Wiedza – od fenomenu XXI w. do systemów zarządzania

1. Wiedza – od fenomenu XXI w. do systemów zarządzania Dr Bogumiła M. Powichrowska Wyższa Szkoła Ekonomiczna

2. Plan prezentacji • Wiedza i gospodarka oparta na wiedzy • Systemy zarządzania wiedzą • Zarządzanie wiedzą w bibliotece

3. Czym jest wiedza ? ????????? ?? ?????

4. Nowa Encyklopedia Powszechna definiuje wiedzę jako: ogół wiarygodnych informacji  o rzeczywistości wraz z umiejętnością ich wykorzystywania

5. Wiedza wg Apanowicza

6. Informacja  wiedza Jutro wilgotność względna powietrza będzie wynosiła 70%

7. Model tworzenia wiedzy

8. Cechy wiedzy wg D. Tobina • Podmiotowość– interpretacja wiedzy zależy w bardzo dużym stopniu od indywidualnych doświadczeń i kontekstu w jakim jest użyta • Transferowość– wiedza może być wydobywana z jednego miejsca i z zyskiem wprowadzana do drugiego miejsca • Osadzenie– wiedza przeważnie znajduje się w ludzkich umysłach i trudno jest ją przekazać, czy dzielić się nią • Samo-zasilanie– wiedza nie traci na wartości, kiedy się nią dzieli, nawet często jest tak, że wartość wiedzy rośnie w miarę dzielenia się nią • Nietrwałość– wiedza z czasem staje się nieaktualna • Spontaniczność– wiedza rozwija się w procesie, który często nie jest kontrolowany

9. Cechy wiedzy według A. Tofflera: • Dominacja –wynika bezpośrednio z faktu, że wiedza wskazana jest jako najistotniejszy i strategiczny zasób obok kapitału, ziemi i pracy (Drucker – wyznacza ona organizacjom ich przyszłą pozycję) • Niewyczerpywalność – wiedza jako zasób nie zużywa się; im jest częściej i więcej używana jej wartość wzrasta • Symultaniczność –nie istnieją bariery, które by umożliwiły użycie tej samej wiedzy przez kilka osób jednocześnie w różnych miejscach i tym samym czasie • Nieliniowość –odrobina wiedzy może powodować niewyobrażalne konsekwencje i odwrotnie – olbrzymia ilość wiedzy może okazać się bezużyteczna

10. Funkcja wiedzy według Waggemana Wiedza rozwija się na bazie danych, informacji, umiejętności i doświadczenia. Może być wyrażona za pomocą formuły: W = f(D,I,Dś,U,N) • W – wiedza • D – dane • I – informacja • Dś – doświadczenie • U – umiejętności • N - nastawienie

11. Wiedza dostępna i ukryta

12. Wiedza wg B. Lundvall i B. Johnson • know-what-ten typ wiedzy odnosi się do znajomości faktów i jest raczej identyfikowany z informacją; • know-why-odnosi się do zrozumienia reguł funkcjonujących w naturze, społeczeństwie itd.; • know-how -wiedza odnosząca się do umiejętności zrobienia czegoś; jest to wiedza, którą posiadają eksperci i gromadzona jest w postaci doświadczenia, które oni posiadają, a także doświadczenia wypracowanego przez firmy; dostęp publiczny do tego typu wiedzy jest bardzo ograniczony, a jej transfer - trudny; • know-who -są to kombinacje informacji i relacji społecznych na temat tego, kto co wie; pozwalają one na wykorzystanie wiedzy ekspertów.

13. GOSPODARKA OPARTA NA WIEDZY Dlaczego wiedza jest wartością ?

14. Rola wiedzy w procesie zmian cywilizacyjnych Rozwinięte państwa Świata przeżywają transformację w kierunku gospodarki „umysłowej”, której podstawą jest wiedza. Alvin Toffler (2007)

15. Fale cywilizacyjne A. Tofflera

16. 10 Najbogatszych Państw Świata

17. 10 najbiedniejszych państw świata

18. Gospodarka oparta na wiedzy (GOW) Gospodarka oparta na wiedzy, to jest taka gospodarka, w której działa wiele przedsiębiorstw, które o wiedzę opierają swoją przewagę konkurencyjną. Prof. Andrzej Koźmiński Gospodarka oparta na wiedzy, to gospodarka, w której produkcja i wykorzystanie wiedzy odgrywa decydującą rolę w tworzeniu dobrobytu. Brytyjski Departament Handlu i Przemysłu Gospodarka oparta na wiedzy to gospodarka, w której wiedza jest tworzona, przyswajana i wykorzystywana bardziej efektywnie przez przedsiębiorstwa, organizacje, osoby fizyczne i społeczności, sprzyjające szybszemu rozwojowi gospodarczemu Bank Światowy/ OECD

19. Podstawowe filary GOW

20. Cechy GOW • Wysoki procent PKB przeznaczany na badania naukowe, usługi informacyjne i intelektualne, co prowadzi do dobrze wykształconego społeczeństwa świadomego potrzeby ciągłego uczenia się. • Dobrze rozwinięta infrastruktura. Gospodarka oparta o wysokie technologie. Likwidacja przemysłów schyłkowych. • Wysoki poziom bezpieczeństwa transakcyjnego i zaufania między podmiotami działającymi na rynku, możliwy dzięki stabilnemu i skutecznemu systemowi prawnemu.

21. Cechy GOW • Polityka państwa jest prowadzona w taki sposób, aby stworzyć korzystne warunki dla rozwoju przedsiębiorczości i konkurencyjności. • Gospodarki oparte na wiedzy bazują na solidnych podstawach makroekonomicznych, co w praktyce oznacza niski poziom inflacji i stabilność finansów publicznych.

22. DLACZEGO WARTO ZARZĄDZAĆ WIEDZĄ?

23. Fakty: • Do 80% pytań o charakterze merytorycznym zadawanych w organizacji powtarza się • 6-12% czasu pracy pracownika (knowledgeworker) to czas poświęcony na znalezienie właściwej osoby lub źródeł informacji potrzebnych do rozwiązania problemu • 7-20% czasu pracy ekspertów i specjalistów to czas poświęcony na udzielenie innym odpowiedzi na powtarzające się pytania • Obecnie mniej niż 20% wiedzy organizacji jest w jakikolwiek sposób utrwalana. • Do niedawna sądzono, że ogól wiedzy będącej w posiadaniu człowieka podwaja się co 7 lat. Ostatnie obserwacje Nicka Bontisa z McMaster University pokazują, że okres ten uległ skróceniu do zaledwie 11 miesięcy!

24. Fakty: • IDC: Wskutek braku zarządzania wiedzą przedsiębiorstwa z listy FORTUNE 500 tracą przeciętnie ponad 5000 dolarów na 1 pracownika. W 2003 roku przedsiębiorstwa te straciły ogółem ok. 32 mld dolarów z tego tytułu • Instytut Gallupa: Tylko 17% Brytyjskich pracowników uważa, że pracodawca w pełni wykorzystuje ich umiejętności, 63% uważa, że nic takiego nie ma miejsca, a 20% twierdzi, że są wręcz zniechęcani do aktywnościKosztuje to brytyjską gospodarkę 39-48 mld funtów rocznie • KPMG: Z badań przeprowadzonych wraz z SMG/KRC w lipcu 2004r. Na reprezentatywnej próbie 121 największych firm działających w Polsce, wynika, że straty z tytułu nieefektywnego wykorzystania wiedzy wynoszą ponad 45000 PLN na 1 zatrudnionego rocznie.

25. Definicje zarządzania wiedzą • Zarządzanie wiedzą to ogół procesów umożliwiających tworzenie, upowszechnianie i wykorzystanie wiedzy do realizacji celów organizacji (CranfieldSchool of Management, 1997) • Zarządzanie wiedzą to inteligentne wykorzystanie nowej technologii zrównoważone docenieniem wartości twórców i powierników wiedzy – ludzi (Charles Handy) • Zarządzanie wiedzą to ciągły proces zarządzania wszelkimi rodzajami wiedzy w celu zaspokojenia obecnych i przyszłych potrzeb, identyfikacji istniejących bądź nabytych aktywów wiedzy i wykorzystania nowych możliwości (Quintas, Lefrere, Jones, 1997)

26. Definicje zarządzania wiedzą – c.d. • Zbiór wytycznych, procedur i systemów odnoszących się do tworzenia, gromadzenia, ochrony i wykorzystania kapitału intelektualnego firmy (KPMG) • Sztuka przetwarzania informacji i innych aktywów intelektualnych w trwałą wartość dla klientów i pracowników organizacji (PwC) • Takie wykorzystanie wiedzy, aby rzeczy, które robimu dobrze robić jeszcze lepiej (Cambridge Technology Partners) • System efektywnego gromadzenia, transferu i wykorzystania wiedzy w celu podejmowania szybszych, mądrzejszych i lepszych decyzji, pozwalających poprawić pozycję konkurencyjną organizacji

27. Model japoński

28. Model B. Powichrowskiej

29. BIBLIOTEKA W GOSPODARCE OPARTEJ NA WIEDZY

30. Biblioteka jako system Biblioteka to instytucja społeczna, który składa się z szeregu elementów wzajemnie ze sobą powiązanych. Biblioteka to także system komunikacji społecznej zbudowany z elementów stanowiących spójną strukturę. Jako część całego systemu wiedzy i komunikacji reaguje na wszystkie zmiany, jakie w nim zachodzą. Do podstawowych elementów systemu należą: • Zasób. • Zespół. • Użytkownicy. • Środowisko społeczne. • Przestrzeń biblioteczna i wirtualna.

31. Zarządzanie wiedzą w bibliotece Zarządzanie wiedzą w bibliotece określono jako systematyczny, skoordynowany proces gromadzenia, weryfikacji, przetwarzania, przechowywania i udostępniania wiedzy oraz kierowania procesami z nią związanymi w celu podniesienia skuteczności realizacji celów biblioteki (M. Wojciechowska)

32. Zarządzanie wiedzą w bibliotece … … powinno umożliwić takie zaprojektowanie jej organizacji, które zapewniłoby maksymalne wykorzystanie zasobów wiedzy

33. Biblioteka jako organizacja zarządzająca wiedzą powinna: • Wspierać stałe uczenie się i tworzy możliwości do jej realizacji. • Wypracować sposoby wspólnego uczenia się. • Popierać współpracę i zespołowe uczenie się oraz wspólny dialog stron i negocjacje. • Promować nowe idee, pomysły, nowatorskie rozwiązania oraz nowe formy pracy. • Tworzyć więzi z otoczeniem i reagować na jego potrzeby. • Wypracować wspólną wizję organizacji.

34. Należy przyjąć zasady: • że proces uczenia się przebiega z góry w dół i z dołu do góry, • że błędy są wpisane w proces zmian i innowacje, • że okazją do uczenia się są zarówno błędy, pomyłki i różnice zdań.

35. Fazy zarządzania wiedzą • faza chaosu -biblioteka nie wprowadzają żadnych elementów zarządzania wiedzą. Charakteryzują się one brakiem dostrzegania wpływu oraz wzajemnych związków zarządzania wiedzą i celów strategicznych placówki. • faza świadomości -biblioteki prowadzą wstępne analizy i pilotażowe projekty z zakresu zarządzania wiedzą. • faza ukierunkowania - dostrzegają już konkretne korzyści, które mogą im przynieść narzędzia i procedury stosowane w ramach metody. • faza zarządzania -wprowadzają opracowany wcześniej projekt zarządzania wiedzą i próbują niwelować problemy pojawiające się na skutek implementacji. • faza systemowego zintegrowania - wiedzą zostaje w pełni zintegrowane z systemem zarządzania biblioteką, zaś wiedza postrzegana jest jako jeden z jej podstawowych zasobów. Realizacja tej fazy jest niezwykle trudna i możliwa do osiągnięcia jedynie przez niektóre biblioteki.

36. Czy biblioteki zarządzają wiedzą? • Biblioteki wykorzystały nowoczesne technologie i narzędzia informacyjne do automatyzacji procesów bibliotecznych stopniowo zwiększając zasięg wprowadzanych zmian. • Rozpoczęły przeobrażenia polegające na komputeryzacji procesów informacyjnych oraz , zastosowaniu nowoczesnych technik informacyjnych do zarządzania, adaptacji nowoczesnych rozwiązań teleinformatycznych do nowych usług. • Współtworzyły komputerowe programy biblioteczne i wdrożyły je jako zintegrowane kompleksowe systemy zarządzania biblioteką, organizujące pracę całej instytucji. • Podjęły współpracę w tworzeniu elektronicznej przestrzeni sieciowej, budowaniu jej zasobów i organizowaniu dostępów na poziomie krajowym i europejskim.

37. Technologie zarządzania wiedzą: • Narzędzia do wyodrębniania wiedzy – mapy myśli • Narzędzia ułatwiające dzielenie się wiedzą – sieci komputerowe (intranet, Internet), poczta elektroniczna, wewnętrzne książki adresowe, wideokonferencje • Narzędzia do porządkowania wiedzy • Narzędzia do przechowywania wiedzy – bazy danych (pozwalają na analizę zgromadzonych informacji wg. różnych kryteriów) • Narzędzia do wartościowania wiedzy – narzędzia do eksploracji danych, przetwarzania analitycznego i wnioskowania na podstawie podanych przypadków

38. Systemy zarządzania wiedzą: • Systemy zarządzania dokumentami – służą dostarczeniu odpowiednich informacji lub wiedzy odpowiednim pracownikom we właściwym czasie • Systemy wspomagania procesów decyzyjnych – obejmują generowanie i interpretowanie wiedzy pomocnej w podejmowaniu decyzji poprzez analizę danych i wykorzystanie skomplikowanych modeli symulacyjnych • Systemy wspomagania pracy zespołowej – stworzone z myślą o usprawnieniu procesów porozumiewania się, wymiany wiedzy, współpracy i koordynacji działań w ramach grupy, jak również intensyfikacji kontaktów między jej członkami • Systemy zarządzania wiedzą o klientach – pomagają w zdobywaniu wiedzy o indywidualnych preferencjach i potrzebach klientów

39. PRZYKŁADY ZARZĄDZANIA WIEDZĄ W BIBLIOTEKACH

40. Misja Biblioteka Dolnośląskiej Szkoły Wyższej stwarza możliwie najlepsze warunki do korzystania ze światowego dorobku nauki jak najszerszym kręgom użytkowników, korzystając z wiedzy i innowacyjności swoich pracowników, którym zapewnia możliwości wszechstronnego rozwoju.

41. Cele zarządzania wiedzą BDSW • wspólną naukę i wzajemne wsparcie w tym zakresie • budowanie kultury organizacyjnej zorientowanej na dzielenie się wiedzą • kodyfikowanie informacji w bazie wiedzy

42. Biblioteka Uniwersytetu Stanowy w Ohio

43. Literatura: • M. Wojciechowska, Zarządzanie zmianami w bibliotece, Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, Warszawa 2006. • D. Zalewski, „Zarządzanie wiedzą w bibliotece” – brzmi dumnie, ale co to znaczy? (www.nowyebib.info) • E. Adaszyńska, Biblioteka otwarta na zmiany (www.ekspercibolonscy.org.pl) • M. Strojny, Zarządzanie wiedzą w przedsiębiorstwie, prezentacja podczas wykładu w ramach studiów podyplomowych Zarządzanie wiedzą w organizacji, WSE, Białystok 2007.

44. Dziękuje za uwagę Zapraszam do dyskusji