B. Weg van jou – Rouwen en verdriet

1. B. Weg van jou – Rouwen en verdriet

3. Father and Daughter http://www.dailymotion.com/video/x39v18_father-and-daughter_shortfilms?search_algo=2

4. De drie bomen

5. Verdriet na verlies gaat met mensen mee doorheen hun verdere leven zoals de schaduw van een mens hem overal vergezelt. De schaduw is soms groot en soms klein, soms ligt hij voor hem, soms achter en dan weer naast hem. Soms ziet men hem en op andere momenten is hij onzichtbaar. Men kan een hoek van de straat omslaan en de schaduw ligt plots levensgroot voor de persoon en stapt elke stap met hem mee. Zo is het ook met verdriet. Het kan ineens levensgroot aanwezig zijn, als men het niet meer verwacht. Manu Keirse…

6. Misvattingen over rouw: rouwsluiers Iedereen die met een overlijden van een dierbare geconfronteerd wordt moet rouwen. Het rouwproces is een universeel fenomeen met een vast verloop en vaste reacties. Iedereen komt, na korte of langere tijd, over het verlies heen. Een rouwproces maakt iemand tot een sterker mens. Positieve gevoelens komen in het verwerkingsproces niet voor. Rouwen is gemakkelijker voor ouderen.

7. Wat is rouwen? • Het geheel van menselijke reacties als gevolg van een definitief verlies van iets of iemand waarmee een betekenisvolle band bestond. • Is een gezond en noodzakelijk proces als reactie op een verlies van iets of iemand waarmee een BETEKENISVOLLE relatie bestond. Wat er was moet je loslaten om er een andersoortige relatie mee op te bouwen en zo weer verder te gaan.

8. Betekenisvolle band Menselijke relaties Lichaam Bezittingen en inkomen Omgeving en leefwereld Maatschappelijke rol en positie Idealen, dromen en verwachtingen Huisdieren

9. Effecten van verlies op de verschillende domeinen van het menselijk functioneren • Emotioneel • Mentaal • Lichamelijk • Sociaal • Contextueel • Zingeving De mens wordt in zijn TOTALITEIT aangetast.

10. Factoren die een rol spelen Betekenis van de relatie Levenssituatie Eerdere verlieservaringen Omstandigheden van het overlijden Secundaire verliezen Eigen geaardheid Zingeving

11. ROUW IS EEN PROCES ROUW IS GEEN ZIEKTE ROUW HEEFT EEN VINGERAFDRUK ROUW IS DIALOOG

12. Rouwreacties Lichamelijk Emotioneel Gedrag en vermijdingen Gedachten Behoeften Zingeving en betekenisgeving Contextuele

13. Lichamelijke reacties • Dichtgeknepen keel • Verstikkende ademnood • Drang om te zuchten • Hol gevoel in de buik • Verlies van spierkracht • Psychische spanning • Koud • Veranderde eetlust • Vermoeidheid – uitputting • Hartritmestoornissen • Concentratieproblemen • Vergeetachtigheid • Verlies van lichaamsgewicht • Gevoel jaren ouder te zijn • Verminderde sexuele belangstelling • Verminderde weerstand • Slaapproblemen – nare dromen

14. Gevoelens • Onwerkelijkheidsgevoel – ongeloof • Verdoving- verlamming • Verzet- protest • Angst • Schuldgevoelens • Jaloersheid • Verdriet • Leegte • Eenzaamheid – isolement • Gemis • Futloosheid – doelloosheid • Moedeloosheid – depressie • Wanhoop – ontreddering • Hoop – vertrouwen – dankbaarheid • Opluchting – vrijheid • Trots

15. Gedrag en vermijdingen Huilen Wezenloos voor zich uit staren – onttrekken aan enige activiteit Rusteloos van de ene naar de andere activiteit overschakelen Ambivalentie: van alles willen doen, maar tot niets komen Desoriëntatie Zich opsluiten Vluchten uit de omgeving Zoekgedrag Vasthouden aan de overledene – aan objecten – aan herinneringen Zo snel mogelijk alles verwijderen van de overledene Idealisering Identificatie: zich gedragen als de overledene Vermijding van plaatsen, situaties, kerkhof… Veelvuldig opzoeken van plaatsen, situaties, kerkhof… Vluchten in (over)-activiteit, in werk, in drank

16. Gedachten Mijn wereld stort in Ik zal nooit meer gelukkig kunnen zijn Gelukkig is het lijden, de aftakeling voorbij Wat is de zin van het ziekteproces? Van zijn dood? Gebeuren terugzien als in een film Dwangmatig overpeinzen Vragen naar oorzaken Ik zou ook dood willen zijn Waarom leef ik nog? Hallucinaties en waandenkbeelden Steeds aan de overledene denken Idealiseren van de overledene = vorm van vasthouden Verwarring Gedachten niet kunnen ordenen : chaos Marchanderen

17. Behoeften Alleen zijn – niemand willen zien Altijd iemand bij jou willen hebben Grafbezoek Om te vertellen over de overledene – over het ziekteverloop Om te herdenken Troost Nabijheid Begrip Warmte Genegenheid Een luisterend oor Fysiek contact Een verzetje Materiële hulp

18. Rouw is veelvormig Er is niet één manier van verliesverwerking die we als ‘normale’ verwerking aanduiden. Een rouwproces is een individueel proces waarbij de eigen persoonlijkheidsstructuur van doorslaggevend belang is. Het rouwproces is een veranderingsproces en geen herstelproces dat tot een abstracte aanvaarding leidt. Er kan sprake zijn van een langdurig onwelbevinden. Er is ook het reactiepatroon waarbij nauwelijk of geen rouwreacties zijn… Het is van belang om de vele individuele manieren van omgaan met verlies te normaliseren.

19. Theorieën over rouwen Elisabeth Kubler-Ross • Ontkenning – isolering • Woede – protest • Marchanderen • Depressie • Aanvaarding

20. 4 rouwtaken van Worden • De realiteit van het verlies aanvaarden • De pijn en het verdriet doorleven • Zich aanpassen aan een nieuw leven waarin de overledene niet meer aanwezig is • De overledene emotioneel een plaats geven en de draad van het leven oppakken

21. Rouw: normaal of gecompliceerde rouw Signalen: • Weinig of geen zorg besteden aan woning, kleding, hygiëne en voeding • Zich blijven afzonderen en elk sociaal contact vermijden • Hyperactief blijven • Onverschillig en apathisch blijven • Over de overledene blijven spreken in tegenwoordige tijd • Slecht of niet slapen • Toenemend verbruik van alcohol of pijnstillers • Verlies van lichaamsgewicht • In een lange en diepe depressie zitten • Dwangmatig handelen

22. Onderreactie: De persoon toont nauwelijks enige reactie op de gebeurtenis. Er wordt veel energie gestoken in het op afstand houden van het verlies. Dit kan wijzen op ontkende of uitgestelde rouw. Overreactie: De persoon is dag in dag uit bezig met het verlies. Het is een manier om belangrijke zaken rond het verlies af te houden. Dit kan uitlopen op chronische rouw.

23. Vormen van gecompliceerde rouw Ontkende rouw Uitgestelde rouw Chronische rouw Gesomatiseerde rouw

24. Rouw bij adolescenten ‘Je kunt niet tegengaan dat de vogels van het verdriet komen overvliegen, maar je kunt wel voorkomen dat ze nesten in je haar maken.’ (Chinese spreuk)

25. Adolescenten Hulpeloos Willen zich terugtrekken in de tijd dat ze zich beschermd achten tegen de dood Sociale verwachtingen Typische adolescentenproblemen Schuldgevoelens

26. Een jongere verliest op vele punten … Het gezin Een plek in het gezin Ouders zoals ze vroeger waren of een ouder(s) Vrienden en de wereld Verlies van identiteit Verlies van status

27. Tips om adolescenten te ondersteunen in het rouwproces Geef de juiste informatie en vertel de waarheid. Laat uw eigen gevoelens zien. Behoud de continuïteit in het gezin zoveel mogelijk. Moedig aan dat adolescenten praten met leeftijdsgenoten. Geef aandacht aan de gevoelens van de rouwende. Laat de herinnering aan de overledene niet verdwijnen.