Y Cytundeb Cenedlaethol ac Ailfodelu’r Gweithlu

Y Cytundeb Cenedlaethol ac Ailfodelu’r Gweithlu

Amcanion y cwrs…. • I gaelgwelldealltwriaetho’rCytundebCenedlaethol. • Rhesymaudroseiddatblygu? • Beth mae’neigynnwys? • Sut gall ysgolioneiweithredu? • Beth ywrôlLlywodraethwyr? • Rhannusyniadau am bethsy’ndigwyddyneinhysgolion.

Cyflawni system RhagoriaethUchel, EcwitiUchel PresgriptiwnCenedlaethol Rhagoriaeth Uchel, Ecwiti Uchel Ysgolionynarwain y newid abc (Source: Professor David Hopkins, DfES)

Hinsawdd o ‘presgripsiwn’ Adroddiad PricewaterhouseCoopers’ Rhagfyr 2001 Y Cytundeb Cenedlaethol Ionawr 2003 Mae’rCytundebCenedlaetholynymatebuniongyrcholiangen • Materioncadw staff– llwythgwaithyncaeleinodifelrheswm am adael y proffesiwn • Materionrecriwtio– ynanoddgwneud y proffesiwnynddeniadol • Dros 30% o wythnoswaithathrawonyncaeleidreulioarweithgareddaunadsy’ngwneud dim agaddysgu • Athrawonynymddeolyngynt- broni 50% yncyrraedd 60 dros y 15 mlyneddnesaf • Angeniddatblygu staff proffesiynolcynorthwyol

Beth yw amcanion y rhaglen ailfodelu? • Ffocysuamser ac egniathrawonarddysgu ac addysgu • Ail-ffocysugweithgareddausy’ncymrydamsersyddddimynseiliedigaraddysgu • Hyrwyddo’rdefnydd o dechnolegnewyddiwellaeffeithlonrwydd ac effeithlonrwydd. • CynorthwyoPenaethiaid a thimaurheolinewidiwneud y mwyafo’uhadnoddauigwrddâ’rnewidiadau • Dysgu a rhannuymarfereffeithiol a newydd o fewn a rhwngysgolion • Galluogiysgolionifedruddarparuymatebionifaterionllwythgwaithsy’nbriodoli’wcyd-destuna’uhamgylchiadauunigol. • Annogarweinwyrysgoligymrydcyfrifoldeb am ac iarwain yr agenda ailfodelusy’nberthnasoli’wsefyllfa, ganystyriedcynlluniau’rLlywodraeth. • Cyflymugweithredu’rCytundebCenedlaetholigodisafonau a myndi’rafael a llwythgwaith.

Y Cytundeb Cenedlaethol Arwyddwyd y CytundebCenedlaetholiGodiSafonau a myndi’rAfael a LlwythGwaithgan y Llywodraeth, cyflogwyr ac undebau’rgweithluar y 15fed o Ionawr, 2003.Yn y ddogfenceirmanylion am y newidsyddeiangenermwynlleihaullwythgwaithathrawon a sut y gall hyngyfrannu at godisafonau.

Mae trydydd cam y Cytundeb Cenedlaethol yn cynnwys 10% o amser CPA wedi ei warantu, sy’n allweddol Medi 2003: • Gwaithgweinyddol a clerigol- y “24 tasg” • Cydbwyseddbywyd / gwaith • Amserarweinyddiaeth a rheoli Medi 2004: • Cyfynguarweithioynlleathrawonsy’nabsennol (38 awr/y flwyddyniddechrau) Medi 2005: • 10% o amserwedieiwarantuargyferCynllunio, Paratoi ac Asesu (CPA) • Amserprifathrawiaethbenodedig • Diweddaroruchwylioarholiadauallanolrheolaiddganathrawon

Gwaith gweinyddol a clerigol- y “24 tasg” • Gweinydduarholiadau • 14. Gweinydduathrawoncyflenwi • Datrysproblemau a man • atgyweirio offer TGCh • 16. Pwrcasu offer TGChnewydd • 17. Archebuadnoddau ac offer • 18. Cadwtrefnarstoc • Catalogio, paratoi, darparu a • chynnal offer a deunyddiau • Cofnodicyfarfodydd • Cydlynu a gwneudceisiadau am • gyllid • Chwilio a darparucyngor • personel • Rheoli data disgyblion • Mewnosod data disgyblion Casgluarian Ymchwilioiabsenoldebau Llungopïohelaeth TeipioCopi Cynhyrchullythyronsafonol Creurhestraudosbarth Cadwcofnodion a ffeilio Arddangosfeydddosbarth Dadansoddidata presenoldeb Prosesucanlyniadauarholiadau Coladuadroddiadaudisgyblion Gweinydduprofiadgwaith

Cydbwysedd bywyd/gwaith • Dylaipobathro a phennaethfwynhaucydbwyseddrhesymolrhwngbywyd a gwaith. • Mae cydbwyseddbywyd a gwaithynymwneud â helpuathrawonigyfunogwaithâ’udiddordebaupersonol y tuallani’rgwaith. Gall helpuirecriwtio a chadw staff â gwellcymhelliantdrwyroimwy o reolaethiddyntareubywydaugwaith ac ymdeimladcryfach o berchenogaeth. Mae ysgol syddwediymrwymoigydbwyseddbywyd a gwaith: • yncydnabod y byddarferioneffeithiolihyrwyddocydbwyseddbywyd a gwaithynfuddioliathrawon ac iddisgyblion; • ynamlygu’rcyd-gyfrifoldebidrafodatebionymarferol ac ynannogpartneriaethrhwnggwahanolathrawona’urheolwyrllinell; • yndatblygu, ynmonitro ac yngwerthusopolisïaupriodol ac ymatebionymarferolsy’nbodlonianghenionpenodol yr ysgol, ganystyriedtegwch a chysondeb; ganwerthfawrogiathrawon am eucyfraniad at godisafonau, nideupatrwmgwaith; • yncyfleueihymrwymiadigydbwyseddbywyd a gwaithi’w staff; ac • ynarddangosarweinyddiaeth ac ynannoguwchreolwyriarwainynôlesiampl.

Cydbwysedd bywyd/gwaith Mae pedair darpariaeth wedi’u rhoi ar waith i annog ysgolion i ddatblygu strategaethau cydbwysedd bywyd a gwaith effeithiol: • mae’n rhaid i oriau ychwanegol i athrawon dosbarth sydd uwchlaw’r 1265 blynyddol fod yn rhesymol; • i’r athrawon hynny (dirprwy benaethiaid, penaethiaid cynorthwyol) nad yw’r terfyn blynyddol o 1265 o oriau o amser a gyfarwyddir yn berthnasol iddynt, dylai oriau cyffredinol fod yn rhesymol; • mae’n rhaid i benaethiaid ystyried pa mor ddymunol yw cael yr holl athrawon yn yr ysgol (gan gynnwys eu hunain ac aelodau eraill o’r grŵp arweinyddiaeth) yn gallu cyflawni cydbwysedd boddhaol rhwng yr amser sydd ei angen i gyflawni eu dyletswyddau proffesiynol a’r amser sydd ei angen i ddilyn eu diddordebau personol y tu allan i’r gwaith; a • i’r graddau bod penaethiaid yn cyfarwyddo eu gwaith eu hunain, eu bod yn cael eu cynnwys yn y ddarpariaeth uchod… Mae cyfrifoldeb ar y corff llywodraethu i ystyried cydbwysedd bywyd a gwaith ei bennaeth a sicrhau nad oes gofyn iddo weithio oriau afresymol a’i fod yn gallu cyflawni cydbwysedd bywyd a gwaith rhesymol.

Amser arweinyddiaeth a rheoli Mae angen amser ar aelodau’r grŵp arweinyddiaeth i ganolbwyntio ar eu cyfrifoldebau arwain a chael eu cefnogi wrth arwain yr agenda diwygio a rheoli newid yn eu hysgolion. • Mae’r ddarpariaeth ar gyfer amser arwain a rheoli yn berthnasol i bob athro yn yr ysgol â chyfrifoldebau arwain a rheoli… • Mae gan benaethiaid hawl cyfreithiol hefyd i ddyraniad rhesymol o amser arwain a rheoli o ganlyniad i hwn a diwygiadau eraill… • Bwriad darparu amser arwain a rheoli yw cyfrannu at yr amser sydd ei angen i gyflawni cyfrifoldebau perthnasol. • Yn amodol ar y cymhwyster hwnnw, mae’n rhaid dyrannu ychydig o amser i arwain a rheoli mewn sesiynau ysgol, gan ystyried natur a graddau cyfrifoldebau pob aelod o staff a strwythur rheoli’r ysgol. • Er mwyn i’r amser fod yn ystyrlon, ni ddylid ei ddyrannu mewn blociau byrion, er enghraifft deng i ugain munud yma ac acw.

Cyfyngu ar weithio yn lle athrawon sy’n absennol Roedd y Cytundeb Cenedlaethol ar ‘Godi Safonau a Mynd i’r Afael â Llwyth Gwaith’ yn darparu’r sail am waith gan ysgolion i greu amser i athrawon a phenaethiaid ganolbwyntio mwy o’u hamser ar addysgu, ac arwain addysgu a dysgu, gan gynnwys drwy: • gostyngiadau cynyddol mewn oriau cyffredinol athrawon; • newidiadau i gontractau athrawon, i leddfu’r baich ar bob athro a phennaeth o ran cyflenwi i gydweithwyr sy’n absennol; a • defnyddio staff cefnogi i alluogi athrawon a phenaethiaid i ganolbwyntio ar addysgu a dysgu. • Nid yw cyflenwi am absenoldeb yn fodd effeithiol o ddefnyddio amser athrawon. • Mae gofyn i ysgolion sicrhau mai dim ond yn anaml y ceir gofyn i athrawon a’r pennaeth gyflenwi o 1 Medi 2009. • Yr unig eithriadau yw athrawon a gyflogir yn llwyr neu’n bennaf i gyflenwi.

Cyfyngu ar weithio yn lle athrawon sy’n absennol • Dylai pob ysgol weithredu polisi clir a system gadarn nad ydynt yn mynnu bod athrawon neu’r pennaeth yn cyflenwi heblaw’n anaml. • Dim ond am absenoldebau tymor byr y dylid defnyddio goruchwylwyr cyflenwi a chynorthwywyr addysgu lefel uwch, ac ni ddylid eu defnyddio’n ateb i absenoldeb tymor canolig neu dymor hir athro. • Dylai absenoldebau tymor canolig a thymor hir gael eu cyflenwi gan athro, efallai drwy benodiad tymor penodol neu athro cyflenwi. • Dylai’r ysgol fonitro a dadansoddi patrymau absenoldeb (wedi’i gynllunio a heb ei gynllunio) a lefelau cyflenwi a rheoli’r rhain yn briodol. • Dylai’r aelod o’r staff cefnogi sy’n gweinyddu’r trefniadau cyflenwi gadw cofnod o’r gwaith cyflenwi a wnaethpwyd gan bob athro. Mae hefyd yn ddoeth cadw cofnodion o waith cyflenwi a wnaethpwyd gan staff eraill os yw eu contract a’u swydd-ddisgrifiad yn nodi bod/y bydd cyfran o’u hamser ar gael i ddarparu goruchwyliaeth gyflenwi.

Strategaethau ar gyfer rheoli absenoldebau • AthrawonCyflenwi • ‘AthrawonFelboangen’ sy’ncaeleucyflogiargyfergweithioynlleeraill • CA/CynorthwywyrAddysguLefelUwchsy’ncyflawni ‘gwaithpenodol’ (sy’ncynnwysdarparugwersiiddisgyblion) a • Arolygwyrgoruchwylio. • Eraill…?

Dosbarth / grwp / angen unigol Sut i ddenfyddio Cynorthwywyr Tymor byr Cynllunio ar gyfer Dysgu Cynllunio Wythnosol / Dyddiol Cynllun Gwers CPA Gweithgareddau Ysgrifennu Adroddiadau Cynnwys CAU Paratoi ar gyfer Dysgu Asesu ar gyfer Dysgu Marcio Adnoddau Ffurfiannol Dadansoddi Data/ Perfformiad Cymedroli Gwaith Ymchwilio

Beth yw’r rheoliadau am CPA? Pwy Hollathrawonsydd â chyfrifoldebauaddysguwediamserlenni. Beth Isafswm o 10% o amser addysgu wedi ei amserlenni Pryd O Fedi’r 1af, 2005 Sut Isafswm o flociau 30 munud

Beth yw’r rheoliadau am CPA? Pwy Hollathrawonsydd â chyfrifoldebauaddysguwedieiamserlenni. Beth Isafswm o 10% o amseraddysguwedieiamserlenni Pryd O Fedi’r 1af, 2005 Sut Isafswm o flociau 30 munud

AmserCynllunio, Paratoi ac Asesu • Cyflogiathroarall/ dirprwynadsydd â chyfrifoldebdosbarth • Athrawonarbenigole.e. Cerdd, Celf, AddysgGorfforol • Dauddosbarth o danreolaeth un athrogydachymorthaddysgu • Y Pennaeth yncymryddosbarthiadau • “CynorthwyyddAddysguLefelUwch” – yngweithiogydadosbarth am 10% o’rwythnos • HyfforddwyrChwaraeon • Prynhawncyfoethogi

CPA —amserpwyyw e? “Ni cheirtarfuar yr amser, nidhydynoedigyflenwi am gydweithwyrabsennol..” STPCD 2003. Section 4.89 • Cynllunio • Paratoi • Asesu • Dim gweithiodroseraill • Ynychwanegol, yr athrosyddibenderfynusut y byddyndefnyddio’ramser- niellirmynnueifodyngwneudpethaue.e. cydweithioageraill “Yr athrofyddynpennu’rblaenoriaethau CPAarbennigargyferpob bloc o amser CPA sicr, ernadywhynny’neiatalrhag dewisdefnyddioychydigo’ramserigefnogi Gweithgareddaucydweithredol..” STPCD 2003. Section 4.89

Gall staff eraillgymryddosbarthiadauar yr amodeubodyncwrddâ’ramodaucanlynol- Eubodyncyflawni ‘gwaith penodedig ’ Mae gan y dosbarthathrodynodedig Mae o fewnamserlen yr ysgol Mae wedieiamserlenni + + + • I gynnalansawdd yr addysgua’rdysgubyddynrhaididdyntgyflawnigwaith penodedig isafonsy’nbodloni’r Pennaeth. • Os yndarparugwaith penodedigbyddynrhaidi’rdosbarthgaelathrowedieiddynodi- • Nidoesynrhaidi’rathrofodynbresennolynystod y wers • Byddynrhaidi’rwersddigwydd o fewnamserlenaddysgu’r ysgol. • Mae’nrhaidi’rwersa’raelod o staff gaeleucynnwysaramserlen yr ysgol. “byddynrhaidi’r Pennaeth fodynhollolfodlonfod y cynorthwyyddynmedduar y sgiliau, arbenigedda’rprofiadigyflawni’rgwaith penodedig...” Section 133 Regulations “Byddatebolrwydd am ganlyniadau a dysgucyffredinoldisgyblpenodolynarosgyda’rathrodosbarth/ athropwnc.” Section 133 Regulations “Mae’nrhaididdoddigwydd, felly, ynystody diwrnodaddysguar yr amserlen (h.y. ynystod yr amser yr addysgir disgyblionyn yr ysgol) ac nicheireiychwanegucynnacarôlsesiynau disgyblion..” STPCD 2011 “Mae’nrhaidi’ramserhwnymddangosaramserlen yr athro..” STPCD 2011

AMSER PRIFATHRAWIAETH BENODEDIG • Mae’nrhaidibenaethiaidgaelamserpenodedigiarwaineuhysgolion, ynogystalâ’urheoli. Felly, yneffeithiol o fisMedi 2005, buangenigyrffllywodraethusicrhaubodpenaethiaidyncaelamserprifathrawiaethbenodedig, ganystyriedadnoddauyn yr ysgol a chyfarwyddydcenedlaetholpellachsyddar y gweill. • Mae problemau’nparhaullenadywpenaethiaidâ llwythiaddysgusylweddol (erenghraifft y rheinisy’naddysgu am fwyna 50% o’ramserlen ysgol) yncaeldigon o amserynystodsesiynau ysgol argyfer eu gwaitharwain a rheoli. Mae’rmomentwm y tu ôl i ailfodelugweithlu’rysol a nifer o ddarpariaethaupenodoleraill a gyflwynwydwedihelpuynhyn o beth. Mae’rrhainyncynnwys: • y darpariaethaucydbwyseddbywyd a gwaith; • cyflwynoamserarwain a rheoli a chyfeirio at y swyddogaetharwainymmharagraff 58 o’rDdogfen, a fyddyncyfyngui bob pwrpas faint o addysgu y gellirdisgwylibennaetheiwneud; • y cyfyngiadauargyflenwi; a • amser CPA sicr, yngymesurâ’ullwythaddysgu.

GORUCHWYLIO ARHOLIADAU Nidywgoruchwylioarholiadau’nfoddcynhyrchiol o ddefnyddioamserathrawon. ErsmisMedi 2005, ni fu gofynmwyachiathrawonoruchwylioarholiadauallanolynrheolaidd(e.e. arholiadauTGAU ac UG/A2). Dylaifodysgolionwedigweithiotuag at y newidiadauhyn a defnyddio staff cefnogicymaintâ phosiblynoruchwylwyrarholiadauallanol, cyn y newidcytundebol. Mae’rnewidynseiliedigar yr egwyddornadywgoruchwylio’nmynnuarbenigeddproffesiynolathro. Yn y cyd-destunhwn, mae’nddisgwyliadrhesymoly dylaiathrofodynbresennolarddechrauarholiadallanolyneifaespwnciwirio’rpapur a sicrhaunadoesproblemaugyda’rpapur o gwbl. Dylai’rrheinisy’ngoruchwylio’rarholiadfodynymwybodolo’rweithdrefnargyferymdrinagargyfyngau a chysylltuagathroyny maespwncdanarholiadosbyddunrhywymgeisyddyncodipryderneubroblemgyda’rpapursy’nmynnueifarnbroffesiynol. Efallaihefyd y byddynbriodoliathrofodynbresennolarddiweddarholiadallanolisicrhau y daw i ben yn effeithlon. Wrthwneudtasgau felly, niddyliddisgwyliathrawonarosyny neuadd/ystafellarholi am fwy o amser o gwbl nag syddeiangeni’wcyflawni.

Arfarnugraddau ac effaithailfodeluarddysgua’rgweithluysgolionEbrill 2009 • Mae’rcytundebbaichgwaithyncaeleffaithgadarnhaoliawnmewnysgolion. • Mae’rmwyafrif o ysgolionynawryndechrauarfarnu’reffaith y mae’rtrefniadauyneichaelarddarpariaeth y cwricwlwm a chodisafonau. • Mae bronpob un o’rysgolionuwchradd y gwnaedarolwgohonyntwedicaelgwaredar y gofyniadiathrawonymgymryd â thasgaugweinyddol a chlerigolynrheolaidd. Foddbynnag, dywedtuag un o bob 10 ysgol gynraddnadydynt, hydynhyn, wedirhoi’ragweddhonar y cytundebarwaithynllawn. • Mae bronpob un o’rysgolion a samplwydwedilleihau’nllawn y baich o ddarparu staff llanwargyfercydweithwyrsy’nabsennolilefelaugofynnol. • Mae pob un o’rathrawonynysgolion yr arolwgyncael o leiaf 10% o amser CPA, ac o ganlyniad, maemwy o amserargaeliddyntymgymryd â gweithgareddaucynllunio, paratoi ac asesu. • Dywedpob un o’rysgolionuwchraddyn y sampleubodwedicaelgwaredar y gofyniadiathrawonoruchwylioarholiadau.

Arfarnugraddau ac effaithailfodeluarddysgua’rgweithluysgolionEbrill 2009 • Mae ysgolionyneichaelynfwyanoddgweithreduamodau’rcytundebfel y maentynberthnasoliamserarweinyddiaeth ac amserdynodedigargyferpenaethiaid. • Mae amserdynodedigargyferpenaethiaidynparhauifodynagweddar y cytundebbaichgwaithsyddwedibodfwyafanoddi’wrhoiarwaithynymarferol. • Mae llywodraethwyrwediymwneudynllawnâ’rnewidiadausy’ngysylltiedig â gweithredu’rcytundebcenedlaethol, gangynnwysystyriedcydbwyseddgwaith/bywyd y pennaeth, mewnbroniddwy o bob tairo’rysgolion. Yn yr ysgolioneraill, maellywodraethwyrwedicaelgwybod am y newidiadauhyn ac wedi’ucymeradwyo.

Arfarnugraddau ac effaithailfodeluarddysgua’rgweithluysgolionEbrill 2009 DylaiLlywodraethCynulliad Cymru: A1 adolygudosbarthiad y cyllidargyferelfennaustatudol y cytundebcenedlaetholisicrhaubodpob un o’rysgolionyngallugweithredu’rnewidiadauynllawn; a A2 pharhauifonitro, trwygomisiynuymchwilpellacharweithredu’rcytundebcenedlaethol, a’ieffaitharddisgyblion. Dylaiawdurdodaulleol: A3 adolyguansawdd yr arweiniada’rcymorth a gynigiriysgolionsy’nymwneud â gweithredu’rcytundebcenedlaetholyneffeithiol. Dylaiysgolion: A4 ganolbwyntioar y modd y gall athrawonwneudmwy o ddefnyddo’ramsersy’ncaeleiryddhauganailfodeluigodisafonaucyflawniaddisgyblion; A5 gweithreduhollelfennaustatudol y cytundebcenedlaetholynllawn; A6 sicrhaubodllywodraethwyrynadolygubaichgwaith y pennaethermwyncefnogicydbwyseddrhesymolrhwnggwaith a bywyd; a A7 pharhauiarfarnueffaith y newidiadauarsafonaucyflawniaddisgyblion.

Monitro gan y Corff Llywodraethol • Adolygupolisïau’r ysgol- CPA, GoruchwylioArholiadaua.y.b. • Ystyried/trafod yr agweddauymaynystodymweliadauLlywodraethwyrâ’r ysgol • Gofyni’r Pennaeth am adroddiadarsutmae’rCytundebyncaeleiweithredu. • Holidaur Staff? • Arall

Y Cytundeb Cenedlaethol ac Ailfodelu’r Gweithlu