het later uithuisgaan van studenten: waaromblijvenzelangerthuiswonen Of • Maakeendiamant over de verandering van een bevels- naareenonderhandelingshuishouding Of • Waaromturksekinderen in Zwedenmeerkansmaken op eenhogeopleidingdan in Duitsland of in Nederland Of • Het ontstaan van het integratieprobleemvolgensLucassen in vergelijking met Scheffer

43. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 Geven schoolboeken zicht op ontstaan integratie vraagstuk? • Niet door leren reproduceren groepen migranten in de juiste volgorde. • Misschien wel door aantal visies te vergelijken?

44. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 Voorbeeld ontleden artikel L.Lucassenprobleem / oorzaken/beslissingen/ actoren omgevingsfactoren Politieke waarden Integratie probleem Gebruik WAO Werkgevers/ vakbonden/overheid oliecrisis Integratie met behoud eigen taal cultuur Welke Regering? crisis in verzorgingstaat Gezins Hereniging: confessionelen Relatie/beleid vanuit moederland Stop op immigratie/ regering /welke? Gelijke lonen/premies: vakbonden Geen roulering; werkgevers En wat deden migranten zelf? hoogconjunctuur Selectie op Analfabetisme: werkgevers

45. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 Geeft niet alle factoren: • Denk nog aan positie toewijzing/positieverwerving (die factoren zijn nog niet meegenomen) • En het is geschiedenis: geeft zicht op het ontstaan= niet meer veranderbaar • Geeft wel zicht op onbedoelde lange termijneffecten/gevolgen van korte termijn beslissingen (= relatieve autonomie sociale processen) • Volgende geeft wel zicht op factoren die nu nog spelen en ‘’veranderbaar zijn’’; hier is nog beleid op te maken

46. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 vergelijken

47. G.Ruijs LIO dag, maart 2013

48. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 Hiergaan we causaalredeneren door tevergelijken • Waar worden de verschillen tussen de landen door veroorzaakt

49. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 Factoren die hier worden genoemd • Voorschoolse opvang (vanaf 2 jaar in Zweden en Frankrijk> minder taalachterstand) • Vroege/latere beslissing beroepsonderwijs>algemeen vormend/ voorbereidend wetenschappelijk onderwijs • Voor + naschoolse opvang • Etc • Etc • Zie NRC 6 okt 2012 : beste land voor een migrantenkind • Maar kijk ook naar factoren positieverwerving: zoals op volgende dia • Maak met leerlingen van beide artikelen dia’s een ‘daimond 9’

50. G.Ruijs LIO dag, maart 2013 .