1 / 10

ROZWÓJ TEORII LIBERALNEJ W XIX w.

ZAJĘCIA VIII – dr I. Barwicka-Tylek. ROZWÓJ TEORII LIBERALNEJ W XIX w. Jeremy Bentham (1748-1832). Benjamin Constant (1767-1830). Alexis de Tocqueville (1805-1859). John Stuart Mill (1806-1873). . Liberalizm – uwagi ogólne.

kory
Download Presentation

ROZWÓJ TEORII LIBERALNEJ W XIX w.

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. ZAJĘCIA VIII – dr I. Barwicka-Tylek ROZWÓJ TEORII LIBERALNEJ W XIX w. Jeremy Bentham (1748-1832). Benjamin Constant (1767-1830). Alexis de Tocqueville (1805-1859). John Stuart Mill (1806-1873).

  2. Liberalizm – uwagi ogólne tło polityczne: dwie rewolucje (udana – amerykańska i nieudana – francuska); tło gospodarczo-społeczne: szybka industrializacja, rewolucja przemysłowa, a jednocześnie pauperyzacja rzesz ludności (robotnicy); główne zaplecze filozoficzne: teoria praw naturalnych: powszechnych i uniwersalnych WOLNOŚĆ WŁASNOŚĆ tłumaczone na język postulatówpolitycznych podział władzy; ustrój przedstawicielski (najczęściej zachowujący cenzus majątkowy) – możliwość zmiany władzy; gwarancje nienaruszalności własności prywatnej i zgody na leseferyzm – liberał działa w gospodarce, nie polityce; gwarancje wolności dla jednostek (słowa, wyznania itp.) EFEKT: zmiany społ.: powstanie liberalnego społeczeństwa; równość możliwości, ale i odpowiedzialność za porażkę (indywidualizm na na dobre i złe ); sprawiedliwa „drabina” społeczna zamiast feudalnej „piramidy”; szybszy rozwój gospod. i dobrobyt materialny; ale: skoro sytuacja materialna wielu obywateli się pogarsza mimo funkcjonowania ustroju liberalnego i ogólnego wzrostu bogactwa, to być może jego założenia są zbyt optymistyczne (rewizja niektórych idei – zwłaszcza dotyczących indywidualizmu i egoizmu jednostki) albo niesprawiedliwe i błędne (socjalizm)

  3. J. Bentham – utylitaryzm etyczny nie przez wszystkich zaliczany do liberałów – kwestionował m.in. teorię umowy społecznej, a także traktowanie wolności jako naturalnego (i najważniejszego) uprawnienia jednostki INDYWIDUALIZM (skrajny) – punktem wyjścia jednostka, jej potrzeby i motywy działania ATOMIZM SPOŁECZNY – społeczeństwo to tylko suma jednostek i ich interesów SZCZĘŚCIE – doświadczać jak najwięcej przyjemności i jak najmniej przykrości ZASADA UŻYTECZNOŚCI – dobre to, co powoduje wzrost przyjemności, a złe to, co przykre max szczęścia dla jak największej liczby obywateli HEDONIZM – dosyć wymagający: w każdej sytuacji należy przeprowadzać racjonalny „rachunek szczęśliwości” „przykrości” związane z państwem: obciążenia majątku, ale i bieda – więc ochrona własności i leseferyzm, lecz także interwencjonizm (pobudzanie rozwoju przemysłu, miejsca pracy); sankcje karne – dlatego prawodawstwo szczególnym obszarem zainteresowania (prawo uczy racjonalności działań, reguł umożliwiających dążenie do szczęścia) – zalążki pozytywizmu prawniczego władza – dlatego demokracja (m.in. prawa wyborcze dla kobiet) – równość i możliwość racjonalnej oceny rządzących w etyce liczą się wyłącznie skutki określonych działań, a nie towarzyszące im intencje (np. prowadzącą ćwiczenia z historii doktryn nie obchodzi, czy ktoś chciał się przygotować do kolokwium, jak intensywnie się uczył, jak bardzo lubi przedmiot – i/lub prowadzącą  - ale wyłącznie co napisał na swojej kartce)

  4. B. Constant – liberalna koncepcja wolności HIPOTEZA: definicje wolności są uwarunkowane sytuacją historyczną i mogą się od siebie różnić – liberalizm dysponuje pojęciem wolności najbardziej dostosowanym do czasów współczesnych i dlatego zasługuje na poparcie (także elit rządzących – bo nie kwestionuje ich uprawnień do rządzenia pod pewnymi warunkami; por. w podręczniku podział władz autorstwa Constanta) STAROŻYTNOŚĆ NOWOŻYTNOŚĆ poleis (małe wspólnoty); wojny jako instrument gospodarczy (łupy); niewolnictwo (obywatele mają dużo czasu wolnego). duże państwa (ogromna liczba obywateli); handel i produkcja podstawą rozwoju gospodarki (w cenie pokój); postęp moralny, brak tolerancji dla niewolnictwa (obywatele pracują sami). wyjątek: Ateny! WOLNOŚĆ starożytnych WOLNOŚĆ nowożytnych uczestnictwo w życiu politycznym - działalność w sferze publicznej (interakcji między obywatelami jako członkami ciała politycznego); brak sfery prywatnej – każde działanie obywatela istotne dla poleis niezależność w sferze prywatnej (głównie związanej z pomnażaniem własności – gospodarką); wpływ polityczny ograniczony do wyboru reprezentantów SUWERENNOŚĆ JEDNOSTKI (w sferze prywatnej) SUWERENNOŚĆ LUDU

  5. A. De Tocqueville - • dzieła: O demokracji w Ameryce, Dawny ustrój i rewolucja; • nieuniknione nadejście demokracji – społeczeństwa funkcjonującego w oparciu o zasadę równości (jego zapowiedź dostrzega już w przedrewolucyjnej Francji); • wolność najważniejszą wartością – ale równośćprzeszkadza w jej realizacji; • teoria rewolucji: niebezpieczeństwo wybuchu rewolucji jest największe nie w okresie największego ucisku, ale w momencie podejmowania przez władzę prób jego złagodzenia (najgorzej oceniani są nie tyrani, ale reformatorzy );

  6. DEMOKRACJA aspekt socjologiczny:społeczeństwo demokratyczne aspekt polityczny:ustrój demokratyczny RÓWNOŚĆ JAKO PRZECIĘTNOŚĆ vs. RÓWNOŚĆ MOŻLIWOŚCI pozytywny aspekt demokracji, sprawiający, że jest to ustrój najbardziej sprawiedliwy – ale też najbardziej wymagający pod względem ochrony wolności indywidualnej tyrania opinii publicznej –„uśrednianie” gustów, dążeń, zachęta do konformizmu; przerzucanie odpowiedzialności za stan społeczeństwa na władzę państwową (zwłaszcza w ustroju demokratycznym); erozja więzi interpersonalnych – bo one zawsze oparte na różnicach międzyludzkich (por. obawy Rousseau) – wzmacniana przez liberalne hasła egoizmu i indywidualizmu. silna władza (wbrew nadziejom liberałów na jej stopniowe ograniczanie do roli „stróża nocnego”); niebezpieczeństwo despotyzmuze strony administracji państwowej; A. de Tocqueville –teoria demokracji społeczeństwo demokratyczne może istnieć w każdym ustroju, ale jego naturalnym dopełnieniem jest demokracja polityczna. Dopiero wówczas ujawnić się mogą w pełni tak zalety, jak i wady naszego przywiązania do zasady równości

  7. WOLNOŚĆ–korzystanie z niej w ramach społeczeństwa demokratycznego wymaga najogólniej: silnej i autonomicznej, ale jednocześnie godnej zaufania jednostki rozwiązań instytucjonalnych i prawnych aktywizujących społeczeństwo i tym samym zmniejszających zakres działania władzy odrzucenie indywidualizmu na rzecz rozwoju indywidualności jednostki – (czyli umiejętności „odróżniania” się od innych, ale i szacunku wobec nich)(por. w podręczniku koncepcję von Humboldta) stowarzyszenia – różnorodne, jednoczące ludzi z uwagi na ich wyjątkowe cele i interesy (wzmacniają więzi interpersonalne, dając jednostce wsparcie społeczne – dawna rola arystokracji); samorząd – część władzy przekazana samym obywatelom. ważne obyczaje (rola tradycji), system moralny oparty na religii, wspólne wartości (także kształtowanie przywiązania do demokracji) A. De Tocqueville – sposoby ochrony wolności w warunkach demokracji

  8. J.S. Mill - demoliberalizm • dzieła: Utylitaryzm, O wolności, O rządzie reprezentacyjnym, Poddaństwo kobiet; • perfekcjonizm – samodoskonalenie jednostki, zgodne z wymogami współżycia społecznego (czyli w konsekwencji przyczyniające się do rozwoju całej wspólnoty; por. von Humboldt); • zasada krzywdy – wolność jednostki może zostać ograniczona tylko wówczas, gdy ma ona na celu wyrządzenie krzywdy drugiemu człowiekowi; • pełna niezależność jednostki w sferze prywatnej (dotyczącej tylko jej) – nawet jeśli jej działania wydają się nieracjonalne lub autodestrukcyjne; • równouprawnienie kobiet.

  9. J.S. Mill – demoliberalizm c.d. II poł. XIX w. – kwestia zasadnicza: jak ochronić liberalizm w warunkach postępującej demokratyzacji, skoro żądające praw politycznych niższe warstwy społeczne (robotnicy) zagrażają ustrojowi społecznemu opartemu na prawie własności (posiadaniu). A zagrażają, bo nie posiadają  wyeksponować uniwersalny aspekt teorii liberalnej – WOLNOŚĆ JEDNOSTKI i nadać im rangę prawa, by stworzyć podstawy liberalnego społeczeństwa - rozbudowany „katalog” wolności, obejmujący: sferę świadomości (wolność sumienia, myśli, poglądów); sferę aktywności (wolność słowa, wyboru zawodu); swobodę zrzeszania się (wzmacniającą dwie pierwsze). zrewidować skrajne przywiązanie do indywidualizmu i egoizmu jednostkowego nacisk na kształtowanie cnót obywatelskich; wyjątkowa rola inteligencji (warstwy społecznej); uprawnienia państwa do ochrony słabszych (także w gospodarce: generalny zakaz interwencjonizmu, ale władza może np. ustalić płacę minimalną, by zapobiec pauperyzacji robotników). wprowadzić odpowiednie rozwiązania ustrojowe – demokracja rząd reprezentatywny – cenzus majątku i wykształcenia; proporcjonalna ordynacja wyborcza chroniąca interesy mniejszości.

  10. PYTANIA POD ROZWAGĘ • Jedną z chętnie wykorzystywanych do opisu życia społecznego metafor jest obraz wyścigu. Korzysta z niej między innymi Bentham, ale także Hobbes. Spróbuj rozwinąć tę metaforę – rozważając m.in. zagadnienie reguł rywalizacji, czynników wpływających na pozycję zajmowaną przez uczestników, celu wyścigu itp. zgodnie z teorią wspomnianych filozofów. A jak wyglądałby taki wyścig oglądany np. oczami Rousseau?

More Related