Nieuwe financieringsmogelijkheden voor natuur en landschap

2. Nieuwe financieringsmogelijkheden voor natuur en landschap 75 jaar Landschap Noord-Holland 17 november 2011 Walter Kooy

3. Situatieschets • Grote groene ambities • Veel minder overheidsgeld • Sombere economisch vooruitzichten • Zijn er andere financieringsmogelijkheden? 75 jaar Landschap Noord-Holland

4. Presentatie • Hoe ging dat vroeger eigenlijk? • Waar staan we nu? • Omgevingsperspectief komende 20 jaar 75 jaar Landschap Noord-Holland

5. 500 jaar geleden… • Natuur is er van zelf: landbouw of woeste grond • Begin van de landgoederen • Geen beleid, geen wet, geen subsidie 75 jaar Landschap Noord-Holland

6. 200 jaar geleden… • Natuur nog steeds vanzelf, minder woeste grond • Veel meer landgoederen • Geen beleid, geen wet, geen subsidie 75 jaar Landschap Noord-Holland

7. 100 jaar geleden… • Natuur wordt aangetast door industrie • Als reactie ontstaat Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten • Lichte wetgeving, budget voor Staatsbosbeheer, beetje beleid 75 jaar Landschap Noord-Holland

8. 50 jaar geleden… • Natuur sterk bedreigd door industrie, woningbouw, landbouw • 11 provinciale landschappen • Boswet, Jachtwet, Natuurschoonwet, Natuurbeschermingswet (lichte regimes) • Begin beheersubsidie 75 jaar Landschap Noord-Holland

9. 1990 • Natuur ook bedreigd door infrastructuur en emissies • Particulieren en boeren melden zich als beheerder naast de TBO’s • EHS-concept: nieuwbouw van natuur • Grootse Groen-om-de-stad plannen, mét geld • Wetgeving wordt zwaarder: Flora- en Faunawet • Internationale verplichtingen op stoom • Beheersubsidie en aankoopsubsidie stijgen stevig 75 jaar Landschap Noord-Holland

10. Het jaar 2000 • Aantasting natuur stabiliseert • Aantal nieuwe landgoederen • Ongekend aantal leden en donateurs NB organisaties • Natuur-boeren zijn georganiseerd, weidevogels in de lift • Loodzwaar beleid, dikke subsidiestroom voor natuur • Loterij-industrie betaalt stevig mee • Veel gepraat, maar nauwelijks geld voor landschapsbeleid • Het Rijk gaat overal over (de natuur is van de staat….) 75 jaar Landschap Noord-Holland

11. En… Iedereen klaagt over te weinig subsidie 75 jaar Landschap Noord-Holland

12. 2010 • Aantasting natuur vooral door infra en milieucondities • Schaalvergroting landbouw zet door • Bloedgroepen terreinbeheerders gaan straatvechten • Samenleving ergert zich aan natuurbeschermers • Rijk halveert (?) budget • Rijk zet de zaag in het omgevingsrecht 75 jaar Landschap Noord-Holland

13. Gevolg • Provincies en samenleving krijgen binnen één jaar de natuur beleidsmatig, emotioneel én financieel terug • Noodzaak te zoeken naar andere financiering • Noodzaak kritisch naar ambities en kosten te kijken 75 jaar Landschap Noord-Holland

14. 20 jaar vooruitkijken • Overheid moet blijvend hand op de knip houden • Overheid stelt andere prioriteiten • Economie langdurig zwak • Woningbouw stagneert (exit rood voor groen?) • Oude groene achterban vergrijst • Nieuwe generatie is stadsbewoner, park-liefhebber en leeft in social media • Cultuur, ziektes, rampen, kinderen, monumenten en onderwijs storten zich in concurrentie op het spaargeld van de burger 75 jaar Landschap Noord-Holland

15. Het devies ZEUREN 75 jaar Landschap Noord-Holland

16. Wat nu? • Het was toch gekomen • Handen uit de mouwen • Het heeft ook leuke kanten 75 jaar Landschap Noord-Holland

17. Nieuwe financieringsmogelijkheden • Niet: een andere overheid de rijkssubsidie laten betalen • Wel: financiële arrangementen met markt en samenleving 75 jaar Landschap Noord-Holland

18. Financieren betekent: • Kijken naar kosten, opbrengsten, markt • De kosten omlaag, opbrengsten omhoog • Kijken naar de markt, vernieuwen van je aanbod • En je concurrenten verslaan of fuseren 75 jaar Landschap Noord-Holland

19. Kosten omlaag • Bij de terreinbeheerders en bij de overheid • Beheer en aanleg natuur en landschap zit in verouderde structuur, de kosten moeten omlaag (en dat gaat pijn doen) 75 jaar Landschap Noord-Holland

20. Impopulaire boodschap • 5.000 FTE in natuur en landschap • Kosten 400 miljoen • Budget/personeelsomvang neemt drastisch af 75 jaar Landschap Noord-Holland

21. 50+ organisaties 5.000 FTE? 400 miljoen? RGV NV IJssellandschap Twickel Etc. Staatsbosbeheer Natuurmonumenten De12Landschappen Recreatieschappen KNJV KNNV VNC IVN Drinkwaterbedrijven Gemeenten Defensie 140 AVN’s Zoogdiervereniging Vlinderstichting Vogelbeschermin Etc. Groenfonds FPG APnl Bosschap Bosgroepen AVIH Veelzijdig Boerenland Dienst Regelingen/Agentschap.nlDLG IJssellandschap Provincies Provinciale Landschapsstichtingen Landschapsbeheer Nederland 75 jaar Landschap Noord-Holland

22. Survival of the fittest • Darwin slaat ongenadig toe • KRO, NCRV en AVRO gaan u al voor • Beter samen aanpakken dan iedereen arm • Benutten van het babyboompensioen 75 jaar Landschap Noord-Holland

23. Bij wie? 75 jaar Landschap Noord-Holland

24. Anders organiseren terreinbeheer • Hebben we het over Landschap Noord-Holland of het landschap van Noord-Holland? • Sleutel ligt in regionaal organiseren en alle dubbel werk er uit • Markante rol voor LNH ligt voor de hand • Van terreinbeheerder naar zorgen dat er beheerd wordt? 75 jaar Landschap Noord-Holland

25. Kosten overheid • Kosten voor de overheid: minder DLG, DR, provinciale en gemeente ambtenaren, daarom anders organiseren van geldstroom en controle • Zoveel mogelijk subsidie op een hectare, zo min mogelijk in het systeem • Optie: subsidie naar regionale beheerorganisaties • Regie overheid op organisatieniveau • Van controle naar vertrouwen • Controle via APK-aanpak 75 jaar Landschap Noord-Holland

26. Opbrengsten • Huidige situatie(landelijk): 1/3 ( subsidie) 1/3 (markt) en 1/3 (charitas) • Nieuwe situatie (advies Nationaal Groenfonds):15% subsidie, 40% charitas en 45% markt • Hoe? 75 jaar Landschap Noord-Holland

27. Charitas • “Concurrentie” van andere goede doelen verslaan vereist versterken band met de samenleving • Terreinbeheer en actievoeren/procederen scherp scheiden • Concurrentie natuurbeheerders onderling inruilen voor samen regiogebonden de burger benaderen (Au....!) • Natuur is leuk en belangrijk • Natuur is geen conservatieve geharnaste dwarsligger 75 jaar Landschap Noord-Holland

28. Charitas: de babyboom • Nog 20 jaar uitzicht op giften en legaten • Dan wordt het stil • Daarom: nu samen aan het werk 75 jaar Landschap Noord-Holland

29. Charitas: de nieuwe generaties • Nieuwe jonge burger verbindt zich tijdelijk, en woonplaatsgebonden • Om de hoek, aaibaar en flitsend • Is niet levenslang lid van LNH • Streek-identiteit benadrukken naast organisatie-identiteit • Crowdfunding via social media i.p.v. envelop in de bus 75 jaar Landschap Noord-Holland

30. Markt • Huidige product: rust, stilte, donkerte, vogels, herten, het landschap van onze voorouders • Barbecue, bank, bezoekerscentrum • Op wegen en paden, niet na zonsondergang • Vooral geen honden en crossmotoren • Natuureducatie houdt het product op de been • Laatste innovatie is 30 jaar oud 75 jaar Landschap Noord-Holland

31. Markt • Is dit de marktvraag van de generatie die er straks voor moet betalen? • Zijn we aanbod-gestuurd of vraag-gestuurd? • Innoveren we ons aanbod? 75 jaar Landschap Noord-Holland

32. Pijnlijke conclusie (?) • Als het natuurbeheer niet luistert naar de klant en niet innoveert loopt de klant weg en wordt het bedrijf gesloten Nee? (De mijnen zijn ook dichtgegaan. En Philips maakt geen tv’s meer) 75 jaar Landschap Noord-Holland

33. 11 vormen van verdienvermogen • Bodemproductie (hout, streekproducten) • Delfstoffen • Rood voor groen (4x) • Dood voor groen • Zorg • Waterwinning/-berging • Toerisme, sport, recreatie • Afval (CO2) • Energie • Natuurcompensatie • Leidingen en zendmasten 75 jaar Landschap Noord-Holland

34. Voorbeeld 1: Natuurbegraven • Eeuwigdurend grafrecht bruto € 2.500,- • 80 grafplaatsen per hectare • Kosten: € 500,- per grafplaats • Opbrengst: 80 x 2.000 = • € 160.000,- per hectare 75 jaar Landschap Noord-Holland

35. Voorbeeld 2: Recht van uitzicht • Contractuele afspraak/zakelijk recht • Grondeigenaar krijgt vergoeding voor beheer (10 huizen/€1.000,-, 5 hectare/€200,- p/ha) • Kwaliteit landschap wordt gegarandeerd • Investering in uitzicht fiscale mogelijkheid • Meerdere vormen (een op een, VvE, direct of via fonds etc.) 75 jaar Landschap Noord-Holland

36. Voorbeeld 3: Duurzame energie • Wind • Biomassa • Biovergisting • Warmte-koudeopslag • Zon • Getijden 75 jaar Landschap Noord-Holland

37. Het dak op! 75 jaar Landschap Noord-Holland

38. Van 33% markt naar 40%? 50%? • Het kan, als overheid en terreinbeheerders willen • Terreinbeheerder moet anders opereren • Van goede doelenorganisatie naar maatschappelijke onderneming? • Risico dat de chari-inkomsten teruglopen 75 jaar Landschap Noord-Holland

39. Wat kan de overheid doen? • Niet uitdragen dat de markt álles oplost • Ruimte geven voor verdienvermogen, maar inkomsten daaruit koppelen aan beheer natuur • Vergunningprocedures versnellen • Accent van subsidiëren naar laagrentend financieren 75 jaar Landschap Noord-Holland

40. Laagrentend financieren • Meestal effectiever dan subsidie • Bankencrisis leidt tot hoge rente en grote terughoudendheid bij de marktbanken • Met name voor nieuwe ontwikkelingen • Hoe komen we aan laagrentend geld voor investeringen? 75 jaar Landschap Noord-Holland

41. Van geefgeld naar investeringsgeld • Donateurs, leden, bedrijven vragen om hun (spaar)geld te investeren in hun eigen groene omgeving • Gebruik maken van hun fiscale faciliteiten (Natuurschoonwet) • Al of niet risicodragend • Aandeel LNH? Obligatie Wormer- en Jisperveld? • Natuurinvesteringsfonds Noord-Holland? 75 jaar Landschap Noord-Holland

42. Samengevat: Meer inkomsten uit samenleving en markt nodig en mogelijk: streefdoel 45% markt en 40% charitatief Noodzakelijk: • Kosten omlaag, anders organiseren (dat doet pijn…) • Inspelen op vraag volgende generatie en innoveren aanbod Profiel: Natuur is leuk/goed/spannend, is geen geharnaste dwarsligger 75 jaar Landschap Noord-Holland

43. Landschap Noord-Holland: poleposition! 75 jaar Landschap Noord-Holland